Poreklo stanovništva sela Merdare, opština Podujevo – Kosovski okrug. Prema knjizi dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“, a prema podacima prikupljanim u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Merdare se nalazi nešto južnije od najnižeg dela istočnog kotlinskog oboda, pominjanog kao merdarski prevoj. Preko tog prevoja je egejska grupa jezera na jugu bila povezivana sa jezerima panonske grupe na severu. To je najniži i najpristupačniji deo kotlinskog oboda, preko koga je Malo Kosovo povezano sa kotlinama na severu.
Komunikacije.
Međutim, i pored tih prirodnih pogodnosti, glavna drumska veza između Kosova preko Malog Kosova i Toplice vodi preko Prepolca, a ne preko znatno nižeg merdarskog prevoja. U prethodnim poglavljima je o tome bilo više reči, a sada ćemo se samo podsetiti na činjenicu da je rastojanje preko Prepolca kraće, ali je zato ova prirodno predisponirana veza iskorišćena za izgradnju železničke pruge.
Specifičnosti sela.
Kako svako selo ima nešto specifično u svom geografskom položaju, tako je ta individualnost i kod Merdara ispaljena. Ta se specifičnost u ovom pogledu ispoljava u tome što se ovo selo nalazi na „severoistočnoj kapiji“ Malog Kosova. Zbog toga i postoje dva sela koja nose isto ime — Merdare. Ovo drugo Merdare je istočno od našeg, a oba ova sela su kroz izvesne istorijske periode imala i iste funkcije. Tako su u drugoj polovini prošlog veka postojala dva Merdara, odnosno srpsko Merdare i tursko Merdare. Do 1912. godine su u turskom Merdaru bili naseljeni samo Albanci, a u srpskom ili kosaničkom, kako ga neki nazivaju, samo Crnogorci i Srbi. Stanovnici turskog Merdara imali su da čuvaju tursku teritoriju u graničnom području od upada Srba i Crnogoraca. Stanovnici srpskog Merdara su takođe kontrolisali ovaj važan granični prelaz, sa srpske strane.
Naseljavanje sstanovništva.
Turci su podržavali naseljavanje Albanaca po tim graničnim selima da ih čuvaju od Srba, dok je Milan Obrenović iz istih razloga naseljavao čak i Crnogorce, koji su se iz Crne Gore doselili u ovaj pogranični pojas. Intenzivno naseljavanje graničnog područja je obavljeno krajem prošlog veka.
Sličosti i razlike.
Po položaju, imenu i funkcijama između ova dva sela ima mnogo sličnosti, ali su se baš u pomenutom periodu razlikovala po nacionalnom sastavu stanovništva. Posle balkanskih ratova su Albanci masovno napuštali Merdare, prodajući svoju zemlju doseljenicima sa istoka i seleći se za Tursku. Zbog toga je nekadašnje tursko Merdare postalo Merdare, jer su mu novodoseljeni stanovnici preveli ime na srpski izgovor. Tako sada na rastojanju nešto oko dva kilometra imamo dva sela ista imena, u dva različita sliva i sličnostima u nacionalnom sastavu stnovništva. Treba naglasiti da i sada između ova dva sela prolazi granica kojom je Autonomna pokrajina Kosovo izdvojena od Uže Srbije.
Struktura i poreklo stanovništva.
U Merdaru na nižem terenu ima najviše Crnogoraca, zatim po broju dolaze Albanci i na kraju Srbi. Ono pripada grupi manjih sela u Malom Kosovu i izdvaja se od ostalih sela po tome što u njemu dominiraju Crnogorci. Tu ima Crnogoraca koji su se posle balkanskih ratova sa istoka naselili, u ovo selo. Međutim, ima i onih koji su tada došli iz Crne Gore. Tek su:
-Tomaševići 1914. doseljeni iz Crne Gore. Dotle su živeli „u Pivi“, a posle oslobođenja Malog Kosova od Turaka su se doselili iz sela Velemlja. Njih ima dve kuće.
-Vujačići su se iste godine doselili iz Grahova. Iz Gacka su se doselili;
-Nikolići.
-Milovanovići su se takođe 1914. doselili, ali iz Merdara u Kosanici. Oni su poreklom Crnogorci i smatraju da su se njihovi stari iz Crne Gore preselili odmah posle 1880. godine. To je bila jedna od većih seoba, jer je zajedno išlo oko 80 porodica. Putovanje je trajalo dugo, jer se išlo na konjima. Kod Ivanjice su ih sačekali predstavnici srpske vlasti i vodili ih dalje prema Kruševcu. Od Kruševca su se uputili pravo prema Merdaru. Interesovalo nas je zbog čega su ovi ljudi napustili svoju zemlju maticu. Odgovor je bio kratak i ubedljiv:
„Tada je u Crnoj Gori vladala gola glad, kaže jedan od braće Milovanovića, a dinastija Obrenovića je iskoristila tu situaciju i naselila Crnogorce po granici, kao najpouzdanije branioce od Turaka“.
U kosaničkom Merdaru su živeli do 1914, a posle su se preselili u susedno Merdare sa željom da dođu do bolje obradive zemlje koje su dotle, u onom „brdskom kraju“, imali malo. Ovde su zemlju kupili od Albanaca koji su se selili za Tursku, posle 1912. godine. Pre njihovog dolaska je u Merdaru i beg imao svoje zemlje. Oni nikada begovsku zemlju nisu obrađivali, pa čak ni u ratu, kada je on vršio snažan pritisak na seljake toga kraja. Milovanovića sada ima tri kuće.
-Čolići su se doselili kasnije. Oni su iz okoline Podgorice, selo Vilac. Došli su 1920. godine na kupljenu zemlju, a posle su i dobili još zemlje, kao i mnogi drugi naseljenici u Malom Kosovu. Četiri kuće;
-Čejovića su takođe Crnogorci. Njihovi su se stari doselili direktno iz Crne Gore, oko 1922. godine, na dobijenu zemlju. Doseljeni su iz sela Kosora, u okolini Podgorice (Kuči). Iz okoline Podgorice su i:
-Garići. Oni su doseljeni na dobijenu zemlju 1920. godine, a doselili su se iz sela Brskuta.
-Ivanovići su takođe Crnogorci, doseljeni iz Liverovića kod Nikšića, 1920. godine. Crnogorci su i:
-Đurovići, koji su se u Merdaru naselili tek 1948. godine. Oni su došli iz Samokova, gde su se krajem prošlog veka naselili iz Bjelopavlića. U Merdare su se doselili na kupljenu zemlju.
Pored crnogorskih, u Merdaru ima i dve srpske kuće. To su:
-Mitrovići, doseljeni iz Aleksandrovačke Župe, a prema nekim informacijama iz sela Šljivova. Oni su po vremenu naseljavanja skoro najmlađi stanovnici ovog sela, jer su se doselili tek oko 1956. godine, na kupljenu zemlju.
Međutim, najstariji današnji stanovnici Merdara su muhadžiri. Njih je bilo više, ali su se posle balkanskih ratova neki iselili iz ovog sela. Zato sada ima samo nekoliko albanskih kuća.
-Feratovići su se među prvim muhadžirima naselili u Merdare. Došli su iz Rače, a sada ih ima dve kuče. Pored njih ima nekoliko kuća, takođe muhadžirskih, doseljenih iz Mehane, a prema nepouzdanim obaveštenjima pripadaju fisu Kelmend. U Merdaru, i ostalim selima u kojima ima manje albanskog stanovništva, nema mahala.
IZVOR: Prema knjizi dr Kosovke Ristić „Malo Kosovo“, a prema podacima prikupljanim u sedmoj deceniji XX veka – izdanje u Prištini 1971. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)