Rodoslov porodice Matavulj iz Šibenika

Autor: Slobodan Zrnić

Srpska porodica Matavulj je tokom 19. i 20. vijeka ostavila značajan trag u istoriji Šibenika. Razvila je veliki pogon tekstilne industrije (narodnog veziva) i likera, zapošljavajući radnu snagu grada. Iz ove porodice je poznati pisac Simo Matavulj. Njegov stric Serafim bio je iguman manastira Krupa, a najviše obrazovanje stekao je sinovac Petar, postavši dekan Medicinskog fakulteta u Beogradu. Matavulji su nestali iz Šibenika u drugoj polovini 20. vijeka.

Najstariji članovi porodice Matavulj

Matavulji su porijeklom iz Dalmatinskog Kosova. Tamo je 1774. rođen Đuro, sin Marka, koji je preselio u Šibenik (predgrađe Varoš) i osnovao porodicu sa Martom Skočić (rođ. 1786) iz Vrulja kod Šibenika (Bilice). Skočići su takođe Srbi. Hajduk Matavulj iz Kosova dokumentovan je 1780. godine, kao predvodnik veće skupine koja je harala ovim krajem. U selu Donja Suvaja kod Bosanske Krupe postoje nazivi Matulj i Matuljeva lokva, a dobili su ime po hajduku Matavulju iz Dalmacije, budući da  je tu poginuo. Prezime Matavulj postoji još u selu Grbavci (Turjak) kod Bosanske Gradiške. Dalja veza sa dalmatinskim Matavuljima ja sasvim izvjesna,  jer je i za jedne i za druge karakteristična krsna slava Jovanjdan. Od trgovca Stojana (1900-1963) Stevanovog iz Grbavaca potiče porodica Matavulj iz Splita.

Nakon prelaska u Šibenik, Matavulji više nisu postojali na području Dalmatinskog Kosova. Đuro je imao sinove Stevana i Simeona, koji je postao iguman pravoslavnog manastira Krupa i dobio monaško ime Serafim. Đurina kćer Jela (rođ. 1820) udala se 1842. za Todora Vukovića iz Miočića, a njena sestra Ana (rođ. 1829), takođe se udala za jednog Vukovića, a nakon njegove smrti za trgovca Todora Boškovića.

Stevan Matavulj (1811-1860) Đurin  uzeo je za suprugu Simeunu Trivu Markovu, koja je takođe bila Srpkinja, iz najbližeg susjedstva. Simeuna je važila za vrlo sposobnu ženu. Zajedno su 1844. pokrenuli radionicu u kojoj se krojila narodna nošnja. Četiri godine nakon smrti Stevana preudala se za Đuru (zvanog Niko) Skočića. Stevan i Simeuna imali su sinove Simu, Đuru i Mihaila. Simeuna je sa drugim mužem 1867. dobila sina Konstantina Skočića, a dvije godine kasnije i Milicu. Na izborima 1848. godine, Stevan Matavulj je izabran za člana predstavništva Varoša (srpski zastupnici su bili još Simo Kulišić i Sava Omčikus).

Sinovi Stevana Matavulja

Simo Matavulj (1852-1908) je najpoznatiji Stevanov sin i jedan od najvećih srpskih pisaca epohe realizma. Napisao je čuveni roman „Bakonja fra Brne“, dok se među pripovijetkama ističu „Pilipenda“ i „Povareta“. U Beogradu je postao  član Srpske kraljevske akademije (sadašnji SANU) i predsjednik Srpskog književnog društva. Simo je osnovnu školu i niže razrede gimnazije završio u Šibeniku. Na sklonost prema književnosti značajan uticaj imala je majka Simeuna, koja je bila dobar pripovijedač. Nakon smrti oca boravio je četiri godine u manastiru Krupa, kod svog strica-igumana. Učiteljsku školu je završio u Zadru 1871. godine, a potom je radio kao učitelj u selima Islam Grčki i Đevrske. Od 1874. vodio je nastavu italijanskog jezika u pomorskoj školi u Herceg Novom, a zatim se 1881. preselio na Cetinje i stekao veliki ugled na dvoru kneza Nikole. U početku je bio nastavnik francuskog jezika, da bi kasnije postao školski nadzornik i vaspitač prestolonasljednika Danila. U Srbiju je prvi put otišao 1887. godine. Nije bio dobro prihvaćen od strane kralja Milana i radio je kao gimnazijski profesor u Zaječaru. Zbog toga se vratio u Crnu Goru, a nakon abdikacije kralja Milana, ponovo u Srbiju, živeći u Beogradu do smrti. Sa Milicom Stefanović iz Šumadije, vjenčao se 1892. godine, ali je ona umrla godinu dana kasnije, na porođaju.  Druga supruga, Ljubica Nikolajević iz Rume, umrla je 1910. godine. Darovala je veliku svotu novca Srpskoj kraljevskoj akademiji i Privredniku iz Zagreba. Lična biblioteka pokojnog supruga poklonjena je Trećoj beogradskoj gimnaziji. Simo Matavulj nije imao potomaka, a po njemu su nazvane osnovne škole u Šibeniku, Islamu Grčkom i Varivodama kod Đevrsaka, budući da je u tim naseljima proveo jedan dio života. Seoske škole su ugašene, dok je onoj u Šibeniku 1991. promijenjen naziv. Uklonjen je i spomenik piscu, koji se nalazio ispred škole. Simo Matavulj je odstranjen iz hrvatske književnosti, ali se pripovijetka „Pilipenda“ obrađuje u osnovnim školama Srbije. Nijedna škola danas ne nosi naziv po njemu, a u Herceg Novom je jedini spomenik.

Mihail Matavulj (1859-1898) je umro mlad i nije ostavio značajnog traga u porodičnoj istoriji.

Đuro Matavulj (1855-1917) je nastavio porodični posao, baveći se više proizvodnjom likera, dok je njegova supruga Ana rođ. Sekulić (1858-1936) Mitrova vodila izradu narodne nošnje. Sekulići su stara srpska porodica iz Šibenika. Industrija Matavuljevih doživjela je ekspanziju, zapošljavajući mnogo ženske radne snage. Matavuljevi su dizajnirali sadašnji izgled šibenske, odnosno drniške kape, koja se tradicionalno nosila u okolini ovih gradova. Đuro je umro krajem Prvog svjetskog rata, a iza sebe je ostavio sinove Stevana, Simu, Petra, Marka, Radoslava (Vida) i Dušana, te kćeri Milku i Darinku.

Potomci Đure Matavulja

Petar Matavulj (1890-1948) bio je najobrazovaniji od Đurine djece. Nakon osnovne škole u Šibeniku, prvih šest razreda gimnazije završio je u Zadru, a sedmi i osmi razred u Zagrebu, gdje je maturirao 1908. godine. U Beču je 1914. diplomirao na Medicinskom fakultetu. Od 1916. do 1923. radio je na univerzitetu u Lozani kao asistent na Hemijskom i Fizičkom institutu. Tu je završio Filozofski fakultet i odbranio doktorsku tezu iz oblasti fizičke hemije. Dolaskom u Jugoslaviju 1923. godine, postaje šef Hemijskog instituta Medicinskog fakulteta u Beogradu. Tokom njemačke okupacije kratko je odveden kao talac u logor Banjica 1941. godine, a za vrijeme savezničkog bombardovanja boravio je u Vinči, gdje je obavljao seoske poslove sve do oslobođenja. Nakon rata je vršio funkciju dekana na Medicinskom fakultetu. Bio je član I.N.O. Beograda, član Komisije za obnovu Univerziteta i Suda časti na Univerzitetu. Umro je u Parizu 1948. godine. Dva puta je ženjen, ali nije ostavio potomke. Od prve supruge se razveo (Jelena Gajger iz Ciriha). Druga supruga je bila 20 godina mlađa od njega (dr Nada Nikolić iz Vukovara) i s njom je boravio na Kosančićevom vencu.

Marko Matavulj (1893-1958) je nastavio uspješnu proizvodnju narodnog veziva u Šibeniku. Od kralja je 1930. dobio Orden Svetog Save četvrtog reda. Tokom Drugog svjetskog rata, zajedno sa bratom Simom, pružao je pomoć srpskim izbjeglicama sa područja NDH koje su dolazile u Šibenik pod italijanskom okupacijom, uključujući i suprugu ubijenog brata Dušana. Nakon kapitulacije Italije 1943. otišao je u Italiju iz straha od ustaša i Nijemaca, a godinu dana kasnije pridružila mu se porodica (supruga i djeca). Boravili su u Azijagu i Peruđi. Sa porodicom se 1951. odselio u SAD. Imao je sinove Đuru (1930-2007) i Nikšu (1932-1987). U početku su Marko i Nikša radili u Libertivilu kod Čikaga, a Đuro u Njujorku. Nikša je bio zaposlen u Manastiru Svetog Save. Markovi potomci i danas žive u Indijani.

Simo Matavulj (1883-1963) je takođe bio sposoban industrijalac, kao i njegov brat Marko. Proizvodio je liker maraskino. Bio je istaknuti član Radikalne stranke u Šibeniku početkom 1920-ih. Od kralja je dobio Orden Svetog Save petog reda, zajedno sa drugim uspješnim industrijalcima i trgovcima. Nije imao djecu, ali je jedini od Matavulja umro u dubokoj starosti u Šibeniku.

Dušan Matavulj (1899-1941) je 1926. u Zagrebu završio medicinu, a pred Drugi svjetski rat se preselio u Bihać, gdje je radio kao doktor. Ubile su ga ustaše 1941. godine. Njegova supruga Rajka je pobjegla u Šibenik kod Marka Matavulja, a zatim zajedno sa njegovom porodicom u Italiju i SAD.

Stevan (1880-1918) i Radoslav/Vid (1896-1933) nisu ostavili značajan trag. Stevan/Stevo je obavljao funkciju kotarskog komesara. Njihova sestra Milka (1889-1970) se udala za Jerka Bučića sa Hvara i tamo dobila kćer Jelku Bučić, koja je kao partizanka stradala u Primoštenu 1943. godine, u svojoj dvadesetoj godini. Zbog zasluga u NOB-u kuća Matavulja nije nacionalizovana, već je do smrti koristila Milka Bučić. Druga sestra Darinka udala se za Radivoja/Ratka Katića.

Izvori:

• Svetli grobovi pravoslavnih Šibenčana, dr Dušan LJ. Kašić, 1975.
• Biografije, Srbi zapadno od Dunava i Drine I-O, Jovan S. Radojčić, 2009.
• Splitske dnevne novine „Novo doba“.
• Časopis Beogradskog univerziteta “Student” (1948)
• Pravoslavna matična knjiga rođenih parohije Šibenik (1862-1889)
• Uspon jedne obitelji: Šibenička mašta najbolje vrste, Jelena Svirčić, 2013, Lupiga https://www.lupiga.com/vijesti/uspon-jedne-obitelji-sibenicka-masta-najbolje-vrste