Poreklo stanovništva Župe Nikšićke

Župa Nikšićka, ranije samo Župa, je oblast na desetak kilometara na jugoistok od današnjeg grada Nikšića. U geografskom smislu, Župa je kotlina nastala usecanjem reke Gračanice, čime je stvorena plodna zaravan, nadmorske visine između 700 i 850 metara. Usled rečnog nanosa, dovoljne količine kvalitetne vode i zaštićenosti od jačih klimatskih uticaja, a zahvaljujući činjenici da je okružena planinama prosečne nadmorske visine od oko 1500 metara[1], Župa Nikšićka ima klimu župe u punom smislu, kao i kvalitetno zemljište pogodno za poljoprivredu, naročito za uzgoj voća i povrća. Rubni delovi Župe od podnožja planina koje je okružuju su, takođe, bogati i šumom. Otud je Župa uvek bila naseljena, sasvim pouzdano u periodu od kada su se tu doselili Sloveni, pa do danas. Župi u širem smislu pripadaju i obližnje planinske zaravni – Konjsko, Skladna i Lukavica, obrasle bujnom travom, tako da je Župljanima oduvek bilo moguće baviti se ne samo zemljoradnjom već i stočarstvom, i to kako u selini, tokom zimskog perioda, tako i katunski, tokom letnjeg perioda.

Župa je bila naseljena još neolitu, o čemu svedoče arheološka iskopavanja i pronađeni predmeti (oruđa, oružja), a koji pripadaju neolitskom razdoblju. Župa je bila naseljena i u starom veku. Kod sela Liverovića su pronađeni ostaci rimskih građevina. Nakon Rimljana, ovom oblašću u određenim razdobljima u 5. i 6. veku vladaju Goti. Namesto razorenog rimskog naselja Anderva, na području današnjeg Nikšića, Goti podižu tvrđavu Anagastum, u slovenskoj recepciji – Onogošt. Sloveni se ovde naseljavaju tokom 7. i 8. veka. Kao župa Onogošt, cela oblast oko onogoške tvrđave, uključujući i Župu, pripadala je velikoj Slovenima naseljenoj oblasti Podgorje. Onogoška oblast ulazi u sastav države Nemanjića 1183. godine i tokom dalje srednjevekovne istorije, pratiće sudbinu ostalih oblasti naseljenih Srbima, u kasnijim državama srednjeg veka – zetskoj, bosanskoj, hercegovačkoj.

Najraniji pomeni o stanovništvu Župe govore da su ovde u srednjem veku živeli Riđani, pleme čije poreklo još uvek nije sasvim razjašnjeno. Kasnije, u Župu se doseljava i pleme Nikšića, koje će svoju ekspanziju na Nikšićko Polje i okolinu grada Onogošta početi upravo iz župskog naselja Zagrad. Župa je granično područje na tradicionalnoj liniji razdvajanja istorijskih oblasti Zete (kasnije Crne Gore) i Hercegovine. Nikšić sa okolinom, uključujući i Župu, od kraja srednjeg veka, budući u sastavu države Hercega Stjepana, od 1448. godine, kao granično područje prema Zeti, tokom dalje istorije, pa do danas, iako u okviru države Crne Gore, smatra se sastavnim delom Hercegovine, u istorijskom i geografskom smislu. Turska okupacija, koja je zadesila i ovu oblast počev od druge polovine 15. veka, pratila je zatečene granice, pa je i ovo područje ušlo u sastav Hercegovačkog sandžaka, za razliku od južnijih oblasti u najbližem susedstvu Nikšiću, koji su ušli u sastav Skadarskog sandžaka. Tako je i Župa u narednih četiri stoleća pratila sudbinu grana Onogošta, kasnije Nikšića, i plemena Nikšića koje od 15. veka čini većinu stanovništva ove oblasti, počev od legendarnog vojvode Nikše koji je, u prvoj polovini 15. veka, preoteo upravljanje Onogoštom od bana Ugrena. Učestvujući u svim ustancima i ratovima koje su hrišćanske države vodile na ovim prostorima protiv Osmanskog carstva, i Župljani su plaćali veliku cenu svoje buntovnosti. Župa je više puta paljena tokom ratnih dejstava, a stanovništvo se u nekoliko navrata u velikom broju zauvek iseljavalo. Naročito je težak bio period od kada su Turci obnovili Nikšić odakle su kontrolisali okolnu oblast. Od početka 18. veka, Nikšići i Župljani su gotovo u neprekidnom sukobu s nikšićkim Turcima. Konačno, nakon bitke na Grahovcu u kojoj je crnogorska vojska izvojevala sjajnu pobedu protiv brojčano i vojno-tehnički nadmoćnijih Turaka, Župa se sasvim odmetnula od turske vlasti i 1859. godine ušla u crnogorsku granicu. Tada je uspostavljena Župska kapetanija. Od 1919. godine, kapetanija dobija status opštine, sve do 1954. godine, kada je, u postupku ukrupnjavanja područja jedinica lokalne samouprave, Župska opština pripojena Opštini Nikšić.

Na području Župe Nikšićke nalaze se brojne istorijske znamenitosti: Manastir Svetog Luke, poznatiji kao Župski manastir[2]; tvrđava Susjed koju je u prvoj polovini 15. veka podigao vojvoda humskog vladara Sandalja Hranića – Hripac; u župskoj planini Lukavici nalazi se kiljan čuvenog vojvode Nikše, rodonačelnika većine današnjih Nikšića, a u selu Zagrad, gde je Nikša živeo, i njegova nadgrobna ploča na lokalitetu Ostrelj; tu su još i arheološki lokalitet Gradina, kao i više srednjevekovnih stećaka iz različitih perioda, nekoliko starih seoskih crkava, tvrđava-karaula Voltica, izgrađena 1854. godine po naređenju knjaza Danila, itd.

U Župi Nikšićkoj su sledeća naselja: Liverovići, Oblatno, Zagrad, Bastasi, Carine, Kuta, Vasiljevići, Bjeloševina, Morakovo, Dučice, Ctapo Celo i Jugovići. Prema podacima iz 2011. godine, u ovih 12 naselja živelo je 3714 stanovnika u 1645 domaćinstava (od kojih je 634 povremenog ili sezonskog karaktera).

Župljani su danas većinom plemenski Nikšići i doseljenici sa raznih strana iz novijeg doba. Veoma malo je rodova koji se smatraju starosedelačkim.

O plemenu Nikšića pisano je detaljno u članku „Poreklo i bratstva plemena Nikšića“:

https://www.poreklo.rs/2018/05/02/poreklo-i-bratstva-plemena-niksica/

Svi dosadašnji rezultati ukazuju da je ovo pleme nosilac haplogrupe I2a PH908 Y52621.

Rečeno je da su Župu krajem srednjeg veka naseljavali Riđani. Njih je bilo i u Nikšićkom Polju, gde je bilo i Drobnjaka. Predanje Župljana često pominje i Lužane koji su živeli u Župi pre današnjeg stanovništva. Bilo je tu i još nekih drugih, manjih rodova, kao što su Ugrenovići i Toljići. Ova plemena su se iselila najpre pod pritiskom ojačalih Nikšića, kasnije usled turske okupacije. Drobnjaci su se povukli u Župu Komarnicu, gde se kasnije razvilo jako pleme. Riđani su se rasuli na sve strane. Njihovih rodova ima među Krivošijama, na Grahovu, u Istočnoj Hercegovini (Republika Srpska). Isto bi se moglo reći i za Lužane. Među nekim najstarijim rodovima nikšićkog kraja, koji ne znaju da su odnekud tu došli, mogli bi se tražiti preostali izdanci tih starih plemena i rodova.

U prvom turskom popisnom dokumentu – defteru za hercegovački vilajet iz 1477. godine[3], Župa je sastavni deo Nahije Gračanica, što se može videti po navođenju sela u Nahiji, u kojem nalazimo i župska naselja. Nahija je nazvana „Gračanica, drugim nazivom Nikšići“. Stanovništvo ima „vlaški status“, što ukazuje da je stanovništvo bilo pretežno stočarsko i da je, s toga, plaćalo povlašćene „vlaške“ dažbine. Cela Nahija se sastoji od jednog „džemata“ (katunske zajednice) od 21 doma, na čijem čelu je vojvoda Batrić. S obzirom na broj naselja u kojima su zimovnici džemata, veoma je verovatno da je bilo i više domaćinstava u Nahiji, ali, po svoj prilici, nisu popisana. Od naselja koja se i kasnije javljaju u Župi nalazimo: Morakovo, Dučnica Polje[4], Glušče Selo[5] i Zagrad. Postoje navedena i naselja za koja se danas ne može utvrditi lokacija, niti neki kasniji naziv, a moguće je da su (sudeći po redosledu navođenja) neka od njih bila u Župi. Posebnu teškoću predstavlja čitanje ispisa na arapskom pismu, često veoma nečitkog rukopisa.

U defteru za Hercegovačku livu iz 1533. godine[6], popisana je i Nahija Nikšić, drugim nazivom Gračanica (Gradçaniçe), kao vlaška nahija. Nahija ima jednog kneza i devet katuna. Prema položaju naselja, možemo videti da nahija na severu počinje u Nikšićkom polju, i obuhvata naselja u Polju i Župi. U defteru nalazimo sledeća župska sela: Oblatno, Zagrad, Kuta, Bjeloševina, Morakovo, Dučice i Staro Selo. Prema rasporedu u defteru, po svoj prilici se u Župi nalaze i sela Miholje Polje i Orašje, i to u području sela Vasiljevići[7]. Takođe, nalazimo i Glušica Selo[8].

Župska naselja i bratstva koja u njima žive[9]:

Liverovići

U Liverovićima žive velikom većinom Nikšići, bratstvo Oliverovića po kojem je i selo dobilo ime, potomci Olivera Krajimirovog, čukununuka Nikšinog. Kasnije je naziv sela narod u svom izgovoru uprostio u – Liverovići. Dele se na sledeća uža prezimena[10]: Boškovići, Dakovići, Dačevići, Ivanovići, Jaridići, Jovanovići, Mandići, Maksimovići, Mitrovići, Nikolići, Pekovići, Rakitići.

Osim njih u selu su i:

Nikolići, od jednog doseljenika iz Bjelopavlića[11], i

Todorovići, iz sela Orah kod Nikšića, poreklom su iz Pješivaca.

Prema rodoslovu, Ćipranići su Nikšići po ženskoj liniji. Jedna odiva Pekovića, Ćiprana, udala se za nekog radnika koji je tu bio u najmu, a inače je iz Pipera. Porod je uzeo prezime po majci i ostao da živi uz ujčevinu[12].

Oblatno

U Oblatnu žive takođe većinom Nikšići: Dačevići, Pekovići i Čvorovići.

Zatim, Babići doseljeni iz Dragovoljića i Baošići od pretka doseljenog iz Morače. I jedni i drugi su starinom iz Pješivaca. Baošići su ogranak Mijuškovića, iseljeni u Gornju Moraču, a zatim se jedan naselio u Župu. Mijuškovići su, kao i ostali do sada testirani rodovi iz loze kneza Bogdana Potolića iz Pješivaca, nosioci haplogrupe J2a-M92[13].

Zagrad

Zagrad se nekada zvao Podgorje. Vremenom je preovladao naziv Zagrad koji dolazi od položaja sela uz brdo Gradinu, gde se nalazilo staro rimsko utvrđenje, u narodnom govoru – grad. Upravo uz tu tvrđavu se naselio Nikša, rodonačelnik Nikšića, došavši u Župu. Nikša je tu i sahranjen.

U Zagradu žive Nikšići, i to rodovi: Đilasi, Đurovići, Kneževići, Popovići i Čvorovići.

Kodžuli ili Kodžulovići[14] su starosedeoci u Župi. Prema nikšićkom predanju, kad se Nikša doselio u Župu, zatekao je Kodžule u Zagradu. Oni su se u velikom broju iseljavali iz Župe, naročito u Srbiju.

Odovići potiču od Oda Dragova Jakičića, doseljenog iz Kuča oko 1820. godine, najpre u Rubeža kod Nikšića, a zatim u Zagrad. Prema drugoj verziji, predak Jakičića, od kojih su Odovići, – Petar Pejović, došao je u Nikšić u vreme kad su Turci utvrdili grad, dakle početkom 18. veka. Konačno, postoji i, najprihvatljivija, verzija, po kojoj su Jakičići iz veće davnine u Rubežima (15. vek), a rodonačelnik Odovića je u Župu došao iz Privremenog zbega nakon Druge razure Trebjese. Kod Odovića je utvrđena haplogrupa I2a PH908, ali ovaj rezultat se po haplotipu ne može povezati sa plemenom Nikšića.

Dendići su od Brajovića iz Bjelopavlića[15].

Martinovići su potomstvo Luke Martinovića iz Brajića, koji je dobegao zbog krvi[16].

Bastasi[17]

U Bastasima živi istoimeno bratstvo[18], koje se deli na uže na rodove Milićevići, Mušikići i Filipovići. Oni su poreklom od nekog popa koji je tu dobegao zbog krvi sa Čeva[19]. Petar Pejović[20] navodi mogućnost da su oni ogranak čevskog starinačkog roda Popovića – Kaluđerovića.

Carine

U Carinama žive doseljenici, tu nastanjeni od prve polovine 19. veka na dalje:

Radulovići su od plemena Nikšića, ali ona grana Trebješana koja je bila u zbegu u Gornjoj Morači i Uskocima, te su se kasnije vratili u matičnu oblast.

1864. godine, u Carine su planski naseljena dva roda iz Ćeklića – Jovanovići i Radulovići. Oni su ogranak bratstva Petrovića, za koje je utvrđeno da nosi haplogrupu R1a Z280 L366[21].

Ostali rodovi su došli kasnije:

Sladojevići iz Hercegovine; u Hercegovini, u Oblju (Borač) postoji rod sa prezimenom Sladoje, oni su ogranak ljubinjskih Paranosa (mesto Žrvanj), kasnije sasvim iseljenih u Trebinje i okolna sela. Paranosi su, navodno, poreklom iz Grčke[22]. Postoji jedan testirani Sladoje sa rezultatom E1b[23]. U Grahovu postoje Sladojevići, potomci riđanskog kneza Sladoja[24].

Ljumovići iz Pipera; za Ljumoviće, kao i druge rodove Pipera Lutovaca, utvrđeno je da nose haplogrupu R1b BY611[25].

Batrićevići i Živkovići iz Cuca. Batrićevići su od Lukača iz Zovine u Trešnjevačkoj opštini; za njih se smatra da su Riđani. Što se Živkovića tiče, u Cucama postoje tri roda sa ovim prezimenom[26].

Bulatovići iz Rovaca (1926); Bulatovići su bratstvo rovačkih Gojakovića, odnosno Nikšići u plemenskom smislu, pa bi bilo očekivano da su i carinski Bulatovići nosioci haplogrupe I2a PH908; međutim, dosadašnja testiranja su pokazala da su rovački Bulatovići veoma heterogenog porekla[27], te ovde ne bi bilo umesno donositi bilo kakav zaključak.

Kuta

U Kutima većinom žive Nikšići, i to rodovi: Bezmarevići, Bečanovići, Bojovići, Kneževići, Krulanovići[28], Laketići, Raškovići.

Starosedeoci Župe u Kutima su Kodžulovići, Mašnići, Džoganovići.

Ostali rodovi su doseljeni sa raznih strana:

Goraševići su od pretka koji se doselio u Župu iz Cuca; najverovatnije se radi o Malocucama, za koje rezultati ukazuju da su nosioci haplogrupe E V13 Z5017 Z19851[29].

Jakovljevići su od Jovanovića iz Gornjeg Polja kod Nikšića; prema predanju, daljom starinom su sa Čeva.

Juškovići su takođe iz Gornjeg Polja, a prema Pekoviću – daljom starinom su od Juškovića iz Morače (Ljevišta); Juškovići iz Gornjeg Polja su ogranak starog bratstva Ugrenovića, potomaka bana Ugrena, za koje je prema dosadašnjim rezultatima utvrđeno da su nosioci haplogrupe E V13 Z5017 Z16988[30]; veza sa Ljevištima postoji utoliko što se jedan deo Juškovića iselio u Ljevišta, a jedan njihov ogranak i u Drobnjak.

Lončari su od pretka koji se doselio odnekud iz Crmnice.

Mandići su potomci Mande, odive kutskih Jakovljevića, koja je bila udata za nekog Moračanina, pa su živeli u Poljima Kolašinskim, a nakon muževljeve smrti se vratila sa decom u svoj rod.

Tomići su došljaka Tome iz Pješivaca.

Vasiljevići

U Vasiljevićima živi istoimeno bratstvo koje je od plemena Nikšića, a danas se svi prezivaju – Šundić, i jedan njihov ogranak – Ostojić.

Osim njih, tu žive i Drekalovići, koji su od jednog Kuča Drekalovića, koji je zbog neke nevolje dobegao u Župski mananstir, a kasnije je oženio jednu odivu Šundića; s obzirom da je kod Kuča Drekalovića utvrđena haplogrupa E V13 S2972 Z16661 BY165837[31], moglo bi se zaključiti, naročito s obzirom na prezime ovog župskog roda, da i oni pripadaju ovoj grani.

Bjeloševina

U Bjeloševini od Nikšića žive Jokovići i Mirkovići.

Doseljeni iz drugih krajeva su:

Koraći, od Darmanovića iz Bratonožića; ukoliko je ovo predanje tačno, župski Koraći bi mogli biti nosioci bratonoške haplogrupe Q2 L245 Y2998 Y2209[32].

Bulatovići iz Rovaca.

Roganovići, za koje postoje dva oprečna podatka u literaturi: prema Pekoviću, oni su od Miloša Roganovića doseljenog iz Rovaca, a prema Miljanićima – od Radovana Roganovića iz Pješivaca (Cerovo).

Morakovo

U Morakovu žive sve doseljenici:

Od Radoja Dabetića koji je u Župu došao iz Vasojevića (Lopate) su rodovi Dragnići, Marojevići, Mušikići i Ćorovići. Predanje govori da je Radoje bio od vasojevičkih Dabetića, pa čak i da su Vasojevići dolazili u Župu da osvete ubistvo njegovog brata od strane morakovskih starinaca. Međutim, rezultat testiranja Marojevića iz Morakova pokazao je da pripada haplogrupi R1a Z280 Y2902, dok je za Vasojeviće na velikom broju rezultata utvrđena haplogrupa E V13 PH1246 BY14151[33]. S obzirom da morakovski „Dabetići“ pripadaju istoj grani haplogrupe R1a kao i bratstvo Mrka u Piperima[34], a imajući u vidu geografsku blizinu Lopata i Mrka, veoma je moguć scenario po kojem se radi o nekom starijem slovenskom rodu u Brdima, od kojih se jedan deo utopio u Vasojeviće, a jedan u Pipere.

Bulatovići iz Rovaca.

Kovačevići – Maleševci iz Srđevića kod Gacka, koji su dobegli u Crnu Goru posle 1875. godine, najpre u Pipere, a 1912. godine u Morakovo; za ovaj rod Kovačevića iz Gacka utvrđeno je da nosi haplogrupu I2a PH908; međutim, i ovde treba biti oprezan s obzirom da među maleševskim rodovima, uz većinsku haplogrupu – I2a PH908 postoji i, po svoj prilici, pribraćenih rodova koji su nosioci haplogrupe G2a L497.

Dučice

U Dučicama od plemena Nikšića su rodovi: Vujinovići, Jokići, Kostići, Miličići i Mišovići (od Mišovića iz Dragovoljića). Jedna grana Vujinovića je pribraćena glavnom bratstvu. Naime, jedna odiva Vujinovića udata za Vuksanovića iz Morače, rano je ostala udovica, te se sa dva sina vratila na očevinu. Sinovi kad su odrasli, ostanu u Dučicama i uzmu majčino prezime. Vuksanovići su ogranak moračkih Rakočevića i pripadaju širem bratstvu Bogićevaca, potomaka vojvode Bogića. Za Bogićevce je na više rezultata utvrđeno da su nosioci haplogrupe R1b U152 Z36 CTS5531 Z37 Z67[35].

Mašnići su starosedeoci u Dučicama. Za njih drugi Župljani smatraju da su najstariji rod u celoj Župi (Lužani).

Prema Pekoviću, Simonovići u Dučicama su od jednog doseljenika iz Kuča, imenom Milovana Simonovići. Sa druge strane, kod Miljanića stoji da su Simonovići u Župi – Trebješani. U Kučima zaista postoje Simonovići, ogranak šireg bratstva Martinjakovića, ali postoji i bratstvo Simonovića Trebješana.

Staro Selo

U Starom Selu od plemena Nikšića su: Mićkovići, Mitrovići, Pavlovići, Perišići, Pindovići, Popovići, Stojanovići i Ćirakovići. Takođe i Balići, koji su Trebješani; nakon razure Trebjese 1789. godine, prebegli su u Gornju Moraču, da bi se neki kasnije naselili u Župi Nikšićkoj.

Miletići su se doselili iz Grblja, ali se smatra da su i oni ogranak plemena Nikšića (od Vladimira Nikšinog, kojeg je otac poslao u Grbalj).

Matijaševići su od pretka koji se tu doselio iz Dragovoljića (oni za sebe takođe tvrde da su od Vladimira Nikšinog).

Jugovići

U Jugovićima su od plemena Nikšića Đokovići, koji su Trebješani, ogranak velikog trebješkog bratstva Vojvodića.

Ostali rodovi su doseljenički:

Zečevići su od pretka Vuksana koji se tu doselio u 17. veku, ali se ne zna tačno odakle je rodom. Prema jednom predanju, od njih su Zečevići u Banjanima. Međutim, pre bi moglo biti upravo obrnuto – da su Zečevići u Župi ogranak onih iz Banjana. Banjanski Zečevići (selo Klenak) se u Banjanima računaju u starosedeoce za koje se ne zna ranije poreklo[36].

Rončevići su starosedeoci Nikšićkog Polja (Lužani), a u Jugovićima su od jednog koji se preselio[37].

Bajovići su od odive Đokovića koja se udala u Bajoviće u Pivi, pa se po muževljevoj smrti vratila sa decom na očevinu. Postoji rezultat testiranog pripadanika bratstva Bajovića iz Pive (Bezuje), i to – R1a Z280 YP237 YP951[38].

Milutinovići su potomci Milutina Vuksanovića koji se doselio iz Morače[39].

Noviji doseljenici su:

Vulići, iz Crmnice (19. vek). Miljanići ih povezuju s Vulićima iz Vinića (u Bjelopavlićima), odnosno da su oni iz Crmnice najpre došli u Viniće, a kasnije u Župu. U Crmnici ne postoji prezime Vulić, ali postoji u susednim Mrkojevićima, veliki rod Vulića – Dabezića[40].

Ćorovići, sa Rudina (1927). Ćorovići su razgranato hercegovačko bratstvo. Matica im je u Rudinama, odakle su se selili na razne strane. Kod jednog testiranog Ćorovića utvrđena je haplogrupa E1b[41], što se sasvim uklapa u njihovo predanje o poreklu od Ugrenovića.

Backovići su od pješivačkih Backovića. Pješivački Backovići su potomci Radovana, sina kneza Bogdana Potolića, u koju grupu spadaju i velika pješivačka bratstva Mijuškovića, Kontića, Nikčevića i Perunovića. Kao što je već pomenuto, na osnovu većeg broja rezultata, utvrđeno je da su Pješivci nosioci haplogrupe J2a-M92.

LITERATURA:

(azbučnim redom)

Miljanići Vukota i Akim – „Prezimena u Crnoj Gori“ (Beograd, 2007)

Peković Milan – „Nikšićka Župa“ (Beograd, 1974)

Raičević Slobodan – „Spomenici u staroj župi Onogošt“ (Beograd, 1992)

Internet stranica Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“

Internet stranica „Župa u srcu“

Internet stranica „Srpski DNK projekat“

Internet stranica Wikipedia

i ostali izvori navedeni u članku

Naslovna slika: Župski manastir 1930-ih

Sve fotografije sa stranice „Župa u srcu“: https://zupa.today/

Napomene:

[1] Kutsko brdo (1477m), Štitovo, Maganik, Skorin vrh (1602m), Braniku (1689m), Prekornica (1927m), Kablena glava (1473m), Zakamenje (1374m), Viševac (1349m), Stražišta (1351m), Kablena glavica (1151m).

[2] O tačnom vremenu izgradnje manastira postoji nekoliko verzija: prema jednoj, manastir je izgrađen u vreme Nemanjića, u isto vreme kada i Manastir Morača, dakle sredinom 13. veka; prema drugoj verziji, manastir je sagrađen u 15. veku u vreme Crnojevića, a prema trećoj – od strane samih Župljana 1492. godine. Konačno, naš poznati arheolog i istoričar umetnosti dr Vladimir Petković, koji je najviše proučavao upravo naše manastire, bio je mišljenja da je Manastir Svetog Luke sagrađen oko 1625. godine. Manastir je teško postradao 1852. godine, tokom kaznene ekspedicije Omer-paše Latasa na Crnu Goru, kada je ceo manastirski kompleks zapaljen.

[3] Podaci iz rada „Poimenični popis sandžaka Vilajeta Hercegovina“, prir. Ahmed Aličić (Sarajevo, 1985)

[4] Ako je naziv dobro pročitan. Možda je u pitanju toponim: Dučića Polje.

[5] Sličan bratstveni toponim naći ćemo i kasnije u 16. veku u Župi, a i danas u području Liverovića postoji lokalitet Glušje Selo. Po svoj prilici, u ovom delu Župe nekada je živeo rod sa prezimenom Glušica.

[6] Podaci iz turskog rada „Numarali Hersek livasi icmal eflakan ve voynugan tahrir defteri (939/1533)“ (popis slobodnih vlaha i vojnuka Hercegovačke live). Vojnucima su, u prvo vreme turske vlasti, nazivani hrišćanski vojnici u turskoj vojsci. Jasna je slovenska etimologija, odnosno turska recepcija reči – vojnik. Ovaj sloj je vremenom zamro, zbog nepoverenja turskih vlasti prema naoružanim hrišćanima u svojoj vojsci.

[7] Po svoj prilici, bratstveni naziv preovlađuje kasnije.

[8] Videti fusnotu 5.

[9] Stanje prema Milanu Pekoviću, iz rada „Nikšićka Župa“, objavljenog 1974. godine. Uvidom u spisak prezimena u naseljima Župe Nikšićke na stranici „Župa u srcu“, primetan je unekoliko različit raspored bratstava po naseljima, kao i odsustvo nekih rodova koje je Peković zabeležio (Simonovići, Sladojevići), što je svakako posledica savremenih migracija.

[10] Rodovi se ovde neće biti navođeni po brojnosti ili značaju, već po azbučnom redosledu.

[11] Nije mi poznato da li su oni prezime doneli iz Bjelopavlića ili ga dobili u Župi. U Bjelopavlićima postoji šire bratstvo Nikolića, potomstvo Nikole Mitrovog Bjelopavlića, ogranak Mitrovića. Ukoliko bi župski Nikolići bili ogranak bratstva Mitrovića „Dukađinaca“, onda bi najverovatnije trebalo da budu nosioci haplogrupe E V13 Z5017 Z16988 BY155589, koja je utvrđena kod plemenskih Bjelopavlića.

[12] Međutim, genetika nije potvrdila ovakvo predanje. Naime, u organizaciji Srpskog DNK projekta testiran je jedan od ovih Ćipranića i utvrđeno je da se genetski sasvim podudara s ostalim testiranim pripadnicima Nikšićkog plemena. Moguće rešenje nesaglasnosti predanja i genetike dala bi rekonstrukcija po kojoj je Ćiprana već imala dete s nekim pripadnikom Nikšićkog plemena (ili je bila začela pre udaje za Pipera), te se na potomstvo prenela genetika Nikšića.

[13]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=1305.0

[14] Peković, u radu navedenom u literaturi, zabeležio je stariji oblik – Kodžul. Danas je zvanično prezime ovog bratstva – Kodžulović. U Banjanima, na Jelovicama, postoji lokalitet – snežnica, Kodžuluša, koja pripada selu Prigradina; ovaj toponim možda ukazuje da su Kodžuli nekada ovde živeli ili imali svoje katune.

[15] Ukoliko je ovo predanje tačno, i Dendići bi bili mogućni nosioci haplogrupe E V13 Z5017 Z16988 BY155589.

[16] O brajićkim Martinovićima pogledati u članku o Brajićima:

https://www.poreklo.rs/2017/04/25/pleme-brajici/

[17] Čuje se još i varijanta: Bastaje

[18] Jednina: Bastak

[19] Ovakvo predanje navodi Peković u radu navedenom u literaturi. Kod Miljanića, međutim, stoji za prezime Mušikić da su oni „ogranak Đekovića (Dabetića) iz grupe Miloševića, iz Vasaojevića preseljenici u Bastase i Morakovo“. Po svoj prilici, ovde je došlo do poistovećivanja dva roda, zbog istog prezimena. Mušikića ima i u Morakovu, i oni potiču od pretka koji je, po predanju, došao iz Vasojevića.

[20] Petar Pejović“ – Ozrinići – pleme Stare Crne Gore

[21]https://www.poreklo.rs/2015/12/05/pleme-ceklici/

[22] Podaci o Sladojima i Paranosima iz rada „Hercegovačka prezimena“, Risto Milićević

[23] Sa projekta 23andme

[24] Ime Sladoje je među Riđanima bilo prilično često. Od onih poznatih iz istorijskih izvora, bila su najmanje dvojica riđanskih knezova imenom Sladoje: jedan u 15/16, a drugi u 16/17. veku, kao i izvesni harambaša Sladoje krajem 17. veka. Prema dostupnim izvorima (pre svega „Riđani“, Bogumil Hrabak, 1997, i dr), može se zaključiti da je ova loza u Riđanima bila od doseljenika u Riđane krajem 15. veka, „iz Kuča“, od kojih potiče jedan broj rodova u Riđanima, a koji su nosioci haplogrupe E V13 Z5017 Z19851.

[25] https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=1456.0

[26]https://www.poreklo.rs/2017/02/20/poreklo-stanovnistva-plemena-cuca/

[27] Do sada su među Bulatovićima utvrđene haplogrupe I2a PH 908, I2a Y3120, I1 P109, R1a. Očito je u prošlosti došlo do pribraćivanja nekih manjih rodova velikom bratstvu Bulatovića, koje je, budući ogranak plemena Nikšića, genetski izvorno nosilac haplogrupe I2a PH 908.

[28] Za Krulanoviće se u Kutima smatra da su potomstvo jedne odive Kneževića koja se zvala Kruna. Navodno je jedan Trebješanin u ratu u Boki protiv Napoleonove vojske (1807. godine) zarobio jednog francuskog vojnika, i poveo ga sobom y Tpebjesu. Kasnije ga je predao knezu Milutici Kneževiću da radi na njegovom imanju. Knez je imao neudatu a već prestarelu za udaju kćer, te ponudi vojniku da je oženi, što se i dogodilo. Potomstvo njihovo odraste uz ujčevinu i uzme prezime po majci. Jedna ozbiljna zamerka ovom predanju je što od imena Kruna nikako ne može nastati prezime Krulanović, naročito kad u našem narodu imamo sasvim dobro zastupljeno prezime Krunić. Krulanović bi bilo izvedeno od Krulan, što može zvučati kao francusko prezime. Inače, na francuskom „croulant“ znači kolokvijalno – prestar za nešto, mator. Možda je vojnik sam za sebe govorio da je prestar za ženidbu, ili da je Kruna prestara za njega, te mu je to „krulan“ ostalo kao nadimak, a potomstvu prezime.

[29]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=285.0

[30]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=1295.0

[31]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=58.0

[32]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=2783.0

[33]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=390.0

[34] Testiran je rod Novakovića.

[35]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=827.0

[36] Banjanski Zečevići vrlo verovatno pripadaju jednoj grupi rodova iz Banjana i Pive koji su nosioci haplogrupe E V13 Z5018 S2979 L241. Naime, kod pivljanskih Adžića, koji potiču od banjanskih Zečevića, utvrđena je ova grana haplogrupe E. Iste genetike su i banjanski Koprivice i Komnenovići, kao i Dakići sa Durmitora (Mala Crna Gora).

[37] Ovo retko prezime nalazimo ne tako daleko, u Hercegovini, u gatačkom kraju (Žanjevica). Gatački Rončevići su ranije živeli u Pilatovcima u Rudinama. Imajući u vidu blizinu Rudina i Nikšićkog polja, nameće se mogućnost da se radi o istom rodu.

[38]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=391.msg83964#msg83964

[39] O Vuksanovićima videti ranije u članku.

[40] O Mrkojevićima viša na: https://www.poreklo.rs/2018/01/31/pleme-mrkojevici/

[41]https://forum.poreklo.rs/index.php?topic=1193.100