Poreklo prezimena, selo Jelakce (Leposavić)

Poreklo stanovništva naselja sela Jelakce (i zaseoka Stražin – „Stržin“), opština Leposavić – Kosovskomitrovački okrug. Prema knjizi Radoslava LJ. Pavlovića „Kopaonik“ napisanoj prema prikupljenim podacima od 1934. do 1953. godine – izdanje 2012. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo je u izvorištu Dobravske reke, u podnožju Stupa i Stražnika, a zaselak Stražin je u dolini potoka Grnca. U međama naselja su brda: Jećimovac, Patričeva gora (1612m), na karti: “Patičeva čuka 1612m”, Koznica, Šiljak (1632m), Koprivnica (1642m), Prosečenica, Čardak , Ciganski grob, Lisac, Šupljaja.

Vode.

Pije se voda s izvora. Poznatiji su izvori: Suborac, Zelena gora i Kiža. Ispod Ostre čuke, na karti: “Oštra čuka (1335m)” su dve bare – Veliko jezero i Malo jezero.

Zemlje i šume.

Delovi atara se nazivaju: Selište, Staro selo, Dragovac, Žari, Leštak, Luke, Grnac, Zelena gora, Senokos, Jasiče, Ržište (ne Ražište).

Tip sela.

Postoji podela sela na mahale – “male”: Savićka mala ili Savići pod Stupom; Jevtićka mala ili Jevtići pod Kulom i Širokodolci u Širokom dolu pod Stražnikom. Napomena: na karti “Stražnjak (1349m)”.

Istorijat.

Selo lov’čko Str’žino je zapisano y povelji cara Stefana Uroša od 15. jula 1363. godine. Monahinja Evgenija (kneginja Milica), sa svojim sinovima Stevanom i Vukom poklonila je 1395. manastiru Rusikonu – Sv. Pantelejmonu na Atosu: Selo Strbžine i trg Koparići su izvan svake sumnje istovetni sa sadašnjim selima Jelakcem i Koporićima, dok je selo Stražine istovetno sa sadašnjim “Stržinom”, Stražinom, zaseokom selu Jelakcu.

Godine 1770. selo Stražine na Kopaoniku spadalo je u nuriju popa Mateja. Za turske vladavine naselja Stržin, Dragovac i Jelakce su u vučitrnskoj nahiji. Naših dana Dragovac je pusto selište.

Po Popisu od 1921. u Jelakcu su: 16 domaćinstava sa 127 članova. Po Popisu od marta  1948. u selu je 18 domaćinstava sa 153 člana, a u Stražinu su 3 domaćinstva sa 31 članom.

Starine u selu.

Na Stražniku su ostaci nekog utvrđenja. Pred rat 1941/45. “plahe prolećne kiše” otkrile su niže Ledinka (mesto) “veliki mrtvački sanduk od olova”, verovatno rimski sarkofag.

U Selištu su utolegnuća — “rupe” na mestu nekadašnjih kuća i zgrada, tragovi temelja raznih građevina, kupišta “troske–šlaknje” – šlaknjišta od pretopljenih ruda. Tu se poznaju tragovi samokova za kovanje gvožđa.

Na Šupljaji, po Stupu i na planinskim kosama što se od Zelene gore i Koznice spuštaju Jećimovcu i Stražinskoj reci su mnogobrojne rudarske rupe i zakopine. Kod Malog jezera vidi se malo ovalno ulegnuće. Ovde je, priča se, bila mala crkva.

U Stražinu- Stržinu je Staro selo. Ovde, više ušća potoka Gomirja je crkvina Sv. Jovana i kraj crkvine staro groblje. Oko 200 metara, levo od puta kad se ide u Lozno, upravo prema crkvini i groblju u starom selu su crkvina i groblje. U oba groblja po grobovima pobiveni su mali debeli krstovi s urezanim krstovima, a natpisa nema. U Dragovcu su kućišta Jevtića, koji su se odavde izmestili ca kućama u sela i onamo zasnovali Jevtićku malu.

Poreklo stanovništva.

Rodovi.

-Kurlaje – Šljeri, novije prezime: Knežević, starinom su s Kurlaja u Kučima. Njihova najstarija slava Sv. Nikola, 6. decembra, bila je slava starih Kuča. U Kučima su promenili slavu pa otpočeli da slave Đurđic, 3. novembra i Đurđevdan. U Jelakcu otpočinju da slave Sv. Vrače, 1. novembra i 1. jula. Iz sela su se davno odselili u Jošanicu, nastanili u zapustelom selu i nazvali ga Jelakce.

Današnji stanovnici su:

-Jevtići (5 kuća, Sv. arhđ. Stefan), prešli su iz Dragovca, posle Velike seobe.

-Savići i Vukojevići (6 kuća, Sv. Nikola i Sv. Agatonik, 22. avgusta) su prešli iz Majdeva (u oblasti). Daljim poreklom su iz Žaža, a u Žaže su došli iz Ibarskog Kolašina. O kretanju roda kazuju: “Kad u Žaru padosmo u krv“ izbegosmo u Ovčare, a otud dođosmo u Modro Melo u Koporiću. Iz Modrog Mela prešli smo u Majdevo, a iz Majdeva u Jelakce. Jedan rod sa njima su Vukojevići u Graničanu.

-Širokodolci/Mijailovići i Milenkovići (Sv. ap. Andrej Prvozvani, 30. novembra i Petrovdan 29. juna), 4 kuće, prešli su su iz Borčana 1879. zbog nasilja Arbanasa. U Borčanu su bili slobodni seljaci na svojoj zemlji, a ovde, pod zaštitom “gospodara seoskog age Turčina” postadoše agine čifčije.

-Milutinovići i Radojkovići (2 kuće, Sv. Arhanđeo, u novembru i Sv. Jovan “letnji” — Ivanjdan) došli su iz Ibarskog Kolašina.

U Stražinu su:

-Vukojevići (3 kuće, Sv. Nikola i Sv. Agatonik). Prešli su iz Savićke Male.

IZVOR: Prema knjizi Radoslava LJ. Pavlovića „Kopaonik“, izdanje 2012. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.