Poreklo prezimena, varoš Blace

Poreklo stanovništva varoši Blace, opština Blace – Toplički okrug. Prema tekstu Darinke Zečević „Blace – antropogeografska ispitivanja“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj naselja.

Položaj varoši Blaca je na putu, koji vodi kroz Jankovu Klisuru ( Kruševac – Beloljin) i na raskrsnici kojom se taj put ukršta sa putevima u nekoliko drugih pravaca. Blace se nalazi na granici kristalastog masiva Jastrepca i dna neogene kotline srednje Toplice.

Vode.

Hidrografski uslovi ovog naselja su povoljni. Osim vode iz bunara, koje ima skoro svaka kuća, varoš je imala i arterske bunare, ali su oni za vreme Drugog svetskog rata zapušteni.

Klima.

Klimatski uslovi su takođe povoljni, jer je Jastrepcem zaklonjeno od severnih vetrova.

Razvitak naselja.

Blace se nalazilo na važnom srednjovekovnom putu ali se ipak ne pominje do novijeg vremena. Blace se pominje, uz sela Međuhan i Pretrešnja, 1395 godine u Povelji kojom se poklanjaju dobra manastiru Sv. Pantelejmon na Svetoj Gori.

Ipak ime Blace, bez veze sa ovom oblašću, se pominje u drugim oblastima u srednjovekovnim srpskim spomenicima.

Blace, kao naselje, se pominje prvi put za vreme oslobađanja Toplice i drugih krajeva predristovačke Srbije – 1878. godine. U samoj geografskoj literaturi blace pominje M. Đ. Milićević i svojoj knjizi „Kneževina Srbija“ 1884. godine  i tada već „selo“ ima 106 poreskih glava.

Do oslobođenja 1878. godine Blace ima obeležje stočarskog muslimanskog naselja. Prvi naseljenici – Antići, Đurkovići i Popovići, naseljavaju se po razbijenim krajevima dotadašnjeg naselja, tamo gde su Arbanasi imali kuće.

Kada je 1882. godine glavni put ponovo prosečen, Vlajko Kojić, doseljen iz Kruševca, podiže mehanu kod napred opisane raskrsnice na glavnom drumu za Jankovu Klisuru. Tako se stvara začetak varoškog naselja te je 1926. godine proglašeno za varošicu. Uveden je pazarni dan – utorak i godišnji vašari – car Konstantin i carica Jelena, 3. juna i Sv. Agatonik, 4. septembra.

Državna agrarna komisija je podelila seosku utrinu 1884. godine sa obe strane strane glavnog druma i time privukla nova doseljavanja. Prvu kuću na drumskom delu za Prokuplje iza podele utrine 1884. godine podigli su Ikići doseljeni iz Majdeva – Rasina. U blizini mehane na rskrsnici puteva podiže prvi dućan Ivan Milosavljević, doseljen iz Kruševačke Župe. U isto vreme otvara i bakalnicu i zanatsku radnju za izradu „pamuklija“. Nakon toga naseljavaju se trgovačke „familije“ Šedmići, Stošovići i drugi.

Blace je imalo značajnu ulogu 1915. godine prilikom povlačenja srpske vojske kroz Jankovu Klisuru.

Po završetku Prvog svetskog rata počinje obnova Blaca i dalje podizanje varošice, kada se podiže prvi motorni mlin, crepana i neke kulturne ustanove – osnovan škola – danas gimnazija, domaćička škola – danas dečiji dom, pošta, gradsko kupatilo, bolnica i druge građevine.

Blace nije pošteđeno ni u Drugom svetskom ratu. Nakon oslobođenja 1944. godine Blace se afirmiše ne samo kao saobraćajno i ekonomsko, već i kao kulturno i administrativno središe, da bi 1950. godine Blace postalo središte novoformiranog Jastrebačkog sreza.

Zanati.

Od zanata najrazvijeniji su: kačerski, abadžijski, kolarski, stolarski, lončarski i bunardžijski. Posle Drugog svetskog rata osnovana je Obućarko-opančarska zadruga, Metalska-preređivačka zadruga, Stolarska zadruga, Krojačka zadruga, dve lončarske radnje, dve kolarske, po jedna kačerska i potkivačka i dve berberske radnje.

Industrija.

Posle Drugog svetskog rata počela je da se razvija industrija, koja služi za preradu sirovina – drveta, vune, gline, žita. Nastale su strugare, crepane i ciglane, vunovlačare, mlinovi…

Osim toga, neposredo u blizini Blaca počinje eksloatacija mrkog uglja u selu Čučulu što omogućava dalji, viši razvoj ovog mesta.

Poljoprivreda.

Zemljoradnja je najglavnija grana poljoprivrede. Karakteriše se iskorišćavanjem triju pojasa površina donje – kotlinske i dolinske – zemljoradničke privredne zone. Najniži od ovih, pojas livadaa i vlažne kulture – nalazi se u aluvijalnoj ravni donje Blatačnice, od Blackog Jezera do Jankove Klisure. Srednji pojas je pojas suvih kultura, poglavito žita – pšenice i drugih strnih kultura. U pojasu terasa nalaze se vinogradi na prisojima Dragomirovca. Gornji pojas je pod šljivama i ostalim voćem, obuhvata blaže prisojne strane doline kotline prema Jastrepcu i Javorcu. Na strmijim i osojnim stranama nalaze se zabrani privatnika.

Stočarstvo je zasnovano na uzgoju goveda, ovaca i svinja. Bilo je najrazvijenije kada je utrina bila zajednička svojina celog naselja. Osim toga korišćeni su pašnjaci u delu masiva Jastrepca na mestu zvanom „Senokos“, gde su imali privremene stočarske stanove, a u jesen ih vraćali.

Podelom utrine onemogućeno je ekstezivno stočarstvo. Od tada nastaje intezivno iskorišćavanje zemljišta zemljoradnjom. U Blacu je 1949. godine osnovana prva Seljačka radna zadruga.

Saobraćaj i trgovina.

Na opisanim putevima; niz Blatačicu kroz Jankovu Klisuru za Kruševac; preko Tulara uz Toplicu za Kuršumliju, preko Međuhane i Supovca za Niš, niz donji tok Blatačice na Suvi Do i od Beloljina niz Toplicu za Prokuplje, gde je glavna železnička stanica za Blace.

Trgovina je pre Drugog svetskog rata je funkcionisala razmenom seoskih i varoških proizvoda, naročito na pijačni dan – utorak. Najglavniji proizvodi seoske okoline su: žito, voće, stoka i stočni proizvodi itd. Blace je čuveno po vašarima, kojih ima dva puta godišnje i traju po nekoliko dana. Tih dana dolazi do razmene proizvoda iz udaljenijih krajeva – Niša, Pirota, Vranja, Paraćina, Skoplja i drugih mesta.

Tip naselja.

Blace je mešovitog i prelaznog varoško-seoskog tipa. Glavni, centralni deo naselja, trg (Zeleni ili Žitni pijac) i drumski delovi imaju osobine ušorenog varoškog naselja. Izvan varoškog, pijačnog centra, gornjeg dela varoši oko crkve i drumskih delova naselja pored glavnih puteva Blace je razbijeno u nekoliko krajeva sa osobinama „ibarskog“ – „džematskog“ ili mahalskog tipa.

Poreklo stanovništva.

U naseljavanju Blaca,čije je celokupno stanovništvo doseljeno posle 1878. godine najvažnija je migraciona struja od Kopaonika – 34 roda u 195 kuća. Odmah iz ove dolazi ibraska struja – od ibarskih sela, najviše iz okoline Raške – 12 rodova sa 46 kuća. Treća, znatno slabija je župsko-rasinska – 20 rodova sa 59 kuća. Bilo je doseljavanja sa raznih strana – Užica, Kuršumlije, Peći, Kosovske Mitrovice, Vlasine i drugih mesta.

Doseljenici iz perioda od 1878. do 1900. godine:

-Antići su iz Trikose – Ibar. Slave Nikoljdan.

-Đurkovići su iz Trikose – Ibar, Sv. Mina. Od iste familije su:

-Nestorovići i Radovići.

-Ivljani su iz kraja Ivlje, selo Rokce – Kopaonik, Jovanjdan.

-Ikići su iz sela Majdeva – Rasina, Jovanjdan. Od iste familije su i:

-Jevtići a ranije su se i jedni i drugi zvali Miljkovići.

-Savići su iz sela Bogiša – Rasina, Vavednjenje.

-Milosavljevići su iz sela Botunje – Župa, Đurđic.

-Sudimci su iz Sudimlja – Kopaonik, Stevanjdan.

-Grujići-Pluževci su iz Bogiše – Rasina, Aranđelovdan.

-Nikolići su iz Štitara – Rasina, Nikoljdan.

-Jovanovići-Vukosavljevići su iz sela Lepenca – Kopaonik, Sv. Đorđe.

-Radenkovići su iz Krive Reke – Kopaonik, Aranđelovdan.

-Bašići su iz sela Osreci – Kopaonik, Alimpijevdan.

-Filipovići-Maksići „Livađani“ su iz sela Livađe – Kopaonik, Aranđelovdan. Ista familija su i:

-Simići „Livađani“.

-Kneževići su iz sela Osreci – Kopaonik, Alimpijevdan.

-Kovačevići su iz sela Koznica – Kopaonik, Lučindan.

-Vukosavljevići su iz sela Suvaje – Rasina, Nikoljdan.

-Stevanovići-Paunovići su iz sela Igroša – Župa, Alimpijevdan.

-Ilići su iz sela Majdena – Rasina, Sv. Vrači.

-Spasojevići-Anđelkovići su iz sela Štitara – Rasina, Đurđic.

-Vukašinovići-Pržići su iz Ibra, Nikoljdan.

-Ilići drugi su iz sela Suvaje – Rasina, Sv. Vrači.

-Antići drugi su iz sela Bogiše – Rasina, Đurđic.

-Milunovići su iz sela Zavrate – Kopaonik, Lučindan.

-Sekulići, zovu ih „Kuliže“, su  iz sela Semeteša – Kopaonik, Mratindan.

-Milosavljevići drugi su iz sela Lepenca a tamo iz sela Mečkara – Kopaonik, zovu ih „Mečkari“, Nikooljdan.

-Kovačevići drugi su iz sela Tršanovci – Kopaonik, Sv. Mina.

-Stošovići su iz Brusa, tamo iz sela Igroša – Župa, Aranđelovdan.

-Grbići su iz sela Velike Grabovice – Kopaonik, Aranđelovdan.

-Miličići su iz sela Osreci – Kopaonik, Nikoljdan.

-Stevanovići-Krnjac su iz sela Vitanovići – Ibar, Nikoljdan.

-Stevanovići-Piperac su iz sela Suvaje – Rasina, Ćirilovdan.

-Ćirkovići-Vadivuk su iz područja Ibra, Vavedenje.

-Milutinovići su iz sela Vitanovići – Ibar, Nikoljdan.

-Đorići u iz sela Zleginje – Župa, Aranđelovdan.

-Karadžići su iz Raške, Đurđic.

-Kozići-Švabići su iz Velikog Rabara – Kopaonik, Alimpijevdan.

-Grujići-Žujići su iz sela Žiljci – Kopaonik, Lučindan.

-Radivojevići-Koturan su iz sela Majdena – Rasina, Jovanjdan.

-Mijajlovići-Pištoljci su iz Kosovske Mitrovice, Jovanjdan.

-Simići-Matići su iz Krive Reke – Kopaonik, Sv. Vrači.

-Spasići-Žujići, zovu ih „Mačkovčani“ i „Čelikovići“ su iz Krive Reke, zaselak Mečkovac – Kopaonik, Sv. Vrači.

-Milosavljevići-Zbiljići su iz sela Majdeva – Rasina, Aranđelovdan.

-Vučkovići-Šošići su iz sela Šošići – Kopaonik, Ćirilovdan.

-Petrovići-„Pećanci“ su iz sela Istoka kod Peći, Sv. Agatonik.

-Valjarevići su iz Velike Grabovice – Kopaonik, Sv. Vartolomej.

-Dačkovići su iz sela Meševa – Rasina, Alimpijevdan.

-Obradovići su iz sela Vitanovići – Ibar, Nikoljdan.

-Miloševići su sa Vlasine, Nikoljdan.

-Krstojevići-„Čajtinci“ su iz sela Čajtina – Kopaonik, Stevanjdan.

-Milutinovići-Čokotavci su iz sela Čokotara – Kopaonik, Aranđelovdan.

-Lazarevići su iz Užica, Stevanjdan.

-Janoševići su iz sela Donje Jarinje – Ibar, Aranđelovdan.

-Šelmići su iz sela Osredak – Kopaonik, Alimpijevdan.

-Mijatovići su iz sela Livađe – Kopaonik, Lazarevdan.

-Pavlovići-„Vlajkovci“ su iz sela Vlajkovca – Kopaonik, Đurđic.

-Stepanovići-Andrejići su iz sela Pljevštica – Ibar, Sv. Mina.

-Prolovići su iz sela Majdeva – Rasina, Nikoljdan.

-Petrovići su iz oblasti Ibra, Jovanjdan.

Stari rodovi, koji su izumrli:

-Popovići su (bili) doseljeni iz sela Trikose  – Ibar.

-Denići su iz sela Subotice – Župa.

-Andrejići su iz sela Babice – Kopaonik.

-Kojići su iz Kruševca.

-Premovići su  iz sela Jarinje – Ibar.

-Čomagići su iz sela Brzeća – Kopaonik.

Doseljenici iz perioda posle 1900. godine:

-Janjevići su iz sela Krtoka kod Kuršumlije, Jovanjdan.

-Pribaci su iz sela Vitkova – Župa, Tomindan.

-Miljkovići-Drenovci su iz Drenove – Kopaonik, Nikoljdan.

-Savići-Đorđevići su iz sela Batoge – Kopaonik, Mitrovdan.

-Smiljkovići su iz sela Ržanice – Župa, Đurđic.

-Pavlovići su iz sela Trnavci – Župa, Aranđelovdan.

-Lazići su iz sela Majdeva – Rasina, Alimpijevdan.

Cigana-Roma ima 9 kuća. Doseljeni su pre 30 godina iz Rasine. To su:

-Ristići, Vasići, Pavlovići, Đorđevići i Milići.

Svi su pravoslavni i slave Đurđevdan, Nikoljdan i Aranđelovdan.

IZVOR: Prema tekstu Darinke Zečević „Blace – antropogeografska ispitivanja“. Priredio saradnik Porekla Milodan.