Poreklo stanovništva sela Crveni Grad, opština Trgovište – Pčinjski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Gornja Pčinja“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih delimično 1940. godine, kao i 1949. i 1950. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Crveni Grad je pored ranije tursko-bugarske granice. Selo zahvata veliki prostor po stranama i temenima kosa u izvorišnom delu Tripošnice. Po položaju ono je izrazito planinsko selo jer se nalazi na zemljištu visokom od 1200 do 1400 metara.
Vode.
Meštani koriste vodu za piće iz izvora-kladenaca i potoka. Izvori su: Rajkovski Virovi, Zabel, Ulin Kladenac, Izvor i dr.
Zemlje i šume.
Topografski nazivi za potese na ataru su: Bara, Prekop, Bukov Rid, Sulemanica, Đurkova Belega, Cvetkov Stan, Rie, Sečeno Oralo, Čukar, Požarska Dolina, Sinđerlija, Jasen, Gradište, Staro Selo, Kaluđerica, Crkvište, Golica, Borovac, Borovčići, Mogila, Orniče, Preslap, Zabel, Jugović, Mustafinica, Gornje Selište, Čukarka, Tanka Rtina, Gočo Rid i Padište.
Tip sela.
Crveni Grad je razbijenog tipa. Podeljen je na mahale, koje su jako izdvojene jedne od druge – po pola sata hoda i više. Nazivi mahala su: Petka Padina (14 kuća), Izvor (21), Orniče (10), Zabel (9), Ivovik (10) i Rajkovska Mahala (18). Kuće u mahalama su bez reda rasturene na različitim odstojanjima.
Neke mahale nastale su nastanjivanjem onih meštana koji su na tim mestima ranije imali stočarske stanove.
Crveni Grad je 1949. godine imao 20 rodova i 82 domaćinstva.
Postanak, ime sela, starine i prošlost.
U južnom delu sela, pokraj reke Tripošnice nalazi se uzvišenje Gradište. Uzvišenjeje desno od reke na mestu gde postoji klisurast deo i gde je oblast Gornje Pčinje u severoistočnom delu podesna za odbranu. Zbog toga je tu postojalo staro utvrđeno naselje čiji se slabi ostaci i danas postaju. Meštani navode da je na Gradištu postojalo naselje zvano Crveni Grad, po čemu je selo dobilo ime.
Topografski naziv Kaluđerica odnosi se na mesto koje se nalazi pored Gradišta. Misli se da su tu nekada živeli kaluđeri. U blizini Gradišta nalazi se i Staro Selo. O njemu se određene ne zna niti postoje ostaci od starina.
Pored sadašnje mahale Izvor nalazi se potes Gornje Selište sa njivama i livadama. Prilikom obrađivanja zemlje meštani su pronalazili „zidurine od kuća i od jedne crkve ili manastira“. Više Selišta na mestu Čukarki postoji staro groblje, danas većim delom pokriveno zemljom. Meštani pričaju da je na Gornjem Selištu nekada bilo veliko selo, koje je kasnije uništila „čuma“ a zemljište oko naselja posle toga postalo „pustinjak“.
Potesi Sulejmanica i Mustafanica, priča se, imaju nazive koji potiču od Juraka, koji su ranije ovde boravili sa stokom; možada su uspomene na Turke iz Vranja, koji su ovde držali zemlju kao spahije.
Na ataru postoji mesto Padište gde je jedan stari bunar. Nekada je u selu vladao „zulum“ zbog čega su mnoge devojke „ripale u bunar“.
Od 1878. do 1912. preko atara Crvenog Grada vodila je granica između Turske i Bugarske. Tada je seoska mahala Grnčarci pripadala Bugarskoj. Posle oslobođenja od Turaka ta mahala je ostala na teritoriji bosilegradskog sreza kao deo obližnje Gornje Ljubate.
Sadašnje selo Crveni grad obnovili su doseljeni rodovi. Prvi od njih došli su pre oko 150 godina a drugi su dolazili kasnije. Kada su se počeli pribirati doseljenici, oni su najpre osnovali mahalu Petku Padinu, Izvor, Orniče i Zabel: ostale mahale osnovane su kasnije i to tako što su stočarski stanovi pretvarani u kuće.
Poreklo stanovništva.
Svi stanovnici potiču od doseljenika. Rodovi su:
-Milenkovci su poreklom „od Kočansko“, odakle su „begali od Turci“. Ovde je došao pre 150 godina osnivač roda Milenko sa bratom, ali se brat vratio u starinu. Pojasevi unazad: Stojče, 56 goina – Ivan – Jovče – Gruja – Milenko, koji se doselio. Kada su došli ovde bilo “pusto“ i preci su krčili šumu. Dve njihove porodice su se nedavno iselile u Karavukovo – Bačka.
-Radulovci su došli „od Kočansko“. Za ovaj rod se kaže da se teško množi. Imaju po jednu porodicu u susednoj Crnoj Reci i Karavukovu.
-Mišinci su doseljeni iz kumanovskog ili kratovskog kraja. Sve porodice su iseljene u Karavukovo.
-Pavlovci ne znaju za svoje poreklo. Žive u mahali Orniče.
-Milenkovci su doseljeno „od Kratovsko ili Kočansko“. Imaju rođaka u su sednoj Crnoj Reci, Jedna njihova porodica se iselila u Buštranje kod Preševa.
-Veličkovci ili Sokolovci su poreklom negde iz „Jelašničke strane“ – okolina Surdulice. Kuće su im u mahali Orniče.
-Petrovci ne znaju za svoje poreklo. Neki njihovi iseljenici posle 1878. godine su prešli u Jelašnicu – masurički srez.
-Stankovci su doseljeni „sa makedonske strane“.
-Veličkovci su poreklom iz Jelašnice ili njoj nekog susednog sela. Posle 1878. godine neke njihove porodice porodice su se povratile u starinu.
-Ćosinci su poreklom „od Kratovsko“. Imaju iseljenika u Jelašnici.
-Grnčari u poreklom iz Kiselice kod Krive Palanke. Neko od predaka tamo „se stepao“ sa Turcima pa je dobegao ovde. Grnčari u Crvenom Gradu žive od pre oko125 godina: Stojanče, 25 godina – Tasko – Đoša – Zlatan, doselio se Zlatanov otac. Zlatan je imao braću: Bogdana, Kosta, Mitra i još nekog čijeg imena se ne sećaju. Od ove braće namnožilo se oko 20 porodica, samo je njihov najveći broj, posle razgraničenja Turske i Bugarske 1878. godine sa svojim mahalom Grnčarci pripao, kako je rečeno, bosilegradskoms rezu. Zbog toga se mahala Grnčarci sada ne računa u Crveni Grad. Ovdašnji Grnčarci imaju kuće i Izvor Mahali. Imaju iseljenike u Jelašnici.
-Stojanovci ne znaju za svoje poreklo. Imaju tri iseljene porodice u Karavukovo.
-Lazarovci su poreklom iz Jelašnice ili njoj susednog sela. Imaj iseljenike u Umin Dolu kod Kumanova.
-Vrginci imaju isto poreklo kao i Lazarovci.
-Đurinci su doseljeni iz susedne Radovnice gde imaju rođake. Imaju iseljenika u Jelašnici i Karavukovu.
-Prćevci su doseljeni iz Radovnice gde imaju rođake. Prava starina im je „negde u Makedoniji“ Iz starine su najpre došli u Karamanicu kod Bosilegreda pa odatle pre oko160 godina došli u Radovnicu. Imaju iseljenu porodicu u Karavukovu.
-Stojanovci su poreklom „od Kratovsko“. Imaju jednu iseljenu porodicu i leskovačkom kraju i Karavukovu.
-Velkovci su poreklom „od Kratovsko“. Jena njihova porodica se nedavno iselila u Karavukovo.
-Grujinci imaju isto poreklo kao i Velkovci.
-Petrovci su se ranije zvali Arizanovci. Za ove se priča da vode poreklo od nekog doseljenika Ciganina. Do skora su imali jednu rodovsku granu – Zdravkovci, koja je izumrla.
Milenkovci slave Nikoljdan, Mišinci slave Jovanjdan i Nikoljdan; Prćevci slave Veliku Gospojinu dok ostali rodovi slave Aranđelovdan. Za verske potrebe do 1909. godine meštani su posećivali crkvu u Donjem Stajevcu a od tada crkvu u Radovnici.
Iseljeni rodovi.
-U Doganici kod Bosilegrada postoji Rečanska Mahala. Osnivač mahale bio je deda Kosta, koji se doselio iz Crvenog Grada. U istom selu su i:
-Tikortinci, čiji je osnivač roda se zvao Đorđe, doseljen iz Crvenog Grada.
-Ridarci su se iselili u Doganicu.
-Stošinci su se iselili u Vranje. Po udovi baba-Vlajinki Stošinci su se u Vranju počeli zvati Vlajinci. Iz ovog roda potiče dr Milan Z. Vlajinac, profesor Univerziteta u Beogradu.
-Markoski, Đorinci, Klinčarci i Kostinci su se iselili u Cvetišnicu.
-Đurinci žive u susednoj Radovnici.
-Šopovi žive u Buštranju kod Preševa od 1920. godine.
IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Gornja Pčinja“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih delimično 1940. godine, kao i 1949. i 1950. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)