Poreklo stanovništva sela Mačkatica, opština Surdulica – Pčinjski okrug. Prema knjizi dr Jovana F. Trifunoskog „Grdelička Klisura“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Ovo je poznato planinsko selo Grdeličke Klisure. Leži na desnoj strani Džepske Reke, u njenom gornjem toku. Okolna naselja su: Troskač, Manjak, Mlačište i dr.
Vode.
Meštani koriste vodu za piće sa izvora, od koji su mnogi ozidani u česme.
Zemlje i šume.
Pojedini krajevi atara nose ove nazive: Alakina Glava, Belino Bačovište, Bojanin Krst – šuma, Gajdarski Rid, Dragosaljica, Šibarni Rid, Čuka, Drum, Stranje, Žežnica, Samokov, Selište, Ržište, Sredorac, Staro Groblje, Zadine, Rudnik, Srpska Poljana, Borovik, Jelenče i Bukov Lebed.
Tip sela.
U Mačkatici ima veći broj mahala. Nose nazive mesta gde se nalaze – Kriva Njiva, Stranje, Borovik, Dukat itd; ili po imenima rodova – Popovska, Ilijinska, Ivanovska itd. Kuće pojedinih rodova uglavnom su u grupi. Mačkatica je 1960. godine imala 190 kuća.
Starine u selu i istorijat.
Potesi Žežnica i Samokov nalaze se na granici između ovog sela i Troskača u dolini Garvanice. Na Žežnici se pravio drveni ugalj potreban za samokov.
Pre Drugog svetskog rata na više mesta u šumama Mačkatice postojale su žežnice za drveni ugalj, koji su meštani prodavali.
Potes Selište leži blizu Samokova. U narodu se priča da je tamo bilo neko staro srpsko selo. Od kuća tog sela poznaju se zidine (postoji mesto Zadine). Priča se da je u jednoj kući toga sela bilo 40 dece. Na Selištu su sada livade. Do njih se poznaje mesto neke stare vodenice i neki „urasli grobovi“. Jedan meštanin priča da je nekada „u tom selu vladala kuga“ koja je „sve počistila“. Spasao se samo jedan čovek koji se odselio negde prema Vlasini.
U blizini pomenutog samokova je potes Rudnik. Tu je jedno nemačko preduzeće otpočelo rudarsku eksploataciju u novembru 1940. godine. U Drugom svetskom ratu tamo su Nemci sagradili rudarsku koloniju sa nekoliko zgrada i razvila masovnu eksploataciju rude molibdena. Na tome je radilo 3 do 5 hiljada Srba. Bio je napravljen put Mačkatica-Džep i podignuto naselje Belo Polje kod Surdulice. Rudnik je prestao sa radom 1950. godine. Godine 1960. rudarska kolonija je većim delom bila urušena. Održavane su samo zgrade u kojima su bile smeštene osmogodišnja škola, ambulanta i zadružna prodavnica. I pomenuti put je bio u propadanju.
U potesu Borovik je sada bukova šuma. Ime kazuje da je tamo nekada bila borova šuma. Potes Jelenče takođe je pod bukovom šumom. U narodu se govori, da je to ime postalo po jelenima, koji su tamo nekada živeli.
Na mestu Sredarac ima 8 grobova. Ti su grobovi od onih italijanskih vojnika, koji su radili u rudniku Mačkatici kao nemački zarobljenici.
Postanak sela.
Današnje srpsko stanovništvo Mačkatice potiče od predaka koji su doseljeni. Najviše je doseljenika pristiglo u toku XIX veka i to iz sela u susednom slivu Vlasine. Kao najstariji rod računaju se Čorbadžici – doseljeni krajem XVIII veka, zatim Ilijinci. Najmlađi doseljenici su rodovi Borovičani i Stranje.
Do početka XX veka stanovnici Mačkatice nosili su vlasinsku nošnju. Danas je ta nošnja očuvana samo u mahali Borovik. Ostali meštani koriste „moravsku“ ili „vranjsku“ nošnju.
U Mačkatici se nalazi crkva Sv. Jovana. Ona je u središnjem delu sela, na mestu između mahala Kriva Njiva, Čorbadžiska i Vlasinska. Tu se nalazi još jedan spomenik, osnovna škola i prodavnica. Crkva je sagrađena 1860. godine na ostacima nekog starijeg hrama. Glavni majstor bio je Kitan Kuzmanović iz Debra. Njemu su meštani poklonili veliko zemljište, koju je on prodao i naselio se u Surdulici – gde je imao tri kafane.
Seoska slava je Đurđevdan.
Poreklo stanovništva.
Kako je pomenuto, svi stanovnici Mačkatice potiču od predaka, koji su doseljeni. Rodovi čija se starina zna su:
-Ilijinci, Jovanjdan, su doseljeni iz Vlasine. Tamo su živeli u Sokolovoj mahali.
-Ivanovci, Aranđelovdan, su doseljeni iz Crne Trave u slivu Vlasine.
-Jerini, Jovanjdan, doseljeni su iz istog mesta odakle i Ivanovci.
-Krivo Njivci, Mitrovdan, su doseljeni iz Vlasine. Tamo su živeli u Stojkovićevoj Mahali.
-Vlasinci, Sv.Petka, su, kako im i prezime govori, doseljeni iz Vlasine. Tamo su živeli u mahali Jančini.
-Borovičani, Aranđelovdan i Nikoljdan, su doseljeni iz Vlasine. Tamo su živeli u Veličkovoj Mahali.
-Stranje, Nikoljdan, su poreklom iz Vlasine. U Mačkatici rodovsko ime nose po mahali u kojoj žive.
Rodovi, kojima nije utvrđeno poreklo:
-Čorbadžini ili Milanovci, Aranđelovdan;
-Deda Stamenkovci, Aranđelovdan;
-Popovci ili Taralije, Aranđelovdan;
-Dukađani, Aranđelovdan i:
-Dimićevci, Nikoljdan.
Kako je pomenuto, Čorbadžinci su prvi doseljenici u Mačkatici. Oni znaju svoju genealogiju: Dobrosav, 55 godina – Milan – Stoja – Đorđe – Cvetan, osnivač roda koji se doselio. Cvetanov sin Milovan bio je bogat stokom; imao je oko 200 ovaca, 20 krava, 8 jarmova volova, 10 konja. Njega su zvali Čorbadžijom.
Za rod Dimićevce kažu da vuku “neku prokletiju“. Njihov predak Deda Dimo jednom je doveo u Mačkaticu „turske komite“, koji su opljačkali stanovništvo. Zbog te prokletije oni su uvek bili siromašni.
Iseljenici.
-Mačkatovci u Žitorađi kod Surdulice posle 1878. godine su se doselili iz Mačkatice.
-Jocići i Tonča u Bacijevcu kod Surdulice doseljeni su iz Mačkatice.
-Gajdarovci su se iselili oko 1878. godine u surduličko selo Zagužane.
-Miloševići su se posle Drugog sevtskog rata kolonizovali u Karavukovu – Bačka.
IZVOR: Prema knjizi dr Jovana F. Trifunoskog „Grdelička Klisura“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)