Poreklo prezimena, selo Duga Poljana (Sjenica)

Poreklo stanovništva sela Duga Poljana, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović iz 2009. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.

Duga Poljana je selo koje je smešteno u istočnom delu Sjeničke visoravni ispod Pometenika, Čukara i Šanca i predstavlja centar ovog dela Peštera. Sa juga su brda Ćosovska i Dželatska glavica, na severu i severozapadu prema brnjičkom području su granična brda Krivaje, Kapura i Ograje. Teritorija sela se nalazi na granici između Gornjeg Peštera i doline Ljudske reke. U ataru sela se nalazi i nekoliko tektonskih udubljenja, koja se nazivaju Medov do, Krivi do i Dub. Jugozapadno od Duge Poljane je atar sela Draževića. Duga Poljana je od Sjenice udaljena 25 km i sa njom je povezana asfaltnim putem. Selo je locirano u visinskom pojasu 1.120-1.200 m sa obe strane puta Sjenica – Novi Pazar i pripada zbijenom tipu naselja. Teritoriju sela je činilo i nekoliko zaselaka. Neki od njih su Statutom opštine izdvojeni u samostalna naselja: Zabrđe (iza Brda, 1964. godine izdvojeno kao samostalno naselje), Ljutaje (po ljutom sukobu Turaka i hajduka, 1964. godine izdvojeno kao samostalno naselje), Petine (u zaseoku su postojale samo četiri kuće i kada je izgrađena peta, dobilo je ovo ime), Lazine (obiluje lazovom šumom), Goluban (postojao je golubarnik za vreme Grčić Manojla; 1964. godine izdvojeno je kao samostalno naselje), Prijeke (preko – kraće) i Njive (po njivama).

Ispod brda i mahala nalaze se manje površine pod livadama, od kojih su poznatije Rašljanske livade, Ćosovske livade, Golaguza i livada Krivi do. Izuzev Majovog i Medvedovog gaja, selo nema površina pod šumom. Prostrani pašnjaci se nalaze iznad mahala Dub, Požar, Krivaka, Kapura i Ograje. U neposrednoj blizini mahala nalaze se male njive ovsa, raži i ječma, koje u novije vreme sve više prelaze u livade. Meštani obradivu zemlju nazivaju buhavica, smonica i peskuša [Zećeseuas, 1993, 158]. Površina seoskog atara iznosi 714 ha, a katastarska opština (površine 1.428 ha) obuhvata i atare sela Goluban (površine 306 ha), Zabrđe (površine 102 ha) i Ljutaje (površine 306 ha). Prema popisu 2002. godine Duga Poljana je imala 594 stanovnika.

Vode iz ovog sela u Ljudsku reku odvode Dugopoljski potok, ispod Golubana, i Klečki potok, ispod Dželatske glavice. Nedaleko od sela nalaze se i mala jezera: Mujovo blato (periodično) i Vrujčansko blato (stalno).

Duga Poljana se ubraja u stara naselja. Po predanju, postojalo je još pre Nemanjića. Na osnovu arheoloških istraživanja, Duga Poljana je zabeležena kao jedno od mesta gde su Nemanjići povremeno boravili [Premović-Aleksić, 1982]. Pod imenom Duga Poljana pominje se u XIII veku, kada je u njemu kralj Uroš I (1243-1276) primao dubrovačke poslanike [Daničić, 1863]. Po predanju, u ovom selu je i kralj Dragutin imao dvore. Sve donedavno u selu su se nalazili ostaci zidina za koje se smatra da su iz doba Nemanjića. Pošto je Duga Poljana u XIII veku bila privremena prestonica nemanjićke države, onda je ona imala ulogu dvorskog naselja, a njeno stanovništvo je bilo u službi dvora. Duga Poljana i Kamešnica su jedno vreme imale i funkciju manastirskih naselja. U sastavu zemlje Manastira Sv. Arhangela kod Prizrena 1348. godine pominje se Duga Poljana [Mladenović i dr, 2003]. Kroz istoriju se pominje više puta: 1455. godine u turskom popisu, kada ima 21 domaćinstvo; po popisu sa kraja XVI veka, kada je imala 15 kuća [Premović-Aleksić, 1997, 50]; 1921. godine kao centar Dugopoljske opštine sa 6 sela (Bele Vode, Draževiće, Duga Poljana, Žitniće, Muhovo i Šare) i 17 zaselaka (Banovice, Budakovac, Buče, Vruici, Grab, Zabrđe, Koznik, Kokoševo, Krće, Leva reka, Lazine, Ljutaje, Milići, Petinje, Police, Crčevo i Čebinovac) da bi do 26. novembra 1959. godine bila središte istoimene opštine sa 18 sela. Duga Poljana bila je i karavanska stanica.

O postanku naziva sela postoji legenda. „Priča se da su prvi naseljenici došli iz pravca Sjenice. Tražeći mesto da se nasele, stigli su do Pometenika. Iscrpljeni od umora, sedoše na travu da se odmore. Jedan od njih, gledajući u pravcu odakle su došli, reče: kako je zelena ova poljana, a drugi dodade: kako je duga ova poljana. Spustiše se niz Pometenik i kad osetiše da je mesto zaklonjeno od vetra i da ima izvorske vode odlučiše da se tu nasele. Po dugim  poljanama oko njnhovog staništa dadoše ima svom selu Duga Poljana.” [Sebečevac, 1993, 158]

Stanovništvo se bavi stočarstvom, trgovinom, zanatstvom i ugostiteljstvom. Nedaleko od Duge Poljane nalaze se stočarske farme Vrujci i Vranetići. Postoje 3 zanatske radnje (3 radnika), frizerski salon, mesara, 5 kafana (10 radnika), 8 trgovinskih radnji (16 radnika). Pored uslužnih delatnosti, koje su u Dugoj Poljani razvijene, ona je poznata i po tradicionalnom pečenju.

Prva škola u Dugoj Poljani otvorena je 1924. godine. Te godine došao je učitelj Aleksandar Nikolić, a za veroučitelja je postavljen Emir Hodžić. F. Sebečevac je u knjizi Duga Poljana i okolina zapisao da njih dvojica nisu uspela da okupe dovoljan broj učenika jer je većina muslimana gajila nepoverenje prema državnim školama „misleći da će škola odvojiti decu od vere” [Sebčevac, 1993]. Osmorazredna škola je formirana 1948, zdravstvena stanica 1953, pošta 1926, mesna kancelarija 1961. i veterinarska ambulanta 1956. godine. PK „Pešter” je ovde imao svoju prodavnicu koju je prodao, i privatnik u njoj sada pravi kauče. „Pešterov” motel je takođe prodat privatniku. U Dugoj Poljani postoji i pijaca, a pijačni dan je petak, kada se prodaje i drvena građa. U selu postoji i privatna benzinska pumpa.

Duga Poljana je struju dobila 1959, vodovod 1977, kanalizaciju 1999, asfaltni put 1973, a domaćinstva telefon 2006. godine. Javni vodovod, kojim se selo snabdeva vodom, koristi vodu iz kaptiranog izvora „Grohot” na Prekovom brdu na Goliji. Pored vodovoda, za snabdevanje pijaćom vodom koriste se i česme Stričinoga, Kuljanka, Ljajićka česma i Ljemkuša. Presušile su dve česme u Dželatskoj mahali – Korana i Česmica. U selu su se nekada nalazili i bunari: Krstinin bunar, Hivzagin bunar, Julin bunar i bunar Uzeira Ljajića.

U centru sela se nalazi čaršija koja ima fizionomiju varošice jer su na malom i strmom prostoru jedna do druge zbijene prodavnice, pekare, kafanice i zanatske radnje. U centru je škola, ambulanta, pošta, zadružni dom, džamija koja je podignuta oko 1660. godine, stanica milicije. Pogon „Vesne” je počeo sa radom 1980. i radio je uspešno do 2002. godine, kada su ga zahvatile sve recesije, kao i matičnu fabriku, i prestao je sa radom. Kasnije je privatizovan i proizvodnja je obnovljena. Žandarmerijska stanica je formirana 1919, i postojala je do 1945. godine, kada je formirana stanica narodne milicije, a 90-ih godina XX veka preimenovana je u policijsku stanicu. Iz centra čaršije račvaju se tri mahale – Dželatska, Ljajićka i Ćosovska.

Ova opština je imala najviše administrativno-teritorijalnih promena. Duga Poljana je od 1912, kada je formirana, do 1945. bila sedište i centar Dugopoljske opštine, koja je 1914. godine imala 2.883 stanovnika u naseljenim mestima: Duga Poljana, Vrujci, Bele Vode, Čebinac, Bošovica, Buče, Draževiće, Žitniće, Muhovo, Kaškovo, Poljica, Grab, Ravna Gora, Koznik, Podgor, Šore, Lijeva Rijeka, Crčevo. Posle Drugog svetskog rata, 1945. godine, podeljena je na dva Mesna narodna odbora: Dugu Poljanu i Draževiće. Ova podela je ostala na snazi do 1952. godine, kada su ukinuti mesni narodni odbori, a Duga Poljana, sa selima bivše opštine, postala Narodni odbor opštine, koji je funkcionisao do 1955. godine, kada je ponovo formirana Dugopoljska opština, koja je funkcionisala do 1959. godine. Tada je postala centar mesne kancelarije, a 1964. godine centar mesne zajednice. Opštinu Duga Poljana 1955. godine su činila sela koja su do tada pripadala Narodnom odboru opštine Duga Poljana, i to sva sela bivše opštine Rasno, bez Tuzinja, i sela narodnih odbora opština Deževskog (Novopazarskog) sreza: Bele Vode i Štitare. Tada su Dugoj Poljani pripojena i sela Brnjica, Vrapci i Sušica iz Štavljansks opštins. Vladi Srbije, Odeljenju za izgradnju narodne vlasti i ustava, 1946. godine je upućen predlog da se, pored postojećih srezova, Deževskog (Novopazarskog), Štavičkog (Tutinskog) i Sjeničkog, formira i Dugopoljski srez. Ova ideja nije realizovana.

Dnevne migrante čini 10 radnika i 12 učenika srednje škole.

Duga Poljana je centar višs seoskih naselja i zato su u njoj depopulacioni procesi veoma intenzivni. U periodu 1948-1971. broj stanovnika je porastao 9%, a do 2002. godine se smanjio 25%. Podaci iz tabele 2. ukazuju na to da je broj domaćinstava naizmenično rastao i opadao, ali je veoma bitno da je broj domaćinstava periodu 1991- 2002. godine povećan 16%. Prosečan broj članova u domaćinstvu pratio je brojno kretanje stanovnika i domaćinstava, tako da je 1991. bilo 69 domaćinstava sa 5 i više članova 69 (46,94%), a 2002. godine 53 (30,99%). Sa 7 i više članova 1991. bilo je 25 domaćinstava, a 2002. godine samo 2 domaćinstva. Ovaj podatak govori o intenzivnom procesu deobe velikih domaćinstava.

Broj stanovnika i domaćinstava sa indeksima i prosečnim brojem članova u domaćinstvu

Godina    Broj stanovnika   Broj domaćinstava   Srednji broj članova u domaćinstvu

1948.                 731                                  137                                         5,33

1953.                 673                                  122                                          5,51

1961.                  725                                 146                                          4,96

1971.                  796                                160                                           4,97

1981.                  777                                152                                           5,11

1991.                  685                                147                                          4,65

2002.                 594                                171                                           3,47

Domaćinstva u Dugoj Poljani:

1.                  Drobnjak Milinko

Domaćinstvo ima 6 članova. Udaljeno je od Sjennce 30 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 7 km. Kuća je zidana od tvrdog materijala, ima vodu, sanitarne uređaje i struju (od 1970. godine). Jedno lice radi u Novom Pazaru, a 3 člana traže posao. Domaćinstvo se bavi uzgojem goveda i živine.

Poreklo: doseljeni su iz Crne Gore 1935. godine.

Rod: Drobnjaci.

2.                  Bešić Nazif

Domaćinstvo ima 5 članova. Udaljeno je od Sjenice 27 km, a od osnovne škole i autobuske stanice 2 km. Kuća je građena od tvrdog materijala, nema vodu, ima ima električnu energiju. Jedan član domaćinstva je zaposlen u rodnom selu, a 1 traži posao. Jedno lice pohađa srednju školu, a jedno studira. Domaćinstvo se bavi stočarstvom – uzgoj goveda.

Poreklo: familija je turskog porekla, ali nije poznato vreme doseljavanja.

Rod: Bešići.

3. Adovići, 1 domaćinstvo,

4. Asotići, 2 domaćinstva,

5. Bektaševići, 1 domaćinstvo,

6. Emrići, 4 domaćinstva,

7. Veskovići, 1 domaćinstvo,

8. Gicići, 1 domaćinstvo,

9. Gudževići, 3 domaćinstva,

10. Dolovci, 1 domaćinstvo,

11. Emirići, 4 domaćinstva,

12. Zahovići, 1 domaćinstvo,

13. Zulfikar, 1 domaćinstvo,

14. Jahovići, 2 domaćinstva,

15. Jusufovići, 2 domaćinstva,

16. Kurtovići, 1 domaćinstvo,

17. Kučevići, 3 domaćinstva,

18. Ljajići, 21 domaćinstvo,

19. Mašovići, 1 domaćinstvo,

20. Mujovići, 1 domaćinstvo,

21. Mušići, 1 domaćinstvo,

22. Nuhovići, 1 domaćinstvo,

23. Nuševići, 1 domaćinstvo,

24. Omerovići, 1 domaćinstvo,

25. Paučinci, 7 domaćinstva,

26. Redžovići, 9 domaćinstva,

27. Rožajci, 1 domaćinstvo,

28. Sejdovići, 1 domaćinstvo,

29. Tatovići, 1 domaćinstvo,

30. Totići, 1 domaćinstvo,

31. Tubići, 1 domaćinstvo,

32. Ćurovići, 2 domaćinstva,

33. Hamidovići, 3 domaćinstva,

34. Hadžići, 2 domaćinstva,

35. Husovići, 1 domaćinstvo,

36. Camovići, 1 domaćinstvo,

37. Džigali, 4 domaćinstva,

38. Šaćirović, 1 domaćinstvo,

39. Šačići, 3 domaćinstva

Iseljenici iz Duge Poljane:

1.                  Rugovac Iljaz

Domaćinstvo ima 6 člana. Iselili su se u Novi Pazar 1999. godine radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.

2.                  Fijuljanin Sadrija

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Novi Pazar 1999. godine radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu.

3.                  Vasiljević Tihomir

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se u Kraljevo 1983. godine radi školovanja dece. Nosilac domaćinstva je završio četvorogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

Prema rezultatima terenskih proučavanja, stanovnici Duge Poljane iseljavali su se pretežno u Novi Pazar i Kraljevo.

Depopulacijski procesi i procesi starenja su zahvatili i ovo selo. Po popisu 1991. bilo je 35,32% stanovništva do 19 godina života, a 2002. godine 27,60%. Prema podacima iz 1991. bilo je 13,30% lica sa 60 i više godina, a 2002. godine 19,37%. Indeks starenja je 1991. iznosio 0,37, a 2002. godine 0,70 indeksnih poena.

Stanovništvo po veroispovesti

Godina            1991.   %

Pravoslavni 36        5,25

Muslimani    646      94,32

Ostali            3          0,43

Stanovništvo po nacionalnoj pripadnosti

Godina            2002.   %

Srbi               11        1,85

Bošnjaci        573      96,46

Muslimani    3          0,50

Ostali            7          1,19

Prema podacima iz 1991. godine u Dugoj Poljani je po veroispovesti bilo 94,32% muslimana i 5,25% pravoslavnih i 0,43% ostalih, a 2002. godine po nacionalnoj strukturi bilo je 96,46% Bošnjaka, 0,50 % Muslimana, 1,85% Srba i 1,19% ostalih. Stanovništvo se uglavnom naselilo u XVII veku iz ssverne Albanije i Crne Gore.

Podaci iz tabele ukazuju na to da se broj stanovnika sa preko 15 godina života stalno smanjuje: 1981. bilo ih je 527, 1991. godine 512, a 2002. godine 475. U periodu od 1991. do 2002. godine broj stanovnika bez školske spreme se smanjio 51%, a povećao se broj lica sa osnovnom školom za 29%, sa srednjom školom 33% i sa višom školom i fakultetom 23%. Prema podacima iz 1991. bilo je 67 nepismsnih stanovnika (12,88%), a 2002. godine 45 (9,68%).

Podaci iz tabela 7-10. najbolje ilustruju delatnosti stanovništva Duge Poljane. Na osnovu podataka iz tabela, domaćinstva najveće prihode ostvaruju iz nepoljoprivrednih delatnosti. Razlog za to je što se u Dugoj Poljani nalaze i objekti sekundarnog i tercijarnog sektora privrede. Da su nepoljoprivredne delatnosti glavni izvor prihoda domaćinstava, govore i podaci iz 1991. (79,59%) i 2002. godine (84,21%). Domaćinstva prema izvoru prihoda, gde je 1991. samo 5,44% i 2002. godine 4,68% prihod ostvarivalo iz poljoprivrede ukazuje i na stanje u oblasti stočarstva u selu, mada i oni koji su zaposleni u gradu drže stoku.

IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić