Piše: Saradnik portala Poreklo Ranko Bubanja
Vojinovići su od cara Dušana imali ”rodoslovlje” i privilegije na osnovu kojih su bili oslobođeni od feudalnih davanja. Te povlastice su im priznali i Turci. Za spahiju su postavili Vuka Brajanovog.[1] On je ubrzo shvatio da mu od turskog nasilja tu nema opstanka, pa se sa braćom, slugom i kovačem dogovori da ubiju neke turske ”glavare” i da napuste Kosovo.[2] Jedne noći pozovu Turke na večeru, pogube ih, a zatim preko Stare Srbije i Vasojevića pobjegnu u Moraču.[3]
Vuk se, po predanju, u Moraču doselio oko 1476. Ivan Crnojević mu je poslije tri godine, 1479. u nasljedno pravo dao titulu vojvode i Ljubotinj, imanje Crnojevića u Gornjoj Zeti.[4]
U našoj srednjovjekovnoj istoriji, Ivan Crnojević je značajna ličnost. U njemu su oličene vladarske osobine Nemanjića – duboka pobožnost, rodoljublje, odlučnost, državnička mudrost i težnja kulturnom uzdizanju naroda. On je jedan od naših posljednjih dinasta koji živi u izvjesnoj feudalnoj tradici- ji.[5] Ima ”dvor”, vojvode, pridvorice, kefaliju i ”vlastelu” iz raznih crnog- orskih plemena.[6]
Potomak drevnih kneževa, Vuk Vojinović, toliko je znatan da se po njegovoj oblasti, Gornja Zeta i naziva Crna Gora. Nakon odlaska Crnojevića, za razliku od većine crnogorske vlastele, nije se poturčio, već nastavlja borbu protiv Turaka.[7] Da slomi hajduke, skadarski sandžak beg, Feriz–paša, naredio je svom eksponentu, poturčenom begu Bajičiću, da ubije Vuka, obećavaši mu da će dobiti njegovu oblast – Crnu Goru.
Usred Crne Gore, na Mitrov dan 1502. u krvavom boju, poginuo je Medo–beg Bajičić, a uz njega i njegove pristalice iz Vukove provincije. I danas se u Ljubotinju, jedno brdo naziva Medova glavica. Nakon ove prve istrage potu- rica, Vuk je za borbu pridobio i šuraka, njeguškog vojvodu Aleksu.[8] Na čelu četa, oni su istjerali poturčenjake iz Katuna, Ugnja, Očinića, Bjeloša, Njeguša i onog dijela Cetinjskog polja, koji kao komunica pripada najstarijoj Crnoj Gori–Ljubotinju, a Vuku služi za ljetnji izdig stoke.[9]
Tu svoju slobodnu Crnu Goru, Vuk je po posjedima svojih predaka Vojinovića u Vučitrnu i Šar–planini, nazivao Ljubotinj. Jovićević napominje da se Vuk, pošto i na Šoćevoj glavici ”nemahu mira od Turaka”, odmah iselio u Šabane. Iz Vučitrna je doveo slugu i kovača, pa kada je jedan njegov sin nehatom ubio kovačevog, platio je krv i preselio se u Viranj ”jer nije bio siguran da se tamo može održati”.[10]
Vuk se etapno selio; iz Ljubotinja su, zbog teških uslova za život i krvne osvete, odigli u Ozriniće – u selo Vojnović.[11] I tamo su ”pali na krv” pa se Vuk sa sinovima vratio u Moraču.[12] On tamo nije zaludno sjedio, već četuje po starom kraju. Da ih umiri, sultan Selim I, nazvan Surovi, u Crnu Goru je 1514. uputio Stanišu – poturčenog Ivanovog sina.
Nekoliko godina kasnije, obećanjima i mitom, Skender–beg je nagovorio vladiku Germana, a ovaj Obrada Vlaha, da ubije Vuka i Aleksu.[13] Turci, poturče- njaci i njima naklonjeni Crnogorci napali su Cetinje. U žestokom sukobu, u Bajicama i Donjem Kraju, iz zasjede, iz jedne crkvice, koja se nalazila na tom polju, oko 1522. poginuli su Vuk, Aleksa i nekoliko glavara.
Vukov sin Novak, njegov zet Ivan Vukotin iz Ozrinića, vladika Pavle i ostali glavari, izmirili su se s Vlasima i dogovorili se da oni i dalje ostanu na svojoj baštini, a za kaznu što su ih izdali da obnove spaljenu crkvu i podi- gnu grobnice za izginule glavare; Novak je u Morači živio sve do svoje smrti.[14]
Odmetnici i hajdučke vojvode, Vuk i njegovi potomci, u Morači okupljaju oko sebe sve one koji nad sobom ne priznaju tursku i mletačku vlast. Zbog sukoba s Turcima, iz Morače su se u Bratonožiće preselili Marko i njegov sin Rajič. Poslije smrti oca Marka, Rajič se pomirio sa Turcima, i osim vojvode, postao je i spahija.[15] Vojvoda Rajič, o kome je riječ u kotorskom izvoru, praunuk je Vuka Brajanova Vojinovića, ali se ne zna da li je sve vrijeme živio u Brato-nožićima.[16]
Krajem XVI vijeka, Rajič Markov je imao Vuja, Đura i Marotu.[17] U Ljubotinj, u Muževiće, Vujo Rajičev se doselio 1584. Bio je vojvoda i spahija tri nahije, što mu je fermanom, pisanim zlatnim slovima, potvrdio i sultan.[18] Rovinski ga naziva Vuko[19] Od njega su Vujovići u Ljubotinju i Lalići u Crmnici.[20]
U Moračkom pomeniku, rukopisnoj knjizi koja je povezana u XVII vijeku, među imenima knezova ktitora manastira, upisan je i Vuk.[21]
[1] Crmnica, rodoslovi i bratstva, Virpazar, 2005. str. 235.
Prema predanju, Vujovići u plemenu Ljubotinju, na Trnovu i Komarnu u Crmnici, vode porijeklo od poznate srpske porodice Vojinovića iz Vučitrna. Ova vlasteoska porodica, u direktnom srodstvu sa dinastijom Nemanjića, dala je nekoliko znamenitih velikaša u XIV vijeku. Poslije Kosovskog boja, Vojinovići su do pada pod tursku vlast ostali na posjedima u Vučitrnu.
[2] Niko St. Vujović, Gnjijezdo slobode, Narodne novine, Zagreb, 1936. str. 43.
Sa malijem Vukom pobjegoše,
Preko brda i preko dolina
Krijući se tri godine dana,
Dok dođoše u Zetu ponosnu
Na dvorove Crnojević Iva.
Divno ih je Ivo dočekao:
Naseli ih na kraj Gore Crne,
Kraj Crmnice, pitome krajine,
I široka Blata Skadarskoga,
On im dade staru Crkovinu,
Na Trnovu zemlju i planinu,
A Vuka je na dvor ostavio,
Da ga hrani dokle ga odgaji,
Pa kad Vuče momče odrastao,
Ivan njega postavi vojvodom,
I dade mu svoju imovinu,
Crnu Goru staru đedovinu,
Od širokog Blata Skadarskoga,
I Oboda grada bijeloga,
Do Lovćena, brda visokoga.
[3] A. Jovićević, Riječka nahija u Crnoj Gori, CID, Podgorica, 1999. str. 260.
Sa dva brata, Vuk bježi po Staroj Srbiji i Vasojevićima, krio se od Turaka, pa je i ovamo priješao. Naselili su se pri Trnovoj Gori, ali ni tu nemahu mira od Turaka, pa se preseliše na Šoćevu Glavicu.
[4] Niko St. Vujović, Gnjijezdo slobode, Narodne novine, Zagreb, 1936. str. 10.
Starješine u druge dvije oblasti Gornje Zete, bili su sinovi Ivana Crnojevića: Đurađ i Stefan.
[5] Sazdanje Cetinje, izvori i legende, LZCG, Titograd, 1984. str. 55.
U Crmnici, 1482., s vlastelom, Ivan Crnojević je utvrđivao granice imanja Vranjinskog manastira.
…Milošću Božjom dogodi se meni, gospodinu Ivanu Crnojeviću, doći u mjesto Crmnicu sa mojom vlastelom: prvo bi sa mnom Tomo zetski vojvoda i od dvora našega Đurađ vojvoda, i Vuk vojvoda i kefalija Nikola, i od pridvorica mojih Lazar i Stefan. I potražih granice Sv. Nikole Vranjinskog, i nađoh sve po imenu kako pišu hrisovulje srpskih svetih careva, koji su ponešto zapisali i priložili ovome svetom hramu…
[6] M. Cemović, Vasojevići, drugo (ispravljeno) izdanje, Beograd, 1993, str. 148.
[7] Vidak Vujnović, Voj(i)novići i Vuj(i)novići, od srednjeg veka do danas, Beograd, 1985. str. 55.
[8] dr Branislav Đurđev, Turska vlast u Crnoj Gori u XVI i XVII veku, Svjetlost, Sarajevo, 1953. str. 34.
Kod Sanuda se 1503. i 1504. spominje knez Aleksa iz Crne Gore. On je 1503. spomenut kao Conte Alexandro di Montenegro i Conte Alesa dila Montagna Nigra, a 1504. Conte Alexa Vayvoda de Negusi de Montenegro. U defteru iz 1521. u Njegušima u ”mahali” Radićević spominje se muselem Aleksa sin Božidarov, dok se u defteru iz 1523. on više ne spominje, ali je njegovo bivše zemljište upisano na Vukasa sina Radoševa. Ovi podaci kod Sanuda o knezu Aleksi i podaci o muselemu Aleksi u defteru, mislim, odnose se na isto lice. Taj knez ili muselem Aleksa isto je lice sa onim koje se spominje u povelji Ivana Crnojevića iz 1489.
[9] Niko St. Vujović, Gnjijezdo slobode, Narodne novine, Zagreb, 1936. str. 92.
[10] A. Jovićević, Riječka nahija u Crnoj Gori, CID, Podgorica, 1999. str. 262.
Od sluge su Boškovići a od kovača Nikolići u Vignjevićima i Mužovićima.
[11] Nebojša Drašković, Čevsko Zaljuće i Donji Kraj, sela u plemenu Ozrinići, Beograd, 1999. str. 143.
U crnogorskom haračkom defteru iz 1521. i carskom defteru za Crnu Goru i nahiju Grbalj iz 1523. u Cucama je upisana mahala Vojnovići, koja će tek kasnije pripasti Ozrinićima. Krajem XVI vijeka, poslije seobe starih stanovnika, Ozrinići su počeli naseljavati opustjelo selo Vojnoviće koje 1570. ima 8 kuća.
[12] R. Tripković, Istorijski podaci i predanja o ….. spahiji Vojinu Nevesinjcu, rukopis, Titograd, 1961.
”Peroševići u Lukovu vele da im se najstariji predak Vuk doselio iz Vojnovića s Čeva prije nego je i podignut manastir Morača. Po Vuku su se njegovi potomci nazivali Vukovići, a kada su se namnožili, podijelili su se na mnogobrojna bratstava s novim prezimenima”.
[13] Pravoslavlje u Crnoj Gori, Mitropolija crnogorsko – primorska, Svetigora, Cetinje, 2006. str. 48.
Kao početak vladavine Mitropolita Germana navodi se 1520. godina.
[14] Ibid, str. 47.
Arhimandrit Nićifor Dučić u svojoj raspravi ”Episkopija zetska i dabarska”, Beograd, 1884. dao je katalog zetskih i crnogorsko – primorskih episkopa i mitropolita; kao vrijeme vladavine mitropolita Pavla navodi se 1530. Moguće da je do tada vladao, jer se pod tom godinom u jednom dokumentu pominje sljedeći Mitropolit Romil I.
[15] R. Kovijanić, Pomeni crnogorskih plemena…., knj. II, I. institut SRCG, Podgorica, 1974. str. 91.
O Rajiču, ocu čuvenog ”spahije” Vuja, govori kotorski dokument iz 1580. On baca svjetlost na odnos Ljubotinja i njegovog vojvode prema turskoj vlasti u drugoj polovini XVI vijeka.
Inohan Dragomanov iz Žabljaka, Turčin, i Rajič vojvoda Ljubotinja, stanovnik Žabljaka (Inohan Dragomanov de Sabiacho, Turca, et Raizcus voivodizza de Liubotine, habitator Sabiaci), za koja lica, imena i prezimena (de quibus personis nominibus et cognominibus) jemče nižepotpisani, izjavili su, 3. juna 1580. da su podmireni od Franja Marinova Bolice i njegove braće u svemu što su od njih imali dobiti. Prisutni su bili Jovan Ptiković i Vićentije Nikolin, carinik u Kotoru.
[16] Ibid, str. 93.
Iz kotorskih izvora vidimo da je Rajič, otac Vuja Rajičeva, vojvoda Ljubotinja, pa porodična loza ide: Brajan (oko 1450) – Vuk (oko 1480) – Novak (oko 1510) – Marko (oko 1540) – Rajič vojvoda (1580) – Vujo, spahija (1610);
[17]J. Erdeljanović, Stara Crna Gora – Bokelji, NB ”Radosav Ljumović”, Podgorica, 1997. str. 85.
Tri brata – Vujo, Đuro i Marota Rajičevi dobegnu k vojvodi u Bratonožiće. ”Tada jedan paša pohara Pješivce i zarobi jednog đetića i jednu đevojku od Babića iz Pješivaca. Vujo dobije od paše na poklon onu đevojku i sa njom je imao sinova. A đetić se poturčio i metni ga zabitom u Pogorici, te on izradi svome zetu kod cara u Stambolu: u ribolovu mandàlinu (to je neki dio dohotka) od Oboda do Sopota i da je spahija od 27 sela Ljubotinja, Lješanske nahije, Zete i Pješivaca i da ima desetak od Kladnje pod Kurilo. To je zlatnim slovima ispisano na karti”.
[18] A. Jovićević, Riječka nahija u Crnoj Gori, CID, Podgorica, 1999. str. 260.
Đuro se naseli na Komarnu, gdje od njega vode porijeklo Lekići. Od Marote je ostao jedan sin i od njega su Lalići u Limljanima. Ali sami Lalići tvrde, da su oni od Vujovića, a ne znaju ništa o Maroti. Vujovići slave Aranđelovdan.
[19] Rovinski, Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti, Tom II, Etnografija, Obod, Cetinje, 2004. str. 55.
[20] Niko St. Vujović, Gnjijezdo slobode, Narodne novine, Zagreb, 1936. str. 12.
[21]”Pomenik poveza pop Mardarije zapovešću igumana Kir Luke jeromonaha i eklisijaha Nikole v ljeto 1645.”
22. oktobar 2015. u 03:01
DJuro
Lalici tvrde da su od Vujovica, jer Vujovici ne nose prezime po VUju Raicevom Vujovicu, vec njegovom pretku Vuk(Vojinovicu), kojeg su iz miloste zvali Vujo, a svi njegovim potomci dalje Vujovici. Direktini potomci Vuja Raicevog Vujovici sa Komarna iz kuce najblize crkvi ( ciju zemlju su inace oni i poklonili da se crkva napravi)