Piše: Saradnik portala Poreklo Ranko Bubanja
U vrijeme despota Stefana, po dostojanstvu, najveći je vojvoda. Ovu titulu imaju potomci uglednih vlastelinskih porodica.
Bar je sjedište poznatim vojvodama Altomanu (Vojinović, primjedba R.B.), Mazaraku i Komnenu, a Srebrenica Bogdanu, koji se od 1415. do 1433. često pominje.
Dubrovčani se 9. avgusta 1415. zahvaljuju Bogdanu što je sačuvao od propadanja imanje jednog Dubrovčanina, i mole ga da ga preda njihovim konzulima.[1] Vojvoda Bogdan i carinik Radoslav Zančić kovali su 1431. nekvalitetnu monetu, jer se u svakoj litri srebra nalazilo četiri unče bakra, odnosno, trećina.[2] Zbog toga su Dubrovčani kod despota tužbu podigli.[3] U Srebrenici, on je vojvoda do 1433.[4]
***
Prve vijesti o vojvodi Altomanu, ugledne ličnosti, po imenu srodnik velikog župana Altomana, sina Vojinova i oca poznatog župana Nikole Altomanovića, potiču iz 1427. kada se u Zeti, zbog nesređenog stanja, nalazio i sam Đurađ Branković.[5] Obojica su vodili prepisku s Dubrovnikom koji je tada odbio da udovolji nekom Altomanovom zahtjevu.[6]
Kao pretendent na presto Balšića, u Zeti se 1426. pojavljuje Stefan Balšić Maramonte.[7] Dubrovčani su, kada su posle dvije godine otkrili njegove tajne veze, odmah promijenili stav i već su, u januaru 1428. donijeli odluku da se oružjem i žitom, pomogne zetski vojvoda u Baru. Te godine, kad je s turskim četama i gospodarima Kojom Zakarijem iz Danja i Tanušom iz Malog Dukađina, Stefan Balšić Maramonte upao u Zetu, Dubrovčani su, iz obzira prema despotu Đurđu, na ime pomoći pripremili lađu sa četrdeset vesala, jer je vojvoda Altoman bio službenik i izvršilac volje despota – valiosus domini Georgii, kako stoji u odluci Senata.
***
Samo jedan vojvoda u vrijeme despota, u Zeti ima vlast i široka ovlašćenja. Uprava vojvode Altomana nad Budvom, nije dolazila u pitanje; grad pripada Donjoj Zeti. U sporu oko prodaje soli, Altoman 1431. jamči da će Kotoranima vratiti sve što su im odnijeli Budvani, ako se Mlečani saglase ”quod castrum Budue sit canipa salis”. Kotorski plemići, Dragoje Lukin i Luka Pautinov, obavezuju se da plate i vrate Altomanu so koju su Kotorani zaplijenili Budvanima.[8] U dokumentu koji govori o tom sporu, Altoman se i ne naziva vojvodom Bara, već dominus Altomanus, vaivoda domini despoti, dominus Altomanus vaivoda in Albania pro domino despoto.
Kotorani mu se 1436. obraćaju kao magnifico viro domino Altomano vaivoda in Genta pro illustrissimo domino despoto Rassie. Takvom inskripcijom iskazuje se značaj njegove funkcije i ujedno određuje oblast gdje tu vlast ostvaruje. On je ”opštini” Budva, kao ”vojvoda Zete”, 4. aprila 1432. izdao povelju po milosti despota Đurđa.
Titule koje Kotorani dodaju uz Altomanovo ime govore da je on najvažniji despotov službenik u Zeti. Da bi riješio neka sporna pitanja s Mlečanima, despot 1433. u Kotor, na pregovore, upućuje istaknute predstavnike; to su spectabiles ac generosi viri dominus vaivoda Altomanus in Zenta pro eodem illustri domino despoto, dominus Nicolaus Vitomir et dominus Nicolaus cancellarius. Nikola Vitomirović je vlastelin iz Srbije, dok je Kotoranin Nikola de Arhilupis, kancelar na despotovom dvoru. Osim Altomana, u toku ovih pregovora u Kotoru nije bilo drugih vojvoda.
Manastir Sv. Jovana u mjestu Stole, u distriktu Drivasta, papa Evgenije IV, povjerio je brizi krfskom arhiepiskopu Marinu. O tome je obavijestio despota Đurđa i vojvodu Altomana. U junu 1437. vojvodi se obraća kao vicedomino et capitaneo in civitatibus Antibarensi et Drivastensi. Titula vicedominus govori da papa Evgenije IV, Altomana, posle samog despota, smatra prvom ličnošću u zetskim i albanskim krajevima; capitaneus je oblasni vojvoda – Mlečani tako nazivaju turske sandžakbegove, a kasnije i oblasne gospodare, Crnojeviće. Gradove Bar i Drivast papa pominje jer je prvenstveno zainteresovan za njihovo katoličko stanovništvo.
U odnosu na zetskog vojvodu, Crnojevići jedino imaju poseban položaj. Oni su istaknuta vlastelinska porodica koja je na svojoj teritoriji prilično samostalna. Zajedno s Njegušima, Crnojevići silaze s brda i nanose štetu kotorskom području. Mlečani se na njih često žale, ali im vojvoda Altoman odgovara da nad njima nema vlasti – non esse superiorem dicti Jurasevich.[9] Crnojevići su odgovorni despotu, a despot im priznaje široku samostalnost.
Mletački Senat je 12. maja 1439. usvojio uputstvo za sindike koje je slao na svoje posjede u Zeti i Albaniji. Između ostalog, tu se pominje i ”spor između vojvode Altomana u Baru i našeg kneza u Skadru povodom neke carine, koju je nedavno uveo pomenuti Altoman u mjestu zvanom Podgorica”. Od nekog mletačkog podanika on je već naplatio četrdeset dukata i ne pristaje da carinu koju su uveli Mlečani plaćaju i Barani.
Zadatak sindika je bio da spor riješe što povoljnije za Mlečane. Iz tog uputstva jasno se vidi da vojvoda u Baru odlučuje i o pitanjima koja se tiču Gornje Zete; on je i tamo najviši despotov predstavnik. Mletački sindici ovaj spor nijesu ni mogli riješiti sa Altomanom, koji je uveo carinu u Podgorici, već sa njegovim nasljednikom koji ga je smijenio u jesen 1438.
Vojvodu Altomana, despot Branković je povukao iz Zete jer mu je posle turskih napada na zemlju bio potreban sposoban saradnik. Kasnije će Kotorani (1454), Altomana okarakterisati kao ”vrlo lukavog vojvodu s velikim iskustvom u zetskim prilikama”. Za vrijeme svog prvog boravka u Zeti, Altoman prema Mlečanima ima oštriji stav i od samog despota.
Mletački opunomoćenik je despotu, poslije potpisivanja smederevskog sporazuma 14. avgusta 1435. podnio čitav spisak zahtjeva o naknadi štete. On je u nekoliko slučajeva, zbog toga što nije preduzeo nikakve mjere za zaštitu mletačkih građana i njihove imovine, optuživao Altomana.
Nakon sporazuma sa sultanom Muratom II i dobijanja njegove saglasnosti da obnovi državu, Brankoviću se približio bosanski vojvoda Stefan Vukčić Kosača. Kada su u oktobru–novembru 1444. sklopili savez, Kosača despotu vraća sva mjesta koja drži u Gornjoj Zeti, s trvđavama Sokolom i Medunom.
Pretpostavlja se da su u Gornju Zetu despotovi ljudi stigli tokom novembra 1444. Već sredinom januara 1445. mletački Senat je izrazio radost što je despot obnovio državu, ali i čuđenje što je u Gornjoj Zeti došlo do nekih ”novština”. Despot protiv Mlečana preduzima niz mjera zato što oni nijesu pokazivali spremnost da mu vrate posjede u Donjoj Zeti.
U prepisu od 8. septembra 1445. sačuvana je jedna odluka zetskog vojvode. Na osnovu iskaza svjedoka, utvrdio je granicu između posjeda Hota i Mataguža, a presudu je poslao ”u riznicu gospodina mi despota”. Altoman je tada bio u Zeti, ali ne u zvanju vojvode. Među svjedocima iz redova ”vlastele srpske”, on se navodi na prvom mjestu – zatim Vuk i Đurađ Biomužević, a onda i ostala ”gospoda zetska”.
Zapovjednik srpske vojske 4. juna 1446. kada je ona provalila u Grbalj, bio je vojvoda Altoman. Kotorska okolina je opustošena, a zatim je 4. jula, napadnut i Bar. Neki kažu da je Altoman tada zarobljen i poslat u Padovu. Izgleda da je ubrzo oslobođen, jer 1447. nasljeđuje Komnina i kao despotov namjesnik stoluje u Podgorici. Ponovo se javlja u Zeti, u januaru 1452. kada ga je porazio Stefan Crnojević. Altomanove snage jedino su uspjele da otmu Žabljak Crnojevića i priključe ga ranijoj oblasti despota Đurđa u Gornjoj Zeti.[10]
***
Trupe Janka Hunjadija su 1454. kod Kruševca potukle Turke. Odjek pobjede je bio veliki, posebno u srpskom narodu. ”Uhvati Jankul Feriz bega u Kruševcu”, zapisao je ljetopisac. Despot je odmah poslao dva plemića da po Srbiji razglase pobjedu, a srebreničkog vojvodu Brajana obavijestio je pismeno.
Vojvoda Brajan je 1454. postao zakupac despotove carine, a poslije smrti Paoka Stipašinovića, on je sekvestrirao njegove stvari namjeravajući da ih proda, i novac preda starom Đurđu Brankoviću. Brajan je 1454. bio vojvoda u Srebrenici.[11]
***
Altomanov sin Marko Altomanović 1458. dobi sva konfiskovana sela velikog vojvode Mihaila Anđelkovića.[12] Poslije otkazivanja poslušnosti Porti, Vojinovići su se pod vođstvom vojvode Marka u Vučitrnu 1462. sakupili, pričestili i zakletvu tvrdu utvrdili da se niko poturčiti neće i Turcima živ predati.[13]
”A vojvoda Vojinović Marko,
da ga ne bi sudbina sustigla
kao ono đeda njegovoga
u Užicu župana Nikolu,
te mu oba oka iskopaše.
On pobježe staroj postojbini,
k’ bijelome gradu Vučitrnu.”[14]
Pošto Turci behu zauzeli Srbiju, Marko ostade u zemlji, ali ga u februaru 1462. kod Vučitrna, ubi tamošnji sandžak beg.[15]
[1] LJ. Stojanović, Stare srpske povelje i pisma, knj. I, SKA, Beograd – Sr. Karlovci, 1929. str. 544.
[2] Momčilo Spremić, Despot Đurađ Branković i njegovo doba, SKZ, Beograd, 1994. str. 668.
[3] Jireček – Radonić, Istorija Srba, knjiga II, Slovo ljubve, Beograd, 1984. str. 387.
Pismo dubrovačkog rektora i vlade dubrovačkim građanima u Srebrenici, od 7. oktobra 1431.
[4] Momčilo Spremić, Despot Đurađ Branković i njegovo doba, SKZ, Beograd, 1994. str. 724.
[5] I. Božić, Zetske vojvode pod despotima, Glasnik društva za nauku i umjetnost C. G, Titograd, 1975. str. 9.
U dubrovačkim dokumentima i u mletačkim hronikama ime mu se ponekad javlja u obliku Otoman, Ottoman, a pod uticajem novijeg izgovora – Aotoman.
[6] Jireček – Radonić, Istorija Srba, knjiga II, Slovo ljubve, Beograd, 1984. str. 385.
[7] Radonić – Jireček, Istorija Srba, knjiga I, Slovo ljubve, Beograd, 1984. str. 348.
Maramonte su plemićka porodica u Pulji, koja se 1246. pominje u papskim poveljama. Dobra su imali u Otrantu i Lećeu. Postajali su i oko 1480. Vitez Stefan de Maramonte, sin Filipa i Marije Topije, u srodstvu je s arbanaskim plemićima, pa i sa Balšom. Balšin sin rođen 1415. u braku sa ćerkom Nikete Topija, umro je mlad. Balša je posljednji izdanak svog roda – s ćerkom Koje Zakarije nije imao sinova. Kao njegov srodnik javlja se neki Stephanus de Balsis, koga su Dubrovčani zvali Stephanus de Maramonte; Mlečići su mislili da će naslijediti Balšu. U tom kraju on docnije istupa kao protivnik Mlečića i Srba, našavši pristalica i među arbanaskom i među srpskom gospodom. Sestra Vuka Brankovića, Vojislava, bila je žena albanskog kneza Đorđa Topija.
[8] R. Kovijanić, Pomeni crnogorskih plemena…., knj. II, I. institut SRCG, Podgorica, 1974. str. 71.
Luka Pautinov je jedan od najbogatijih i najuglednijih Kotorana svoga vremena. Veliki ugled i povjerenje uživa ne samo u Zeti, nego i u despotovini Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića. S despotom Đurđem održava vezu preko njegovog namjesnika vojvode Altomana. Učesnik je mirovnog ugovora između despota Đurđa i Mletačke Republike u Smederevu (1435). Povjerenik je Jelene Balšić i njene sestre Olivere – Despine, udove sultana Bajazita, koje su kod njega pohranjivale svoj novac, srebrenariju i dragocjenosti. Stajao je u vezi s Đuraševićima – Crnojevićima, Orlovićima iz Bajica, Herakovićima iz Njeguša i narodnim prvacima iz svih plemena Stare Crne Gore.
[9] I. Božić, Zetske vojvode pod despotima, Glasnik društva za nauku i umjet… C. G, Titograd, 1975. str. 12.
[10] Ibid, str. 19.
[11] Momčilo Spremić, Despot Đurađ Branković i njegovo doba, SKZ, Beograd, 1994. str. 422, 621 i 724.
[12] Ibid, str. 537.
U oktobru 1458. kralj Tomaš i njegov sin Stefan, nazivajući Stefana Ratkovića ”našim vernim slugom”, potvrdili su mu ”logotetstvo veliko i oblast nad crkvama” koje mu dade despot Lazar; dodijeljena su mu ”sva sela” koja su pripadala Mihailu Anđelkoviću i Marku Altomanoviću, a između ostalih i Voinovac.
[13]J. Erdeljanović, Stara Crna Gora – Bokelji, NB ”Radosav Ljumović”, Podgorica, 1997. str. 85.
”Još su njihovi stari, u Vučitrnu na Kosovu, bili spahije. Ali dođu u sukob sa Turcima i moradnu bežati”.
[14] Niko St. Vujović, Gnijezdo slobode, Narodne novine, Zagreb, 1936. str. 43.
[15] Jireček – Radonić, Istorija Srba, knjiga II, Slovo ljubve, Beograd, 1984. str. 386.
7. januar 2016. u 15:52
DJuro
Vuk je Markov sin, ne Brajanov.
Kada viđe vojevoda Marko,
Da ć’ u živi oganj izgoreti,
On naredi da se juriš čini,
Pa što kome Bog i sreća dade.
Tada braća složno udariše
I kroz plamen Turke napadoše.
Đe udriše prolaz napraviše
I u malo što ne pobjegoše,
No se Turci brzo dosjetiše
U šest redi svud ih opkoliše,
Pa na Marka zagon učiniše,
Na juriš ga oni pogubiše,
A uz Marka i braću ostalu.
Niko živi tada ne ostade,
Do dva brata, Đuro i Marota,
Što sinovca Vuka ugrabiše,
Koga bjehu Turci ostavili
Kano d’jete od sedam godina,
Da ga vode u Stambola grada,
Kako bi ga tamo poturčili,
Janjičara turskog napravili.
Sa malijem Vukom pobjegoše,
Preko brda i preko dolina
Krijući se tri godine dana,
Dok dođoše u Zetu ponosnu
Na dvorove Crnojević Iva.
Divno ih je Ivo dočekao:
Naseli ih na kraj Gore Crne,
Kraj Crmnice, pitome krajine,
I široka Blata Skadarskoga,
On im dade staru Crkovinu,
Na Trnovu zemlju i planinu,
A Vuka je na dvor ostavio,
Da ga hrani dokle ga odgaji,
Pa kad Vuče momče odrastao,
Ivan njega postavi vojvodom,
I dade mu svoju imovinu,
Crnu Goru staru đedovinu,
Od širokog Blata Skadarskoga,
I Oboda grada bijeloga,
Do Lovćena, brda visokoga
7. januar 2016. u 15:58
DJuro
Vrlo bitna stavka kod Vojinovica je da se Vojvoda VOjin 2 puta zenio i iz 2 braka imao djecu. POminje se Dimitrije Obilic, koji je inace Dimitrije Vojinovic. Razmislite ko je onda Milos. Istorija je vise puta falsifikovana, medjutim postoji nacin da se sva istina sazna.
A vojvoda Vojinović Marko,
da ga nebi sudbina sustigla
kao ono đeda njegovoga
u Užicu župana Nikolu,
te mu oba oka iskopaše.
On pobježe staroj postojbini,
k’ bijelome gradu Vučitrnu.
Uz put kupi bratstvo Vojinović,
Od Vojnove žene obadvije,
Od Jelice sestre Dušanove,
Koja rodi tri slavna junaka,
Petrašina i još Vukašina,
I Miloša slavnoga vojvodu,
Koji ubi cara bugarskoga,
Usred boja kod Velbužda grada,
I ugrabi bugarsku princezu,
Pa ju svome ujaku predade.
Još pobjedi Turke na Pločniku
I pogubi turskog car Murata,
Na Kosovu usred boja ljuta;
I od druge Hercegovke mlade,
I ona je rodila junake,
Vojislava, pravoga vladara,
Koji uze sva majčina prava,
I zavlada zemljom Hercegovom,
Do bijela grada Dubrovnika
Sa dva brata obadva junaka,
Altomanom i Tomašem mladim
8. januar 2016. u 20:41
Ranko
Đuro pretpostavljam da si iz bratstva Vujović sa Ljubotinja. Bilo bi sjajno da uradiš DNK test.
1. jul 2016. u 17:22
Djuro
Vrlo rado, prvom prilikom kada dodjemvu Bg. Ja sam sa Komarna (gornjeg Trnova ) , to su isti Vujovici kao sa ljubotina, iz kuce u koju su italijani 3 put palili 1942 -3 i pljackali, a tom prilikom zapaliki zlatnim slovima ispisanfermam turskog sultana Vuju Raicevom,pra unuku Vuka Markovog Vojinovica, kojim ga priznaje za Vladara Zete.