Srbi na Novom Zelandu

11 komentara

1. 21. januar 2015. u 18:38

   nenad tojic

   molijo bih da mi neko odgovori dal ima neke sanse da se dodje do novoga zelanda sa sa porodicom i da se ostane ziveti tu nas je sestoro u porodici i mi bi bili zahvalni svakome ko nambinam pomogo da se preselimo tamo u napred zahvalni. molimo bilo koji odgovor

   Odgovori

2. 22. novembar 2017. u 09:36

   Vojislav Ananić

   SRPSKA DIJASPORA

   Zemlje destinacije Procenjena populacija dijaspore
   SAD 1.000.000
   SR Nemačka 500.000
   Austrija 300.000
   Kanada 200.000
   Australija 200.000
   Francuska 120.000
   Švajcarska 120.000
   Velika Britanija 80.000
   Švedska 75.000
   Zemlje Beneluksa 50.000
   Italija 20.000
   Ruska Federacija 20.000
   Južna Afrika 20.000
   Turska 15.000
   Brazil 8.000
   Danska 7.000
   Novi Zeland 7.000
   Čile 5.000
   Argentina 5.000
   Kipar 5.000
   Afrika (ostatak) 5.000
   Finska 4.000
   Bivše zemlje SSSR 3.000
   Kina 3.000
   Norveška 2.500
   Ukupno 2.774.500

   Bosna i Hercegovina
   Prisustvo Srba u Bosni i Hercegovini je viševekovno i datira od dolaska Slovena na Balkan. Srbi su do 1961. godine u Bosni i Hercegovini predstavljali najaču nacionalnu grupu (43,30 %) i imali su u vlasništvu oko 64 % teritorije ove republike. Od 1961. do 1991. nastaju krupne promene u odnosima između entiteta u Bosni i Hercegovini. Srbi su vekovima težili da uspostave neposrednije i šire veze sa svojom maticom, s osnovnim ciljem da se oslobode i ujedine srpske zemlje. Da bi to ostvarili često su vodili teške borbe i podizali ustanke.
   Uporedo sa ovim nastojanjem i borbom Srba, tekao je i drugi proces, suprotnog smera. Podstican je i usmeravan od strane velikih sila koje su imale svoje nepotrebne interese i aspiracije prema Bosni i Hercegovini (Turske, Austrije i Ugarske, kasnije Austrougarke). Oni su nastojali da onemoguće povezivanje i ujedinjenje srpskog naroda, da ga marginalizuju i potisnu i da mu ne dozvole da ostvari svoj vekovni cilj – da živi ujedinjen u svojoj državi.
   Srpski narod u Bosni i Hercegovini, radi što uspešnije odbrane i zaštite svojih vitalnih nacionalnih interesa, 1992. je formirao Republiku Srpsku. Dejtonskim sporazumom došlo je do mira u Bosni i Hercegovini. Sporazumom u Dejtonu Republika Srpska – nova srpska država koja je i međunarodno priznata na prostorima Bosne i Hercegovine – stvorena 532 godine posle pada srpske srednjovekovne bosnske države. Pogibija poslednjeg bosanskog kralja, Stefana Tomaševića, označila je pad srpske srednjovekovne bosanske države i kraj dinastije Kotromanića.
   Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini organizovana je u Dobrobosansku mitropoliju i Bihaćko – petrovačku, Banjalučku, Zahumsko – hercegovačku i Zvorničko – tuzlansku eparhiju.
   Hrvatska
   Prisustvo Srba u Hrvatskoj je viševekovno. Oni su tu utisnuli snažan pečat svoj postojanja, još od ranog srednjeg veka. Masovnije doseljavanje Srba u ove krajeve počinje u 15. veku, kada se veće skupine ljudi sklanjaju od turskog nadiranja na Balkan. Dolazak Srba na ovo područje je intenzivnije posle pada Kosova (1389) i Srpske despotovine (1459). Srbi su tokom poslednjih stotinu godina, naročito posle Drugog svetskog rata, naselili u veće hrvatske gradove.
   Posebno u novije vreme, oni su tu naročito izraženi asimilaciji – pokatoličenju i kroatizaciji; zastrašeni su i etno – politički obespravljeni. Teško je naći narod u Evropi koji koji se nalazi u složenijem pravno – političkom, duhovno – civilizacijskom i ekonomskom položaju. S jedne strane bore se da ostanu na svojim vekovnim etničkim prostorima; da zaštite osnovne nacionalne interese, svoj kulturni i duhovni identitet, ljudska i građanska prava i slobode; da obezbede materjalnu i ličnu sigurnost i životnu egzistenciju. S druge strane, nastoje da pomognu da se izbegli i proterani Srbi sa svojih vekovnih ognjišta vrate kućama i da tu ostanu.
   U ostvarivanju osnovnih nacionalnih interesa duhovnog i nacionalnog identiteta – po kome će se prepoznavati kao „Srbi koji žive u Hrvatskoj“ – Srbi u Hrvatskoj osnovali su svoja društva, udruženja i političke partije. Među najznačajnijim su: Srpsko narodno vijeće, Savez srpskih organizacija, Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“, Zajednica Srba, Srpski demokratski forum… Srbi u Hrvatskoj viševekovno su organizovani i u svojoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
   Slovenija
   U Sloveniji postoji relativno brojna, ali po svojoj socijalno – obrazovnoj strukturi, poreklu i stepenu nacionalne, verske i kulturne svesti heterogena srpska etnička zajednica. Ceni se da danas u Sloveniji živi preko 50.000 Srba. U vreme SFRJ, u ovoj republici Srba je bilo oko 72.000, što znači da je posle raspada SFRJ Sloveniju napustilo preko 20.000 lica srpske nacionalnosti.
   Intenzivniji razvoj Slovenije u posleratnom periodu prouzrokuje veliku potrebu za fizičkom radnom snagom, pre svega za građevinskim radnicima, radnicima u tekstilnoj industriji, trecijalnim delatnostima i zdravstvu.
   Srbi u Sloveniji formiraju više regionalnih društava: „Srpsko kulturno društvo“, „Sveti Sava“ i Kulturnodruštvo „Brdo“ u Kranju, društvo „Mir“ u Ljubljani, Srpsko kulturno društvo „Nikola Tesla“ u Postojini, kulturno, prosvetno i sportsko društvo „Vuk Karadžić“ u Radovljici i Srpsko kulturno društvo „Sloga“ u Novoj Gorici. Nastojeći da izgrade bolju saradnju i programsku povezanost, otklone isključivost, nepoverenje, neprincipijelne međusobne sukobe i sporenja, srpska društva su formirala jedinstvenu krovnu (svesrpsku) organizaciju Srba u Sloveniji: Savez srpskih društava – srpska zajednica Slovenije.
   Makedonija
   Srbi u Makedoniji su autohton narod, koji je tu dugo živeo u svojoj matičnoj državi. Skoplje je bilo prestonica srpskim kraljevima Milutinu i Stefanu Dečanskom i carevima Dušanu i Urošu. Ovde je proglašena srpska carevina, donet Dušanov zakonik i tu se najčešće okupljao i održavao srednjovekovni sabor. U Skoplju je na Cveti 1346. godine, proglašena Srpska patrijaršija i za patrijarha je izabran arhiepiskop Joanikije. Veći deo Makedonije dugo se nalazio pod ingerencijom Pećke patrijaršije, a posle Prvog svetskog rata Makedonija se nalazila u sastavu Srpske pravoslavne crkve.
   Među crkvama čij i je ktitor bio kralj Milutin, lepotom arhitekture i bogatstvom fresaka ističe se crkva Sv. Georgija, u selu Staro Nagoričino, kod Kumanova. U Makedoniji se nalazi više od dvadeset memorijalnih celina i objekata posvećenih palim srpskim ratnicima i oslobodilačkim ratovima od 1912. do 1918. godine. Najpoznatiji su: kompleks u Kajmakčalanu; spomen – kosturnica na Zebrnjaku kod Kumanova; spomen – kosturnica i voj ničko groblje u Bitolju; spomen – kapela i kosturnica srpskim palim ratnicima na Bregalnici. U kripti crkve Sv. Arhangela i Mihaila u Skoplju, sahranjeno je više od 3000 srpskih ratnika koji su poginuli u Prvom svetskom ratu. U međuratnom periodu, u Makedoniji se razvio čitav niz srpskih kulturno – prosvetnih ustanova i institucija.
   Mnogi Srbi danas u Makedoniji, međutim, nose osećanje da nazaduju u kulturnom pogledu, jer nemaju svoju značajnu kulturnu instituciju, biblioteke, slobodu veroispovesti. Državne vlasti se izrazito negativno odnose prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi i onemogućavaju dolazak i bogosluženje njenih sveštenika u Makedonij i.
   Nije mali broj Srba koji smatra da je u neravnopravnom položaju u odnosu na druge nacionalnosti. Tu ocenu zasnivaju na činjenici da još nije definisan njihov ustavni položaj i da su im ograničene mogućnosti za obrazovanje na maternjem jeziku: nema dovoljno osnovnih i srednjih škola naročito u sredinama gde živi veći broj Srba. Danas bi za obrazovni, kulturni i upravni nivo Srba u ovoj republici od najvećeg značaja bilo: obezbeđivanje osnovnog i srednjeg obrazovanja na maternjem jeziku, sa kompletnim nastavnicima i kvalitetnim udžbenicima, pre svega u sredinama gde j e veća koncentracij a srpskog življa; otvaranje ustanova iz oblasti kulture i zaštita kulturno – istorijskih spomenika, kojih u Makedoniji ima mnogo. Srpske teritorije su koncentrisane u Skopskoj Crnoj Gori i Kumanovskoj oblasti. Radi uspešnog očuvanja svog kulturnog i duhovnog identiteta, Srbi u makedoniji su formirali društva, udruženja i druge asocijacije.

   Nemačka
   U Nemačku su Srbi počeli da dolaze u XVIII iH1H veku na studije na čuvenim univerzitetima Hajdelbergu, Jeni, Haleu, Lajpcigu, Berlinu, Minhenu i drugim centrima. Mnogi su u njoj nalazili posao u vreme industrij alizacij e, u drgoj poloviniHEH i početkom XX veka. Početkom XX veka, u Nemačku dolazi sve veći broj iseljenika iz Srbije koji su posao nalazili u Nemačkim rudnicima. Tokom Drugog svetskog rata Srbi u ovu zemlju dospevaju kao ratni zarobljenici. Mnogi su bili zatvarani i ubijani u koncentracionim logorima Trećeg rajha.
   Od sredine 60-ih godina, Srbi u Nemačku odlaze na privremeni rad – veoma rado i masovno. Za mnoge naše građane zaposlene u Nemačkoj bilo je optimalno rešenje da obezbede stalni posao i željenu životnu egzistenciju. Mnogima je rad u ovoj zemlji omogućio da, kasnije, u domovini otvore sopstvene radnje i pokrenu privatan biznis u trgovini, ugostiteljstvu, zanatstvu i drugim uslužnim i tercijalnim delatnostima. Na rad u Nemačku odlazili su ljudi najrazličitijih zanimanja, školske spreme, socijalnog statusa i životnog doba.
   Danas u Nemačkoj živi 500.000 Srba. Osnovali su mnoga udruženja, klubove, humanitarne organizacije i druge asocijacije. Srpska pravoslavna crkva u Nemačkoj organizovana je u Srednjoevropskoj eparhiji, koja obuhvata još i Austriju i Švajcarsku.
   Austrija
   Srbi Austriju počinju da naseljavaju od XV veka kada iz raznih srpskih zemalja prelaze u Štajersku i Burgenland. Među njima posebno su bili poznati srpski šajkaši koji naseljavaju donju Austriju. Srpska populacija na ovim prostorima ojačana je posle Velike seobe 1690. godine.
   Kada je reč o Srbima u Austriji, posebno mesto pripada Beču, u kojem su, duže ili kraće vreme, živeli istaknuti srpski poslenici iz oblasti kulture, prosvete i nauke, crkveni velikodostojnici, generali, trgovci i zanatlije a u većem broju i studenti, kojih danas u Austriji ima u sve većem broju.
   Srba u Austriji dans ima oko 300.000. Osnovali su razne klubove i udruženja Srba u Austriji. U Savez srpskih zajednica u Austriji su učlanjene zajednice srpskih klubova i udruženja u Beču, Donjoj i Gornjoj Austriji, Štajerskoj i Koruškoj, kao i zajednice srpskih klubova i udruženja u pokrajinama Salcburg, Horarlberg i Tirol.
   U Austriji naša deca mogu da pohađaju dopunsku nastavu na srpskom jeziku, koju finansiraju austrijske vlasti. Naši građani su svake godine organizovali tri značajne manifestacije: Koliko poznajem svoju otadžbinu, Radničko – sportske igre i smotru kulturno – umetničkih aktivnosti.
   Srpska pravoslavna crkva je prisutna među srpskim življem u Austriji više decenija. Srbi u Beču su 1860. godine dobili dozvolu da formiraju svoju crkvenu opštinu, koja je postala stožer oko koga su se okupljali i gde su nalazili utočište.

   Švajcarska
   U Švajcarsku su Srbi počeli da dolaze u većem broju posle Prvog i Drugog svetskog rata. Sledeći veći talas dolaska Srba u ovu zemlju počinje sredinom šezdesetih godina, a čine ga radnici koji dolaze na privremeni rad. Početkom devedesetih godina u Švajcarsku je, takođe, došao veliki broj Srba – izbeglica i prognanih lica sa ratnih područja.
   U Švajcarskoj živi mnogo Srba iseljenika, koji su doprineli razvoju privrednih, kulturnih i političkih odnosa između dve zemlje. U proteklom periodu Srbi su veoma rado odlazili u Švajcarsku na rad i školovanje.
   Računa se da danas u Švajcarskoj živi više od 120.000 Srba. Srbi u Švajcarskoj su organizovani u više od stotinu klubova i udruženja, koja su uglavnom okuplje na oko Srpskog kulturnog saveza. Srpski kulturni savez osnovan je 1992. godine na predlog više klubova i društava. Njegov je prevashodni zadatak da okupi i poveže celinu srpskog korpusa u Švajcarskoj i da podstiče, usmerava i koordinira aktivnost klubova i udruženja. Savez ima informativni centar i resore za kulturu, sport, obrazovanje i humanitarnu pomoć. Posebno se istakao u aktivnostima koje su imale za cilj očuvanje i zaštitu kulturnog i duhovnog identiteta Srba u Švaj carskoj.
   Srpska pravoslavna crkva u Švajcarskoj organizovana je u okviru Srednjoevropske eparhije i ima tri crkvene opštine: u Cirihu, Sen Galenu i Bernu.
   Švedska
   Srbi su došli u Švedsku u dva velika talasa: u toku Drugog svetskog rata, kada je Nemačka deportovala hiljade srpskih izbeglica u skandinavske zemlje, i u drugoj polovini šezdesetih godina, kada je počela masovna migracija radne snage na zapad. Najčešće su dolazili muškarci, kvalifikovani i polukvalifikovani radnici.
   Procenjuje se da danas u Švedskoj ima 75.000 Srba uglavnom u Stokholmu, Gateborgu, Malmeu, Linćepingu, Kristijanstadu, Borosu, Helsingborju, Jonkepingu, Katrinholmu, Arlovu, Špangi, Skeneu, Landskronu, Gislavedu, Tidaholmu, Marijestadu i Hultsferdu.
   Srbi u Švedskoj su organizovani u više klubova i udruženja. Treba istaći da mnoga srpska udruženja u Švedskoj, sama ili u okviru svojih saveza, organizuju festivale poezije, posebno dečje; zatim festivale narodnog folklora i muzike, smotre kulture, običaja i tradicije iz domovine.
   U Stokholmu se nalazi i sedište Skandinavsko – britanske eparhije. U Švedskoj je prva srpska parohija „Sveti Nikola“ osnovana pre dvadesetak godina u Vesterosu. Hram Svetog Save u Stokholmu je središte Skandinavsko – britanske eparhije i centar duhovnog života Srba u ovoj zemlji.
   Holandija
   U Holandiji živi oko 20.000 naših građana i iseljenika. Najveći broj njih je došao u ovu zemlju 70-ih godina, najčešće preko Zavoda za zapošljavanje i na osnovu tadašnjih kolektivnih ugovora. Zapošljavali su se većinom u prehrambenoj industriji. Naši građani u Holandiji su organizovani u više od 30 klubova i drugih iseljeničkih organizacija, desetak klubova i dvadesetak humanitarnih organizacija.
   Škole rade po nastavnom planu i programu Ministarstva prosvete Republike Srbije, a ministarstvo prosvete Holandije finanskira nastavu. Nastavnici su formirali i svoje udruželje, sa sedištem u Hagu. Primetno je da roditelji, naročito u manjim mestima, nerado šalju decu u dopunsku školu. Nameravaju da trajno ostanu u toj zemlji i nisu dovoljno zainteresovani da im deca nauče maternji jezik i da ga ne zaborave. Važnije im je da se ona što pre uklope u društveni sistem zemlje.
   Među našim sunarodnicima u Holandiji nema izrazito bogatih poslovnih ljudi. Uglavnom su to vlasnici manjih radnji, trgovci, veoma vredni, i među tamošnjim stanovništvom izuzrtno cenjeni.
   Belgija
   U Belgiji živi nešto više od 20.000 naših građana, uglavnom u gradovima i većim industrijskim centrima, kao što su: Brisel, Anvers, Gent, Namir, Briž, Šarlroa i Lijež. Uglavnom imaju status iseljenika, a oko 3.000 građana je na privremenom radu.
   Srbi u Belgiji su organizovali Srpsku zajednicu Belgije, najveću i najznačajniju organizaciju Srba. Formirana je u Briselu sredinom 1992. godine. I ima oko 1.000 registrovanih članova. Zajednica okuplja samo oko 5 % naših građana u ovoj zemlji.
   U godinama rata i krize Srbi u Belgiji bili su veoma angažovani u prikupljanju i slanju humanitarne pomoći u ugrožena područja, razbijanju medijske blokade i širenju istine o srpskom narodu.
   Srpska pravoslavna crkva u Belgiji organizovana je u okviru zapadnoevropske eparhije, čije se sedište nalazi u Parizu. U Briselu se nalazi crkva „Sveti Sava“.
   Danska
   U Dansku su naši građani dolazili najviše krajem sedamdesetih godina prošlog veka, najčešće organizovano, preko Saveznog zavoda za zapošljavanje. Sad ih u ovoj zemlji ima preko 7.000. najviše ih je poreklom iz Negotinske krajne i južnog Banata. Zapošljavali su se uglavnom na teškim poslovima kao nekvalifikovana radna snaga: u livnicama, staklarama, brodogradilištima i sličnim radnim snagama.
   Položaj i uslovi života naših građana u Danskoj danas su stabilni. Svi koji imaju regučlisan boravak, egzistencijalo su zbrinuti. U statusu su, uglavnom, izjednačeni sa Danskim državljanima, osim što – shodno danskom ustavu – nemaju mogućnost da učestvuju na parlamentarnim izborima. Međutim, na lokalnim izborima, omogućeno im je da glasaju. Mnogi su dobili i Dansko državljanstvo, koj i su obezbedili naročito poslednjih godina.
   Srpska pravoslavna crkva u Danskoj je organizovana preko Skandinavsko – britanske eparhije.
   Francuska
   Veze između Francuske i Srbije su viševekovne i izuzetno bogate. Francuska spada u red onih zemalja u koje su Srbi uvek veoma rado odlazili. Francuska je u srednjem veku privlačila mnoge učene Srbe. Naklonost Srba prema Francuskoj, bez sumnje, potiče od vremena u kojem je ova zemlja, više od jednog veka, imala izuzetno razvijene prijateljske i političke odnose sa Srbijom. U prelomnim istorijskim situacijama za Srbiju i srpski narod, Francuska je pružala veliku i nesebičnu pomoć.
   Pariz je dugo važio za „najveći srpski grad“ u Evropi – „Meku srpske duhovnosti, inteligencije i umetnosti“. U njemu su stvarali najpoznatiji srpski naučni, kulturni i javni radnici. Oni su dali značajan doprinos razvoju saradnje Francuske i Srbije. Pariz je dugo bio centar mnogih društvenih i političkih događaja, vezanih za našu političku emigraciju.
   Računa se da u Francuskoj danas ima oko 120.000 Srba uključujući i one sa dvojnim državljanstvom. Najveći broj njih živi na području Pariza i Liona.
   Srpska pravoslavna crkva u Francuskoj je organizovana u okviru zapadnoevropske eparhije, sa sedištem u Parizu. Ona obuhvata još Belgiju, Holandiju i Šlaniju. U Parizu postoji hram „Sv. Sava“, a u Belforu crkva „Hristovo Vaskrsenje“.
   Velika Britanija
   Interesovanje Velike Britanije za Srbiju se javlja u prvoj poloviHJH veka, kada se objavljuju i prvi članci o našoj zemlji. Do Drugog svetskog rata u Velikoj Britaniji je bilo malo Srba, taj broj se povećao posle rata dolaskom političke emigracije. U drugom talasu doseljavanja, šezdesetih godina u Veliku Britaniju je došlo desetak hiljada srpskih radnika, sa porodicama koji su dobili radne vize.
   Danas u Velikoj Britaniji ima oko 80.000 Srba. U Velikoj Britaniji deluju mnoge srpske organizacije, zajednice i udruženja. Posebno su aktivne one koje okupljaju staru srpsku nacionalnu emigraciju i njihov podmladak. Poslednjih godina, međutim, sve su aktivnije i organizacije nove ekonomske emigracije. Cilj ima je unapređivanje i razvoj ekonomskih veza i saradnje sa Srbijom.
   Srpska pravoslavna crkva u Velikoj Britaniji organizovana je u okviru Britansko – skandinavsve eparhije sa sedištem u Stokholmu, u Švedskoj. U Londonu postoji crkva „Sveti Sava“ i crkveni dom „Sveti Nikolaj Vladimirović“, a u Bermingemu „Sveti Knez Lazar“.
   Italija
   Na prostoru Italije Srbi se pojavljuju joHL^veku, prvo u Trstu, Veneciji i južnoj Italiji. Preduzimljivi srpski trgovci, od polovine XVII veka, stvaraju u Trstu bogatu i naprednu zejednicu. Iako brojem mala, ona je bila snažno prisutna u svim bitnim kulturnim i političkim stremljenjima srpskog naroda. Inače, prvi podaci o Srbima na području Trsta datiraju iz 1413. godine.
   U Italiji živi oko 20.000 Srba. Srbi u Rimu organizovani su u okviru Srpske pravoslavne crkveno – školske opštine „Sveti Sava“ i „Srpske zajednice Italije“. Milano je sedište Srpske zajednice severne Italije. U njemu su Srbi formirali Italijansko – srpsko društvo, koje se bavi prevashodno kulturnim aktivnostima, organizovanjem predavanja, tribinama, izložbi…
   Srbi u Italiji najmasovnije dolaze posle Drugog svetskog rata, ali i početkom devedesetih godina prošlog veka, za vreme krize i građanskog rata. Mnogi još nemaju regulisan boravak, već se po raznim osnovama snalaze i opstaju u ovoj zemlji. Zaposleni su najviše u građevinarstvu, trgovini i uslužnim delatnostima.
   Rumunija
   U Rumuniji živo oko 30.000 Srba. Žive u Aradskoj i Tamiškoj županiji, kao i u županijama Karaš – Severin i Mehedinc. U rumunskom delu Banata Srbi žive u 56 naselja. Organizovani su u Savez Srba u Rumuniji – svoju osnovnu organizaciju, preko koje ostvaruju i štite manjinska prava.
   Srbi u Rumuniji su prisutni od ranog srednjeg veka, i u najširem smislu, čine najstariju srpsku dijasporu u svetu. Srbi u Rumuniji su ostavili dubok trag svog postojanja, naročito u rumunskom delu Banata. Tu postoje mnoge zadužbine, crkve i manastiri, škole i druge kulturne institucije srpskog naroda. Na području Rumunije su stasale znamenite ličnosti srpskog naroda u oblasti kulture, obrazovanja i nauke, mnogi dobrotvori i donatori.
   U samom centru Temišvar, u prostorijama Vikarijata Srpske pravoslavne crkve, smeštena je Srpska čitaonica, sa oko 3.500 naslova publikacija. U naseljima u Rumuniji sa najvećom koncentracijom srpskog stanovništva formirani su srpski klubovi. Oni deluju u Aradu, Srpskom Čanadu, Velikom Semiklušu, Velikom Sempeteru, Čeneju i drugim mestima.
   Srbi u Rumuniji izuzetno cene i neguju izvorne narodne pasme i igre. Organizovali su oko petnaestak kulturno – umetničkih društava, kojih najviše ima u Temišvaru. Veoma rado nastupaju u Srbiji na festivalima i smotrama narodnog stvaralaštva, zatim u Mađarskoj i drugim zemljama u kojima ima Srba i gde ih pozivaju. Posebno su bili poznati i popularni njihovi nastupi na Temišvarskoj operi za vreme svetosavske proslave.
   U Temišvaru postoje tri srpske pravoslavne crkve: u centru grad Saborna crkva, crkva Svetog velikomučenika Georgija nalazi se u predgrađu zvanom Fabrika, a crkva Svetog Nikole na putu za Mehalu. Svaka od njih je izuzetno značajan i vredan duhovni i kulturno – istorijski spomenik, koji govori o dugotrajanom prisustvu Srba na prostoru tamiškog Banata.
   Slovačka
   Na teritoriji današnje Slovačke Srbi počinju da se naseljavaju u drugoj polovini XV veka, posle pada srpskih zemalja pod Turke. Posle Drugog svetskog rata oko 15.000 Srba se doseljava iz Bačke u Južne krajeve Slovačke.
   U novom talasu srpskog doseljavanja Srbi su naselili južne delove Slovačke – područje Bratislave, komorana i Trnave. U Komoranu, centru srpske dijaspore u Gornjoj zemlji, osim proslavljenih šajkaša, živeli su i bogati trgovci, bankari, zanatlije i plemstvo. Prvu crkvu Komoranci su podigli 1511. godine. Ona je više puta rušena i podizana. Današnja crkva je sagrađena 1770. godine.
   Broj Srba u Slovačkoj se povećava devedesetih godina, posle raspada SFRJ. Malobrojni potomci Srba u Komoranu su organizovani u Srpsku pravoslavnu crkvenu opštinu. U Srpskoj pravoslavnoj crkvi se na velikim praznicima održava liturgija.
   Mađarska
   Na teritoriji današnje Mađarske Srbi žive od ranog srednjeg veka. U Mađarskoj danas živi preko 10.000 Srba. U Segedinu i okolini ima ih preko dve hiljade. Lovra je jedino mesto u Mađarskoj u kojem su Srbi većinsko stanovništvo. Srbi u Mađarskoj imaju status nacionalne manjine, a prava koja im u tom pogledu garantuje mađarska država realizuju pomoću raznih organizacija. Kulturno i duhovno prisustvo Srba na ovim prostorima je viševekovno. O tome svedoče mnoge kulturne i duhovne institucije srpskog naroda, obrazovne i naučne ustanove, bogato izdavaštvo, novine i radio program na srpskom jeziku. Srbi u Mađarskoj mnogim skupovima i manifestacijama obeležavaju značajne datume iz svoje istorije. Neke od njih su postale tradicionalne, kao npr. Dani srpske kulture u Segedinu. U ovoj zemlji i mnoga srpska kulturno – umetnička društva neguju svoj folklor.
   Albanija
   Srbi na teritoriji današnje Albanije žive od ranog srednjeg veka. Skadar, sa severnim delom AlbanijeH1odveka nalazi se u sastavu srpske srednjovekovne države. Vremenom, ovaj grad je izrastao u važan ekonomski, trgovački, kulturni i administrativni centar. Granica između Albanije i Srbije, utvrđena je Londonskim ugovorom, nije se poklapala sa etničkim rasporedom srpskog življa tako da su mnogi ostali da žive izvan svoje matice. Veliki broj njih vremenom je, što milom što silom, asimilovan i oni su izgubili duhovnu vezu sa svojim narodom. Može se reći da su pripadnici srpske manjine u kontinuitetu bili izloženi nasilnoj asimilaciji, rasejavanju, proterivanju i fizičkom uništavanju; da su bili masovno uništavani i zatvarani, lišeni prava da slobodno ispoljavaju svoj nacionalni, verski, kulturni i duhovni identitet.
   U ovoj zemlji ne postoji izdavačka i informativna delatnost, izdavanje časopisa, novina i TV emisija na srpskom jeziku. Nema ni jedne biblioteke u kojoj bi se mogla naći literatura ili bilo kakva publikacija iz Srbije.

   Srbi u Australiji i na Novom Zelandu
   U Australiji živi oko 200.000 Srba. Glavna koncentracija naših iseljenika je u državama: Novi Južni Vels, Viktorija i Južna Australija, i to u gradovima: Melburn, Sidnej, Kanbera, Njukasl, Volongong, Bendigo, Portland, Kingston i Adelejd. U Zapadnoj Australiji iseljenika i naših građana najviše ima u Pertu i široj okolini.
   Srbi dolaze masovno u Australiju neposredno posle Drugog svetskog rata, mada i ranije, ali u manjem broju, doseljavaju se u ovu zemlju. Šezdesetih i sedamdesetih godina u Australiju u većem broju počinju da dolaze naši radnici koji su već radili u Zapadnoj Evropi (u Nemačkoj, Francuskoj, Austriji) kao i kvalifikovani radnici i seosko stanovništvo iz Srbije.
   Raspadom SFRJ i izbijanjem građanskog rata, u Australiju pristiže veliki broj izbeglica, pogotovo mešovitih bračnih parova iz Srbije. Oni danas, mahom, žive u skromnijim četvrtima mnogih australijskih gradova. Suočavaju se sa problemom sporog prilagođavanja i uklapanja u ukupne društvene prilike u Australiji. Malo je iseljenika koji su postigli značajne rezultate u biznisu. Obično rade u sektoru usluga (trgovina, ugostiteljstvo, građevinarstvo, molersko – farbarske usluge, hemijsko čišćenje, automehaničarske i limarske usluge i dr.). Tek u novije vreme mladi poslovni ljudi uspostavljaju uspešniju saradnju sa bankarskim i finansijskim institucijama.
   Naši iseljenici u Australiji su formirali brojna društva i klubove, sportske i kulturne organizacije, socijalna udruženja, zavičajne klubove, humanitarna i dobrotvorna društva, školske odbore i strukovna udruženja. Računa se da u Australiji danas ima više od stotinu organizacija, klubova i zavičajnih udruženja. Ali, oni okupljaju manji deo iseljeničke populacije. Karakteriše ih usitnjenost, nepovezanost i odsustvo koordinacije u radu.
   Srbi iz stare iseljeničke generacije su skoro u svim nacionalnim organizacijama i crkveno – školskim opštinama formirali folklorne sekcije, kulturno – umetnička društva i grupe za decu, pa često organizuju i priredbe. Na taj način oni čuvaju svoju duhovnu i kulturnu vezu sa starim
   krajem. U mnogim prilikama – kao što su rođenja, venčanja, krštenja, krsne slave i dr. – brižljivo neguju i čuvaju srpske običaje i tradiciju. Pri svakoj crkveno – školskoj opštini, gotovo bez izuzetka, formiraju i Kolo srpskih sestara, koje se brine o starim i bolesnim licima. Značajnu pomoć ova humanitarna i patriotska organizacija pruža i deci, pogotovo onoj bez roditelja, i onoj čiji roditelji nisu u stanju da im obezbede potrebnu negu i egzistenciju.
   Srpska pravoslavna crkva u Australiji ima dve eparhije: Australijsko – novozelandsku i Australijsko – novozelandsu mitropolije Novogračaničke, u kojima je organizovano 35 parohija. U njima postoji 32 hrama i 2 manastira.
   Novi Zeland
   Na Novom Zelandu živi oko 7.000 naših građana. Najviše ih je u Oklandu i Velingtonu, a manje u Krajstčerču i Hamiltonu.
   Srbi su, uglavnom pojedinačno, počeli da naseljavaju Novi Zeland već krajem XIX veka. Međutim, u ovu zemlju su u većem broju došli tek nak on Drugog svetskog rata. Ipak, najviše Srba se doselilo neposredno posle izbijanja krize i građanskog rata na prostoru prethodne Jugoslavije. Većinom, to su bili visoko kvalifikovani i stručni radnici, sa solidnim radnim iskustvom, a često i sa međinarodnim referencama.
   Na Novom Zelandu postoje dve srpske pravoslavne crkve: u Velingtonu i Oklandu.

   Odgovori

3. 22. novembar 2017. u 09:39

   Vojislav Ananić

   Srpska dijaspora – nastavak

   Južnoafrička Republika

   Južnoafrička Republika je jedna od retkih zemalja na afričkom kontinentu u kojoj duže vremena živi i radi značajna populacija srpskog naroda. U ostalim zemljama ovog kontinenta Srba ima neuporedivo manje, i to su uglavnom predstavnici naših ili stranih firmi. Oni tamo privremeno borave – samo dok obavljaju određeni posao.
   Srbi su krenuli da naseljavaju prostore Južnoafričke Republike još u XVIII veku. Za vreme i posle Drugog svetskog rata počinje novi talas doseljavanja Srba na ove prostore, uglavnom vojnika, oficira i ratnih zarobljenika bivše kraljevske vojske, koji su odbili da se vrate u tadašnju Jugoslaviju.
   Procenjuje se da je do šezdesetih godina prošlog veka u Južnoafričkoj Republici živelo oko 3.000 naših iseljenika. Od sredine šezdesetih do sredine osamdesetih godina znatno se povećao broj ekonomskih emigranata iz Srbije. Danas, prema relevantnim procenama, u Južnoafričkoj Republici živi oko 20.000 naših sunarodnika – iseljenika i onih koji tu povremeno borave i rade. Dok je, u ostalim afričkim zemljama ovaj broj znatno manji i iznosi svega 5.000 srpskih državljana na ovom kontinentu.
   Najviše naših građana je danas locirano u Johanesburgu i okolini. Dosta ih ima i u Pretoriji, Derbenu, Kejptaunu i drugim mestima. Ogromna razdaljina između tih gradova bitno otežava ostvarivanje čvršćih veza i saradnje među našim građanima u ovoj zemlji.
   Srpska pravoslavna crkva u Južnoafričkoj republici prisutna je preko Australijsko – novozelandske eparhije.

   Njujork – centar srpske inteligencije
   Ako je suditi i po drugim srpskim imenima koja se nalaze u američkim enciklopedijama, Njujork je bio i ostao i danas centar svetske, a i srpske iseljene inteligencije. Srbi su afirmisani kao pesnici, pisci, slikari, filmski radnici, profesori, doktori, lekari, i kao studenti. Prvo srpsko ime Njujorka bio je svakako pesnik Čarls Simić. Za razliku od Pitsburga i Čikaga koji su osvajani rukama i fizičkim radom, Njujork su Srbi ponajviše
   osvajali pameću. Malo toga srpskog ima javno, na ulicama Njujorka. Nekada su postojale naše kafane “Konak” i “Srbija”, a danas ih više nema. Naši doseljenici okupljaju se oko zavičajnog kluba “Beograd” u Ridzvudu i oko FK “Srbija”.
   Čikago – najveći srpski grad van Srbije
   Srbi danas žive u preko 100 država sveta, na svim kontinentima, ne računajući države nastale raspadom bivše SFRJ. Najbrojnije srpske zajednice nalaze se u Evropi i Anglo – Americi. Preciznih podataka o tačnom broju Srba u pojedinim državama nema, ali se pouzdano može reći da su Srbi naj više naseljeni u SAD.
   Na statitičkoj karti SAD jasno se vidi da najveći broj Srba živi u istočnim državama Ilinois, Indiana, Mičigen, Njujork i Pensilvanija. A potom u državama Ohajo, Kalifornija, Florida, Teksas i Kolorado. U Čikagu je danas svega 200.000 Srba, a u Klivlendu 20.000 gde u dve parohije ima oko 1.000 pravoslavnih vernika. U SAD ima 50-ak hramova. Prva generacija Srba koncentrisala se u severnom delu Čikaga, gde je 1913. Godine održan prvi srpski sabor. Desetak godina kasnije srpska pravoslavna crkva u Americi odvojila se od ruske i pripojila srpskoj Patrijaršiji, zaslugom vladike Nikolaja Vladimirovića i vladike Mandarija. Sa dolaskom novih generacija doseljenika, raste i broj Srba u Čikagu koji danas najviše naseljavaju deo grada oko jezera Mičigen.
   Amerikanci, koji ne vole nacionalno da se prebrojavaju, tek su popisom 1980. godine pokazali puni etnički sastav SAD. Tada je utvrđeno da američkih Srba ima oko sto pedeset hiljada. Kako je u međuvremenu još desetine hiljada Srba izbeglo u glavni grad države Ilinois, to je Čikago sa oko 200.000 naših ljudi sigurno danas najveći srpski grad u inostranstvu.
   Predeo na severu Amerike, oko jezera Mičigen, na kome se nalazi ovaj metropolis, pre oko dve stotine godina, indij ansko pleme Algonkini nazvao j e Polje luka (Čikago). To ime je prvo dobila reka, a potom i grad, koji je nikao 1833. godine. U njemu je bilo četrdesetak kuća i dve stotine žitelja. Prvi su u njega počeli da se doseljavaju francuski Kanađani i urbani Indijani, a potom mi, došljaci iz Evrope i sa istoka Amerike. Kako se naselje industrijski razvijalo, tako se povećavao i broj njegovih stanovnika. Danas Čikago ima sedam miliona žitelja, koji vode poreklo iz čak osamdeset nacija sa svih krajeva sveta. Srbi su zato u ovom gradu mala etnička zajednica.
   U istorijskim dokumentima ovog, drugog po veličini grada u Americi, nema mnogo pisanih tragova o doseljavanju Srba. Tek 1910. u opštinskim aktima registrovano je zvanično postojanje stanovnika Čikaga srpskog porekla. Bili su to, uglavnom, muškarci, koji su ušli u Ameriku sa željom da zarade koji dolar i vrate se kući. Kako zarada u čeličanama i rudnicima nikada nije bila dovoljna za povratak i ženidbu, to su mnogi zauvek ostali u “Ameriki”. Za njima su, verujući u priču o američkom snu, međutim, ubrzo počeli da pristižu i drugi Srbi.
   Prva generacija srpskih doseljenika stvorila je svoju malu koloniju u Klejbornu, severnom delu Polja luka tj. Čikaga. Tu je pre devedeset godina, pred dve stotine ljudi, održana i prva služba u srpskoj crkvi “Hristovo vaskrsenje” na Šilerovoj ulici. Druga kolonija nikla je na jugu, u 109. ulici i Komersal avenij i, gde j e podignuta nova crkva. Na ovom prostoru prvi veliki srpski sabor, i crkveni, i narodni, održan je 1913. godine. A deset godina kasnije, takođe, u Čikagu srpska crkva u SAD se odvojila od ruske i pripojila Patrijaršiji u Srbiji. Bila je to zasluga dvojice vladika Mandarija i Nikolaja.
   Kako su pristizale nove generacije Srba, koje su osvajale ovaj grad, tako je srpska kolonija rasla i selila se. Danas su Srbi skoncentrisani najviše oko jezera Mičigen i na zapadnom delu grada. Pre dvadesetak godina preselili su najstariju srpsku crkvu na „Redvud drajv“an^ Zapadni Srpski Put, kako Srbi zovu to pravoslavno imanje. U ovom gradu i okolini danas postoji sedam srpskih crkava i dva manastira, Sveti Sava i Nova Gracanica, koji su i sedište najvećih pravoslavnih eparhija u rasejanju. Prvi je počeo da gradi vladika Mandarije, a drugi vladika Irinej. Zato se i može reći da je Čikago pre svega duhovni centar Srba u rasejanju.
   Najveći broj Srba doselio se u čikaški basen, koji zahvata prostor države Ilinois, Indijana, Mičigen i Viskonsin, za vreme I i II svetskog rata. Ta postratna emigracija udahnula je živost i nacionalni duh starom projugoslovenskom iseljeništvu. Mnoge srpske organizacije su se omasovile i ojačale, pa je Čikago izarstao i u politički centar Srba u dijaspori. U ovom gradu je, na primer, održan 1941. godine Kongres Srpske Narodne Odbrane. Od ostalih srpskih organizacija izdvajaju se Kongres srpskog ujedinjenja u Čikagu, Udruženje srpskih boraca, Srpski kulturni klub Sveti Sava, Savez kola srpskih sestara u SAD i Kanadi i td… Kako u SAD postoje četiri srpske eparhije, tako postoje i četiri centralna odbora Kola srpskih sestara. U Kanadi radi sedam odbora sa dve hiljade članova. Danas, inače, u srpskoj dijaspori postoji stotinak odbora Kola srpskih sestara, od Makedonije do Australije. Predsednica Saveza Kola srpskih sestara u Americi potiče iz beogradske porodice Perišić.
   Tokom 1992/95. vladika Irinej poslao je i prvi u dijaspori organizovao humanitarnu pomoć za otadžbinu. Kada je u Americi 1987. osnovan prvi fond milosrđa “Gračanica”, mitropolit Irinej je dao u fond za Kosovo hiljadu dolara.
   Od svih srpskih doseljenika u Čikagu, u ozbiljnom biznisu se nalazi jedva pet odsto naših ljudi. Pre dvadesetak godina najveći broj Srba radio je u ugostiteljstvu. Tada je u Čikagu bilo oko tridesetak srpskih kafana i restorana, a danas ih ima svega desetak. Čikaški Srbi su još pre devedeset godina počeli da se profesionalno i sindikalno udružu. Tada su i nikla srpska potporna drustva “Obilić”, “Balkan” i “Kralj Petar I Karađorđević”. Poslednjih godina, međutim, nove generacije intelektualaca i biznismena u Čikagu su osnovale, prvo Američko-srpsko lekarsko društvo, zatim Srpsku- američku advokatsku komoru i Američko-srpsko udruženje policajaca. Kulturnu elitu u najvećem srpskom gradu u inostranstvu predstavlja nekolicina umetnika čija su dela podjednako popularna i u otadžbini. Svojim delima “Tri srpske glave” i “Srbija među vukovima” istakli su se u Čikagu i pisci Vojin Marković, odnosno Milan Popović-Veljkov.
   Srbi u San Francisku
   Ne može se tačno reći kada i gde su se prvi put Srbi doselili u Kaliforniju, jer ne postoje pisani tragovi o prvim srpskim iseljavanjima u SAD. San Francisko je bio do polovine prošlog veka duhovni i kulturni centar Srba u Americi. I prve srpske novine štampane u Americi javljaju se baš u San Francisku 1893. godine. To su “Srbin Amerikanac”, koje je uređivao Božo Gopčević, i “Sloboda”. I prva srpska pravoslavna crkva Sveti Sava u Americi sagrađena je u zaleđu San Franciska, 1894. godine u Džeksonu. Srpske crkve su kasnije nicale svuda po SAD, ponajviše na istoku, gde su se Srbi sve više nastanjivali. Danas na tlu severne Amerike ima preko 94 crkava i četiri manastira. Crkva „Sveti Sava“ u Džeksonu i dalje radi.
   San Francisko sa okolinom danas ima desetak hiljada srpskih doseljenika. Nastanjeni su u samom gradu, potom u Oklandu, dolini Napa, i na jugu u Santa Klari, San Hozeu, Saratogi i Montereju. Druga generacija srpskih doseljenika stigla je posle rata, uglavnom, iz ratnog zarobljeništva ili iz otadžbine kao politički emigranti. Treća je pristigla za očevima pedesetih, a četvrta šezdesetih godina kao ekonomski migranti. Novi peti talas srpskog useljavanja u San Francisko započeo je devedesetih, nakon, izbijanja novog rata u Jugoslaviji. Šesti talas nakon 2000-tih. Za razliku od ranijih godina, kada su pristizali odrasli, već formirani ljudi, sa slabim znanjem engleskog jezika, ovog puta nam dolaze mladici i devojke, školovani i stručni ljudi. Kako znaju engleski i brzo nalaze posao, malo njih traži pomoć srpske zajednice, pa se odmah i ne uključuju u srpski etnički život.

   Srbi u Pitsburgu
   Potreba da se uposle ruke i nahrane članovi porodica vukao je doseljene Srbe u velike industrijske centre. Kada su prvi Srbi dolazili u Pensilvaniju stigli su u Džonstaun, Dagsne i Libanon, industrijska naselja koj a su već neki nazivali Mali Pitsburg.
   Ovaj drugi po veličini grad u američkoj državi Pensilvaniji, u kome danas ima više od 80.000 Srba, bio je i ostao centar te pionirske generacije srpskih doseljenika u SAD. Pitsburg je sediste Istočno-američke eparhije. Najstariji srpski list u SAD “Amerikanski Srbobran” rođen je u Pitsburgu davne 1905. godine. Pitsburg je danas grad sa više od dva i po miliona stanovnika. Srbi žive u njegovom centru, ali i u okolnim mestima Alikapua, Klerton, Hermitadž, Masontaun, Midlend, Filadelfija. Srbi u gradu i okolini imaju pet groblja. Prema podacima prote Stevana Stepanova u samom gradu pri crkvi je registrovano hiljadu srpskih familija, u Monvilu pet stotina srpskih porodica, u Masontaunu tri stotine, koliko i u Midlendu. U njegovoj parohiji u Aliguapi ima 350 srpskih kuća.
   To je, uostalom, jedina sredina u kojoj postoji srpska katedrala, srpska pozorišna scena, u kojoj se na Univerzitetu Tamburića izučava i srpska tambura, i u kojoj je jedino u SAD srpski priznat kao ravnopravni jezik.

   Srbi u Los Anđelesu
   Na zapadnoj kapiji Amerike i u jedan od najlepših gradova sveta Los Anđeles došljaci pristižu, uglavnom, iz dva pravca. Oni iz daleka stižu brodovima, podzemnim kanalima, kamionima, gumenim čamcima i peške iz Meksika i sa Kube. Evropljani u Los Anđeles, širok dve stotine kilometara, dolaze danas najčešće preko istočne kapije iz Njujorka ili Čikaga, avionima. Kalifornija je poslednjih godina postala stečište strijih i mlađih generacija srpskih doseljenika.
   Petnaest hiljada Srba živi u Los Anđelesu i njegovim predgrađima San Dijego, San Markos, Santa Barbara, Pasadena. Srbi se bave uglavnom, građevinarstvom, poljoprivredom, projektovanjem i arhitekturom, naukom, sportom i umetnošću. Srbi u Los Anđelesu imaju, humanitarni fond “Čovekovljublje”, po svojim patriotskim aktivnostima oformili su čuvenu zajednicu “Arkadija”, imaju svoje Srpsko pozoriste, kao i riznicu duhovnog blaga i ostvarenja Vuka Karadžića.
   Srbi u Detroitu
   Kada putnik namernik iz Srbije dođe u Detroit, veliki industrijski grad poznat po automobilskoj industriji, nimalo se ne iznenadi kada sazna da u njemu živi i radi preko dvanaest hiljada Srba. U gradu od pet miliona stanovnika, Srbi bi bili izgubljeni kao kap vode u moru, da nije njihove stare želje da se okupljaju i štite od prebrze amerikanizacije. Sve do početka prošlog veka u Detroitu uopšte nije bilo Srba. Godine 1902. kada je kompaniji “American Car” ponestalo radne snage, iz Sarona u Pensilvaniji dovezeno je u glavni grad države Mičigen, u vagonima četrdeset i osam Srba. Smestila ih je u jednu trošnu kuću, dala im posao u livnici sa nadnicom od petnaestak centi na sat. Danas Srbi u Detroitu najmanje rade u fabrikama gvožđa i automobila “Klajser” i “Ford”. Većina njih se opredelila za finije poslove, ugostiteljstvo, hotelijerstvo i motelstvo, mesarstvo, i laku industriju. Srbi u Detroitu žive u naseljima Ikors, Dirborn, River rou. Najviše ih je iz Vojvodine. Centar srpskog okupljanja u Detroitu je crkva Ravanica. Ovaj pravoslavni hram je podignut 1963. a osvećen 1967. godine. Crkva je osigurana kod Amerikanaca na dvadeset miliona dolara. U hramu se nalazi Srpsko pevačko drustvo, Srpski folklor, Srpska biblioteka sa dve hiljade knjiga i Odbor za humanitarnu pomoć Srbima u otadžbini. U vreme Uskrsa, Božića i Srpske nove godine u crkvu dođe po dve hiljade vernika, mada zvanično ima samo 1.200 parohija.
   Srbi u Vašingtonu
   Glavni grad Sj edinjenih Američkih Država osnovan je pre više od dve stotine godina, a već 1800. postao je prestonica Amerike. Ujedno grad koji je dobio ime po Džordžu Vašingtonu je i centar saveznog okruga. Sa oko milion stanovnika, od kojih su većina crne puti, Vašington je danas administrativni i politički centar SAD i sveta. Zbog toga su se u njega preselile mnoge američke ugledne institucije, od naučnih instituta do medijskih kuća, a i petnaestak centrala za lobiranje različitih zemalja i naroda, pa i srpska. Prema slobonoj proceni u Vašingtonu danas živi i radi preko hiljadu Srba. Okupljaju se najviše oko dva pravoslavna hrama, koji nose isto ime „Sveti Luka“. U upravama ovih srpskih crkava sede ugledni Srbi, koji predstavljaju elitu u vašingtonskoj koloniji. U Vašingtonu su Srbi počeli da pristižu pre više od pedeset godina i kasnije, uglavnom, po službenom zadatku. Zaposleni u državnim ustanovama dobijali su premeštaj u prestonicu.
   Srbi u Bostonu
   Srpska javnost za Boston zna ponajviše po čuvenom maratonu i Harvardskom univerzitetu. Boston je centar američke industrije vune, ali i jedan od najjačih univerzitetskih centara u SAD, pa i svetu, zbog čega je poslednjih godina postao privlačan za srpske studente i intelektualce. Prvi dolaze da učvrste svoje akademsko znanje i steknu visoko zvanje, a drugi da pokažu koliko vladaju veštinama predavača, profesora i naučnika. Boston ima oko tri miliona stanovnika, nešto više nego naš Beograd, ali i dva univerziteta sa tridesetak fakulteta. Harvardski univerzitet je star trista pedeset godina. A sve veću slavu stiču Institut moderne umetnosti, Bostonski konzervatorijum. Pridošlice iz otadžbine neće biti usamljene u Bostonu, j er su u njega već odavno pristigli neki drugi Srbi. U Novoj Engleskoj danas postoji Udruženje bostonskih Srba. U samom gradu ima već hiljadu Srba, od kojih se većina bavi akademskim i umetničkim poslovima.

   Srbi na Floridi
   Do pre pedesetak godina najveće južno poluostrvo SAD bilo je ispresecano močvarama. Otkrio ga je 1513. španski istraživač Poenso de Leon, pa je sve do 1819. poluostrvo pripadalo madridskim vlastima i indijancima. Florida je otkupljena od Španaca tek 1845. godine. Kada je pretvorena u ogromno poljoprivredno dobro, kada je otvoren rudnik fosfata i kada se javio posao, na Floridu krajem prošlog veka dolaze i srpski radnici. Njih dve stotine. Naglim razvojem turizma poslednjih decenija Florida je pretvorena u raj na zemlji. Srbi su nastavili da dolaze, da se doseljavaju, ali sada kao turisti i penzioneri. Tu su i srpske crkve Sveti Đorđe, Sveti Sava. Na Floridi živi petnaestak hiljada Srba, koji su rasuti duž poluostrva, tako da ih u Majamiju ima najviše, oko hiljadu porodica. To su ljudi srednje klase, mada ima i bogatih. Dobri pravoslavci i Srbi, koji svake jeseni organizuju Srpske dane na Floridi. Oni koji vole Srbiju okupljeni su oko Kongresa srpskog ujedinjenja.
   I u najudaljenojoj američkoj državi Havaji, sastavljenoj od dvadesetak ostrva, naj bližoj Floridi, živi četrdesetak srpskih porodica. Naj više ih je u prestonici Honolulu, na ostrvu Oahu. Priče kažu da su Havajci podigli spomenik Vasojevićima, jer je posle dolaska Džemsa Kuka, on bio njihov prvi vladar. Srbi danas na Havajima imaju parohiju Svetog kneza Lazara.

   Milvoki – srpska Vojvodina
   U najvećem gradu američke države Viskonsin danas živi oko dvanaestak hiljada srpskih doseljenika. Većina njih pristigla je posleratnih godina, a mnogo je onih koji su napustili Srbiju, prvo šezdesetih sa ekonomskom krizom, a potom devedesetih, kada je izbio novi građanski rat na Balkanu. Ova srpska kolonija, možda je malobrojna u odnosu na neke druge u SAD, ali je dobro organizovana. Srbi u Milvokiju naseljavaju predgrađa Franklin, Kadahi, Rasin i Oklahomu. Većina je radila u fabrikama, koje su u Americi podizali nemački doseljenici. Posle tridesetak godina rada u fabrikama jedan broj srpskih doseljenika je stekao zavidan kapital, koji im je pomogao da krenu u sopstveni biznis.
   Danas Srbi u Milvokiju imaju četiri srpska hrama „Sveti Sava“, „Sveti Nikola“ i dva „Sveti Đorđe“. Kod saborne crkve nalazi se i Srpsko-američki hol, velika sala u kojoj se okupljaju milvoski Srbi kada se žene i udaju ili bore za svoje potrebe. Srbi se okupljaju i oko nacionalnih organizacija.

   Srbi u Arizoni
   Arizona je stešnjena između kanjona Kolorado, na severu i obronaka Sijera Madre na jugu Amerike. Ima oko tri miliona stanovnika, od čega u glavnom gradu Feniksu živi oko milion. Sve do sredine devetnaestog veka Arizona je bila pod Špancima. Amerikanci su je proglasili svojom teritorijom 1863. godine, pošto su pokorili ratoborne Apače. Kao zemlja bogata rudama, a posle izgradnje sistema za navodnjavanje i poljoprivredom, Arizona je bila privlačna za doseljenike.
   Prvi Srbi, kopači srebra, rudari i mineri, su u ovu državu došli još početkom dvadesetog veka. Dolazili su najpre u mali rudarski gradić Bizbi, gde ih je sredinom prošlog veka bilo oko pet hiljada. Krajem tridesetih, da bi imali gde da se okupljaju Srbi u Arizoni su u Bizbiju podigli svoj narodni dom “Sveti Stefan Nemanja”. Iz Bizbija su Srbi kasnije, pred rat, a naročito posle Drugog svetskog rata počeli da se sele u industrijske i poljoprivredne, ali i obrazovne centre Feniks i Tuson. Crkva “Sveti Sava” je danas centar okupljanja Srba u Arizoni, kojih ima preko deset hiljada. Srbi imaju hor “Stevan Hristić” i folklornu sekciju “Srpska zora”. Pored Feniksa dosta Srba u Arizoni danas živi i u Hjustonu, koji je poznat kao medicinski centar Amerike. Oko pet stotina srpskih porodica okuplja se oko crkve “Sveti Sava”. Ova crkveno-školska opština Srba u Hjustonu je formirana 1987. na inicijativu oca Daneta Popovića. Crkva je podignuta 1990. godine i tada je brojala samo 64 parohijana.

   Srbi u Klivlendu
   Klivlend je srpskoj javnosti poznat po čeličnoj i automobilskoj industriji. To je pre stotinak godina i privuklo prve Srbe, a potom i Jugoslovene da se nasele na obalama jezera Iri i potraže posao u okolnim fabrikama. Pre raspada SFRJ 1990. godine u Klivlendu je živelo čak 180.000 jugoslovenskih doseljenika. Najviše je bilo Slovenaca čak sto hiljada, a Srba 20.500. Kako su se odvijali događaji u drugoj Jugoslaviji, tako se i u Klivlendu aktivirala ova mala srpska kolonija u svojoj borbi za srpski nacionalni interes na tlu Amerike.
   Glavno mesto srpskog kulturnog i patriotskog života u Klivlendu jesu saborna crkva “Sveti Sava” i hram “Sveti Sava”. Velika srpska katedrala, kako je zovu Amerikanci, građena je desetak godina do 1963. Tada je postavljen njen prelepi ikonostas. U Klivlendu je osnovan Narodni univerzitet “Vuk Karadžić” ne bi li preko zajedničkih kulturnih akcija prevazišao verski raskol među Srbima u državi Ohajo.
   Klivlend je jak sportski centar Srba iz Amerike i Kanade. Baš ta pozicija Klivlenda, stešnjenog nekako između Njujorka i Čikaga na istoku i San Franciska i Toronta na zapadu i severu, omogućava mu da kao velika raskrsnica srpskih puteva po američkom kontinentu privuče veliki broj naših iseljenika na raznim manifestacijama svake godine.

   Srbi na obalama Ontarija
   Prošlo je pet stotina godina od kako j e Đovani Kaboto, kasnij e Džon Kabot, moreplovac stupio nogom na severno tlo Amerike, istražio ga i nazvao Kanada. U ovoj zemlji do početka devedesetih bilo je stotinak hiljada Srba, Crnogoraca i Jugoslovena. Danas ovu zemlju snega i leda osvajaju mladi Srbi. Njih 30.000 ušlo je u Kanadu za samo desetak poslednjih godina. Istorija kaže da je prva grupa od 49 srpskih useljenika stigla u Kvebek 1885. godine. Do 1918. godine u Kanadu je stiglo 1.258 Srba. Samo u Torontu, između balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, bilo preko 200 Srba, uglavnom samaca. Okupljali bi se u kafani “Beograd”.
   Posle Drugog svetskog rata, u ovu zemlju se uselilo preko 110 hiljada ljudi, uglavnom, političkih emigranata a potom i novih gastarbajtera, iz SFRJ. Srba je bilo oko 80.000. Od 1990. godine useljavanje Srba u Kanadu dobija na značaju zbog promene u useljeničkom zakonodavstvu 1993. godine, kada su uvedeni dodatni kriterijumi koji stimulišu useljavanje stručnih i kvalifikovanih ljudi. Kanadi je godišnje potrebno 220.000 doseljenika. Od 1994. godini, Srbija je među deset najvećih snabdevača stručne radne snage za kanadsko tržiste. Kanada je u toj godini izdala preko sedam hiljada useljeničkih viza i postala prva i najvažnija useljenička zemlja.
   I pre pedesetak godina i danas najveća i najača iseljenicka organizacija naših ljudi u Kanadi jeste Srpska narodna odbrana. Prvi Kongres SNO u Kanadi, dok je njeno sedište bilo u SAD, održan je decembra 1916. godine u Velandu, Ontario.
   Srpska pravoslavna crkva u Kanadi okuplja najveći broj naših sunarodnika. Pri crkvenim opštinama su organizovana dobrotvorna društva (Kolo srpskih sestara), folklorne grupe, crkveni horovi i srpske škole.
   Srbi u Južnoj Americi
   Nekih pouzdanih podataka o seobi Srba u Južnu Ameriku, počev od osamdesetih godina prošlog veka do danas, gotovo i da nema. Zbog toga se svi podaci o iseljenicima srpskog porekla u latinskom delu Amerike, južno od Rio Grande, zasnivaju samo na procenama. Useljavanje Srba u Južnu Ameriku počelo je krajem prve polovine XIX veka (Dahl, 1974), nakon što su zemlje ovog dela sveta stekle nezavisnost. Gotovo da nema bitnije razlike između naseljavanja Severne i Južne Amerike (Misović, 1993), izuzev u tome što je doseljavanje u Severnu Ameriku počelo nešto ranij e i što j e bilo intenzivnije od naseljavanja južnog dela američkog kontinenta.
   Ranij e su se Srbi bavili ponaj više stočarstvom, šumarstvom, trgovinom i nešto malo industrijskim poslovima. Neki od njih su iz otadžbine krenuli u Južnu Ameriku kao ugledni trgovci. U kasnij im periodima, naročito posle Drugog svetskog rata, Srbi su se sporadično useljavali u Južnu Ameriku i krenuli da se bave savremenijim zanimanjima. Isto tako, sredinom šezdesetih godina u Južnoj Americi je bilo šest crkveno-školskih odbora, ali su imali samo jednog sveštenika (Božović, 1968). Parohije Srpske pravoslavne crkve i crkvene odbore u Južnoj Americi direktno administrira srpski Patrijarh iz Beograda.

   Srbi u Čileu
   U Čileu su se, najpre, doseljavali Bokelji – moreplovci (Misović, 1993). Pominje se ime Petra Zambelića (moreplovac i istraživač), koji je tragično nestao 1907. godine. Druga po veličini i količini proizvodnje firma bila je u rukama braće Mitrović, takođe u provinciji Antofagaste. U ovoj provinciji pominje se i trgovina luksuznom robom “La Serbia”.
   Srbi su došli u Ognjenu zemlju, na rog Južne Amerike, privučeni pričama o zlatu. U Punta Arenasu i danas postoji muzej Jugoslovenskog društva, koji je osnovan 1900. godine, a čiji je simbol bio lik Kosovke devojke i Pavla Orlovića. Groblje Pomparnas čuva životne priče mnogih od tih ljudi. U mestu Porvenir, mnogi Čileanci govore srpski, a na lokalnim saobraćajnim znacima stoji obaveštenje: Jugoslavija 18.622 kilometra.

   Srbi u Argentini
   Argentina je u prošlosti bila izrazito imigraciona država, naj više zbog slabe naseljenosti velikih površina obradive zemlje. Sve dok nisu okočani građanski sukobi 1853. godine, ova zemlja je bila nestabilna za doseljavanje i dok nije donet novi Ustav koji je podstakao useljavanje, nije se statistički govorilo o novim žiteljima Argentine. Danas u Argentini živi 30.000 naših državljana.
   I pored toga što je po broju znatno manja od dijaspora u SAD i Kanadi,
   • • 7
   argentinska ne predstavlja manje značaJnu kulturno-istorijsku temu . Premda istog porekla kao i američka, argentinska emigracija je razvila specifičan društveni i kulturni karakter. Pored udaljenosti od matice, razlozi se mogu tražiti i u izolovanosti zaj ednica iseljenika (kolonij a) u Argentini, koj e su često razdvoj ene velikim prostranstvima.
   Prva društva u kojima su se okupili Srbi, nastala su onog trenutka kada su 1878. godine shvatili da će samoorganizovanjem najbolje pomoći sebi. U Argentini je te godine niklo austrougarsko društvo uzajamne pomoći. U okviru društva otvorena je i čitaonica “Spavajući lav”, iz čije je direkcije nastao i prvi južnoamerički iseljenički list “Iskra slavjanske slobode”. Temelji pravoslavlja u Argentini postavljeni su među srpskim iseljenicima tek posle Drugog svetskog rata. Prva crkveno-školska opština, čije je sedište bilo u privatnoj kući j ednog doseljenika, bila j e prethodnica Svetosavskom hramu u Buenos Ajresu. Posle Drugog svetskog rata, srpski iseljenici u Argentini formirali su i Srpsko kulturno društvo Sveti Sava. U provinciji Santa Fe danas radi i srpski pravoslavni centar. 7 Pantović B. (2013). Naša dijaspora u Argentini – istorijski pregled i preliminarna istraživanja, Beograd, str. 120
   Srbi u Brazilu
   I Brazil je pružio utočiste jednom broju srpskih iseljenika. Iako su prvi iseljenici stigli u ovu zemlju još krajem 19. veka, veća grupa se doselila u periodu između 1922. i 1925. godine. Tačnije, jedna grupa od oko 2.000 iseljenika stigla je u Brazil 1922. godine. Većina njih su bili građevinski radnici koji su se zaposlili u državi Sao Paulo.
   Službenih podataka o Srbima u statistici Brazila do 1988. nije bilo, jer su bili utopljeni u Jugoslovene i delili su njihovu sudbinu. Poslednjih tridesetak godina okupljeni su u Društvu prijatelja Jugoslavije.
   Srbi u Venecueli
   U Venecueli gotovo da preovlađuju iseljenici srpskog porekla, mada ima i Hrvata i Slovenaca (Misović, 1993). Rade razne poslove, najčešće u industriji. Ima Srba i sitnih preduzetnika, zanatlija, trgovaca i ugostitelja, ali ima, međutim, i profesora, lekara, arhitekata, slikara i drugih. U Karakasu se nalazi druga Srpska pravoslavna crkva na tlu Južne Amerike. U ovoj zemlji među našim ljudima postoji jaka veza, kao i jaka veza srpske dijaspore Venecuele sa Srbijom. Ostale zemlje Južne Amerike su naseljavane u isto vreme kad i Argentina, Čile, Urugvaj i Brazil, samo u manjem broju.
   Srbi u Urugvaju
   U Urugvaju su se Srbi doseljavali, uglavnom, posle Prvog svetskog rata. Gotovo su svi stizali u Montevideo i u njegova industrijska predgrađa. Zapošljavali su se u industriji mesa, građevinarstvu, a manji broj se okrenuo poljoprivredi. Naših ljudi ima najviše u Oruru, Uniju i Potosiju, a nešto malo i u Montevideu. Srpskih iseljenika ima oko dve hiljade. Srbi se okupljaju oko Jugoslovenskog doma i folklornog društva “Bratstvo”.

   Srbi u Peruu
   U Peruu je takođe živeo jedan broj srpskih iseljenika koji se bavio uglavnom trgovinom. Većina je živela u glavnom gradu Limi i njegovoj okolini. Zajedno sa potomcima, Srba u Peruu ima do pet hiljada. Sem Lime, nastanjeni su i u Kalau i Kero de Pasku. Danas su to imućni ljudi. Srbi i Crnogorci su godinama živeli zajedno sa Hrvatima, pa je logično bilo i da postanu članovi društva “Dubrovnik”.
   Srbi u Boliviji
   U Boliviju su naši doseljenici, dolazili iz Čilea u periodu između dva svetska rata, kada je jedan deo naših ljudi ostao bez posla i iselio se u Boliviju, gde je uložio novac u trgovinu, ostajući tamo do današnjih dana.
   Srbi u Aziji
   Srba u Aziji danas ima veoma malo. U pojedinim azijskim državama, posebno u Japanu, počeli su da dolaze u posleratnom periodu kao ekonomski migranti, a naročito krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina, u vreme kada u Japanu dolazi do brzog ekonomskog razvoja i privredne ekspanzije na svetskom tržištu. To su uglavnom bili zastupnici trgovačkih firmi i privrednih komora. Neki od njih, međutim, zapošljavali su se i kao stručnjaci u posebno traženim specifičnim strukama i zanimanjima. U Japan su često odlazili i naši umetnici, slikari, književnici, publicisti, kulturni, naučni i javni radnici.
   Tokom devedesetih godina znatno je povećan broj Srba koji su naselili Kinu. I oni su uglavnom iz sveta biznisa, naročito iz trgovine, zatim zastupnici naših i stranih firmi.
   U Singapuru, Hong Kongu i Maleziji poslednjih godina se povećava srpska dijaspora, jer su u ova područja stizali: izbeglice prognanici, predstavnici
   privrednih organizacija, zastupnici poznatih svetskih firmi i stručnjaci deficitarnih zanimanja.

   Izvor: UNIVERZITET U NIŠU, PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET, DEPARTMAN ZA GEOGRAFIJU , Marija B. Stojčić, SRBI U DIJASPORI, MASTER RAD, Niš, 2014.

   Odgovori

4. 22. novembar 2017. u 13:41

   Vojislav Ananić

   Ponovo sam pregledao autorkin master rad. Mislio sam najpre da sam ja slučajno “ispustio” Crnu Goru. Ali, vidim da među bivšim republikama nekadašnje Jugoslavije nema Crne Gore. Samom sebi postavljam pitanje: da li to znači da su tamo svi Srbi pa ih ne treba izdvajati kao deo srpske dijaspore, ili su svi Crnogorci te nema potrebe ni da se Srbi u toj državi pominju?

   Odgovori

5. 7. decembar 2017. u 16:54

   Vojislav Ananić

   GDE ŽIVE SRBI I KOLIKO IH IMA?

   Srbi danas žive u oko 90 zemalja na svih pet kontinenata (Milanović, 1993). To je široko prostranstvo čija udaljenost, od Novog Zelanda do Amerike, iznosi četrdeset hiljada kilometara. Ne računajući teritoriju Srbije i srpskih krajina, izvan matice – u rasejanju, Srba ima najviše na američkom kontinentu, a potom u Zapadnoj Evropi.Pitanje broja Srba koji žive u dijaspori okupiralo je mnoge istraživače, počev od Pere Slijepčevića (1917), preko Ljubomira Kosiera (1926), L. Trnjegorskog (1938) do Majkla Bore Petrovića (1982) i Vladimira Grečića (1990). Većina istraživača bila je sklona da taj broj ili precenjuje ili potcenjuje. Političari i sociolozi, a posebno prvaci srpskih nacionalnih organizacija, skloni su, često, da predimenzioniraju broj Srba u dijaspori, čak na četiri miliona. To se prvenstveno čini da bi se privukla pažnja javnosti na ovu srpsku nacionalnu grupaciju u svetu. Među političarima zemalja imigracije, pak, kada se govori o etničkim grupacijama, ispoljava se sklonost potcenjivanju broja, a time i umanjivanja značaja manjih etničkih grupacija, pa i Srba i Crnogoraca, na nekoliko stotina hiljada.Cifra koja će ovde biti prezentirana predstavlja srednju varijantu procene broja Srba u dijaspori u 1994. godini.Kada je reč o svim Srbima sveta, računajući žitelje matice Srbije, Crne Gore i srpskih krajina, i sve generacije iseljenika, pa one koji privremeno ili stalno rade u raznim, pre svega evropskim zemljama, manjine koje žive u starim i novim susednim državama,kao realna mogla bi se prihvatiti cifra od oko 11,5 miliona. Razume se da se svi ti ljudi ne izjašnjavaju uvek kao etnički čisti Srbi,budući da su, osobito u rasejanju, kod druge, treće i četvrte generacije, dosta nacionalno izmešani. To se najbolje može videti i iz popisa stanovništva SAD. Od ukupnog broja onih žitelja SAD koji su se izjasnili kao Srbi, oko 50% su, na ovaj ili onaj način, nacionalno mešani. A da ne govorimo o veoma brojnoj grupaciji naših ljudi u inostranstvu koja se izjašnjavala na poslednjem popisu stanovništva samo kao Jugosloveni.To se, mada u manjoj meri, može konstatovati i za Srbe na prostorima druge Jugoslavije. Zato nije čudo što su se Srbi iz mešovitih brakova izjašnjavalii kao Jugosloveni prilikom poslednjeg popisa stanovništva u SFRJ, 1991. godine. Tada je registrovano 712 hiljada Jugoslovena ili 3% ukupnog stanovništva SFRJ. Prema popisu stanovništva bivše SFRJ, ukupan broj Srba iznosio je 8,528.000, Crnogoraca 539.000 (Bruner, 1993). Prema tome,u drugoj Jugoslaviji, kada su počeli etnički sukobi i građanski rat na njenim prostorima, u njoj je živelo približno 9,5 miliona Srba.Raspadom SFRJ, ako se ne računa država matica, najviše Srba izvan Srbije ostalo je u Bosni i Hercegovini. Popis pokazuje broj od 1,369.000, a procene (koje uključuju i jedan broj Jugoslovena) pokazuju da ih je 1991. godine, u toj republici bilo približno 1,5 milion.Na osnovu zvaničnih statistika, izjava srpskih nacionalnih lidera u dijaspori, procena diplomatsko-konzularnih predstavništava (DKP) i sinteze iznesenih procena u dostupnoj literaturi iz ove oblasti, autori procenjuju ukupan broj Srba, Crnogoraca i Jugoslovena srpskog porekla u svetu, u 1994. godini i to:
   A. Otadžbinske zemlje
   Republika Srbija 6,500.000 – 6,800.000
   Crna Gora 539.000 – 600.000
   Republika Srpska Krajina* 300.000 – 320.000
   Republika Srpska** 1,400.000 – 1,500.000
   B. Prekomorske zemlje
   SAD 430 – 500.000
   Kanada 80 – 100.000
   Južna Amerika 20 – 30.000
   Australija 90 – 120.000
   Novi Zeland 500 – 1.000
   Južna Afrika 20 – 25.000
   Velika Britanija 50 – 55.000
   Zemlje Trećeg sveta 20 – 30.000
   V. Evropske imigracione zemlje
   SR Nemačka 250 – 300.000
   Austrija 100 – 130.000
   Francuska 80 – 100.000
   Švajcarska 70 – 100.000
   Zemlje Beneluksa 15 – 20.000
   Skandinavske zemlje 50 – 60.000
   Italija 5 – 7.000
   Ostale 15 – 20.000
   G. Stare i nove susedne zemlje
   Rumunija 30 – 50.000
   Mađarska 3 – 5.500
   Albanija 5 – 10.000
   Hrvatska* 120 – 150.000
   Makedonija 44 – 70.000
   Slovenija 47 – 57.000
   Prema tome, na američkom kontinetu živi blizu 650 hiljada Srba i Crnogoraca, koliko se procenjuje da ima i u Zapadnoj Evropi.Oni su, na američkom kontinentu, u najvećem broju koncentrisani u centralnom i istočnom delu kontinenta – Ilinois, Indijana, Mičigen, Minesota, Ohajo, Pensilvanija, kao i na kanadskoj strani u provinciji Ontario (najviše ih je u okolini Toronta), zatim u državi Njujork i Nju Džersi, a na zapadu u državama Kalifornija i Vašington. Oni koji su došli u SAD u novije vreme koncentrisani su oko velikih industrijskih i trgovačkih centara – Njujorka i Čikaga.U Australiji Srbi žive u okolini Melburna, Sidneja, Perta i Kanbere, dok su na Novom Zelandu nastanjeni u Oklandu i njegovoj okolini.Od latinskoameričkih zemalja Srbe su najviše privlačili Argentina i Čile.U Evropi su Srbi našli zaposlenje upravo u onim zemljama koje su posle Drugog svetskog rata i zapošljavale najviše stranaca – SR Nemačka, Austrija, Francuska, Švajcarska i Švedska.Od starih susednih zemalja, najviše Srba ima u Rumuniji, a u novim susednim zemljama situacija još nije jasna.Status Srba u svetu je trojak. Srbi su građani zemalja glavnih imigracionih prekomorskih zemalja, shodno imigracionim politikama dotičnih država (u manjem broju i u Evropi), zatim građani naše zemlje koji imaju privremeni boravak (kao rezultat politike evropskih zemalja koja je vođena posle Drugog svetskog rata) i građani susednih zemalja koji vekovima žive u njima, ali koji su sačuvali svoj nacionalni identitet. Status iseljenih Srba zavisi od politike svake zemlje, koja ima tendenciju, pod uticajem KEBS-a, naročito na evropskom prostoru, da prizna individualna i kolektivna prava nacionalnih grupacija. Razume se, taj se status vremenski i prostorno razlikuje.Dalji tokovi savremene seobe Srba zavisiće od niza činilaca ekonomske, ali i druge prirode.Kako stvari stoje, uzroci savremene seobe Srba se neće tako brzo otkloniti. „Push“ faktori će, očigledno, još dugo imati uticaj na dalji tempo spoljne migracije Srba. Međutim, i imigracione politike glavnih zemalja useljenja su od bitnog značaja.Kada je reč o klasičnom vidu migracije, tj. iseljavanju, postoji tesna i uzajamna zavisnost dveju glavnih komponenti imigracione politike: regulisanje useljenja i integracija. Zemlje klasične imigracije su još dvadesetih godina ograničile godišnji broj useljenja i, kasnije, uvele kontrolu strukture imigracionih tokova. Nijedna od njih, međutim, nije obustavila imigraciju.Kanada, Australija i Novi Zeland su, čak, podsticale imigraciju u dugom vremenskom periodu. U osamdesetim godinama, imigracija u prekookeanske zemlje se dosta stabilizovala, s tendencijom ka rastu.Zajednička karakteristika svih klasičnih imigracionih politika je, dakle, kontrola useljenja, locirana uglavnom u ambasadama i konzulatima u zemljama porekla migranata. Kontrola se vrši imigracionom vizom koja kvalifikuje migrante za useljenje. Sjedinjene Američke Države, Kanada i Australija zauzimaju centralnu poziciju u međunarodnim migracionim tokovima Srba.

   Izvor: Društvo Sveti Sava, BPATCTBO, XV, Beograd, 2011.

   Odgovori

6. 8. decembar 2017. u 18:19

   Vojislav Ananić

   SRBI U JUŽNOJ AFRICI

   Početak naseljavanja

   Već krajem prošlog veka južni region afričkog kontinenta postaje atraktivan kako za zapadne evropejske zemlje tako i za Kraljevinu Srbiju u to vreme, a naročito prve porodice Srba koje počinju da se doseljavaju, žive i rade na ovom delu Afričkog kontinenta. Razlog doseljavanja su: otkriće dijamanata u Kimberliju a kasnije i zlata u Johanesburgu. Veći deo emigracije dolazi oko 1880 g., a za njima dolaze još par porodica koje praktično zasnivaju prvu srpsku koloniju u Južnoj Africi. Kasnije se kolonija uvećava dolaskom Srba iz Amerike, koji su bili kopači zlata i dolaskom novih porodica za vreme balkanskih ratova 1912–1914, prvog svetskog rata 1914–1918, ali u neznatnom broju. Podaci o tim pionirima srpskog iseljenistva iz tog perioda su vrlo šturi. Ima porodica koje su ovde živele, i otišle, drugi su izumrli, treći se pretopili u ovom šarenilu naroda. Jedan od prvih koji je stigao u Južnu Afriku bio je Ilija Anteljević koji je došao iz Boke. Postao je veliki bogataš i ugledan čovek. Mnogo Bokelja je kasnije došlo preko njega. I drugi su tako dovodili svoje prijatelje i rođake, a cilj svih tih ljudi je bio da se što pre obogate i pošalju novac kući. Mnogi su se vratili kao bogati ljudi, naprimer Lazar Ćorović, koji je bio ortak sa Ilijom Anteljevićem. Elena Bjelić sa sinom Vasom stiže 1898. Njeni unuci i praunuci i danas žive u Južnoj Africi, a najstariji sin Dejan je bio general Južnoafričke armije. Za vreme 80-tih godina još uvek je bila živa gospođa Olga Anteljević a treba napomenuti kao najstarije još, Božu i Lazara Ćorovića, Janka Ćurića, Mrsiće, Lopičiće, Stevu Milašinovića itd… Poznat je slučaj Spire Ćorovića koji je kao mlad sa roditeljima otišao u Odesu a odatle na Suecki kanal. Došao je u Kejp Taun i zaposlio se na izgradnji pruge Kejp-Johanesburg. Radeći na pruzi došao je peške iz Kejp Tauna do Johanesburga (oko 1600 km). Kada se ovde govori o kulturno-umetničkom životu ni on nije bio zapostavljen. Nije bilo većih dvorana i balova, već su se ljudi sastajali po privatnim kućama ili iznajmljivali neke prostorije za jedno veče. Oni, koji se sećaju tih vremena, pamte da nije bilo odvajanja po nacionalnoj ili verskoj pripadnosti i ko je „mali“ a ko „veliki“ Srbin. Zna se da je pre prvog svetskog rata osnovano i organizovano radilo društvo „Slovenska zora“ koje je okupljalo sve Slovene u ovoj zemlji. Ovo Društvo će delovati sve do početka Drugog svetskog rata. Nameće se neodoljiv utisak da onda kada je bilo teže putovati, zemljaci su se više voleli a kada je komunikacija bila moguća praktično svakodnevno, prestala je međusobna čvrsta veza sa svojima ovde. Zna se, na primer, da je Elena Bjelić iz Boke putovala 49 dana i prevoz platila 15 zlatnih funti.

   Prvi svetski rat

   Interesantno je reći da je u Prvi svetski rat ušlo više Srba u Africi, nego što će ući kasnije Jugoslovena u Drugi svetski rat kao Južnoafrička armija. Zna se da je 1914. bilo 40 muškaraca u Johanesburgu. Porodica Bjelić čuva jednu fotografiju na kojoj se nalazi nekoliko Srba u uniformi Južnoafričke vojske, a to su: Stevo Milašinović, Nikola Anteljević, Božo Ćorović i Nikola Ukropina. Ljudi koji su učestvovali u ovim ratovima nisu nimalo srećno prošli. Prvo su ratovali u Namibiji protiv Nemaca. Taj rat nije dugo trajao. Već početkom 1915. godine sva nemačka vojska je bila zarobljena. Odatle velika južnoafrika formacija kreće za istočnu Afriku, u Tanganjiku. Tu je bila nemačka kolonija. Veoma uspešan gerilski rat vodio je jedan nemački general, a južnoafričku vojsku je vodio general Smats (Smuts). Ljude u ovoj zemlji nije kosilo oružje neprijatelja, nego malarija i druge bolesti. Ovaj rat jetrajao oko dve i po godine i sve ovo su prošli Srbi, koji su bili dobrovoljci. Vrativši se za Južnu Afriku produžuju za Francusku. Iz Istočne Afrike mnogo ih se vratilo bolesnih i ranjenih. Jedan Crnogorac, Jovanović, koji je kasnije postao Marković bio je kapetan Južnoafričke vojske. U jednoj odlučujućoj bitci u Francuskoj, Peta južnoafrička brigada je doživela apsolutni poraz. Od oko 3000 ljudi preživelo je samo 140. Tu je poginuo i pomenuti Nikola Ukropina. U Prvom svetskom ratu kao i u Drugom svetskom ratu, Srbi iz Južne Afrike su redovno i nesebično učestvovali u svim vidovima humanitarne pomoći svojima u zemlji kao i saveznicima preko Crvenog krsta. Za vreme Prvog svetskog rata jedna Jevrejka, Berta Solomon, žena načelnika Johanesburga bila je predsednica udruženja žena koje je bilo otprilike kao „Kolo srpskih sestara“. Na jednoj fotografiji iz tog vremena vide se ona, Elena Bjelić, Olga Anteljević, Nada Đurić-Meštrović, Jovanka Pantović, jedna Čehinja i nekoliko drugih strankinja. Jovanka je bila 22. dete sveštenika Pere Popovića. Jedna od porodica koje su došle pre Prvog svetskog rata, 1904. bila je i porodica Poznanović. To su ustvari bila tri brata, Maksim, Gligo i Todor. Kad je izbio rat u dobrovoljce se javio i Todor koji je tada imao samo 14 godina. Pošto nisu primali tako mlade on je rekao da ima 17, i bio je primljen. Ali pošto je još uvek bio mali dali su mu da čuva konje. Tu su još bili i braća Mitrovići koji su pre rata došli u Južnu Afriku. Svi ovi ljudi su bili pretežno mladi i neoženjeni. To su bili radnici, koji su sa određenim ciljem došli u tuđinu. To nikako nisu bili slučajni putnici, probisveti i lutalice. Bila je jedna grupa ljudi koji su sačinjavali grupu lovaca. Bili su Crnogorci i živeli su samo od lova. Nisu lovili samo za meso
   i kožu već i sporta radi.Takmičarski duh koji ih je terao u najveće napore činio ih je pravim lovcima. Ta grupa je bila naseljena u Ofertonu. Imali su limene kuće i živeli veoma oskudno. Među njima je bio neki čovek koga su zvali Baba Lala. Nikada nije rekao svoje prezime, pa su ga po mestu odakle je došao zvali Nikola Slanjanin. Pričalo se da je bio natprosečno visok i snažan i da je izazivao čuđenje kod ljudi. Bio je mirne naravi ali teško onome ko ga dirne.

   Srbi u periodu između dva rata i za vreme Drugog svetskog rata

   U periodu između dva svetska rata, među Srbima u Južnoj Africi nalaze se i dva srpska monaha i to iz manastira Hilandara. Kada su tačno bili i kako su se zvali ne zna se, ali se zna da su sakupljali priloge za manastir koji je u to vreme bio u veoma lošem materijalnom stanju.Uglavnom, prvi talas se završava sa 1939. godinom i početkom Drugog svetskog rata koji će izazvati mnogo veće i jače rasejanje Srba. Srbi prvog talasa su uglavnom iz Boke Kotorske. U periodu između 1938. i 1948. godine u Johanesburg se doseljavaju izbegle srpske patriote koje tu nalaze svoj dom. Za vreme Drugog svetskog rata osnovan je „Jugoslovenski klub“. Klub nije okupljao samo Srbe, već i druge narode tadašnje Jugoslavije. Okupljali su se u Vajnbergu, u jednoj adaptiranoj kući. Klub se nije dugo održao, i raspao se pedesetih godina. Uzrok raspada kluba je dolazak političke emigracije i među Srbima se stvara Udruženje Kraljevske Vojske „Draža Mihajlović“. To je početak osamostaljivanja Srba. Sve do Drugog svetskog rata, Srbin Kraljevine Jugoslavije se mogao slobodno pohvaliti svijim imenom jer su uživali veliki ugled kod vlasti. Veliki broj Srba emigrira u Južnu Afriku pred sam početak Drugog svetskog rata.To su bili pretežno mladi i neoženjeni ljudi. Vrlo teško su se odlučivali na ženidbu sa strankinjama a srpskih devojaka za udaju je bilo malo. Mnogi od njih su prvi put videli zavičaj posle 40 godina. Porodice nisu zasnivali. Njih su u svoje krugove rado primale porodice Anteljević, Bjelić, Lopičić i dr. Takva je istorija braće Porobića i Krste Vujovića. Milovan Bjelić se oženio Engleskinjom, čiji je deda posle Prvog svetskog rata bio srpski počasni konzul u Johanesburgu i bio odlikovan ordenom Svetog Save. Orden se i danas čuva.

   Drugi svetski rat

   Nakon izbijanja Drugog svetskog rata iz Kaira dolazi vojna misija Jugoslavije koju predvodi generalštabni major Dušan Babić a kasnije za njima u Johanesburg dolazi jedna veća grupa jugoslovenske kraljevske vojske. Druga grupa dolazi iz Južne Amerike i zajedno pohađaju razne kurseve koji su ovde bili organizovani. U Bargvani, gde i danas postoji bolnica za siromašne, postojao je sanatorijum za lečenje savezničkih vojnika obolelih od tuberkuloze. Među njima je bilo i Srba. Jedan od radiologa u sanatorijumu je bio dr Pera Popović, čija porodica i danas živi u Johanesburgu. Neki su se vratili, a oni koji su odmah ostali bili su: Dragoljub Popović, Drago Bajević, Zarija Darmanović, Ilija Milovanović koji je bio jedan od šefova misije. Od Srba dobrovoljaca u Južnoafrickoj vojsci za vreme Drugog svetskog rata nabrojaćemo nekoliko: Dejan i Milovan Bjelić, Alek Anteljević, braća Lopičić, braća Mršić itd. Srbi u Johanesburgu
   su se okupljali oko vojne misije, koja je bila zvanična srpska organizacija.

   Pomoć za postradale, ratnu siročad i vojsku

   U toku rata u Johanesburgu kod Jezera nedaleko od zoološkog vrta tzv. Zoo Lake postavljeni su paviljoni gde su žene prodajom proizvoda, spremanjem nacionalne kuhinje i sl. prikupljale novac u dobrotvorne svrhe, preko Crvenog Krsta. Srpske žene su bile veoma aktivne.
   (Pozajmljeno iz Spomen knjige parohije Sv. Sava u Johanesburgu)

   Dušan Zupan

   Izvor: Društvo Sveti Sava, BPATCTBO, XIII, Beograd, 2009.

   Odgovori

7. 9. decembar 2017. u 07:45

   Vojislav Ananić

   SRBI U AUSTRALIJI
   1.
   („Istorija SPC u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi“, autori Svetomir Spasović i Srboljub Miletić, iz¬davač SPC u Australiji i Novom Zelandu, 2008)
   Rasejani širom zemljine kugle, zaslugom sudbine ili istorije ili obe zajedno, Srbi su jednu od značajnijih svojih zajednica izvan domovine stvorili na najdaljem i najmanjem kontinentu – Australiji.
   Najviše ih je stiglo u nemirna vremena, posle Drugog svetskog rata, a najviše zbog bratoubilačkog rata koji je besneo u Jugoslaviji – između četnika i partizana, četnika i nedićevaca, između Hrvata i Srba, i u mnogim drugim kombinacijama koje samo na Balkanu mogu da se stvore.
   O tom egzodusu i o tome kako su se Srbi snašli i prihvatili novu domovinu, i kako je ona primila njih, reč je u narednih tridesetak strana. Cilj je da se u „Bratstvu“ o tome ostavi samo zapis, puka informacija, a za detaljan opis bilo bi potrebno možda i više hiljada strana, ako ne i posebnih knjiga.
   Slučaj je hteo da se u toku priprema materijala o Srbima u Australiji susretnemo sa upravo štampanim i objavljenim kapitalnim delom „Istorija Srpske pravoslavne crkve u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi“. Napisali su ga na više od pet stotina strana dvojica sveštenika: protođakon Stanimir Spasović koji predaje istoriju i kanonsko pravo na novosnovanom Bogoslovskom fakultetu Srpske pravoslavne crkve u Libertivilu kod Čikaga u Americi i protojerej Srboljub Miletić, parohijski sveštenik u Sidneju, Australija, autor više radova iz oblasti teologije, istorije i crkvenog života.
   Prota Srboljub je bio ljubazan da dozvoli da koristimo šire izvode iz pomenute knjige, koja je u maju promovisana u Biblioteci grada Beograda, u prisustvu velikog broja srpskih intelektualaca i vernika. Na promociji su, osim oca Srboljuba, govorili i Episkop australijski i novozelandski Irinej Dobrijević i profesor Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, recenzent knjige i nekadašnji član glavnog odbora Društva „Sveti Sava“ dr Predrag Puzović.
   Istorija Srpske pravoslavne crkve je u mnogome i istorija srpskog naroda, pa će čitalac biti u prilici da nešto sazna o Srbima u Australiji na realističan, objektivan i naučno pouzdan način.
   Osim toga, dodali smo ovoj našoj stalnoj rubrici nekoliko ljudskih priča iz Australije koje na neposredan, iskustven način govore o životu Srba na šestom kontinentu. Za njih je zaslužan gospodin Boško Zečević, školski drug priređivača ovog priloga, koji se odvažio da se pre skoro četiri decenije otisne sa porodicom preko bar dva okeana i nađe drugi dom u Adelaidi, na jugu Australije. Nikada nije prekidao vezu sa domovinom, sa prijateljima i posebno sa generacijom Kruševačke gimnazije koja je maturirala 1962. godine. Danas u zasluženoj penziji, kao građevinski inženjer, inspektor za građevinske poslove u državnoj administraciji Australije, on koristi svaku priliku da bar preko Interneta, ako već ne svake godine i lično, održi bliske ljudske kontakte sa svojim prijateljima i svojim narodom u Srbiji.
   Svi ovde sakupljeni prilozi čine jedno od najkompletnijih svedočanstava koja su dosad o našoj dijaspori objavljena u „Bratstvu“. Namera nam je da se na ovu knjigu vratimo i dogodine, i da iz te velike riznice izvučemo neke druge priče, najverovatnije o našem narodu na Novom Zelandu i u Južnoj Africi.
   Dušan Zupan
   Pišući o događajima iz Prvog srpskog ustanka, Vuk Karadžić se jadao: „Svako veli: ’Piši pravo i kaži istinu’; ali gotovo svaki misli da je samo onako pravo i istinito kao što on zna i hoće. Ja sam se s poglavarima srpskim razgovarao o kojekakvim događajima, gde sam i ja s njima zajedno bio, pa ne znadu upravo da mi kažu kako je bilo.“
   Opisivati istoriju naše dijaspore pokazalo se kao veoma delikatan posao, iz više razloga: razne deobe u našem narodu, koje su nakon Drugog svetskog rata dostigle razarajući nivo po srpsku pravoslavnu zajednicu u dijaspori, a posebno po identitet njenih potomaka, odrazile su se i na pisane izvore o Srbima u rasejanju. U mnoštvu pisanih materijala i dokumenata, rasutih po svim kontinentima, teško je naći takve koji nisu subjektivni, koji nisu nastali kao posledica napada ili odbrane od stvarnih ili zamišljenih neprijatelja, prevashodno iz svog sopstvenog naroda, sličnog mentaliteta, istog porekla, ali različitih političkih i nacionalnih ubeđenja. Izgleda da su se Srbi u toku poslednjeg veka borili sami sa sobom i sa svojim podelama više nego sa svojim spoljnim neprijateljima.
   Mnoge nacionalne organizacije i crkvene opštine nastajale su upravo kao rezultat te unutrašnje borbe Srba samih sa sobom, sa svojim „izdajnicima“ i „neprijateljskim saradnicima i slugama“. U ovoj borbi, koja se vodila iz političkih, nacionalnih ili internacionalnih interesa ili zabluda, nije bilo ni pobednika ni pobeđenih. Činjenica je da su sami Srbi u tom procesu bili najveći gubitnici. Posledice su bile i ostale dalekosežne. Dok su se širom sveta u srpskoj dijaspori mnogi roditelji grčevito borili da očuvaju svoj srpski identitet ili svoje političko ubeđenje, njihovoj deci se, u većini slučajeva, takva borba pokazala odbojnom. To je jedan od značajnijih razloga za gubljenje srpskog pravoslavnog identiteta kod znatnog dela naše omladine u dijaspori. Međutim, na izvestan način, u današnje vreme taj i takav proces upravo zahvata i naš narod u Srbiji, gde se svaki nacionalizam smatra zastarelom i negativnom pojavom, odbojnom za mlađe generacije. Životni standard, zaposlenje, društvena sigurnost i politička stabilnost, za mnoge mlađe su trenutno važniji i od nacionalnih interesa, za koje interesovanje u zemlji opada. Uz sve to, pod uticajem „evropskih integracija“ i globalizacije, osećaj i potreba za kohezijom zajednice u svakom obliku: porodice, sela, grada, opštine, regiona, pa i same države… kod Srba u zemlji već decenijama slabi sve više.
   Početkom novog milenijuma dolazi i do postepenog slabljenja srpskih podela, ali ne zbog toga što su Srbi postali mudriji ili tolerantniji prema svojim političkim neistomišljenicima. U ogromnoj većini, trka za novcem i vremenom postala je prioritet prosečnog čoveka, koga nacionalizam ili bilo kakav idealizam više ne motivišu kao nekada, što je naročito slučaj kod mlađih generacija. U prošlosti, na ideološkom planu među Srbima je bilo mnogo strasti, a malo trezvenosti. Na žalost, ni okrenutost materijalnim stvarima, novcu i standardu života, nije donela više trezvenosti u odnosu na neprolazni cilj i naznačenje našeg života.
   Mnoštvo pisanog materijala: štampa, leci, brošure, knjige i razni spisi, koje je emigracija, od kraja Drugog svetskog rata pa do pred kraj veka, ostavila za sobom, ima polemički ton i političku poruku. Stotine tona papira su napisane i štampane sa ciljem da predstavljaju „dokazni materijal“ o tome kako su autor i njegovi istomišljenici bili u pravu. Čitalac se teško snalazi u snažnom emotivnom naboju raznih ličnih, crkvenih ili partijskih političkih stavova i predrasuda, delimično i zato što je komplikovano stanje u dijaspori bilo na poseban način vezano i uslovljeno prilikama i događajima u zemlji iz koje su doseljenici dolazili i koju su veoma voleli.
   Zahvaćeni vihorom rata Srbi, koji su omasovili dijasporu polovinom dvadesetog veka, kao i kasniji talasi iseljenika iz Jugoslavije, nisu bili spremni za život u izgnanstvu, emigraciji ili dijaspori. Nove političke podele u svetu, teško stanje u zemlji pod komunističkom diktaturom i mukotrpno prilagođavanje u iseljeništvu, verska i politička nedoraslost našeg naroda, uz jako osećanje ljubavi prema rodnom kraju i naklonost ka idealizovanju, činili su život teškim za većinu Srba u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi.
   O matici i dijaspori
   U prošlosti je bilo malo pokušaja ozbiljnijih i objektivnijih radova o srpskoj dijaspori. Komunistička vlada u Jugoslaviji je zazirala od nacionalno orijentisane srpske dijaspore. Svoje vreme vla- davine u zemlji, u drugoj polovini 20. veka, pokušavala je da obeleži parolama o „bratstvu i jedinstvu naših naroda i narodnosti“ To isto vreme srpska dijaspora je provodila u političkim i pokrajinskim podelama, u međusobnim svađama i klubskoj netrpeljivosti, o čemu će biti više reči u poglavlju „O raskolu“
   O posledicama komunizma i različitim reakcijama na njega u zemlji i dijaspori je i do danas pisano, ali bi se još uvek čitave studije mogle napisati jer, po svemu sudeći, još dugo će se osećati rezultati političkih i crkvenih raskola, koji su nas pratili u 20. veku. U obraćanju Desetom kongresu istoričara Jugoslavije 1998. godine, prof. dr. Dragan Nedeljković, opisuje svoje viđenje uzroka naše podeljenosti: „žrtvovanje za Jugoslaviju, utapanje u Jugoslaviju i zanemarivanje Srpstva zbog Jugoslovenstva. Srpski raskoli u Drugom svetskom ratu: dva pokreta otpora, četnički i partizanski. Partijski zloduh: zanemarivanje svesrpskog nacionalnog interesa, …sistematsko razbijanje srpske nacionalne svesti i rasparčavanje srpskog nacionalnog bića. Izmišljanje novih nacija čerečenjem srpskog narodnog tela i stvaranje uslova za raspad druge Jugoslavije. Slab imunitet Srba i ogromna naivnost u odnosu na nove ideje čija je suština srbofobija. Tito – čovek ogromnog uspeha a ništavnog dela. Prevara i izneveravanje ’bratstva-jedinstva\.. Slom socijalističke Jugoslavije i građanski rat. Uloga velikih sila Zapada: podržavanje centrifugalnih snaga, separatizma i secesije. Srpski narod iznenađen, potpuno nepripremljen za postkomunističko doba. Ponovno, umesto internacionalističkog, sada mondijalističko uništavanje srpske nacionalne svesti: stvaranje kompleksa o srpskoj krivici i srpskoj inferiornosti. Novi srpski raskoli. …užasni pritisci evropske zajednice, SAD i NATO pakta, koji sprovode zamisli novog svetskog poretka. Sankcije srpskom narodu – zločin velikih sila. Nove seobe i gubitak srpskih krajina; nova iseljavanja, osobito mlađih stručnjaka, u inostranstvo. Tri i po miliona Srba u rasejanju. Ogromna dijaspora, bez ozbiljne podrške matice, na bespuću. Nove iluzije i novi opsenari. Raspad morala… Srpski narod, izneveren od svojih vođa i svoje elite, ostao na cedilu, uprljan, žigosan, osuđen. Potpuni poraz srpske pameti usled neshvatanja duha vremena u kome se živi… Svemoć medija i diktat jedne supersile… Američka imperijalistička demokratija kao prevara: epoha neototalitarizma.“
   Interesantno bi bilo sprovesti ozbiljno istraživanje o razlozima zbog kojih se više miliona Srba nalazi van svoje zemlje. Prema podacima Ujedinjenih nacija, početkom dvadeset prvog veka, Srbija je zemlja čija je stopa iseljavanja, prema broju stanovnika, jedna od najvećih u svetu. Svakako da je kod mnogih, osim ratnih, političkih ili rodbinskih razloga, želja za materijalnim dobrima i višim ekonomskim standardom bila od presudnog značaja. Nakon Drugog svetskog rata, u poređenju sa razvijenim svetom, višedecenijsko siromaštvo ne samo da je odvelo mnoge Srbe u inostranstvo, već je povremeno izazivalo i svojevrsnu zavist kod onih koji su ostajali. To je stvaralo neku vrstu društvene prepreke između Srba u otadžbini i onih u rasejanju.
   Suviše dugo, Srbi u matici i oni u rasejanju gotovo da se nisu mogli razumeti, iako su govorili istim jezikom. Srbi iz dijaspore onima u otadžbini uglavnom zameraju na površnom podražavanju zapadne mode, na neradu, neorganizovanosti i nemaru. Istovremeno, Srbi u matici se ne osećaju lično odgovornim za takvo stanje. Zahvaljujući diktaturi kojoj su dugo bili potčinjeni, mnogi smatraju da društvo ne zavisi od pojedinaca koji nisu na vlasti i ne mogu da utiču na nje- gove tokove i političke promene.
   Srbi u otadžbini su bili izloženi političkim manipulacijama, socijalnim (socijalističkim, potom građanskim i sekularističkim) eksperimentima, društvenim, političkim i vojnim pritiscima, padu životnog standarda i duhovnom i materijalnom osiromašenju društva. Istovremeno, pred ostalim svetom i uopšte istorijom, oni su bili glavni nosioci srpske nacionalne stvarnosti i budućnosti, a ne dijaspora, koja je za sve to vreme bila lišena bilo kakvog značajnijeg uticaja na događaje u svetu ili u zemlji. Zbog toga se čak, svo- jevremeno, kod mnogih Srba u zemlji, formirao utisak o još jednom „teretu“ – dijaspore. Prosto rečeno, mnogi Srbi u otadžbini, koji su bili nacionalno svesni, razmišljali su približno na sledeći način: – Mi se ovde mučimo, a vi tamo uživate. Odavde ste otišli radi sebe a ne radi nas; a mi smo ostali ovde radi naše zemlje i naroda, a nismo pobegli u svet, u bolji i lakši život, radi svojih ličnih prohteva. Od nas zavisi budućnost srpstva i mi ćemo taj teret izneti na svojim leđima. Vi se tamo hvalite našom istorijom, onim što imamo i što smo ovde postigli i uradili, dok istovremeno, sami ništa ne doprinosite i ne pomažete. Samo mislite na sebe. Vi tamo, kao nekakva kompaktna i uticajna zajednica uopšte i ne postojite, ništa ne značite i ne doprinosite, a dolazite ovde da nas savetujete i govorite nam šta treba da radimo!
   Nasuprot tome, kod Srba iz dijaspore, u velikoj meri vlada ubeđenje da zdravo društvo počiva na zdravom razmišljanju i ponašanju pojedinaca, kao i da se dobrom organizacijom mogu postići određene društvene i političke promene. Zavisno od vremena provedenog u inostranstvu, Srbi u dijaspori su se privikli na efikasniji način rada i poslovanja, pragmatičniji pristup političkim pitanjima i veću društvenu sigurnost. Veliki broj Srba u dijaspori povremeno razmišlja o povratku u svoju zemlju, pod uslovom da tamo vlada neko „normalno“ stanje, koje željno već decenijama očekuju. Sa njihove tačke gledišta, oni bi bili prvi koji bi ulagali u svoju zemlju i u svoj rodni kraj, „da tamo nije takav nered, lenjost, nebriga i neorganizovanost“.
   Odlaskom komunista sa vlasti krajem prošlog veka, odnos Srba u zemlji prema onima u dijaspori se postepeno menjao. Dva istraživanja agencije Medijum Galup, sprovedena 2003. i septembra 2005. godine, u saradnji sa Fondacijom Zadužbina Studenica, pokazala su da poslednjih godina građani Srbije imaju ubedljivo pozitivan stav i mišljenje o Srbima u dijaspori. Tome je doprinela nešto drugačija društvena i politička klima u zemlji, kao i stav srpske države koja je počela da uspostavlja čvršće veze sa Srbima u rasejanju, preko Ministarstva za dijasporu i drugih činilaca.
   Prethodne međusobne zamerke Srba, koje su decenijama opterećivale saradnju i odnos matice sa dijasporom, imale su svoju težinu i realnu osnovu. Međutim, razlozi za ovakvo stanje nisu bili u „snalažljivosti“ Srba u rasejanju, kao ni u „nesposobnosti“ Srba u zemlji. Po našem mišljenju, oni se mogu tražiti u dugotrajnom razbijanju duhovne i kulturne svesti i identiteta ovog naroda agresivnim načinom i idejama poput prosvetiteljstva, zatim jugoslovenstva, komunizma, potom materijalističke sekularne potrošačke (hedonističke) civilizacije, procesom političke evropeizacije i globalizacije srpske zemlje i naroda.
   Zbog svega toga, ni slika u dijaspori do danas ne izgleda ni malo ružičasto. Naprotiv. Nesloga, netrpeljivost, političke, pokrajinske i druge podele, neorganizovanost, uporno održavanje lokalnih seoskih običaja i tradicije na nivou folklora, umesto oslanjanja na proverene vrednosti, urođene hrišćanske vere i kulture. Po mnogim procenama, neshvatanje sredine i vremena, prepuštenost slučaju, političkim i nacionalnim iluzijama, uzimali su svoj danak u životima i dušama Srba, kako u zemlji tako i u dijaspori. Bilo je, ipak, slučajeva gde su Srbi dijaspore bili nešto malo organizovaniji, kao na primer, pojedine srpske grupe ili zajednice u Americi. Međutim, značajniji rezultati su uglavnom svuda izostali.
   O crkvi
   Kada govorimo o Crkvi čini se da je najpre potrebno istaći da ne mislimo isključivo na nekakav „crkveni establišment“, upravu, organizaciju, episkope, sveštenstvo razne crkvene odbore, ili članove crkvenih opština i eparhijskih tela. Mislimo na sve ljude koji u srcu nose hrišćansku pravoslavnu veru kao najdragocenije blago, koji se smatraju članovima Jedne svete saborne i apostolske Crkve, bili oni sveštenstvo ili ne. Svi su na razne načine doprineli na izgrađivanju sebe i Crkve u svojim mestima i prilikama. Stoga, svi mi zajedno činimo Crkvu o kojoj je ovde reč.
   Međutim, oduvek se iz žeđi i žurbe za materijalnim koristima, zaradom i zabavom, rađala i „telesna mudrost“ – povlađivanje i robovanje materijalnom, koja se kroz određene periode, kao kakva zarazna bolest, prenosila sa bolesnih na zdrave. A u duhovnoj slabosti i pometenosti modernog čoveka, bez zdravog duhovnog vaspitanja, lako se izgube osećanje i smisao za prave vrednosti i istinitu veru. Iako i sama ophrvana balastom savremenih problema, Crkva, koju su srpski iseljenici i doseljenici nosili u svom srcu, umu i duši, bila je značajnija, stabilnija i spasonosnija u održanju svog naroda u rasejanju.
   Pokazalo se već mnogo puta, da su prava vera i istinske vrednosti izdržale probu istorije. Budući da nisu od ljudi, već od Duha Božijega, ove vrednosti su oduvek pobeđivale duh ovoga sveta i preobražavale prolazno i privremeno u neprolazno i večno.
   Zahvaljujući malobrojnim sveštenicima, entuzijazmu pojedinaca i vernog naroda u rasejanju, pravoslavna vera i Crkva su od prvih dana bile pokretačka snaga, oslonac i temelj srpske zajednice u dijaspori. Jer, iako nije imala podršku od ljudi, Crkva je uvek imala moćnog zaštitnika i pokrovitelja na Nebu, Onoga koji je pobedio svet i smrt. Tako su ovi ljudi, to jest Crkva Božija, bili u stanju da nose teret izgnanstva, progona, potcenjivanja, nerazumevanja, prikrivenog, podmuklog ili sasvim otvorenog neprijateljstva. Crkva je na mnoge delovala kao tiho pristanište, dom Očev ili kao izgubljena otadžbina i zemaljska i nebeska. Prirodno, oni koji su u nju ulazili, ili su se u njoj nalazili, nosili su sa sobom i sve svoje sposobnosti i vrline, ali i probleme, mane i nedostatke. Tako su organizovanje i život parohija i crkvenih opština bili u mnogome opterećeni i balastom politike, folklora i klupskog mentaliteta.

   Odgovori

8. 9. decembar 2017. u 07:48

   Vojislav Ananić

   2.
   Doseljavanje

   Novim doseljenicima je ovaj kontinent izgledao kao veoma surovo i negostoljubivo mesto. Oskudica i glad su ih pratili sledećih nekoliko decenija, u toku kojih se nastavilo sa doseljavanjem zatvorenika iz Engleske.
   U spiskovima ljudi iz prve flote evropskih doseljenika ne nalaze se i takva imena koja bi podsećala na pravoslavne. Ali, već početkom 19. veka, među osuđenicima koji su transportovani u Australiju, bilo je i takvih koji su dolazili iz drugih zemalja. Moguće je da je među njima bio i poneko od pravoslavnih, kao što je to bio slučaj sa jednom grupom mladih Grka, mornara, koji su 1829. godine bili osuđeni za gusarenje na Malti i kao zatvorenici dovedeni u koloniju Nju Saut Vels. Njima je Guverner Burk (Bourke) 1836. godine oprostio kazne i petorica iz te grupe su se vratila u Grčku dok su dvojica, Antonije Manolis i Gika Bulgaris, odlučili da ostanu u Australiji.
   Prva pravoslavna bogosluženja na australijskom kontinetu su, po svoj prilici, održali pravoslavni Rusi. U ranom periodu naseljavanja ruski trgovački i istraživački brodovi pristajali su na duže ili kraće vreme uz australijske obale. Tako su, pod zapovedništvom kapetana Belinghauzena (Bellinghausen), na putu za Antarktik u Sidnejski zaliv u vreme Vaskrsa 1820. godine, pristala četiri ruska broda. Oni su bili nekoliko meseci usidreni na mestu koje se zove Kiri- bili Point (KirribilH Point). Među posadom je bio i jedan sveštenik, jeromonah Dionisije, koji je tu, uz pojanje ruskih mornara i oficira, na obali današnjeg Sidneja vršio bogosluženja za pravoslavne. Sličan događaj je zabeležen i u Melburnu 1862. godine.
   Prvi doseljenici u Australiju, krajem 18. i početkom 19. veka, kao što smo naglasili, bili su uglavnom osuđenici iz Engleske. Međutim, kada je 1850. godine u rudnicima Australije pronađeno zlato, ovaj kontinent je postao privlačno mesto za mnoge ljude koji se nisu ustezali da u potrazi za zaradom, boljim životom ili makar jednom novom avanturom, odu i na „kraj sveta“. Drugom polovinom 19. veka prestaje transport osuđenika, a zahvaljujući „zlatnoj groznici“ počinje doseljavanje većeg broja ljudi sa drugih kontinenata. Između 1851. i 1861. godine, broj belih doseljenika u Australiju se utrostručio. Među njima je bio i poneki Srbin, kao i drugi pravoslavni sa Balkana, iz Grčke, Srednjega Istoka ili istočne Evrope, uključujući i Rusiju. Kao jedan od kopača zlata na Gold Fildu (Gold Field, NJ.A.) oko 1860. godine pominje se i Nikola Milović, rodom iz Boke Kotorske, koji se kasnije bavio voćarstvom i vinogradarstvom.
   Prvi Srbi doseljenici u Australiju, bili su uglavnom iz primorskih krajeva: Boke Kotorske, Dalmacije, zatim iz Like i Crne Gore. Moguće je da se još tada našao i po koji pravoslavni sveštenik, kao na primer otac Arsenije, koji se oko 1868. godine naselio u Kvinslend (Queensland), ili arhimandrit Doroteos Bakaliaros, sa ostrva Samosa, koji je 1898. godine obilazio kolonije doseljenika u Viktoriji i novom Južnom Velsu, služio svete Liturgije, obavljao krštenja, venčanja i druge obrede i molitvoslovlja.
   Prva pravoslavna crkva u Australiji, posvećena Svetoj Trojici, izgrađena je zajedničkim trudom pravoslavnih, maja meseca 1898. godine u Sari Hilsu (Surry Hills), u današnjem Sidneju. Ona je služila potrebama svih pravoslavnih. Kasnije, kako se njihov broj povećavao, tako su nastajali novi hramovi pravoslavnih Grka, Rusa, Srba i drugih.

   Doseljavanje pravoslavnih Srba pre Drugog svetskog rata

   Još od vremena „zlatne groznice“, polovinom 19. veka, bilo je Srba koji su u potrazi za poslom i zaradom dolazili u Australiju. Oni su uglavnom radili na farmama, u rudnicima (Broken Hill), nalazištima zlata oko Kalgurlija u Zapadnoj Australiji ili kasnije, kao drvoseče na sečenju železničkih pragova, potom kao baštovani, stočari ili zanatlije u pojedinim delovima Kvinslenda, kao i u većim gradovima, Sidneju, Melburnu, Pertu… Poznato je da su Srbi, koji su živeli u primorju i na austrijskoj vojnoj granici sa Turskom (posebno iz Like), bili među prvima koji su došli u Australiju. Međutim, njihov tačan broj je teško ustanoviti, makar i približno, jer, kao i drugi doseljenici, oni su tada upisivani ne po etničkom poreklu, kao Srbi, već po državljanstvu zemlje iz koje su dolazili. Među doseljenicima iz Austrougarske, podaci ne prave razliku između Srba i Slovena uopšte. Ipak, znamo da su „neki od onih ljudi čije mesto rođenja je navedeno kao Austrougarska ili kao evropski deo Turske, bili Srbi. A malo je verovatno da neki od onih, čije je mesto rođenja upisano kao Srbija ili Crna Gora, nisu bili Srbi.“ Za prve pojedince, ili male grupe Srba od nekoliko drugova, koji su se upućivali na tako dalek i nesiguran put preko „sedam mora“, uopšteno se ne bi moglo reći da su dolazili sa namerom da se ovde zauvek nastane i provedu ostatak života na obalama australijskog kontinenta. U strogom smislu, za sve njih se čak ne bi moglo reći ni da su bili pravi doseljenici jer, većina njih je dolazila i odlazila iz jednog mesta u drugo, u potrazi za hlebom i zaradom. Znatan broj Srba, koji su ovde boravili krajem 19. i početkom 20. veka, nakon određenog perioda zauvek je napuštao Australiju. Mnogi su se vraćali u svoj zavičaj da bi tamo uložili svoj teško stečeni imetak. Oni koji su ostajali, budući malobrojni i izmešani u pretežno anglosaksonskom društvu, doživeli su da vide kako su se već njihova deca potpuno utapala u sredinu koja je brzo, poput Amerike, postajala svojevrsna „topionica naroda“. U to vreme, australijska državna politika asimilacije migranata, kao i mnogo oskudniji uslovi života i komunikacija nisu ostavljali prostora za uspešno očuvanje srpskog identiteta, jezika i kulture na tolikoj udaljenosti od matice. U Australiji ukupan „broj lica srpskog porekla, na bilo kojem popisu pre 1901. godine, najverovatnije da nije dostizao ni 100. Na primer, brojke iz 1891. godine pokazuju iz Srbije 21, iz Crne Gore 5. Kasniji popisi pokazuju poraste i opadanja, odakle se može zaključiti da je bilo malo stalnih doseljenika. Nakon Prvog svetskog rata veći broj Srba dolazi u Australiju. Kao i ostali doseljenici, rođeni u Jugoslaviji, oni su dolazili iz siromašnijih krajeva, kao na primer iz Bosne i Hercegovine, Like, Dalmacije i posebno iz Crne Gore. Iako su već tada činili zajednicu od nekoliko stotina ljudi, Srbi nisu razlikovani od drugih doseljenika iz Jugoslavije, pa je tako nastao integrisani život jugoslovenske zajednice. Traumatične posledice Drugog svetskog rata se još nisu osetile, pa je isto ili slično geografsko poreklo okupljalo doseljenike iz Kraljevine Jugoslavije u zajednicu, posebno s obzirom na njihov relativno mali broj.“ Prvi Srbi su dolazili u Australiju, na duže ili kraće vreme, gotovo is-ključivo iz ekonomskih razloga. Oni ni izdaleka nisu bili motivisani politikom ili nacionalizmom kao Srbi koji su dolazili kasnije, neposredno nakon Drugog svetskog rata. O tome kakav je bio život srpskih porodica u periodu između dva rata u Australiji, Dr. Maksim Radmanović piše: „Pre 1949. porodice pionira (Srba starosedelaca u Australiji – primedba autora) bile su duhovno i kulturno izolovane. Duhovne potrebe oko krštenja, venčanja i sahrana, zado-voljavala je Grčka pravoslavna crkva i povremeno, tamo gde je bila dostupna, Ruska pravoslavna crkva. Glavni crkveni praznici su proslavljani u ovim crkvama, ili tako što bi se pridružili protestantskim kongregacijama. Ja sam bio kršten od strane grčkog sveštenika koji je posećivao Broken Hil nekoliko puta godišnje, kao na primer za Uskrs ili Božić. Kasnijih godina, ove posete su prestale i morali smo da proslavljamo Uskrs u porodici ili sa kongregacijom Engleske crkve. U takvim uslovima porodična slava nije uvek proslavljana, ili kada je bila, domaćin kuće je, na određeni način, obavljao radnje koje normalno vrši sveštenik. Sa posleratnim prilivom migracije, sve se ovo radikalno izmenilo. Moji roditelji su putovali u Batrst ili u Bonagilu u Viktoriji, da bi stupili u dodir i ponudili gostoprimstvo novodošlima. Mnoga prijateljstva su tada utemeljena i ona traju do današnjeg dana. Sa tačke gledišta pionira, a posebno njihove dece (kao ja), koja pre toga nisu srela nove Srbe, tada je nastala nova atmosfera i ponovni osećaj zajednice.“
   Doseljavanje pravoslavnih Srba nakon Drugog svetskog rata

   Neposredno po završetku Drugog svetskog rata evropskim putevima su se kao reke razlile kolone raseljenih lica, bivših ratnih zarobljenika, izbeglica i emigranata11 najrazličitijih vrsta, slivajući se u razne logore i sabirne centre. Većina Srba izbeglica je dolazak militantnog komunizma na vlast u Jugoslaviji smatrala samo još jednom novom okupacijom i nije želela niti mogla, bez opasnosti po život, da se vrati svojim kućama. Stoga su se mnogi od njih nastanjivali u zapadnoevropskim državama, ali je većina, nakon dužeg ili kraćeg čekanja, odlazila u prekookeanske zemlje, Ameriku i Australiju, gde se nakon rata stanje naglo izmenilo. Veći broj Srba je stigao u Australiju najpre 1948. a potom u periodu između 1949–54. Većina je sa brodova upućivana najpre u migracione centre, kojih je bilo po gotovo svim državama Australije. Jedan od najvećih logora u Novom južnom Velsu je bio u Batrstu (Bathurst) oko 10-15000 ljudi raznih nacionalnosti). Komandant ili šef logora je bio jedan major, Australijanac, dok su ostale položaje uglavnom držali Srbi. Između ostalih, logorske kuhinje su vodili Gavrilo Bulić i Dragoslav Marković; na čelu logorske „policije“, koja se brinula o održavanju reda i poretka, bili su kapetani Janjić i Gvozden Bralović; magacin za robu je vodio pukovnik Pogačar, komandant slovenačke Treće četničke divizije; smeštaj i raspored po barakama: Sava Spasojević. za zapošljavanje je bio nadležan Odović, i t.d. Ostali veći logori za prihvatanje doseljenika su bili i u Novom Južnom Velsu, u Njukastlu (Newcastle); zatim, u državi Viktorija, Bonegila (Migrant Centre, Bonegilla), u prestonici Australije, Kanberi, kao i u drugim mestima. Iz ovih logora doseljenici su raspoređivani na razne poslove po gradovima ili na većim državnim projektima, kao što je to bio projekat snabdevanja vodom iz Snežnih Planina (Snow Mountains), i drugi. Prva srpska pravoslavna liturgija u Migracionom centru u Bonegili, je održana na Bogojavljenje, 19. januara 1949. godine. Služio je sveštenik Svetozar Sekulić. Za pevnicom je odgovarao dečiji hor,14 koji je još novembra 1948. godine, stigao iz logora Elšat u Egiptu (El-Shatt, Egypt), gde ih je poučavao jeromonah Sava (Miković). U logoru u Bonegili je takođe bio priličan broj Srba. Kada se pojavio rumunski sveštenik, koji je služio na crkvenoslovenskom, Mihajlo Stojanović je tokom 1950. godine, u ime Srpske pravoslavne crkve, organizovao bogosluženja u baraci br. 6, koja je u to vreme bila prazna. Improvizovan je zid za ikonostas, za koji su Srbi doneli ikone koje su kod sebe imali. Kada je rumunski sveštenik otišao na rad u Melburn, bogosluženja za Srbe je preuzeo da obavlja ukrajinski sveštenik, kome je na službi odgovarao veoma dobar ukrajinski hor. Po odlasku ukrajinskog sveštenika, bogosluženja su preuzeli ruski sveštenici. Kada su i oni otišli iz Centra, bogoslužbene stvari su prenete u ukrainsku crkvu u Vodongi,13 gde su se bogosluženja nastavila, sve do gašenja te crkve. Postepeno, u potrazi za poslom ili samo fizičkim opstankom, srpski imigranti su se rasuli po većim gradovima i industrijskim centrima, gde su se formirale njihove prve male zajednice. U tim godinama njihova budućnost je još uvek izgledala neizvesna a otadžbina koju su ostavili na drugom kraju sveta, u uslovima tadašnjih komunikacija, izgledala je neverovatno daleko, gotovo kao na nekoj drugoj planeti. Posle Drugog svetskog rata, broj Srba u Australiji je narastao do mere koja je bila dovoljna za formiranje manjih ili većih srpskih zajednica i crkvenih opština u pojedinim mestima. Srbi su tada brojčano, po prvi put u Australiji, imali priliku za kakav – takav društveni život, koji se vremenom i stalnim prilivom novih doseljenika razvijao i poboljšavao. O tome imamo svedočanstvo V. Šiljegovića, koji 1949. godine piše: „Srpska emigracija u Australiji je novijeg doba. Prošlo je svega nekoliko decenija od kada su manje grupe Srba iz pasivnih delova staroga kraja… krenule na daleki put u ovaj novi kontinent. Zdravi i mladi… brzo se snalaze u novoj sredini… postaju posednici manjih farmi, trgovci ili vlasnici unosnih imanja. Ipored materijalnih mogućnosti Srpska crkva nije osnovana. Rasejani po kontinentu, jedan od drugog udaljeni stotinama i hiljadama milja, nisu mogli da se udruže i organizuju. Često puta… mnogi su napustili svoja zanimanja, prodali teško stečena imanja i vratili se u stari kraj. U toku poslednjih godina, mudra politika Australijske vlade izmenila je situaciju. Nova emigracija Srba u Australiju menja prilike. Redovi Srba su ojačani. Nacionalni duh uzdignut iznad ostalih interesa.“

   Odgovori

9. 9. decembar 2017. u 07:52

   Vojislav Ananić

   3.

   Ljudi bez otadžbine

   Krajem četrdesetih godina prošlog veka, izbegli i rasejani Srbi su još uvek svodili račune u vezi događaja iz neposredne prošlosti, pokušavajući da izađu na kraj sa svim njihovim materijalnim, društvenim, moralnim i političkim posledicama. Postepeno, za razliku od useljenika pre Drugog svetskog rata, politika i nacionalizam su zauzimali sve važniju ulogu u životu kako pojedi-naca tako i malih srpskih zajednica. U srpskim publikacijama tog vremena neretko su se mogle pročitati upozorenja poput ovih: „U doba današnje neizvesnosti, u našoj nedovršenoj borbi, u vreme lažnih proroka i izvrnutih ideologija, na udaru podmuklih misionara… spremajmo se za nove okršaje, jer treba da imamo u vidu da naši u starom kraju trpe i pate u jarmu ropstva. Njihovi pogledi su uprti u srpsku emigraciju.“ Iz današnje perspektive, nekome se ovakve izjave mogu učiniti preterane, čak i za ono vreme. Važno je međutim, razumeti prilike i situaciju u kojoj su se bivši ratni zarobljenici i logoraši nakon rata našli. Njihovi istaknutiji ljudi su u to vreme beležili: „Sa beskrajnim veseljem, plačući od radosti, roblje je dočekalo svoju slobodu. Ali, dok su druge narodnosti imale čemu da se raduju i dok su njihovi ljudi hrlili svojim kućama, Srbi su opet stavljeni pred veliko iskušenje: ili da se vrate svojim kućama i priznaju nametnuti komunistički režim u otadžbini, ili da se odreknu svoje porodične sreće i da ostanu verni položenoj zakletvi, da će se boriti za narodnu slobodu. Ipored svih muka, koje su godinama trpeli po radnim, zarobljeničkim i koncentracionim logorima, njih sto i pedeset hiljada žrtvovalo je svoju ličnu sreću i odbilo je da se vrati u otadžbinu. Oni su ostali da ukažu svetu na nepravdu nanetu našem narodu.“ „Kada je komunistička Vlada Jugoslavije videla koliki je broj ostao van otadžbine, počela je da ih optužuje saveznicima, da su za vreme rata sarađivali s neprijateljem i da zato ne smeju da se vrate kućama. Tim optužbama ništa nije postignuto, jer je i Saveznicima bilo jasno da oni, koji su se borili u šumama i oni koji su držani iza bodljikavih žica, nisu bili tamo zato što su sarađivali s neprijateljem, nego zato što su neprijatelja ometali u otadžbini. A kad komunistička Vlada nije uspela da ih nasilno vrati u otadžbinu, oduzela im je državljanstvo Jugoslavije. Tako su srpski borci za slobodu i čovečanska prava postali raseljena lica, ljudi bez otadžbine. Od roblja su postali izgnanici.“ „Daleko, tamo u otadžbini, živele su napuštene porodice, izložene bedi, nemaštini i proganjanjima. Veza sa njima bila je teška, neredovna i nesigurna. Policijska cenzura pisama mogla im je još više škoditi. Van otadžbine, ljudi u najboljim godinama, bez posla i zanimanja za koje su se celog svog života pripremali, nisu bili u stanju da pomognu bilo sebi, bilo svojima. Nepravda naneta i narodu i otadžbini… Iza njih je bila bolna prošlost; pred njima je ležala neizvesnost. Nigde se nije mogla nazreti utešna budućnost.“ „Najzad, Saveznici su uvideli da takav život vodi u propast i dozvolili su svakom izgnaniku sposobnom za rad da može da izabere zemlju u koju želi da ide; da se tamo nastani i zaposli…“ Ipored toga, „malo se šta izmenilo u životu raseljenih lica. Istina, nije bilo više bodljikavih žica ni stražarskih kula oko logora. Ali muke su i dalje trajale…“ Kako su se nastanjivali i kućili, tako su među srpskim doseljenicima, bivšim ratnim zarobljenicima i emigrantima, postepeno nicale razne nacionalne i političke organizacije, udruženja, pokreti i klubovi, tako da je u malenim srpskim zajednicama i kolonijama vladalo pravo društveno šarenilo. Tokom vremena, vodeću ulogu su preuzimali bivši oficiri, kao i istaknuti pojedinci, koji su još uvek bili politički aktivni, antikomunisti, nacionalisti, članovi ili vođe pojedinih organizacija: Narodne odbrane, Pokreta četnika Ravne gore, Ljotićevog „Zbora“, Nedićevaca, Đujićevih četnika, Udruženja kraljevske jugoslovenske vojske, i mnogih drugih. U mnoštvu društvenih shvatanja, političkih stavova i mišljenja, zajedničke su im bile samo pravoslavna vera, nesvakidašnja i često neverovatna sudbina koja ih je odvela tako daleko od rodne kuće i zavičaja. Crkva se u ovim okolnostima pokazivala gotovo kao nužnost koja im je zamenjivala bar deo ostavljene otadžbine. Treba napomenuti i to da su se intimno, bar u prvim godinama svoga boravka u novoj sredini, Srbi teško mirili sa pomišlju da bi u Australiji mogli zauvek ostati i tu ostaviti svoje kosti. Ovo podjednako važi kako za prvi talas doseljenika 40-ih i 50-ih godina tako i za drugi, uslovno rečeno, ekonomski talas, od polovine 60-tih godina pa do pred kraj dvadesetog veka. U prvim posleratnim godinama srpskim izbeglicama nije bila strana pomisao da komunizam najverovatnije neće izdržati tako dugo, i da će se oni, pre ili kasnije, ipak vratiti u svoj zavičaj. Međutim, kako su godine, a potom i decenije prolazile, kako su se osnivale porodice i deca rasla, završavala škole i potom ženila i udavala, tako je i misao o konačnom povratku sve više i više bledela.
   Briga oko srpskih imigranata
   Kada je reč o brojnom stanju Srba pre Drugog svetskog rata u Australiji, Dušan Cvetičanin navodi da ih je na celom kontinentu bilo najviše do pet-šest stotina. Stevan Krstić navodi grupu od tri stotine, dok prota Ilija Bulovan pominje broj od svega nekoliko desetina. U svakom slučaju reč je o nevelikom broju.
   Nakon Drugog svetskog rata ovde stiže veliki broj srpskih raseljenih lica iz evropskih logora. Pomoć u njihovom zbrinjavanju pružale su srpske organizacije, kao Srpska narodna odbrana, i mnogi pojedinci.
   Ličnost koja se najviše zauzela oko zbrinjavanja srpskih raseljenih lica, ne samo na teritoriji Amerike i Kanade, u granicama svoje Eparhije, već i na drugim kontinentima: u Evropi, Australiji, Južnoj Americi, Južnoj Africi i drugim prostorima, nesumnjivo jeste, Episkop američko-kanadski Dionisije. Krajem decembra 1947. episkop Dionisije obaveštava oprobanog rodoljuba i crkvenog čoveka, Dušana Cvetičanina, da je jedna grupa od 200 Srba pošla za Australiju. „Mi Vas molimo“, kaže episkop Dionisije, „da ih lepo primite, da im pomognete da se zaposle, da se snađu, da otpočnu svoj novi život. To je sveta dužnost svih nas Pravoslavnih Srba koji smo se snašli i sredili, da novim doseljenicima pomognemo da se srede i da počnu svoj sopstveni život. Istovremeno želimo da Vas obavestimo da smo preduzeli sve potrebne i moguće mere da Vam dobavimo jednog srpskog sveštenika za Australiju.“
   Priliv srpskih imigranata se nastavljao i kasnije, šezdesetih i sedamdesetih godina. Njih je svakako trebalo prihvatiti i pomoći im, ali nedostatak sveštenstva i iskusnog duhovnog rukovođenja povećavao je opasnost od sekularizacije parohija i crkvenih opština. Osim pojave podražavanja svetovnim ustanovama i klubovima, uvođenja demokratije i socijalnog aspekta u život parohije i crkvene opštine, postojala je i opasnost od oponašanja drugih hrišćanskih organizacija i crkava. U izveštaju crkvene opštine Sv. Trojica iz Melburna Eparhijskom savetu se kaže: „Pored duhovno-crkvenog i kulturnog rada nisu zanemareni ni socijalni problemi, koji stalno iskrsavaju sa dolaskom novodošlih. Mnogi se obraćaju nama, a mi se trudimo, u okviru svojih mogućnosti, da pomognemo što većem broju naših ljudi. Sa dolaskom novih, pojavljuju se novi problemi za našu Crkvu. Do sada smo radili samo na duhovnom polju, sada se od Crkve traži svestrano angažovanje. To već rade ostale crkve. Sve se mora raditi razumljivim jezikom i delima, ako Crkva želi da ostane duhovni vođ svoga naroda. Ako mladi svet hoće da se zabavlja neka ga, ali bi bilo dobro da se pod okriljem i blagoslovom Crkve zabavlja. Dakle, Crkva treba da bude organizator svih aktivnosti i manifestacija koje doprinose religiozno moralnom i kulturnom usavršavanju naših ljudi. Tako će se onda najradije i najlakše okupiti svet oko nje, jer će on biti siguran da će tu naći sve što mu treba za normalan i srećan život… Crkva je Božanska ustanova koja ni po čemu ne deli, već okuplja ljude. Itu njenu Božansku ulogu treba stalno naglašavati, ako želimo da nam hram bude pun vernika.“
   Zaista, Crkva ne deli ljude, osim po tome da li duhovno ginu ili se spasavaju u blagodati.

   Procenat pravoslavnih u 20. veku u Australiji

   Da bismo imali bolju sliku o broju pravoslavnih Srba kao i uopšte, ostalih pravoslavnih na australijskom kontinentu, poslužićemo se zvaničnim statističkim podacima popisa stanovništva u Australiji.
   Do popisa 1961. u Australiji bilo je više od 10.000 ljudi srpskog porekla. Ipak, ni u kom slučaju nije lako ustanoviti tačan broj Srba u Australiji, s obzirom da statistički podaci o mestu rođenja i državljanstvu pružaju samo ukupne cifre za Jugoslaviju, a ne i posebno za pravoslavne Srbe. Ali, kada je početkom 60-ih godina režim u Jugoslaviji delimično otvorio granice i dopustio određenom broju građana odlazak na, kako je tada nazivan, „privremeni rad u inostranstvo“, novi talasi takozvane ekonomske emigracije zapljusnuli su ove obale.
   Broj pravoslavnih u 19. veku je bio zanemariv i iznosio jedva oko hiljadu. Međutim, dvadeseti vek je širom sveta doneo mnoge ratove, revolucije kao i migracije stanovništva iz političkih, ratnih i potom ekonomskih razloga, što je doprinelo da broj pravoslavnih u Australiji, naročito nakon Drugog svetskog rata, naglo i znatno poraste. Prema podacima popisa iz 1996. godine, ukupan broj pravoslavnih u Australiji je bio 476.921 i oni su tada činili 2,8% ukupnog stanovništva. Imajući u vidu podatke popisa u toku dvadesetog veka koji govore o broju pravoslavnih u Australiji, pada u oči njihov nagli procentualni rast od 1947. do 1971. godine, kada su se od 0,22% stanovništva, popeli na 2,65%. U svome izveštaju Svetom arhijerejskom saboru, od 12. maja 1972. godine, episkop Lavrentije navodi da „prema statističkim podatcima, primljenim od australijske ambasade u Beogradu, juna 1970. godine, nalazilo se na tom kontinentu 169.840 Jugo-slovena. Ovome treba dodati i 28.000 naših ljudi koji su se uselili u Australiju tokom 1971. godine. U poslednje vreme, Jugosloveni su, posle Engleza, najbrojniji useljenici ovog dalekog kontinenta. U gornju cifru nisu ubrojana srpska deca rođena tamo, jer se ona smatraju australijskim državljanima.“ Već 1971. godine počinje stagnacija, da bi od 1981. godine broj pravoslavnih, sa 2,89% za sledećih petnaest godina opao na 2,80%. Nameće se pitanje zbog čega njihov broj opada uprkos prirodnom priraštaju i stalnom prilivu novih doseljenika iz pravoslavnih zemalja? Svakako da je tome doprinelo i povećano useljavanje iz azijskih zemalja, što nije bio slučaj u posleratnom periodu kada je zvanična politika Australije davala prednost Evropljanima i beloj rasi. Ipak, od 1971. godine broj pravoslavnih sporo i postepeno raste, ali poslednjih decenija 20. veka, sa tendencijom opadanja u odnosu na ostalo stanovništvo. Rečeno brojevima, od 1947. do 1971. broj pravoslavnih u Australiji se za 24 godine popeo sa 17.012 na 338.632, znači za 321.620. A, od 1971. do 1996. od 338.632 na 474.921, što znači za 25 godina svega 136.289, ili za 185.331 manje nego u prethodnom periodu. Treba naročito skrenuti pažnju na činjenicu da se, prema podacima imigracionih vlasti, broj doseljenika, za koje se pretpostavlja da su u svojoj otadžbini kršteni u pravoslavnoj veri, procenjuje na daleko veću cifru. Po njima, krajem 20. veka samo pravoslavnih Srba u ovoj zemlji bi trebalo da bude blizu 100.000. Ako se tome doda i oko 750.000 Grka, a da ne govorimo o Rusima i drugim pravoslavnima, onda je brojka od oko 477.000 zaista mala. Ukupan broj onih koji su se u odnosu na svoju nasleđenu pravoslavnu veru negativno izjasnili, veliki je, i po svemu sudeći, izgleda veći od onih koji su se izjasnili pozitivno. Stoga, činjenica da se samo manje od pola miliona ljudi na popisu iz 1996. godine izjasnilo kao pravoslavni, skreće pažnju statističara, a trebalo bi da izazove ozbiljnu zabrinutost kod nas samih.
   U vezi sa popisom stanovništva iz 1991. god. Eparhija australijsko-novozelandska je svim sveštenicima dostavila podatke koji se odnose na jezik, veru i mesto rođenja. Po njima, u celoj Australiji pravoslavnih Srba je bilo svega 22.749. Nepostojeći „jugoslovenski“ jezik kod svojih kuća je govorilo 38.887 stanovnika Australije, a srpski samo 24.425. Hrvatski jezik je govorilo 63.192 a rođenih u Jugoslaviji je bilo 161.076 ukupno. Neposredno nakon ovog popisa, početkom devedesetih godina usledili su ratovi među republikama bivše Jugoslavije, pa se očekivalo da će se to odraziti na svest mnogih Srba. Ovaj Akt svim sveštenicima iz 1993. godine podsećao je da se situacija „…od 1991. godine i ovoga popisa, nakon poslednjih nesrećnih događaja i rata u Otadžbini izmenila, i verovatno bi se danas veći deo ’Jugoslovena’ opredelio kao Srbi pravoslavne vere. Potrebno je da i dalje činimo sve što je u našoj moći da bi sačuvali identitet našeg naroda, kao i naše dece u rasejanju“ – kaže se u njemu.
   Višegodišnji ratovi na prostoru bivše Jugoslavije doveli su pred sam kraj 20. veka nove talase Srba izbeglica i doseljenika u Australiju. Na sledećem popisu iz 1996. godine, broj pravoslavnih Srba popeo se za 8.820 i iznosio je 31.569.
   Statistički podaci pokazuju da je, u doba doseljavanja takozvane ekonomske emigracije, broj pravoslavnih prilično porastao. Iako ne postoje precizni podaci samo za srpsku zajednicu, ipak se, prema opštoj proceni, može zaključiti da su doseljenici tokom ove dve decenije 1960–1980. pokazali interes i revnost za svoju veru i Crkvu nešto više nego Srbi doseljenici u poslednje dve decenije 1980-2000. Pored toga, smatra se da, ukupno uzevši, procenat Srba u Australiji, koji su u proseku makar jednom mesečno dolazili u hram na molitvu i bili aktivni u svojoj crkvi i veri, nije prelazio 2%, otprilike isto kao i u Srbiji, što niukom slučaju nije zadovoljavajući podatak. Po svemu sudeći, izgleda da nije samo komunizam bio uzrok necrkvenosti kod Srba, mada je i on činio sve što je bilo u njegovoj moći da taj broj još više umanji.
   Odgovor na značajno pitanje: zbog čega se Srbi i uopšte pravoslavni ne izjašnjavaju kao takvi na popisu u Australiji – ostaje kao predmet za posebnu studiju. Za sada, treba istaći činjenicu da se tokom dvadesetog veka život velikog broja doseljenika u Australiji razvijao najpre u pravcu asimilacije, a potom društvene koncentracije, bolje rečeno izolacije, u razne etničke, verske i druge zajednice. Ta činjenica se uglavnom opravdava političkim idejama o slobodi i multikulturalizmu u ovoj zemlji. Ali, kao po pravilu, sve što ne pripada glavnim društvenim tokovima osuđeno je na neku vrstu marginalizacije, čega se mlađi, ovde rođeni, instiktivno pribojavaju.
   Značajno je napomenuti da se u australijskom društvu gotovo i ne pravi razlika između državljanstva i nacionalnosti. Zahvaljujući tome, školovaniji doseljenici, nakon izvesnog vremena provedenog u Australiji i određenog procesa prilagođavanja, prelaze u stanje asimilacije i integracije u australijsko društvo. Takođe i mlađi, po svemu sudeći ogromna većina onih koji su ovde rođeni, ili se doselili u Australiju u periodu svog detinjstva, smatraju se najpre Australijancima a tek potom Srbima. Mnogi od njih srpske kolonije i zajednice posmatraju uglavnom kao svojevrsni način izolacije u društvena geta.
   Što se tiče hrišćanstva i pravoslavne vere, marginalizacija u društveno političkom smislu, sama po sebi, ne mora obavezno da bude ni dobra ni loša. Istinsko hrišćanstvo je imalo najveće duhovne procvate u istoriji upravo onda kada je bilo progonjeno u društvu ili potiskivano iz njega. Ako bi se ovakve teškoće shvatile kao izazov, one bi mogle biti vrlo efikasno i podsticajno sredstvo svojevrsnog duhovnog otrežnjenja, pa možda čak i očišćenja i preporoda. Ali to je moguće samo ako se svoja vera i poreklo shvate ozbiljno, ako se čistota pravoslavne vere održi i ako se njena snaga ne razvodni suvišnim kompromisima sa savremenim svetskim tokovima koji se ne uklapaju u njene visoke moralne norme. Potrebno je održati određeni nivo vere koja može da nas ispuni pravim vrednostima, da nas osnaži, a istovremeno da inspiriše i nadahnjuje buduće generacije. To i jeste karakteristika istinske vere hrišćanske, od prvih vekova do dana današnjeg. Shvaćene u ovom svetlu, mogu se razumeti i primeniti i na nas Hristove reči: „ne boj se malo stado…“!

   Odgovori

10. 9. decembar 2017. u 07:56

    Vojislav Ananić

    4.

    Pokušaji organizovanja crkvenog života

    Srpski doseljenici iz evropskih raseljeničkih logora, koji su već od 1947. počeli da pristižu na tlo Austaralije, zatekli su staru srpsku imigraciju ne tako brojnu, rasutu širom kontinenta i neorganizovanu.25 Pre Drugog svetskog rata, u Australiji je postojao Jugoslovenski klub koji je pored Srba okupljao Hrvate, Makedonce i druge Jugoslovene. Klub je slovio za nepolitičku organizaciju. Ali, naši ljudi nisu uspevali da kroz njega okupe Srbe i rade na njihovom zajedništvu. Možda je zastupljenost Srba u Klubu bila neproporcionalna u odnosu na druge narodnosti, ili su neki drugi razlozi bili po sredi, ali prema izvesnim dokumentima iz kojih se iščitava rad Kluba, stiče se utisak da je bilo i takvih članova koji su podsticali razdor. Naročito su ignorisali sve što je vezano za Crkvu, kao što su proslave verskih i nacionalnih praznika, Vidovdana i Svetog Save. Nameće se utisak da je politika kluba, odnosno njegova klima u dobroj meri negativno delovala na srpsko zajedništvo.
    Prema shvatanju većine, ovakvo ponašanje pojedinaca u srpskoj zajednici javlja se kao posledica nepostojanja redovnog crkvenog života, nedostatka sveštenstva i Crkve koja bi ih okupljala i spasonosno uticala na njihov život i ponašanje. Kao ilustraciju takvog stanja navodimo deo pisma Dušana Cvetičanina upućenog episkopu Dionisiju, u kojem se kaže: „Naš narod, kada neko umre ili se venča, ili pak rodi, ide kod drugih stranih sveštenika… što samo služi nama Srbima na veliku sramotu, kao da smo mi bez svoje vere i nacije. Iz tih razloga ja bih želeo da vas pitam za savet, da li bi bilo moguće da se pošalje jedan sveštenik za Australiju kao misionar i ako mu se svidi da ostane kod nas… da sada to srpsko stablo posadi na ovom petom kontinetu iz koga, možemo se nadati, proistekne škola i ostale kulturne i prosvetne organizacije.“26 Sa ovim se složio i episkop Dionisije koji je shvatio svu zabrinutost Cvetičanina i svih koji su ovom životnom pitanju poklanjali potrebnu pažnju. „Danas je najvažnija stvar uopšte ta“, kaže episkop Dionisije, „da se ostatak nesrećnog našeg srpstva pribere, organizuje, složi i što tešnje ujedini da bi mogao da izdrži nove teškoće koje ga često snalaze, da se održi kao narod. Ko to najbolje može da učini? Samo Srpska pravoslavna crkva. To je njena sveta istorijska i nacionalna dužnost koju je ona vršila kroz vekove, i koju ona mora i danas da vrši.“
    A u svom izveštaju episkopu Dionisiju iz 1947. godine, o stanju našeg naroda u Australiji, Dušan Cvetičanin naglašava: „Naš položaj u Australi-ji je najgori, pošto o nama niko nije vodio računa… najsvetije stvari, verske i nacionalne, sabotiraju sami između sebe za novac ili neku politiku koju najvi-še ne razumedu i tako štete opštoj stvari, zaustavljaju i koče svaki pokret ko-ji bi vodio slozi i napretku našeg srpskog napaćenog naroda… A za najveći greh smatram što se vera pomešala sa politikom što je donelo nama sve što je najgore.“
    Pisma i molbe pravoslavnih Srba iz Australije, upućene episkopu Dionisiju, dovoljno govore o tome. Stevan Krstić, diplomatski činovnik i rezervni oficir, u pismu upućenom episkopu Dionisiju aprila 1948. godine, takođe izražava svoje uverenje da bi dolazak srpskog sveštenika među australijske Srbe bio od velike koristi, duhovne i moralne.
    Još pre intervencije Krstića, episkop Dionisije izveštava Dušana Cvetičanina da je sveštenik živan Gavrilović, pristao da dođe u Australiju sa grupom Srba iz raseljeničkih logora u Austriji. Episkop Dionisije moli Cvetičanina: „…Ako Bog da da on dođe da ga lepo primite i pomognete da bi mogao da organizuje neku parohiju ili crkvenu opštinu u Australiji.“ Međutim, iz nekih razloga, od ove najave nije bilo ništa. Dolazak prvog sveštenika u Australiju odložen je za kasnije.
    Kada su, nakon Drugog svetskog rata, prvi doseljenici iz evropskih logora dospeli u Australiju, uočili su prazninu usled nepostojanja organizovanog crkvenog života, sveštenika i Srpske crkve. Zbog toga nisu izostale reči kritike na račun starijih srpskih imigranata. „Naši stari doselili su se u ovu zemlju pre mnogo desetina godina, ali oni nisu našli za shodno niti potrebno da podignu bar jedan Božiji dom, gde bi se skupa pomolio srpski pravoslavni narod. Mi im ne možemo zameriti, jer oni nisu prošli tim gorkim putem posle kobnog rata i oni ne iskusiše sve ono što smo mi iskusili na našim leđima.“ Istina je da je bilo snažne želje među našom malobrojnom imigracijom na australijskom kontinetu za organizovanjem crkvenog života, ali istorijske činjenice, od kojih su već neke pomenute, nedvosmisleno govore da nije bilo objektivnih uslova za formiranje parohija. Stoga, uz uvažavanje žrtve koje su podneli novodošli Srbi, ovakve primedbe na račun starosedelaca nisu zvučale objektivno.
    Identitet i smisao iseljeništva
    Među stotinama hiljada srpskih iseljenika, svaka životna priča je jedinstvena i svako lično iskustvo neponovljivo. Proces raseljavanja, koji je neposredno po završetku Drugog svetskog rata imao gotovo biblijske razmere, krajem četrdesetih i početkom pedesetih godina prošlog veka, sve više se smanjivao. Većina izbeglica se našla na svom novom odredištu, po raznim zapadnim i prekomorskim zemljama. Budući prinuđeni da prihvate svoju sudbinu snalazili su se kako je ko znao i umeo, na novom poslu i u novoj sredini. U potrazi za poslom ili bar, golim fizičkim opstankom, oni su se rasuli po celom Australijskom kontinentu, po gradovima, industrijskim centrima ili tada-šnjim većim državnim projektima, kao na primer u Snežnim planinama (Snowy Mountains), gde su formirali svoje prve manje zajednice.
    Gotovo sve njih, a naročito vodeće ljude u iseljeništvu, uz svakodnevne brige i poslove, pratilo je i osećanje nostalgije, kao i određene vrste odgovornosti u nalaženju smisla svog ostanka i opstanka u dalekoj i stranoj zemlji. Činjenica je da među njima u prvo vreme reč „emigracija“ ili „dijaspora“ uopšte nije bila u upotrebi, niti je pak, odgovarala stanju stvari. U početku, svi oni su se uglavnom nazivali raseljenim licima, ratnim zarobljenicima ili jednostavno izbeglicama. Tek kasnije, u upotrebu su, gotovo sa ponosom, počeli da ulaze nazivi emigracija i dijaspora. Ova samoidentifikacija se javila sa potrebom za pronalaženjem smisla opstanka u stranoj zemlji.
    Podeljenost zbog različitih političkih stavova, pratila je našu emigraciju još iz vremena dok su bili u zarobljeničkim logorima, da bi se nakon kapitulcije Nemačke i oslobođenja iz logora, još više zaoštrila. Po dolasku u Australiju su ponovo oživele podele na četnike, ljotićevce, nedićevce, itd., uz insistiranje svake grupe na svom „antikomunizmu“, kao i očiglednom „komunizmu“ suprotne strane.
    Činjenica je da takva srpska emigracija u Australiji, kao i uostalom, svuda u svetu, nije imala neku značajnu međunarodnu političku podršku sa bilo koje strane. Ona se, iako rascepkana na mnoge političke asocijacije i klubove, uglavnom oslanjala na sebe samu, gledajući sa podozrenjem na Srbe koji su kasnije, šezdesetih i sedamdesetih godina, počeli dolaziti iz komunističke Jugoslavije. Vremenom su, ta podozrivost i nepoverenje prema svima onima koji nisu iz iste sredine, postajale karakteristične crte emigrantskog mentaliteta.
    Objektivno uzevši, malobrojne srpske zajednice, rasejane na velikoj udaljenosti, praktično bez zajedničkog cilja i programa, bez međusobne koordinacije i organizacije, nisu se nalazile samo na marginama australijskog društva, već i na marginama celokupne srpske i uopšte, svetske stvarnosti. Ipak, nedavni vihor rata i veliki svetski događaji, a potom izbeglištvo i prozaični svakodnevni život daleko od svojih, pojačavali su nostalgiju i interesovanje za sudbinu, kako svoju, tako i celog naroda. „Srpski narod u zemlji je u komunističkom ropstvu, a mi smo u slobodnom svetu“ – razmišljali su. U srpskim publikacijama iz toga doba, neretko su se mogle pročitati ideje poput ovih: „U doba današnje neizvesnosti, u našoj nedovršenoj borbi, u vreme lažnih proroka i izvrnutih ideologija, na udaru podmuklih misionara… spremajmo se za nove okršaje, jer treba da imamo u vidu da naši u starom kraju trpe i pate u jarmu ropstva. Njihovi pogledi su uprti u srpsku emigraciju.“ Ništa nije bilo lepše za namučene i ožednele emigrantske duše, niti prijatnije njihovim ušima nego kada bi ih i drugi tako videli i opisivali: „Vi ste misionari svoga naroda i nacionalne vere u slobodnom, prosvećenom svetu i u još uvek zadremalom Zapadu, pred groznom opasnošću internacionalnog bezbožništva i nasilja nad slobodom. Nije lako probuditi uspavanu svest čovečanstva. Ali, doći će novi dani, idemo sve bliže u susret suncu slobode i vere. Čuvajte u izgnanstvu svoju pradedovsku Svetosavsku veru, svoje običaje i tradiciju. Jer, vi ste svojevoljni izgnanici i sledbenici Božanske i čovečanske istine i pravde“!
    U ovih nekoliko rečenica bi se mogao gotovo potpuno sažeti idealizovani identitet emigracije i sva ideja nacionalnog i političkog programa srpske dijaspore početkom druge polovine dvadesetog veka.
    Na kraju, mora se odati priznanje kako prvim doseljenicima, tako i njihovim nacionalnim organizacijama i udruženjima. Bez obzira na nivo njihovog shvatanja i razumevanja, uprkos svim svađama, političkim i društvenim nesuglasicama, pravoslavna vera hrišćanska je bila neprikosnovena, najsvetija i najsvetlija tačka u njihovom umu, srcu i duši. Oni su bili potpuno svesni činjenice da moraju očuvati svoju veru u novoj sredini, da moraju imati sveštenike i da moraju zidati crkve – što su zaista i činili.

    Društvena granica

    Istovremeno, zemlje koje su ih primile, imale su svoje sopstvene ideje i programe. Naročito one koje su imale iskustva sa novim doseljenicima, kao Amerika, Kanada i Australija, koje su i same nastajale naseljavanjem pripadnika raznih etničkih grupa, imale su oprobani metod pretapanja pojedinaca u mirnu i poslušnu podaničku masu. Australija, kao relativno mlada zemlja, sastavljena od potpuno potisnutih domorodaca, predstavnika engleskog društva i krune, kao i doseljenika sa svih kontinenata, ulagala je javni napor da se formira njen nacionalni identitet i karakter. Tako, o doseljenicima koji su želeli da zadrže svoj „inostrani“ identitet, u javnosti su se mogla čuti i mišljenja poput: „Ako želite da budete Rusi, Arapi, Kinezi ili Grci, zašto dolazite u Australiju?“ Ipak, znajući da većina odraslih doseljenika sa formiranim identitetom nikada zaista neće prihvatiti novu zemlju kao svoj rodni kraj, australijska vlada ih je uglavnom koristila kao radnu snagu, računajući na njihovo potomstvo. Većina odraslih useljenika u Australiji nije lako i tečno mogla da savlada govorni jezik, način ponašanja svoje nove sredine. Samim tim oni su se u društvu razlikovali i isticali kao došljaci i stranci. Nije bio mali broj onih koji su smatrali da bi, prihvatanjem drugačijeg načina ponašanja, na neki način izdali svoj srpski identitet, kulturu i običaje, koje su toliko želeli da sačuvaju. Zbog takvog stava oni su bili društveno izolovani od svoje nove sredine, koja ih je primala sa rezervom, smatrajući ih strancima i došljacima.
    Na taj način je uspostavljena određena društvena granica, ili svojevrsna izolacija, svih koji ne pripadaju lokalnoj kulturi i mentalitetu. Ovakvi doseljenici su na jedan pristojan i ljubazan način bili primorani na pomirenje sa svojim položajem na marginama društvenih tokova u novoj zemlji. Ljubaznost se sastojala u tome što im je bilo dozvoljeno i omogućeno, kao i svima onima koji žele u javnosti da sačuvaju svoj mentalitet i identitet, da imaju svoje klubove, društva i svoje zajednice, jednom rečju svoj društveni geto, u kome mogu da se ponašaju onako kako žele, naravno, u skladu sa zakonom i ukoliko ne smetaju drugima. Osim toga, relativno blagostanje, koje im je pruženo u novoj sredini, učinilo je da je oni dragovoljno prihvate, i da im sve to ne padne isuviše teško.
    Tako je između imigranata i njihovog novog okruženja stvorena svojevrsna društvena barijera. Njenim postojanjem deca doseljenika, ukoliko bi želela da budu prihvaćena u tom i takvom društvu, bila su prinuđena da tu prepreku ostave za sobom, da razmišljaju i da se ponašaju u skladu sa lokalnim mentalitetom i načinom koji ih je približavao lokalnom društvu a udaljavao od svojih roditelja, i u krajnjem smislu od svoje vere i tradicije.
    Vredni rad i neumorno staranje prvih doseljenika i malobrojnih sveštenika na osnivanju Srpske pravoslavne crkve u Australiji, bio je veoma otežan, ne samo skromnim materijalnim uslovima, nego i mnogim nepotrebnim razmiricama, bar isto onoliko, koliko i nedostatkom dobre volje i organizacije. Razloga je bilo i objektivnih i subjektivnih: izostala je potrebna podrška matice koja je bila pod snažnim pritiskom neprijateljski raspoloženog režima, a malobrojni pregaoci su bili preko svake mere opterećeni balastom politike, nacionalizma i klubskog folklora. Dok je Crkva u zemlji bila izložena progonima i pritisku od strane komunističkih ateista, u dijaspori je bila opterećena partijskim i klubskim podelama i razmiricama.
    Ovakvo stanje je od samog početka imalo velikog uticaja na društveni život Srba, na crkvenu organizaciju i na stvaranje nečega što bi se moglo nazvati „srpska zajednica u ovoj zemlji“. Umesto zajedničkog rada, međusobnog pomaganja i poverenja, neprestano su kolale intrige i rađale se političke deobe. Mnoga srpska deca, potomci Srba doseljenika, nepovratno su odbijena od Srpstva, pa čak i od ovakvog „upražnjavanja“ pravoslavlja beskonačnim i besomučnim, a iznad svega beskorisnim i traumatičnim partijskim svađama, koje su ih u detinjstvu pratile. Danas se broj srpske dece, koja su rođena i odrasla u Australiji, a nemaju nikakve veze sa svojom Crkvom i zajednicom, može računati u mnogim desetinama, a najverovatnije i stotinama hiljada.
    Diletantska politika, nacionalizam i folklor, koji su obeležili period srpske emigracije u drugoj polovini 20. veka, nisu se pokazali doraslim da odole iskušenjima modernog društva i uticaju melting pot-a (lonca za pretapanje) kojima su Srbi i njihovi potomci bili izloženi. Pokrenuti u dijasporu najpre surovim događajima rata, potom političkim i materijalnim razlozima, doseljenici u drugoj polovini dvadesetog veka su težili nekakvom održanju srpskog identiteta svoje dece. U tu svrhu, a možda i iz nemogućnosti ili neznanja da na tom planu učine nešto značajnije, oni su najviše nastojali na tome da vide svoju decu u srpskim nošnjama, kako igraju srpska kola. Činjenično stanje pokazuje da su folklorne grupe bile daleko brojnije od svih ostalih aktivnosti mlađih generacija u okviru srpske zajednice u Australiji. Nakon folklora, mnogo manji broj srpske dece je pohađao bilo koju vrstu časova: srpskog jezika, istorije ili pak, sportskih sekcija i klubova. Broj dece koja su pohađala veronauku po crkvenim školama bio je neuporedivo manji od svih ostalih. Zahvaljujući tome, utapanje u sredinu i gubljenje srpskog identiteta, uzimalo je sve više maha. Već druga generacija Srba osećala se mnogo više Australijancima nego Srbima i, ako bi ih neko upitao, mnogi bi sa određenom vrstom nelagodnosti rekli da su im jedan ili oba roditelja bili Srbi.
    Naravno, veliku ulogu je odigrala i svetska politika, pritisci i propaganda velikih sila, zatim, rat vođen prilikom raspada Jugoslavije devedesetih godina, kao i medijske kampanje i insinuacije o „kolektivnoj krivici“ srpskog naroda. Ali, u svakom slučaju, savremeni, racionalistički i tehnološki svet mode, lagodnog života i ekonomskog prosperiteta, pokazao se neuporedivo privlačnijim od političko partijskih svađa, ili nejasnih običaja iz prošlosti svojih predaka, sa kojima je veza prekinuta ili sasvim izgubljena. Tako je, tokom čitave druge polovine 20. veka, postepeno sve manje i manje prostora ostajalo za neki snažniji duhovni i stabilniji srpski identitet kod svake sledeće generacije potomaka Srba doseljenika u Australiji.
    Deci naših iseljenika koji su gradili crkve, folklor i nekakvi „srpski običaji“, onako kako su ih njihovi roditelji poznavali, bili su gotovo jedina veza sa otadžbinom i smisao srpskog identiteta. To je možda bilo dovoljno za mlađu decu. Ali, bez dovoljno zdravih, kvalitetnih i razumnih informacija, koje su potrebne mladićkom umu i uzrastu, deca bi se ubrzo razočarala površnom i sujevernom, folklornom pobožnošću svojih starijih. Na taj način, mnogi od njih su bili razočarani i religijom svojih roditelja. Umesto mogućnosti da stiču lično iskustvo u zdravoj pobožnosti i duhovnosti, umesto razumnog rukovođenja u bogatom duhovnom i kulturnom nasleđu svojih predaka, njima su u gradskim sredinama Australije nuđeni samo folklor i seoski običaji. Stekavši samostalnost, deca već druge generacije Srba doseljenika u Australiju, postajala su razočarana u takav jedan svet svojih roditelja, udaljavala su se od srpskog društva i bilo kakve veze sa srpskom zajednicom u ovoj zemlji.
    Raskol u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, koji je srpskoj dijaspori doneo dodatne svađe, intrige, neslogu i partijske podele, nekim budućim generacijama može izgledati u suštini nerazumljiv, sujetan ili beznačajan. Međutim, po našem mišljenju, on predstavlja dobar pokazatelj političke pozadine mnogih uzroka za dugotrajne razmirice i međusobnu netrpeljivost u srpskoj dijaspori, kako u Australiji, tako i širom sveta. Vredelo bi posvetiti više pažnje ovom predmetu, međutim ovde se ipak moramo ograničiti na istorijsko izlaganje srpske crkve u Australiji uzimajući u obzir okolnosti u kojima je ona vršila svoju ulogu i misiju.

    Odgovori