Piše: Saša Nedeljković
Utvrđivanje etničkog porekla nacije (formiranje odnosa prema mogućoj etničkoj bazi) je jedan složen projekat koji ima svoje uporedne procese i na planu užih grupa, tačnije, na planu etničkih grupa koje sačinjavaju tu naciju. U slučaju Crne Gore moguće je za primer uzeti bilo koje pleme i utvrditi da su svi problemi koje nalazimo na makro planu prisutni i na mikro planu.
Ovde ću se osvrnuti na identitetsku situaciju plemena Bjelopavlići, koja se nimalo ne razlikuje od situacije mnogih drugih plemena. Pleme Bjelopavlići spada u jedno od najvećih, najznačajnijih i najstarijih plemena u Crnoj Gori, o kojima prve podatke dobijamo iz dokumenata sa početka 15. veka. Pretpostavlja se da je ovo pleme dobilo naziv po čoveku a ne po teritoriji koju je naseljavalo. Budući da istraživači nisu saglasni oko toga ko je bio rodonačelnik pomenutog plemena, postoje različite teorije. Te teorije se mogu podeliti na one koje smatraju da je Bijeli Pavle bio Srbin, one koje smatraju da on bio Arbanas i one koje govore da je to bio čovek nepoznatog ili mešovitog porekla.
Po podacima koje nalazimo u Dukljanskoj hronici Bela Pavlimir je bio predak zetske vladarske kuće. On je bio unuk srpskog kralja Radoslava. Rođen je oko sredine 9. veka, a majka mu je bila Rimljanka. Beli Pavlimir je nadimak „Beli” dobio zbog svoje lepote i junaštva.
Po drugoj verziji Bijeli Pavle je ličnost iz kasnije istorije (13. vek). On je bio potomak Nemanjića: neki kažu da je bio Milutinovunuk, a neki da je bio sestrić cara Dušana. Po nekim pričama Bijeli Pavle je ime dobio po tome što je bio beo (boja kose).
Među Albancima u Metohiji postoji priča da je pravo ime Bijelog Pavla u stvari Palji Bardi. On je bio sin Leke Dukađina i dukađinski vojvoda, a živeo je u okolini Đakovice.
Izvestan broj ovih legendi govori o tome da je Bijeli Pavle morao, zbog unutrašnjih razmirica ili zbog otpora okupatoru (Turcima) da beži iz svog kraja, tako da se nastanio na teritoriji današnjih Bjelopavlića. Po tim legendama, on je bio sluga na dvoru kneza Lužaninai bio je izvrgavan ruglu. Kako je pomogao kraljici Jeleniona ga je blagosiljala te je postao rodonačelnik velikog plemena.
Iz ovih šturih prikaza raznih legendi vide se ideološke pretpostavke koje omogućavaju različite konstrukcije. Bijeli Pavle, sasvim nepoznata istorijska ličnost čije je pravo poreklo teško utvrditi, može biti i potomak starih srpskih kneževa, i potomak Nemanjića, i potomak Leke Dukađina, i potomak Rimljanke, i plemić, i sluga, i predak zetske vladarske loze i rodonačelnik jednog plemena. Takva situacija, kada se identitet rodonačelnika usložnjava i otvara mogućnosti za razne konstrukcije, stavlja pripadnike plemena Bjelopavlića u veoma (ne)povoljnu situaciju da situacijski upotrebljavaju svoj identitet, da stvaraju kontinuitete na razne načine i da nalaze srodne grupe na prostoru celog Balkana, odnosno da povezuju različite tradicije i narode (Nemanjiće i Dukađince). Osim etničkih konstrukcija, moguće su i socijalne konstrukcije: socijalno poreklo rodonačelnika kreće od plemića do sluge, dakle od čoveka plemenite krvi do čoveka iz naroda, od domaćeg čoveka čiste narodne krvi do čoveka iz mešanog braka internacionalnog identitetskog potencijala. Budući da je nejasno kako je Bijeli Pavle dobio nadimak, moguće je konstruisati i taj aspekt: to je možda bilo zbog lepote, možda zbog kompleksije, možda zbog porekla (Albanac–Albi– Beli, ili Beli Srbi odnosno Beli Hrvati koje pominje Porčak Bijela Hrvatska koju pominje pop Dukljanin).
Konstrukcije su dvosmerne, pa se uz pomoć pomenutih podataka može vršiti prisvajanje Bjelopavlića od strane zainteresovanih naroda. Nove ili neupotrebljavane pretpostavke ovde igraju ulogu relativizujućeg faktora znanja o etničkom poreklu, tj. ulogu dinamičke sile koja funkcioniše kao dezintegrišuća snaga i razara „tradicionalne” identitetske formule koje su vremenom postale previše krute i disfunkcionalne u aktuelnim procesima identiteta.
IZVOR: Čast, krv i suze, Saša Nedeljković, Beograd, aprila 2007. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić
10. mart 2017. u 08:14
Sima
Leka Dukadjin je bio Srbin da ne dodje do kakve zabune kao i Djuradj Kastriot Skenderbeg, to sto ga Albanci svojataju ne mora da znaci da je to istina. To treba razjasniti odma da ne dodje do sirenja dezinformacija.
14. septembar 2017. u 21:19
Bora
Simo, Srbine, jesi li bio u Hilandaru? Svakako nisi. Postoji u Hilandaru Albanski pirg koji je pripadao Djuradj Kastriotu. A Beli Pavle se zvao Pal Bard. Da li je bio Siptar, ili Srbin.
16. oktobar 2018. u 02:22
Pavle
Pavle je imao dva brata,Nikolu i Gavrila.Dakle radi se o jasnom srpskom porijeklu. Petar Šobajić opisuje da je od sve braće u Metohiji ostao samo Gavrilo ili Gaša,kako mu je bio nadimak.On se kasnije poturčeni,a zatim i poarbanašio i od njega vode porijeklo čuveno bratstvo Gaši sa Kosova.Petar Šobajić u knjizi Bjelopavlići zapisuje da su mu tu priču potvrdili sve starješine plemena Gaši i da su mu se povjerili da u najskrovitijim djelovima svojih kuća čuvaju ikonu Svete Petke. Inače,Sv.Petka je slava Bjelopavlića.
28. oktobar 2017. u 22:00
Budo Brajović
BIJELI PABLE je rodonačelnik Bjelopavlića.Po sačuvanom predanju, prvi pomenio o ovom našem pretku su oko 1300.g.
Kada je kraljica Jelena prolazila pored Jelenka, Lužani su imali skup.Na njenu molbu da joj neko pokaže put za Onogošt (Nikšić)samo je Pavle to uradio. Lužani joj nijesu pokazali poštovanje.Jelena (supruga kralja Uroša) je vladala i prostorima Zete od 1276-1309.g.Dolazak BP na ove prostore mogao bi se vezati za ovaj period.
18. novembar 2017. u 22:19
Snezana Boskovic
Postovanje svima,
Kasno se ukljucujem u ovaj forum .
Imam pitanje u vezi pokojnog oca.
Njegovo ime je bilo Dusan Djekic. Slavio je Sv.Petku.
Rodjen je I odrasta u Negotinu od oca Cedomira Djekica I majke Drage.
On je meni I sestri pricao da je poreklom od Nemanjica ( da je te spise video u nekom manastiru)
Mi se onda nismo mnogo interesovali ali sad bi volela da znam :
Da li su Djekici poreklo Bjelopavlici?
6. decembar 2017. u 20:51
Budo Brajović
BJELOPAVLIĆI vode porijeklo od BILELOG PAVLA.Njegovo ime (Pavle) govori da je bio slovenskog porijekla.
Predanje kaže da je bio čovjek neizmjerne ljepote, (mnoge njegove viteške potomke hroničari su upoređivali sa njegovim likom) i ugleda (teorija o siromašnom slugi Lužana je podvala) Pa , zar se mogao oženiti sa (Vidosavom) kćerkom lužanskog bana Mrdaka da nije bio vrijedan i viđen.
Zar bi mu kraljica Jelena povjerila jednog popa (na njegov zahtjev kada ju je pratio na putu ka Onogoštu da bi prosvijetlio malo ovaj narod) od koga su Popovići (jedan ogranak).
Zar bi jedno tako zorno pleme crnogorskih brda dozvolilo sebi da se zove imenom koje mu ne priliči.
Mnogo toga ima ZAR!
Dakle, poslije vilikog međusobnog sukoba lužanskog naroda , pogibije i krvoprolića, Pavle uzima za svoju životnu saputnicu Vidosavu i kreće sa njom ka planini da dom svoj traže i grade. Kada su došli do pod planinom, zanoćili su pod jednu visoku stijenu i kad su śeli Pavle je rekao: E, NEKA NAM JE SREĆNO!
Tako to mjesto – selo dobije naziv SRETNJA.Pavle je tu podigao visoku kulu ( čiji se ostaci i danas naziru).
Tu u Sretnjoj, potiču korijeni svih Bjelopavlića .
Danas, njegovi potomci obnavljaju njegovu kuću, koja će učiti mlade generacije da ne zaborave svoje bjelopavlićko ime.
17. oktobar 2018. u 23:19
Danilovgrad
Kako se ovaj Budo Brajović plaši da kaže da je Pavle bio srpskog porijekla,pa kaže slovenskog.Da nije bio Hrvat,Slovenac,Makedonac ili možda Čeh. Gospodine Brajoviću,opustite se malo,budite iskreni prema sebi i svojim osjećanjima i ako ste pravi Bjelopavlić ne plašite se istine.Bjelopavlići su se počeli pridruživati Crnoj Gori tek poslije bitaka na Martinićima i Krusima.Do tada su bili samostalno vojvodstvo sa jasnom srpskom sviješću.
5. mart 2018. u 12:20
Dragutin Brajovic
Postovani Clanovi. Zasto je vazno naglasavat srbin za sve sto je Crnogorsko. Bitka na martinicima je mnogo ranije bila od pobune protiv dahija . Pa se 1796 ne racuna pocetkom prvog srpskog ustanka.da ne govorim o drugim bitkama u cg koje su vodnene na ovim prostorim u cilju ustanka protiv ropstva uz podrsku velike rusije.
Pozdrav za sve bjelopavlice .
16. oktobar 2018. u 02:40
Pavle
Gospodine Brajoviću, morate elementarno znati da su Bjelopavlići ustvari Brđani,srpskog porijekla i da izvorno nijesu bili Crnogorci. Tek mnogo kasnije,tačnije poslije bitke na Martinićima, počelo je stvaranje uslova za ujedinjenjenje Bjelopavlića sa Crnogorcima i stvaranje prvih elemenata buduće državne infrastrukture.U bici na Martinićima učestvovala je bjelopavlićka,piperska i crnogorska vojska,koju je predvodio Sveti Petar. U kasnijem periodu bila je jasna tenzija između Bjelopavlića i Petrovića,koja je dovodila do sukoba i finalno do ubistva knjaza Danila od strane Todora Kadića.
30. decembar 2018. u 04:17
Sretnja
Kako je nepovezan ovaj Dragutin Brajović,a uz to malog znanja! Plus indoktriniran!
30. decembar 2018. u 11:57
Nebojša Babić
Slažem se, Sretnja. A uz to i slabog pravopisnog znanja.
Tako, etnonim “Srbin” piše malim početnim slovom, a pridev “crnogorsko” velikim. Dok, opet, kasnije pridev “srpskog” malim. Prvo mi pade na pamet da to nije slučajno, ali posle videh i skraćenicu “CG” malim slovima, a i naziv države Rusije, kao i plemenski naziv “Bjelopavlići”. Konačno, i “Prvi srpski ustanak” malim početnim slovom, a znamo da istorijski događaji koji su poznati po svom nazivu uvek imaju veliko početno slovo (Drugi svetski rat, Velika seoba naroda, itd).
Takođe, ni istorijsko znanje mu nije baš jako. Sigurno nije čuo za sve bitke koje su Srbi iz Srbije vodili protiv turske okupacije daleko pre bitke na Martinićima – Ustanak pod vođstvom Teodora Vršačkog 1594, borba sa habsburškom vojskom krajem 17. veka, učešće u svim ratovima Habsburga protiv Turaka u 18. veku, šajkaši, narodna milicija u prve četiri decenije 18. veka, frajkori, Kočina krajina, itd, itd. To je, rekao bih, ono tanko poznavanje istorije na nivou: posle Kosovskog boja, do Karađorđa = ropstvo bez roptanja.
Ovim navodima ne želim da umanjim doprinose plemena Bjelopavlića i njihovu neprekidnu borbu za slobodu, naprotiv, smatram da su oni u prošlosti jedno od najbuntovnijih brđanskih plemena, nepomirljivi sa osmanskom okupacijom.
O indoktrinaciji ne bih ovom prilikom. Svako ima pravo da se smatra čime god hoće. Ako on misli da je Crnogorac, to je njegovo pravo. Verujem da ima daleko više Bjelopavlića svesnih ko su i što su. Da ne pričam da njihovi preci tek nisu imali nikakvu dvojbu. Setite se samo pisma bjelopavlićkih kapetana Omer-paši Latasu iz 1852. godine, gde, između ostalog, kažu: “svijetu je poznato da je ta carevina svakome s kim je bila zlo učinila, a osobito nama Srbima koje ste skoro već i uništili”…
Šta dalje reći, oni sami su, sredinom 19. veka, u jednoj rečenici sve rekli .
27. maj 2023. u 22:31
Vjera
Bjelopavlići su sami pobijedili Turke na Ćuriocu 1792. Turci su poslali vojsku da kazne Bjerlopavliće zato što su se kako su Turci govorili ” odmetnuli” i nijesu priznavali tursku vlast . U isto to vrijeme dok su Bjelopavlići bili slobodni Turci su 1785. zauzeli Cetinje i popalili cetinjski manastir Vladika , Petar se tada nalazio u Rusiji, a Katunjani zbog nesloge nijesu pružili pravi otpor.
Poslije pobjede na Ćuriuocu gdje se istakao, između ostalih, i Jovo Pajov ( Radulović) iz Glavice , Bjelopavlići su pregovarali sa vladikom Petrom da se ujedine sa Crnom Gorom. Bitka na MARTINIĆE je bila osveta za poraz na Ćuriocu i da bi sprečili ujedinjenje sa Crnom Gorom. Glavninu srpske vojske su činili Bjelopavlići,i delom Piperi, a Vladika Petaer je došao sa oko 150 Katunjana , kojima su se pridružili nekoliko DESETINA boraca iz ostalih nahija. Vladika je u crkvi SV VRAČA na SLATINI održao poznati govor. Jedino što su iz njegovog govora, danas, izbačene reči SRPSTVO.. POsLe pobjede na Martinićima 11 jula 1796. Bjelopavlići i Piperi su se sajedinili sa Crnom gorom. Država se zvala Crna GORA i BRDA. Knez Nikola je 1905, kad je oktroisao prvi ustav Crne Gore izbacio BRDA iz naziva zemlje. I Vladika Petar i svi Petrovići su umanjjivali značaj Bjelopavlića i veličali ulogu i istoriju Stare Crne Gore. Vladika Petar , prvi je poštovao Bjelopavliće, za razliku od svih ostalih Petrovića , pa i Njegoša, koji je razrezao prvi porez na Bjelopavliće , su se prema Bjelopavlićima odnosili kao prema nedovoljno pokornim , blago rečeno!
28. mart 2018. u 15:27
Pavle Mrdak
Ban Lužanin Mrdak nije imao mušku djecu zbog toga ga je nasledio zet Bijeli Pavle od koga su nastali svi bjelopavlići i samim tim nestalo pleme Lužani
28. mart 2018. u 15:28
Pavle Mrdak
O tome je pisao Vuk Karadžić
2. april 2018. u 14:01
Nepoznat
Pozdrav, postoji li prezime Stanisavljević u Bjelopavlićima ?
7. jun 2018. u 00:37
Banković
Pozdrav svima od porodice Banković.
Kako sam krenuo u bilo kakvo istrazivanje porekla prezimena, naisao sam na tekst.
” Banković – Ivane i Lozna (Bijelo polje) iz Bjelopavlića , odseljeni polovinom 18veka u okolinu Kragujevca”
Prvi ovde sahranjeni Banković je Sava, 1878.godina, sto na neki nacin podrzava gore navedeno.
Zato molim sve ljude dobre volje, koji imaju vremena i bilo kojih informacija da ih podele sa mnom bio bih beskrajno zahvalan.