Poreklo prezimena, selo Brezovica (Vlasotince)

Poreklo stanovništva sela Brezovica, opština Vlasotince.  Istraživanje „Sela u vlasotinačkom kraju“ saradnika portala Poreklo Miroslava B. Mladenovića Mirca, lokalnog etnologa i istoričara

 

Nastanak sela:

Selo Brezovica je nekada bilo isključivo stočarsko mesto, u kome su se naseljavali stočari-nomadi, koji su bačovali na podnožju planinskih visova Bukove Glave i Kozilske čuke.

To je seosko naselje razbijenog tipa, na desnoj dolinskoj strani potoka Slanci, leve pritoke Vlasine, i uskom razvođu-gredama i kosama, između poslednjih levih pritoka Ljuberađe, u podnožju Malog Mariča (691m), 3km jugoistočno od Vlasotinca.

Selo Brezovica po predanju potiče sa Kosmeta iz istoimenog sela Brezovica; dok prema drugom predanju nosi naziv po „belim“ brezama koje su nekada bile na ovom potesu današnjeg sela kao dominatna šuma.

Danas u selo Brezovica ima breza ali su malo ređe, dok su dominantno „istrsene“ prilikom krčenja šuma i pravljenja oranica i livada za ispašu stoke i pravljenju voćnjaka,

Samo selo je naseljeno iz susednih sela: Dejan, Ravni Del, Gornji Orah, Preslap, Lopušnja, a i sa područja Vlasine, Crne Trave, Modre Stene, Baince, i okoline Trna (Bugarska).

Naročito su bili poznati Stanko ADŽIJA i Gmitra VRAČARICA koji su bili bogati stokom, imali han u Dejan, potom u Predanču i Kozilsku reku ovce i nekoliko puta su „iljadili“ ovcama.

Bio je poznat trgovac stokom i trgovao u Carigradu i Solunu. Imao je bačije u kozilsku reku.

U vremenu pred prvi svetski rat otišao je u Niš i u bisazima odneo zlato u banku, predao tamo na „čuvanje“-ali pošto je bio nepismen nije uzeo nikakav dokument, tako je to bogatstvo otišlo u nečije tuđe ruke.

Oni su prvo živeli u LEVENOVE (G.Dejan) potom u Predanču, potom u Brezovicu.

Danas u Predanču i mesta rodovi) nose ime GMITROVCI-a ima i ostataka trla i bačija svuda gde se bačovalo od strane Stanka ADŽIJE.

Stanko ADŽIJA je bio poznat hajduk u 19. veku. Živeo je 119.godina – prema kazivanju njegovog potomka Branka Stankovića (1950.g) iz mahale Zimovište sela G.Dejan.

U selo je živeo i poznati kmet NEŠA – prethodno je bio i hajduk, po kome postoji i po njemu naziv NJEŠĆEVO GUMNO, gde se hajdukovalo u borbi protivu Turaka posle Prvog srpskog ustanka i nekoliko buna u 19. veku, sve do konačnog oslobođenja 1878.godine od Turaka.

Postoji danas njegov rodoslov u selu Brezovica i drugim okolnim selima.

 

Posle oslobođenja od Turaka 1878. godine selo Brezovica ima 32 kuće i 116 žitelja

Mahale sela: Ridarci, Uruci, Ivkovci, Bainčani, Presvetarci, Kočište, Zarija Gornja, Zarija Donja, Nerezinčani i Preslapčani.

Stanovništvo je srpsko.

Najstarije familije sela su: Stankovci, Ridarci, Ivkovci, Spasinci.

U selo se slave krsne slave: Sveti Aranđel i Sveti Nikola i druge slave; seoska slava (Litije) je Sveti Ilija (2.avgusta).

Seoska slava (Litije) u selo Brezovica je 2. i 3. avgusta Sveti Ilija drugog avgusta i Oprlija 3. avgusta.

U selo se toga dana okupljalo dosta ljudi u selo gde se nalazi „krst“ i tu bi se dva dana pravio seoski sabor (sobor).

* * *

Selo nekad i sad:

Do 60. godina 20. veka mahom su se seljani bavili čuvanjem stoke i drvarenjem.

Često su u nemaštini magarićima nosili tovare u Vlasotince i prodavali na pijac. Bavili se i ćumurskim zanatom, a neki su do kraja 70. godina 20. veka se bavili drvodeljskim zanatom-pravili vile, grabulje i kosila za kose. Bilo je i majstora za izradau SAMARA za konje i magaraca, takozvani SAMARDŽIJE.

Drugi deo stanovnika se bavio ciglarskim zanatom. Bilo je i drugih zanatlija u selo.

Najpoznatiji su bili kazandžije koji su pekli dobru rakiju. U selo ima dobrih voćnjaka jabuka, šljiva i krušaka.

Selo ima struju, a vodom se snabdevaju sopstvenim izvorima. Selo ima četvororazrednu školu. Deca su pohađala osmogodišnju školu u „OŠ „Siniša Janjić“ u Vlasotince.

Danas je sve manji broj dece u selo, pa tako i selo se postepeno gasi.

Samo su ostala staračka domaćinstva na početku 21. veka.

Danas na početku 21. veku većina se iselila u susedno selo Manstirište (predgrađu Vlasotinca) i Vlasotince; a mahom su postali dobri majstori zidari. Ima i školovanih ljudi sela, a neki su se i iselili van Vlasotinca. Tako ima i učitelja iz sela a iz roda Marinković je bio i sekretar opštine Vlasotince; a i među potomcima sa sela ima dosta fakultetski obrazovanih mladih ljudi u samom Vlasotincu i u mestima gde su se naselili njihovi preci.

Ima naznaka da su neki počeli da se vraćaju u selo i čuvaju ovce i oru njive i gaje voće u voćnjacima i pčele, gde ima velikih mogućnosti za razvoj pčelrastva i voćnjaka i stočarstva, jer je veoma čista priroda i planinski nezagađena sredina.

* * *

Poreklo prezimena po RODOVIMA i krsna slava:

RIDARCI:-prezime Đokić, krsna slava Aranđelov dan,

URUCI:-prezime Miljković, krsna slava Aranđelov dan,

KOPILAŠI:– prezime Stanković, krsna slava Aranđelov dan,

IVKOVCI:-prezime Ivković, krsna slava Sveti Nikola,

BAINČANI;-prezime Stojanović, krsna slava Sveti Nikola,

PRESVETARCI:-prezime Anđelković i Cekić, krsna slava Sveti Nikola i Aranđelov dan,

KOČIŠTE:-prezime Cekić, krsna slava Sveti Nikola,

ZARIJARCI:– prezime Kostić, krsna slava Sveti Dimitrije,

NEREZINČANI:-prezime Spasić, krsna slava Sveti Nikola,

PRESLAPČANI:-doselili se iz sela Preslapa (bugarska granica-Crna Trava), prezime Pešić i Miljković, krsna slava Sveti Aranđel dan,

BLAGOJEVIĆI-doselili se iz Gornji Orah.

* * *

* * *

Poreklo prezimena Đikić (SELIŠTE)

Rodonačelnik: Đika (prizećen u rod Blagojević)-živeo 86.g., umro 1994.g., rođen 1908.godine. Prvo se doselili u mesto Ciganski Kamen, pa se prebacili na potes Selište, gde su živeli rodovi: Kostić, Blagojević i Gligorijević-svi slave Gmitrovdan.

Doseljeni:sa Kosova (selo Brezovica)

Krsna slava:Gmitrovdan

Staro kumstvo: Cane Marinković (1931g.)-mahala Preslap, selo. Brezovica, slavi Sveti Ranđel

Poznat rodoslov:

Đika-Cvetan Đikić-Milan Đikić(1907)

 

Milan Đikić (1907)-Persa Blagojević (s. Brezovica):-Stojan Đikić

(1933-2010), Dobrunka (1935.g.)-udata u selo Brezovica za Sretena

Marinkovića (slavi Sveti Ranđel).

 

Stojan Đikić (1933-2010)-Vera Đorđević (1937-2008, zaseok Predanča,

selo G.Dejan):-Slađana (1962)-udata u selo Šišava za Miljković Peru

(1953)-deca: Ivica (1976), Jelena; Jamina (1964.g.) udata u selo

samarnica (D.Lopušnja) za Vojislava Mikića (1958)-deca:Varenka i Ana,

oddselili se u Vlasotince: Zvonko Đikić (1966).

 

Zvonko Đikić (1966)-Danijela Đikić (s. Ravna Gora-slave u R.Goru Sveti

Ranđel):- Dragana (1992), Jelena 81994), Milan (1996). Odselili se u

selo Manastirište predgrađe Vlasotinca.

 

Zapis:oktobar 2013.g. Vlasotince

Kazivač:Zvonko Đikić (1966) selo manastirište Vlasotince

Zabeležio:Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog Vlasotince

* * *

STARINE:-Po kazivanju starih ljudi iz Brezovice, veruje se da u selu prema Ravnoj Gori na mestu Savine Livade i Krnjino-između tri izvora se nalazi zakopano zlato koje su Turci ostavili pri povlačenju i bekstvu. Brezovica je u više navrata za vreme ratova bila paljena od strane Turaka. Pošto u selu nije imalo vode ljudi su vatru gasili vinom, a vodu nosili po kilometar-sa dva izvora (kladanca).

Za vreme Drugog svetskog rata iz Brezovice ljudi su odlazili u partizane da se bore protiv Nemaca. Poznati borci su bili: Kostić Antanas, Blagojević Milan – koji se u Brezovicu doselio iz Gornji Orah.

* * *

STARI ZANATLIJE:- Iz Brezovice su mahom odlazili u ciglare i zidare a poznati majstor bio je Kostić Antanas (pinter), koga je kasnije zamenio Nikolić Miodrag, Cekić Ćira dunđer-koji je pravio od dreveta kuće čakmare i kovanice.

MUZIKANTI:-U selu je bila grupa trubača kojih se mlađa generacija ne seća, a među poznatim harmonikašima bili su: Kostić Dušan i Đokić Ljube, bez kojih nije bila nijedna svadba u okolini i selu.

* * *

STARINSKE PESME:– Starinske pesme u selu pevane su za vreme seoskih prela (sedeljki) koja su pravljena na raskrsnici, gde su se sakupljali momci i devojke uz naloženu vatru i gde su pevale i pripevale.

U selu su se pevale dodoličke i lazaričke pesme, koje je odlično znala da peva Kostić Mara, a na prela (sedenjke) starinske pesme je najlepše pevala Cvetković Vera.

U selu se još pravile u jesen i lupenjke-za vreme branja kukuruza. Kukuruz se samo lomio neoljušten, pa su se kući uveče noću sakupljali rođaci i komšije da ga olupe od šašinjki. Tako se pravila lupenjka, gde se uz lupenje kukuruza, pevalo, smejalo, družilo-a gazda bi devojke i momke i ostale na lupenjku služio mladim skuvanim kukuruzom u kotlu na ognjište, onda grožđe i lozjarske praske.

* * *

OBIČAJI I VEROVANJA:-u selu je bilo raznih običaja koji su se izvodili u vremenu verskih praznika.

Tako naprimer za Sveti prorok Eremiju se lupalo metalnom šipkom u lopatu da bi zmije bežale iz dvorišta i avlije.

Za Đurđevdan maja meseca u proleće se pleli venčići od cveća da bi stada bila napredna sa dosta mladunaca i mleka.

Na Ivandan-Sveti Jovan(biljober-7 jula)-donosile bi se i sakupljale razne lekovite trave po livadama i poljima.

U selo je bilo dve starije žene koje su lečile ljude travama i bajalicama-a vradžbinama se nisu bavile.

Na slavama i veseljima se najviše koristila BLAGOSILJANJA-zdravice uz blagoslov.

* * *

PEČALBARSTVO:-Brezovčani su posle Drugog svetskog rata odlazili u pečalbu ciglara širom bivše Jugoslavije, a zbog siromaštva i života na posnoj zemlji su posle dolaska iz pečalbe ujesen išli u Vojvodini u berbi žutog kukuruza koga su koristili kao hleb u ishrani, a taj kukuruz se prvo doterivala vagonima do Leskovca, potom kamionima do selo Manastirište i Boljare, a onda se zaprežnom stokom na dvokolicama (krleškama) isterivala u selo, da bi s kasnije terao kukuruz u vodenicama i mlelo žuto brašno, od koga se pored hleba-proje, pravio i kačamak. Posle sedamdesetih godina brezovčani se okreću zidarskom zanatu.

* * *

ELEKTRIFIKACIJA SELA:-Struja u selo Brezovica je dovedena od 1971-1974.godine, potom je u selo 1985.godine sa planinskog izvora Bukove Glave doveli plannsku vodu pomoću kanala i cevima, koje su sami ručno kopali i finansirali sami.

* * *

PRODAVNICA:- Prva prodavnica (trgovinska radnja) u kojoj se mogla kupovati roba-otvorena je 1985-1986.godine, a otvorio je Milosavljević Novica iz Brezovice-koji je seljane snabdevao raznim namirnicima za život na selo.

* * *

OSNOVNA ŠKOLA: – U selo postoji osnovna škola (četvororazredna) koja radi u sklopu osmogodišnje osnovne škole „Siniša Janjić“ u Vlasotincu, otvorena kao istureno odeljenje počela sa radom posle oslobođenja od Nemaca i Bugara u Drugom svetskom ratu (1945.g). Prvi učitelj je bio Lališ. Posle njega Mladen, a za mlađe generacije su bili učitelji: Miodrag Stojanović, Staniša Kocić i Žarko Kocić. Škola ima i kancelariju i stan za učitelja da stanuje u toku zimskih dana kada je nevreme.

* * *

DRUŠTVENI ŽIVOT:-u selo je bio poznati sudski porotnik i presednik mezne zajednice Ivković Ljubiša. Mladenović Ljube je bio oficir.

*  *  *

Zapis: maj 2008.godine

Kazivači: Violeta (devojka iz Brezovice) Zdravković, udata u selo Lomnica 1973.g; Mihajlović Ljiljana 1953.godine s. Brezovica

Zabeležili: Aleksandar Zdravković, učenik osmog razreda i nastavnik Miroslav Mladenović

* * *

IZVORI:

[1] Stamenković Srboljub: “Geografska Enciklopedija naselja Srbije”, knj.1 (a-đ), Beograd

[2] Miroslav B. Mladenović Mirac: ZAPISI Iz rukopisa: “Sela u vlasotinačkom kraju“, 1970-2012.g., Vlasotince

[3] Kazivač: Mihajlović Ljiljana (1953.g.) selo Brezovica, opština Vlasotince

 

AUTOR: Miroslav B. Mladenović Mirac, lokalni etnolog i istoričar, Vlasotince, Srbija, 2. jula 2013.