Naši preci uvek obeležavali značajne praznike, a neke, poput Mratindana, doneli dođoši. Etnolozi pretpostavljaju da je među srpske slave stigao i pomen na sv. Martina, koji je na ove prostore stigao sa rudarima iz Saksonije. Svetac rođen u Štajerskoj
RAZLIČITI istorijski vetrovi vekovima su duvali prostorom današnje Srbije i na njih “nanosili” različite ljude i nacije. Svako je sa sobom donosio svoje običaje i tradicije, pa se sve to potom mešalo sa onim što se zateklo na ovom podneblju. Dođoši bi se ukrštali sa domaćim stanovništvom, a po zakonu većih brojeva, odnosno dominantnijeg naroda, postepeno bi se utapali među domaće žitelje i običaje, menjajući svoje navike.
Međutim, i danas u Srbiji postoje etničke i druge grupe koje čuvaju običaje vekovima stare, koje su doneli iz dalekih prvobitnih postojbina. Mnogi ni sami ne znaju odakle im takve navike, jer su odavno zaboravili pretke od kojih potiču.
Na jedne od njih, rudare Sase, podseća etnolog Radomir Rakić, dovodeći ih u vezu sa Mratindanom, slavom koja se obeležava 24. novembra.
– U “Žitijima svetih”, sveti Nikolaj Žički za ovaj dan spominje svetog Minu, Minu Viktora i Vikentija đakona, svetog mučenika Viktora i Stefanicu, prepodobnog Teodora Studita, svetog Urošicu kneza srpskog i svetog mučenika Stefana Dečanskog, ali ne i svetog Martina! – kaže Rakić. – U narodu je uobičajeno da se pominje sveti Mrata, iako će većina reći da im je slava “Sveti Stefan Dečanski”.
Pravoslavni crkveni kalendar pominje svetog Martina, ali ne ovog datuma, već mesec dana ranije – 25. oktobra. Istorijski gledano, on je bio rođen u Štajerskoj u četvrtom veku i bio je gotskog ili slovenskog porekla. Služeći u rimskoj vojsci dospeo je u Francusku. Kasnije je postao biskup u gradu Turu.
Zato Rakić povezuje ovu neobičnu slavu, toliko snažno zapaćenu u Srba, baš sa ovim svecem, koji je živeo mnogo pre raspolućivanja hrišćanske crkve na katoličku i pravoslavnu.
– U srednjem veku u Srbiju dolaze Sasi, koji su iz Saksonije došli preko Erdelja. Doveo ih je kralj Uroš – podseća na priču iz davnina naš sagovornik. – Oni su bili najbolji rudari onog doba, i kralj ih je naselio u Novo Brdo. Taj grad je u to doba bio jedan od najvećih i najnaseljenijih rudnika u Evropi. U nauci postoje i pretpostavke da je među njima bilo i Lužičkih Srba, pa je to možda bio razlog što su se brzo uklopili među ondašnje žitelje tih krajeva.
Tako Rakić pretpostavlja da je Mratindan, u stvari, posvećen biskupu iz Tura, ali se ova slava ustalila u narodu, iako nije autentično srpska. Vekovima je održavana u familijama, koje nisu bile tipično srpske.
– Potomke rudara Sasa su zvali i Kulize, verovatno zbog kule koja je dominirala rudarskim naseljem – dodaje Rakić. – Tako ne može biti slučajno da Bogdanovići i Miletići iz Deževe, mesta koje su zvali ovako “zbog neke kule” u Starom Vlahu, odakle su se doselili, ne samo da slave Svetog Mratu, nego i potiču iz sela koje se zove Sase! A, pominje se i da su Kulize uvek bili, ako baš ne rudari, a ono vešti majstori.
Kulize, koji vode poreklo od Sasa, često su bili veštiji i prilagodljiviji od ostalih.
– Međutim, ustanovljavanje nekih nesrpskih etničkih elemenata među njima, nipošto ne negira njihovo srpsko nacionalno osećanje – dodaje poznati etnolog.
Tako je danas izvesno da među svečarima i poštovaocima slave Svetog Mrate, ima potomaka starih saskih rudara, koji su posle mnogo vekova sačuvali makar deo srednjovekovne tradicije predaka donesene među Srbe “iz daleka”.
MOŠTI I SVECI
NEUPUĆENIJI će danas posmrtne ostatke predaka često nazivati “mošti”, iako se ovaj pojam odnosi isključivo na svece. Tako, na primer, car Dušan nikada nije bio proglašen svecem, odnosno kanonizovan, a njegovi posmrtni ostaci, koji se danas čuvaju u crkvi svetog Marka u Beogradu ne nazivaju se “moštima”.
– Stefan Uroš Četvrti Dušan, kako mu je bilo puno ime, nikad nije postao svetac – podseća Rakić. – Pravoslavna crkva to pravda činjenicom da je svojevremeno car doveo svoju ženu Jelenu u Hilandar, što je smatrano velikim grehom, jer ženama tamo pristup nije dozvoljen. Oni koji ga pravdaju, ovaj gest vladara objašnjavaju velikom epidemijom kuge koja je tada vladala Srbijom, pa je monarh na ovaj način želeo da je zaštiti.
IZVOR: Večernje novosti, autor Zoran NIKOLIĆ, 21. novembar 2007. godine
21. mart 2014. u 15:29
niša petronijević
Mrata tj slavljenje Mrate vuče korene još iz neolita. Posvećen je Vuku i Medvedu tim tzv Totemskim Precima. U Svrligu se noću ostavlja klip kukuruza ispred kuće ” za Mečku ” a ona treba da ga nagrize. To je svojevrsna žrtva precima. I zato ove slave pod tim imenom i nema u Crkvenom Kalendaru kao što ni Vidovdan tj. Vid Sveti nisu iz Hrišćanskog Vokabulara.
28. jul 2014. u 11:52
Erin Navan
Jedna mala ispravka…
28. (15) jun – Vidovdan
Sveti Vid je ranohrišćanski svetitelj, i mučenik, rodom sa Sicilije, potomak ugledne i bogate porodice.
Pod uticajem svog učitelja i tutora u ranoj mladosti je upoznao hrišćanstvo.
Bilo je to početkom IV v. kada su Dioklecijanovi progoni hrišćana dostigli pun zamah i kada je bilo opasno i pomenuti hrišćanstvo u pozitivnom kontekstu
Međutim, njegova vjera je bila postojana i sva ubeđivanja i mučenja koja je istrpeo i od sopstvenog oca, ga nisu mogla natjerati da je odbaci. Kao opomenu, njegovom ocu je anđeo oduzeo vid, i kada se otac pokajao, sveti Vid ga je izliječio. Međutim, to kajanje nije dugo trajalo, i sveti Vid je bio prinuđen da pobjegne.
Sa svojim tutorima je stigao u Rim, gdje je učinio mnoga čuda, a između ostalog i izliječio Dioklecijanovog sina od zaposednutosti. Ni to nije uvjerilo cara u istinitost hrišćanske vjere i on je naredio da dječak bude bačen u kazan sa ključalim uljem. Odatle ga je izvukao anđeo Gospodnji i preneo ga u Lukaniju, gdje se sveti i upokojio.
14. oktobar 2014. u 20:30
Saša Šljukić
Odličan tekst kao i ceo sajt.
Bravo.
4. mart 2016. u 10:39
Srdjan Jovanovic
kralj uros prvi je sase doselio u brskovo jer je ono tada (1243-1276) bilo nas glavni rudnik. novo brdo se razcija tek u doba vuka brankovica, a zamah stice pod knezom i despotom stefanom koni ga je od turaka dobio nakon sto je vuk ubijen, vek i po od seobe sasa.
otuda i ima smisla uticaj svetog martina kojo se mogao lako prosiriti na istocnu hercegovinu i tamosnje plemena od kojih poreklo vode preci moje babe po ocu, koji slave martina.
no, nemojmo zaboraviti da su planine bile utociste romanizovanog elementa koji je bezao od slovena iz dolina i da je taj raznoliki etnikum bio dobrano hristijanizovan pa je sveti martin mogao doci iz primorja, kao sto je sveti srdj dosao odatle.
nisam nasao da je bio drug sa vucima, ali jesam da jeste sa guskama koje su mu pokazale skroviste kad je bezao od sluzbe u vojsci.
takodje je zastitnik prosjaka, vunovlacara, mehandzija, vinogradara, konja (posto je od oca, rimsmog oficira u carskoj konjickoj gardi dobio preporuku za sluzbu?)
zanimljivo, deo kosorica iz drobnjaka su davno zvali guske, a iz tog predela su preci moje bake koji slave mratindan.
18. novembar 2016. u 01:58
Milutin Ranković
Kosoriće je u Drobnjak iz okolinine Travnika doveo Simeon Kosorić,sveštenik i vojvoda i i u Drobnjaku u selu Kosorići ,nedalleko od Šavnika,podili su crkvu Sv.Nikole koga su i slavili.Ta crkva je nešto mlađa od Manastira Morača i danas postoji na istom mestu,a u njoj je i stari ikonostas iz vremena nastanka crkve, ispred nje kamen binjaš na koga su se vojvode pele na konja,jar Kosorići su davali najduže vojvodstvo u Drobnjaku,sve do pogibije poslednjeg vojvode Ilije,koga je pogubio Omer Selmanović,kod Pašine vode..U Kosorićima više nema tog prezimena,tamo su Srdanovići,potomci Srdana Kosorića a jedan krak bratstva iselio se ka Han Pijesku i zadržao staro prezime,a Moji i Srđanovi preci koje je pominjao došli su iz Drobnjaka iz Kosorića u Strmnu goru kod Valjeva,,pa kočinom krajinom duž Kolubare.Oni su menjali prezime u Lekići,Jovanović,Dobrivojević,Ranković-Kulače …ali i slavu,te su uzeli Mratindan.Da li zato što su došli na zemlju gde se ta slava slavila ili su bili u rodu sa Perovićima Kurepima,starincima u Drobnjaku,koji su oduvek slavili Mratin dan,kao i Dajovići i Mastilovići,ali kao vučjeg sveca i za taj dan išli u krug i govrili kuj rep?Dakle bili su sloveni ,odnosno Srbi.Osim što prezimena u Srbiji nisu bila stalna,jedan od razloga je bio i da se ne otkrije da su u rodu sa glavosekovićima,Redžep paše,Hajduk Hodžže.ta da se u kosoričkoj crkvi zaveovali atentastorio na Smail agu čengića.Celo pleme drobnjaka posle jedne pobede nad turcima na Đurđevdan,uzelo je Sv.Đorđa kao plemensku slavu.Guske su potomci ćerke vojvode Kosovćića i Kričkog vojvode(ne slovenskog plemena koje je izumrlo ili se delom asimilovalo)
5. februar 2019. u 23:18
Mladen Mihajlović
Poštovani g. Milutine
Da li mi možete reći neki podatak više nego što znam o svom porijeklu. Živimo u Bijeljini R.S. selo Velika Obarska, zaseok Budžak, slavimo Slavu Svetog Stefana Dečanskog. Deda mi je Stanislav, pradjed je Risto, džukundjed je Pero, sledeće koljeno ne znam, a pre toga je predanje da su došla dva brata iz Hercegovine Mihajlo i Jovan i tad uzimaju sebi prezime Mihajlović kod nas. Interesuje me prezime pre toga koje je bilo?Radio sam i DNK ispitivanje u Beogradu i rekli su mi da potičemo od plemena Kriči. Pripadam po muškoj liniji haplogrupi J2b M205.
Unaprijed hvala..
25. novembar 2016. u 18:26
Saša Niš
Poštovani g-dine Milutine da li znate nešto više o Srbima iz zapadne Srbije (Trajkovići)koji su naseljeni u Skopskoj Crnoj Gori koji takodje slave sv.Mratu,ja sam njihov potomak živim u Nišu i slavim istu slavu
1. februar 2017. u 17:58
ZU
Moja supruga
koja je od KOvačevića
iz Modrinog sela kod Kistanje
slavi ovu slavu.
I samo njeno prezime tj. njenih predaka
upućuje da su se bavili i bili kovači
što je nešto blisko i ide sa rudarstvom
jer tu rudu treba istopiti i oblikovati.
Hvala na tekstu.
12. decembar 2017. u 22:08
Kovačević
Svi Kovačevići iz Šekovića slave ovu krsnu slavu, inače su porijeklom iz Hercegovine iz koje su došli u XVI vijeku.
8. novembar 2018. u 11:09
Snezana
Ja sam rodjena u porodici Mazalica, koji slave 24. Novembar .. Mratindan, tj. Svetog Stefana Dečanskog.
Čitala sam da porodica Mazalica postoji pretežno u područjima Like, Bosne i da oni slave Sv. Jovana.
Moja familija Mazalica je smještena u selu Rudnica, okolina Pljevalja.
Nismo baš upoznati mnogo sa porijeklom, na žalost. Pojedini članovi porodice znaju neke starije podatke, ali ni u to nisu sigurni.
Porodica Mazalica na području Pljevalja su potomci tri brata, a mi govori otac Marinko.
Smatra se da su u krvnom srodstvu sa porodicom Dajovic i da potiču iz područja oko Žabljaka.
Voljela bih saznati nešto više o našem porijeklu. Da li imamo veze sa plemenom Bogunović od kojih takođe potiču Mazalice, ali sa drugom krsnom slavom.
8. novembar 2018. u 12:08
Srđan Mazalica
Poštovana,
prezivam se Mazalica, a otac mi je rođen u podgrmečkom selu Suvaja kod Bosanske Krupe. Sve Mazalice iz Pounja slave Jovanjdan, i potvrđeno je da smo povezani međusobno mi Mazalice iz Bosanske Krupe, Novog Grada i Kozarske Dubice. Mi pripadamo haplogrupi I2-PH908, koja je najčešća kod Srba, i prilično nezgodna za otkrivanje porijekla. Ispostavilo se da NE VODIMO porijeklo od Bogunovića, koji pripadaju haplogrupi J2a M92 i cucko-pješivačkom rodu, koji takođe slave Jovanjdan. I ne samo mi, već mnoge druge porodice, koje se ubrajaju u “Bogunoviće” su ispale nešto drugo. Tačnije, nijedna od navedenih porodica nije ispala povezana s Bogunovićima.
Ono što vam pouzdano mogu reći je i da mi Mazalice iz Bosanske Krajine sa slavom Jovanjdan definitivno nismo povezani sa Mazalicama iz Pljevalja koje slave Mratindan. Postoji više argumenata za ovo:
1. Naše prezime je starije od vašeg. Vi potičete navodno od čovjeka koji se prezivao Dajović, a rođen je 1820. godine, a njegove sinove su prozvali Mazalice. Naše prezime je postojalo 1788. godine, u spisku prebjega sa turske na austrijsku stranu tokom Laudonovog rata. Spominje se Nikola Mazalica iz sela Klekovci kod Dubice. Mazalice iz Crkvenog boka, kod Sunje na Baniji takođe slave Jovanjdan, i imaju predanje da su iz Knešpolja. Ostaje mi da i njih testiram, ali po svemu sudeći smo povezani, i po svemu sudeći je naše prezime nastalo u prvoj polovini 18. vijeka, dakle starije je bar 100 godina od vašeg, jer je više rođaka tog Nikole Mazalice ostalo na desnoj strani Une.
2. Dajovići i Mazalice sa slavom Mratindan pripadaju bratstvu Drobnjaka Kurepa, koji svi slave Mratindan. Kurepe se ubrajaju u Drobnjake starince. Testiran je neko od Kurepa, u jednom istraživanju koje još nije objavljeno, ali ja vam ne mogu saopštiti taj rezultat, ali on nije povezan s nama Mazalicama iz Pounja, koji slavimo Jovanjdan.
3. Nama najbliži testirani rođaci na Srpskom DNK projektu slave takođe Jovanjdan (npr. Kujavić iz Podravske Slatine), te stoga zaključujem da je slava Jovanjdan dugo u našoj muškoj lozi, te da ona nije mijenjana ne samo u posljednjih 250-300 godina, već i mnogo ranije. Dakle, ona definitivno nije bila Mratindan.
Za kraj, odgovor na pitanje vašeg porijekla, koji vam ne mogu saopštiti, je vrlo jednostavan i logičan. Niste došli sa rudarima Sasima, niti ste povezani sa nekim drugim porodicama izvan Kurepa, koji slave Mratindan. Povezani ste sa nekim od rodova iz vašeg okruženja, samo ste promijenili slavu.
S poštovanjem,
Srđan
8. novembar 2018. u 19:16
Snezana
Postovani Srdjane,
Hvala Vam mnogo na brzom i iscrpnom odgovoru. Na pravu adresu sam se, ocigledno, obratila.
Ono sto mi je jasno, da mi Mazalice iz Pljevalja nemamo veze sa ostalim.
Nadam se da ćemo na neki nacin pronaci trag naseg porijekla prije Marinka i njegova tri sina, za koje za sad znamo.
Hvala i srdačan pozdrav
Snezana
4. maj 2019. u 16:14
Goran
Kulize su potomci rudara Sasa i Flamanaca koji su došli u Srbiju,u Brskovo u 13veku.Pre Brskova su boravili i radili u okolini Majdanpeka,Rudna Glava.Iz Brskova su se širili prema Kopaoniku,Koporić,Jelakci,Raška,Livade,Belo Brdo,Novo Brdo,Osogovo,Kratovo,Srednja Bosna i Podrinje,Zvornik,Srebrenica.U mnogim rudarskim regijama činili su i 80posto stanovništva.Njihov Svetac zaštitnik je bio Sv.Martin,al kako njega nije bilo u pravoslavnom kalendaru,a datumski se poklapa sa Sv.Stefanom Dečanskim,onda su posrbljeni Sasi i Flamanci uzeli da slave Sv.Kralja Stefana kao Martindan,što je prešlo u Mratindan.Njima su se pridružili i doseljenici iz Dukađina,od Skadra sa slavom Sv Mina isti datum kao i Sv.Stefan Dečanski.Oni su daljim poreklom iz Župe Grbalj.Vremenom su mnogi potomci rudara Sasa uzeli i druge slave,a nadimak Kulize najviše je ostao onima koji slave Sv Mratu/Minu,iako mnogi nisu poreklom od rudara Sasa,pravih Kuliza.
25. novembar 2019. u 13:44
Goran
Nadimak Kulize najviše je ostao rodovima poreklom iz Stare Raške,sa Kopaonika,Starog Vlaha i Sandžaka,koji slave Mratindan.Oni su potomci rudara Sasa,koji su živeli u selima u kojima su imali visoke kule stražare,po tim kulama su okolni Vlasi ova rudarska naselja na Kopaoniku prozvali Kulino selo,a žitelje Sase prozvaše Kuloseljani,ili Kulize.Oni su slavili katoličkog Sv.Martina,a kad su postali pravoslavni preuzeli su Sv.Kralja Stefana Dečanskog,te slavu prozvaše Mratindan.Ali su samo oni rodom iz Raške Kulize,nisu svi Sv.Mratinci iz mnogih drugih krajeva Srpstva Kulize,kao što ni svi Kulize neslave Mratindan(Đurđic,Aranđelovdan,Đurđevdan,Stevanjdan,SvNikolu).