Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Nevoljne seobe
Plemensko društvo bitna osnova u razvitku srpskog bića
Osim ovih Maksimovića, koji sa Đurićima čine rod Štavljana, u Brnjici su još jedni Maksimovići. Ove druge Maksimoviće je etnolog Dragić upisao kao Maksimoviće – Joksimoviće i oni slave Sv. Lazara, a takođe su u isto vreme došli iz Štavlja. Staro prezime Maksimovića/Joksimovića je Jovanovići, jer su njihovi rodonačelnici Maksim (r. 1797) i Joksim (r. 1767) upisani u tefter 1831. godine sa prezimenom Jovanović. Skupno doseljenje Đurića i Maksimovića, Markovića (Arnautovića) i Maksimovića/Joksimovića od Sjenice, iz Štavlja, vidi se i po tome što su im kuće u istom kraju Brnjice (tzv. Gornja mahala).
U donjem kraju Brnjice su porodice doseljene iz Starog Vlaha – Dragojlovići iz sela Budoželja, Nešići i Andrići, kao i Jeremići („za njih vele da su Studeničani”), s tim što su Dragojlovići došli pre, a ostali za vreme Karađorđevog pohoda na Sjenicu. U sredini sela su porodice različitog porekla, što znači da je doseljavanje za vreme Prvog srpskog ustanka teklo pojedinačno, iz raznih područja – Vilotijevići iz Starog Vlaha, Zečevići iz Lise u Dragačevu, Popadići iz Sabante, dok su Radići starinci (najstariji rod u selu). Od onih koje je Dragić izostavio, tu su u prošlom veku još rodovi Arsenijevići, Niketići, Nikolići, Jovanovići, Jevtovići i Manojlovići (svi upisani 1831. godine).
U austrijskom okupacionom popisu 1718. godine je u tadašnjem Kragujevačkom distriktu upisano i selo Brnjica. Upisano je onako kako je nemački pisar, nevičan našem jeziku, to čuo i razumeo i prema svom pravopisu prilagodio: Pronica. No, kako je to upisano u ovom nizu: Rašković, Radmilovići, Pronica, Zabojnica, Arapovići, Grivac – onda je lako pod imenom Pronice prepoznati Brnjicu. Brnjica je tada upisana kao nenaseljena, što znači da je njeno naseljavanje usledilo posle toga, i da je do Kočine krajine u njoj došlo ponovo do smene u stanovništvu. Po predanju, Brnjičani su došli iz sela Brnjice, koje se nalazi između Štavlja i Duge Poljane na Peštersko-sjeničkoj visoravni. No, kako je istoimeno selo postojalo u Gruži pre doseljenja Štavljana, to je gružanska Brnjica bila samo prisno podsećanje na Brnjicu u starom zavičaju.
I u Lipnici postoji rod Štavljana, jedan od najstarijih u selu, doseljen, očito, iz Štavlja kod Sjenice. Štavljani su poreklom i Umeljići u Oplaniću, čiji se predak Gavrilo (otuda im je staro prezime Gavrilovići) doselio sa bratom Simeunom iz Štavlja u vreme Karađorđeve vojne na Sjenicu 1809. godine. Iz Štavlja su i Kamidžorci, koji su se preko Kamidžore (Morava), po čemu su prozvani, doselili u Pečenoge.
Rodovska organizacija i plemensko društvo su bitne oznake u razvitku srpskog etničkog bića, koje se pouzdano mogu pratiti od doseljenja na Balkan do naših dana. No, u Šumadiji, gde je tako često dolazilo do promena u sastavu stanovništva, istorijske okolnosti nisu dopuštale da se plemensko društvo zasnuje i razvije u svom čistom vidu, kao u dinarskim područjima, poglavito u Crnoj Gori. Zato je za Šumadiju svojstvena društvena zajednica zasnovana na teritorijalnom i ekonomskom objedinjavanju, oličena u knežinama kao samoupravnim celinama. Pa ipak, i ovde se može javiti odblesak plemenske organizacije u svom rudimentarnom vidu, a pogotovu se jasno ocrtavaju pojedina bratstva, ma koliko bila raspršena u seobi po šumadijskim selima.
Mihailo Dragić je pravilno pretpostavio da su doseljenici od Peći išli preko Kolašina, a odavde u novopazarsku i sjeničku oblast, o čemu je zapisao: „Interesantan je put jedne od vrlo razgranatih porodica u Gruži, koja vodi poreklo od Peći, a koja se preko Kolašina rasturila na razne strane. To je familija Košana. Izgleda da je ovo bilo jako bratstvo, koje se rasturilo iz sela Koša kod Peći, i to su najpre prešli u Kolašin, odakle su se tek počeli rasturati na razne strane. Jedni su se razišli po sjeničkim selima, odakle su dalje prešli u Srbiju, drugi su se zadržali u Kolašinu, gde ih još ima. Ovi kolašinski Košani nisu u isto vreme doseljeni u Gružu, ali su do Karađorđa već svi došli.” Pripadnike bratstva Košana Dragić je našao u nekim selima Ibra, zatim u Matarugama i Zamčanju u Donjem Ibru, kao i u moravičkom selu Čečini, gde je cela mala Košana. No, Košani su najbrojniji u Gruži, gde ih je u vreme Dragićevih ispitivanja (1921. godine) bilo 174 kuće – u Bečevici (22), Glediću (32), Zakuti (37), Kniću (24), Leskovcu (8), Lipnici (36) i Ljubiću (15).
U Bečevici su Đerovići i Đonovići, kao i Panteševići (Petronijevići i Damnjanovići), čije je staro prezime Nijemčevići, doseljeni iz Ibarskog Kolašina, odakle su takođe došli Tijanići, Riznići, Karajovići i Radakovići u Gledić. Srodnici Karajovića su Karapandžići u Erčegama u Moravici, a Radakovića Kojići u Zakuti (njihovi rodonačelnici Radak i Kojo su bili braća). U Zakutu se zapravo doselio Savo, sa sinovima Radakom, Kojom i Dragutinom. Radak je otišao u Gledić, a potomci Koje i Dragutina (Kojići, Gajovići, Bačovići) ostanu u Zakuti.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 26. april 2001. godine
Komentari (0)