Zrenjanin i okolna sela

36 komentara

1. 22. avgust 2017. u 14:04

   vojislav ananić

   PERLEZ

   Na mestu prodručja današnjeg Perleza postojalo je naselje još u doba glačanog kamena. Arheološka iskopavanja na potezu Batke, koja su u manjoj i većoj meri sprovođena do 1989. godine, pokazala su postojanje neolitskih naseobina lovaca- sakupljača i ranih zanatlija. Pojedine nekropole (kasnije u narodu prozvane „humke”) svedoče o kontinuitetu naselja kroz periode keltskih i tračkih osvajanja sve do 1. veka nove ere, kad je na obodu velike banatske močvare osnovan kastrum 7. Klaudijeve legije, čija se komanda nalazila u Viminacijumu. Bila je to, prema carevim memoarima „poslednja panonska karaula prema ničemu”. Prvi stalni naseljenici, takozvani limiganti (ljudi sa granice) u periodima ratova i varvarskih najezdi predstavljali su živi štit Imperije, dok su se u periodima mira bavili stočarstvom, ribolovom i u manjoj meri ratarstvom. Jedna od legendi iz starog veka, priča o tome da je slavni hunski vođa, Atila, sahranjen na dnu tadašnjeg meandra reke Tise, na području severozapadno od savremenog Perleza. Kao jedan od retkih suvozemnih koridora od Beograda do Temišvara, područje iščezlog naselja je svedok seobe naroda, bugarskih pohoda i otomanskih najezdi. Iz perioda Mehmed-pašinog vojnog pohoda na Banat, dakle od 16-tog veka, datiraju prvi statistički podaci, koji nam kazuju o već ustanovljenom naselju Siga s većinskim, autohtonim srpskim stanovništvom, uz prisustvo malobrojne mađarske manjine. Gotovo istim koridorom, kojim su zaposedali Banat, Turci su na koncu 17. veka napustili ovo područje, izgnani pred snagama Eugena Savojskog. Tokom perioda austrijske vladavine, na području Perleza došlo je do kolonizacije Nemaca, Francuza i Katalonaca. U to vreme je selo Siga imalo 30 kuća, a pored Sige je podignuto utvrđenje Šanac, oko kog se do 1752. godine formiralo novo naselje, u kom su se nastanili Nemci i Srbi sa potiske i pomoriške granice. 1752. godine, markiz Ramon de Viljana Perlas, predsednik državne blagajne Tamiškog Banata, daje ukaz o spajanju Sige sa Šancem i formiranju novog sela, koje po njemu dobija naziv Perlas-varoš. Početak 19-tog veka se može smatrati epohom graditeljstva, jer iz tog perioda datiraju neke od i danas prepoznatljivih zdanja, poput parnog mlina, stare kapetanije, pravoslavne i katoličke crkve i sl. Kao vojno i privredno središte austrijske Vojne Krajine, Perlez je krajem 18-tog veka poprimio element fortifikacije, koji je uključivao sistem podzemnih laguma u ukupnoj dužini od 5.600 metara. Ovaj komplikovani sistem hodnika, magacina i zajedničkih prostorija omogućavao je neometanu komunikaciju vojnika, činovnika i građanstva u uslovima ratnog stanja ili eventualne opsade mesta. Zidan od pečene cigle, sistemom spojenih svodova, visine od 2 do 4 metra i širine od 2 objekte u mestu sa evakuacionim centrom u ritu, na levoj obali nekadašnjeg korita reke Begej. Nakon Revolucije (1848/49.), a naročito po ukidanju Vojne Krajine (1882.) lagumi gube svoju funkciju i svrhu. Do danas je veći deo ove jedinstvene fortifikacije delimično ili potpuno urušen, a jedan od retkih neoštećenih ulaza se nalazi u zdanju stare Kapetanije. na značaju tokom već pomenute Revolucije. Istoričari se slažu s činjenicom da je uloga srpskog nacionalnog korpusa tokom ovih, ratnih dešavanja najuže vezana sa dešavanjima u i oko Perleza. 2. septembra 1848. godine mađarske snage pod komandom Ernea Kiša, nakon višednevne bitke uspevaju da skrše otpor srpskih branilaca i ulaze u selo, pustošeći sve bitnije objekte. Tom prilikom spaljena je i pravoslavna crkva. Dešavanja uoči bitke, kao i svedočanstvo o bojevima, izdaji i stradanju, pružaju nam memoari generalštabnog majora Jovana Stefanovića Vilovskog. Prva Bitka kod Perleza je ovekovečena Štrohmajerovom litografijom, a nepoznati narodni pevač je opevao izdaju poručnika Drakulića i njegovo kukavičko povlačenje s bojnog polja. Druga bitka kod Perleza samo je deo velike Banatske kampanje vojvode Stevana Šupljikca, a vođena je u januaru 1849. godine. Svedočanstva o ovom događaju pružaju nam beleške komandanta srpskih četa, Đorđa Stratimirovića. Zanimljiv je podatak da su se uoči ove bitke, kojom prilikom je Perlez oslobođen, na položaju pred Perlezom (danas poznatom kao Bedem) na istoj strani fronta nalazili pukovnik Đorđe Stratimirović, komandant srpskih dobrovoljaca Stevan Knićanin, patrijarh srpski Josif Rajačić i hrvatski ban Josip Jelačić, čija je laka konjica imala presudan uticaj na pobedu austrijsko-srpske vojske i proterivanje regimenti Ernea Kiša ka Aradu. Godine 1910. Perlez je veliko selo pored Begeja sa 979 kuća i 6190 stanovnika, gde dominiraju tri nacionalnosti: Srbi, Nemci i Hrvati. Selo ima poštu i telegraf, Sreski sud sa zatvorom, katastar, Sresku štedionicu, Štednu zadrugu, ispostavu Pančevačke narodne banke, ispostavu Južnomađarske privredne banke i parni mlin. Drugi svetski rat u Perlezu obeležili su nemili događaji, kao što su masovno hapšenje muškog stanovništva srpske nacionalnosti starog između 15 i 50 godina (slično događaju kog je u romanu „Salaš u Malom Ritu” ispričao Arsen Diklić); vešanje banatskih rodoljuba na trgu ispred pravoslavne crkve, o čemu svedoče potresne fotografije (od kojih se jedna čak može pronaći u jerusalimskom muzeju „Jadvašem”); te prisilno iseljavanje nemačkog stanovništva od strane nove, takozvane narodne vlasti. Perlez je oslobođen 4. oktobra 1944. godine, a kolonizacija srpskog stanovništva sa područja Bosne i Hercegovine i Hrvatske, otpočela je već s proleća 1945. Prilikom naseljavanja, u Perlez je došlo 123 porodica, ali je nakon povratka nekolicine ostalo 118 kolonističkih domaćinstava. Ubrzo po oslobođenju, Perlez se razvio u opštinski centar. U okvir opštine Perlez ušla su sledeća naseljena mesta: Knićanin, Čenta, Farkaždin, Orlovat, Tomaševac i Botoš. Kao opština, Perlez je egzistirao do 1966. godine, kad ulazi u sastav opštine Zrenjanin. Perlez se nalazi na teritoriji Banata u sastavu AP Vojvodine i Republike Srbije. Površina katastarske opštine Perlez je 100,3 kvadratnih kilometara. Zanimljiv je podatak da je po površini, Perlez druga najveća Mesna zajednica na teritoriji grada Zrenjanina i da je po prostranstvu veći od 5 suverenih svetskih država! Prema popisu iz 2011. godine, u Perlezu je živelo 3383 stanovnika. Perlez se nalazi 25 kilometara južno od Zrenjanina na važnom magistralnom putu od Zrenjanina za Beograd i željezničkoj pruzi Tomaševac – Novi Sad. Udaljen je od Beograda 45 kilometara, a od Novog Sada 55 kilometara. Tačan geografski položaj Perleza je 20°22’32” istočne geografske dužine i 40°12’17” severne geografske širine.
   Važno je istaći da teritorija Perleza uključuje i najveći deo Specijalnog rezervata prirode „Stari Begej – Carska bara”, ramsarsku oblast od državnog i međunarodnog značaja.

   IZVOR: Lična karta sela Perlez

   Odgovori

2. 22. avgust 2017. u 14:05

   vojislav ananić

   STAJIĆEVO

   Stajićevo se nalazi na lesnoj terasi između Potiske aluvijalne ravni na zapadu i Tamiškog platoa na istoku, na 12 km magistralnog puta Zrenjanin- Beograd uz levu obalu Begeja., tako da je udaljen od Beograda 60 km. Naselje se nalazi na 450 17′ 23” severne geografske širine i na 20o i 27′ 14” istočne geografske dužine. Stajićevo je tipično ravničarsko selo na nadmorskoj visini od oko 76m.

   O samom naselju postoje podaci koje je sam osnivač paroh elemirski Sava Stajić u Letopisu Matice srpske knj 306 iz 1925 godine publikovao,a među prvim redovima čitamo :
   “Stajićevo leži u Banatskoj ravnici nedaleko od Opštine Ečka na kamenitom drumu Veliki Bečkerek-Titel,na reci Begej ”
   Agrarna reforma (1918-1941) imala je za cilj da se izmeniti vlasnička struktura zemljišta i ispuni obećanje Kralja Petra Karađorđevića dato dobrovoljcima na Krfu, da će ih sve nagraditi određenom površinom obradive zemlje.
   Oduzeta zemlja od vlastele u V. Bečkerečkoj županiji deljena je srpskim dobrovoljcima iz Bosne, Like, Dalmacije, Srbije, Vojvodine i drugih krajeva.
   Srpski živalj iz ovih krajeva, bivši kmetovi, sluge i bezemljaši mogli su dobiti određenu površinu zemlje u zakup. Njihova nesreća bila je u tome što nisu imali novca da plate zakupninu niti su imali osnovna sredstva za rad u poljoprivredi.
   Videvši kako mu se parohijani, inače vredni ljudi, muče i teško žive, paroh elemirski Sava Stajić je pokrenuo neobičnu akciju da se izvrši kolonizacija srpske sirotinje
   Lični prijatelj je episkopa Temišvarskog dr. Georgija Letića i dr. Dušana Grgina, narodnog poslanika V. Bečkerečke županije, a tadašnjeg načelnika u ministarstvu za agrarnu reformu.
   Obojica su mu dali blagoslov i odobrenje da započne kolonizaciju srpske sirotinje iz Elemira, Aradca, Farkaždina, Ečke, Taraša, Kumana, Botoša i Orlovata.
   Svi kolonisti su bez izuzetka dobili 8 kj. i 110 800 kv. hvati kvalitetne oranice.
   Broj kolonista se do 1922. g. popeo na 231. porodicu.
   Kolonizirane porodice bile su iz :
   Kumana – 9 porodica Taraša – 25 porodica Elemira – 42 porodice Araca – 62 porodice Ečke – 26 porodica Botoša – 8 porodica Orlovata – 12 porodica Farkaždina – 42 porodice Slovenije – 1 porodica Bosne – 1 porodica
   Ukupno 231 kolonizirana porodica sa 1270 porodičnih članova.
   Spisak svih koloniziranih porodica sadržan je u Parohijskom letopisu Stajićeva, a autentični i originalni rukopis može se naći u Letopisu Matice srpske knj 306 iz 1925 godine.
   Selo je projektovano i izgrađeno kvadratnog oblika, sa pet ulica pravca istok-zapad i jednom poprečnom koja deli selo na polovinu pravca sever-jug.
   Sve ulice se seku pod pravim uglom i između sebe čine osam istovetnih kvartova a svaki
   kvart ima 30 istovetnih kućnih placeva veličine 100 x 30 metara.
   Dodela placeva za izgradnju kuća kao i dozvola za početak izgradnje izvršena je 26.7.1922. godine.
   Zahvaljujući povoljnim državnim kreditima kao i kreditima građevinskih preduzeća i trgovina u V. Bečkereku i Titelu, dobro organizovanoj Agrarnoj zajednici kao i sprezi i međusobnoj pomoći, do 1925. g. izgrađeno je 198 kuća u kojima je živelo oko 1270 stanovnika srpske nacionalnosti, pravoslavne veroispovesti.
   “Što je ovaj uspeh postignut, ima se zahvaliti, pre svega, umešnosti u radu ,zadrugarstvu, međusobnom ispomaganju samih kolonista, beskamatnom državnom kreditu, kao i cigljani i građevinskom preduzeću d.d. u Velikom Bečkereku i Pilani d.d. u Titelu, jer ovi zavodi su kolonistima uz povoljne uslove kreditirali građevinski materijal ”
   Pisao je paroh Sava Stajić
   Uzeto iz parohijskog letopisa Stajićeva :
   “Kolonističke kuće imaju tip naših vojvodjanskih seljačkih kuća.
   Učinjen je predlog preko Saveza za Agrarne zajednice u V. Bečkereku da se sve nove zgrade na Koloniji oproste od plaćanja kućarine na (deset) 10 godina.
   Oblik sela je kvadrat ,sa jednom uzdržnom ulicom ,glavnom, i četiri poprečne, sporedne ulice.
   Ulice su 30 metara široke i 80 metara duge. I ulice i dvorišta zasađena su dudovima, bagremovim mladicama,a bašte voćem: višnjama i šljivama. ”
   Selo je dobilo naziv Stajićevo, po svome osnivaču g-dinu Savi Stajiću
   Gospodin Sava Stajić Paroh iz Spskog Elemira rođen je u Velikom Bečkereku dana 14/27 januara 1881 godine od oca Ljubomira Stajića posednika i Perside rođene Stanković, i pošto porodica Stajićevih potiče iz Srpske Neuzine to je i njegovo rođenje upisano u knjige Krštenih u Neuzini.
   Odrastao je u Velikom Bečkereku gde je završio osnovnu školu i veliku Gimnaziju. Slušao je Pravne nauke u Gracu, a Bogosloviju je apsolvirao u Sremskim Karlovcima.
   Bio je oženjen Draginjom Popov i otac je kćeri Milisave (Bebe). Od 1904 godine bio je sveštenik u Srpskom Elemiru. Sava Stajić umro je u Elemiru 1936 godine.
   Prilikom naseljavanja Stajićeva, izgradnja škole je bila među prioritetima doseljenika.
   Toga je svestan bio i ogranizator kolonista paroh g. Savo Stajić koji je bio odlučan u svojoj opredeljenosti,prilikom naseljavanja na ovoj teritoriji „Prvo škola ,pa onda crvka!”
   Već 1923. godine počela je gradnja škole koja se sastojala od jedne učionice i učiteljskog stana.Kupljen je školski inventar i imenovan učitelj g. Blažo Nikolic.
   Dana 1. septembra 1924. godine počela je sa radom četvorogorišnja škola u Stajićevu koja je te godine upisala 84 učenika.
   Maja 1934. godine, osvećen je temelj nove zgrade. Osvećenje temelja izvršio je Arhijerjski namesnik Protojerej g. Savo Stajić uz prisustvo mnogih uvaženih gostiju, učenika i roditelja.
   Uz dobru ogranizaciju poslova posao na izgradnji škole završen je do kraja iste godine i škola se sastojala od dve učionice, fiskulturne sale, zbornice i prostranog zatvorenog ulaza.
   Dana 1. decembra 1934. godine na Dan ujedinjenja Kraljevine SHS izvršeno je osvećenje školske zgrade. Osvećenje je lično izvršio Episkop Banatski g. dr Georgije Letić.Nova škola počela je sa radom sledeće godine(1935.) kao četvororazredna škola pa je za potrebe naimenovan još jedan učitelj Blagota Kolenčić .Uvođenjem Zakona o obaveznom osmogodišnjem obrazovanju deca iz ovog sela više razrede pohađaju u Ečki.
   Odlukom školskog i mesnog odbora sva novčana sredstva ^prikupljena u seosku i školsku kasu, kao i pomoć šire društvene zajednice, u prvom redu opštine Zrenjanin usmeravaju se u dogradnju i proširenje školskog prostora počev od 1960. godine.
   Već školske 1962/63 godine završena je izgradnja još dve učionice a ubrzo i kabineta za opšte tehničko obrazovanje. Te iste godine sa radom počinje i peti i šesti razred da bi se svake godine postepeno povećavao do prerastanja u osmogodišnju školu.
   Početkom 1980. godine počinje izgradnja nove zgrade predškolske ustanove, kotlarnice i centralnog grejanja za celu školu a koje se 1982. godine stavljaju u funkciju. Stara škola se ruši a na njenom mestu gradi se nova zgrada.
   Početkom 1990. godine nastavlja se dogradnja škole u čijem sklopu se grade četiri prostorije za kabinetsku nastavu i tereni za male sportove.
   Školske 1992/93. ova investicija se stavlja u funkciju.
   U periodu 2000/01. dograđene su još tri prostorije za potrebe sekretara,direktora i nova zbornica. Druga zajednička briga kolonista bila je izgradnja pravoslavnog hrama.
   Prilozima meštana u novcu i radu, izgradnja crkve od nabijene zemlje započeta je 24.08.1926.g. Završetak radova i osveštavanje hrama obavljeno je 3.11.1926. g. Crkva je posvećena uspenju Presvetle Bogorodice (Velika Gospojina ), 28. avgusta što je ujedno i Hramova i seoska slava.
   Njegovo prevosveštenstvo. dr. Georgije Letić episkop
   temišvarski dolazi po drugi put na koloniju 1.12.1934.g. i tom prilikom osveštava novo izgrađenu školu i polaže kamen temeljac za novu crkvu. Gradnja crkve u kasnovizantijskom stilu bila je prava retkost u Banatu i trajala je dve godine.
   Godine 1926. organizovana je samostalna crkvena Opština čiji je Predsednik bio gdin Radonić, a Podpredsednik Markov, donešena je odluka da se podigne jedna zgrada u kojoj će
   se boslužiti, i iste godine je osveštan temelj.
   U temelj stavljen je u jednoj staklenoj boci u istočnom uglu sledeći natpis:
   “U ime Oca i Sina i Svetoga duha :
   Dom ovaj namenjen parohijskom stanu pravosiavnoj srpskoj crkvenoj opštini u Stajićevu osnovan je na dan rođenja Njeg. Kr. Visočanstva Petra, Prestoionasiednika Krajevina Srba, Hrvata i Siovenaca 24 avg / 02 sep 1926 godine.
   Dom ovaj podiže Prav.Srp. Crkvena Opština u Stajićevu iz priioga vernih”.
   Temelj za parohijski stan osvetio je Jeromonah Milutin Vujić u prisustvu naroda i otpočeta je izgradnja.
   „Godine 1934. Savet crkvenog odbora je doneo odluku da se otpočne gradnja novog hrama.
   Smrću Kralja Aleksandra koji je poginuo 9 oktobra u Marseju zbog velike narodne žalosti osvešćenje temelja odloženo je.
   Pošto je minulo šest nedelja velike narodne žalosti za Ijubljenim Kraljem, 1 decembra na dan Ujedinjenja u potpunoj tišini njegovo Pravosveštenstvo Georgije Letić Episkop Banatski izvršio je polaganje kamena temeljca i osveštao temelje novog hrama”.
   Citat iz Parohijskog letopisa Stajićeva
   Prvi paroh stajićanski bio je Milutin Vujić , a njegov rukopis nalazimo medu prvima u letopisu stajićanske crkve.
   On je originalni dokument koji je pisao za Letopis Matice Srpske osnivač sela Sava Stajić prepisao 1927 u letopis parohije Stajićevo ostavivši na taj način podatke o parohu koji je zaslužan za nastanak sela koje i nosi njegovo ime.
   Paroh Milutin Vujić je kasnije često darivao crkvu poklonima i prilozima a godine 1975. poklonio je crkvi zvono teško 150 kg.
   Kako se u Orlovatu u to vreme gradila takođe nova crkva za koju je nov ikonostas izradio naš poznati slikar Dimitrije Popović, stari ikonostas koji se nalazio u staroj crkvi a koji je rađen 1772.g. Orlovaćani poklanjaju Stajićanskoj novoj crkvi. Crkva je završena i osvećena na dan hramove i seoske slave 28.08.1936.g.

   IZVOR: Lična karta sela Stajićevo

   Odgovori

3. 22. avgust 2017. u 14:07

   vojislav ananić

   Čenta

   Na području Čente i njenog atara život ljudskih zajednica od najstarijih vremena do današnjih dana tekao je neprekidno. Sama činjenica da je udaljenost Dunava, Tise, Begeja i Tamiša 2km do 5km govori da je ovo područje raskrsnica vodenih puteva koji su sve do početka XX veka imali prvenstveni značaj u životu ljudi i transportu robe.
   Prvi tragovi arheoloških nalazišta u ataru i mestu Čenta sreću se kao rezultat organizovanih obilazaka terena posle 1945. godine.
   Posle više sistematskih obilazaka terena u ataru Čente objavljenih 1960ih i 1970ih godina, vršeno je i sakupljanje površinskih i slučajnih nalaza. Najčešće prilikom iskopa zemljišta za izradu cigle, na brojnim poljskim ciglanama oko Čente.
   Potez Beli breg zatim Budžak, Čajšik, Hrastova greda, Mali alas i Veliki alas predstavljaju površinska arheološka nalazišta ulomaka keramike, zemunica i oruđa iz viših perioda praistorije od doba srednjeg neolita pa sve do gvozdenog doba.
   U prvoj deceniji prvog veka u Panonsku niziju dolaze nova plemena Iransko-juznoruskog porekla. Među njima su najznačajniji sarmatski Jezigi. Rimljani su u to vreme vladali Sremom i južnom Bačkom i sa Sarmatima su uglavnom bili u prijateljskim odnosima. Na prostoru duž leve obale Tise do njenog ušća u Dunav, živelo je sarmatsko pleme Limigani. Pripadnici ovog plemena su pljačkali i napadali područje sa druge strane Tise i Dunava tako da je rimski car Konstancijus II poveo odlučujući rat protiv njih. Rimski istoričar Amijen Marcelin je opisao ovaj rat: da se odvijao na prostoru današnjeg atara Čente i Perleza. To je ujedno i najstariji opis našeg kraja.
   Već krajem 111. godine Rimsko carstvo biva ugroženo najezdom varvara iz Istočne Evrope. Rimljani tada beže ka zapadu a na prostoru današnjeg Banata događaju se velike etničke promene, na ove prostore dolaze u periodu od IV do VII veka, prvo Agatirsi, a zatim Huni, Germani i Langobardi, da bi Avari 567. Godine osvojili celu današnju Vojvodinu. Dokazi o naseljima Avara na prostorima današnje Čente pronađene su u poslednjoj deceniji XX veka.
   Prvobitno su, na prostoru današnje Čente, postojala tri naselja Alas(prvi zapisi iz 1342.godine), Onoš(prvi zapisi iz 1147.godine) i Ječin(prvi zapisi iz 1405.godine). Ne postoje tačni zapisi kad su se ova tri naselja ujedinila ali se zna da se prvi zapisi o Čenti javljaju 1594.godine u poreskim spisima Turaka. Postoje samo pretpostavke odakle su poticali tadašnji stanovnici Čente ali verovatno je jedna od najtačnijih pretpostavki da su potekli sa Kosmeta.
   Glavni izvor prihoda stanovništva u XVI veku predstavlja utovar i istovar soli, čak 80% prihoda. Ovaj podatak je poznat iz poreskih spisa Turaka iz 1567.godine. Te iste godine u tadašnjoj Čenti broj domaćinstava iznosi 33.
   U proleće 1737.godine javlja se kuga. Austrija ulazi u rat sa Turskom. Te iste godine preživeli meštani Čente prelaze u novo naselje kako bi izbegli nove nalete bolesti. Nešto kasnije, 1751.godine Čenta postaje značajno mesto ulaskom u sastav Banatske zemaljske milicije i selu se menja ime u Leopoldovo.
   Iako je vojna granica ukinuta 1872.godine stari naziv sela bice vraćen zvanično tek 01.08.1888.godine. 1814.godine vožd Karađorđe donosi zvono za novu crkvu kako bi se zahvalio čenćanskim graničarima koji su mu tokom ustanka pomagali prilikom prevoza municije i oružja za ustanike.
   Broj stanovnika u selu od 1948.godine konstantno je u opadanju. Te iste godine zabeležen je broj stanovnika od oko 3293, da bi samo 20 godina kasnije taj broj iznosio 3182 lica. Najveći pad u broju stanovnika selo beleži 1991.godine i taj broj iznosi 2946 lica. Od tog perioda do 2011.godine selo je poraslo za stotinak stanovnika ali i dalje beleži pad u prirodnom priraštaju. Polna struktura u selu je sledeća: od ukupnog broja stanovnika koji iznosi 3050 ljudi 1511 meštana su ženskog pola a 1539 su muškarci. 40,02% od ukupnog stanovništva čine zaposleni, od toga 431 žena odnosno 796 muškaraca. Većinsko stanovništvo čine 95% Srba, 3% Roma, ostatak čine Mađari i Slovaci.

   Izvor: LIČNA KARTA SELA Čenta

   Odgovori

4. 31. avgust 2017. u 08:23

   vojislav ananić

   Zrenjanin

   Grad je nastao u središnjem delu Banata na reci Begej. Teško je utvrditi kada se to dogodilo, ali najstarije vesti o Bečkereku u pisanim izvorima potiču iz XIV veka. Tačnije, ostalo je zapisano da je naselje Bečkerek postojalo već tada, o čemu svedoči diploma budimskog kaptola od 10. jula 1326. godine. Sudeći po veličini desetka, Bečkerek je tridesetih godina XIV veka bio osrednje selo.
   Od nastanka pa do sredine XVI veka je bio pod Ugarima i srpskim despotima Stefanom Lazarevićem i Đurđem Brankovićem. Mehmed paša Sokolović osvojio je bečkerečku tvrđavu 1551. godine, podignutu četvrt veka ranije. Turci su gospodarili tvrđavom sve do njenog rušenja 1701. godine, a proterani su iz Bečkereka 1716. godine, od strane austrijske vojske. Nakon toga, Austrija pristupa kolonizaciji ovih krajeva naseljavajući Srbe iz Potisja, Mađare i Nemce, a nešto kasnije i Francuze, Špance i Italijane. Tokom istorije grad je menjao svoje ime. Zvao se Bečkerek, Veliki Bečkerek, Nađ Bečkerek ili Gros Bečkerek, kako su ga već na svojim jezicima nazivali Srbi, Mađari ili Nemci.

   Privredni uspon Velikog Bečkereka počinje sredinom XVIII veka. Prva osnovna škola otvorena je 1722. godine, a prva pivara je osnovana 1745. godine. Veliki Bečkerek je postao trgovište i dobio Magistrat 6. juna 1769. godine, poveljom Marije Terezije. Iste godine počela je sa radom prva bolnica, dok je prva apoteka osnovana 1784. godine. Latinoslovenska škola je osnovana u Velikom Bečkereku 1795, a prva gimnazija 1839. godine, kada je izgrađena i zgrada pozorišta. Pet godina kasnije, 1844. počela je sa radom prva banka. Prva štamparija je osnovana 1847. godine, prve lokalne novine u Velikom Bečkereku štampane su 1851. godine, a Srpska čitaonica je osnovana 1864. godine.

   Pod austrijskom i austrougarskom vlašću Veliki Bečkerek je ostao sve do 17. novembra 1918. godine, kada je srpska vojska ušla u grad na čelu sa „brigadirom” Dragutinom J. Ristićem. Na sednici Gradskog veća grada Velikog Bečkereka, održanoj 29. septembra 1934. godine, narodni poslanik i većnik dr Toša Rajić je podneo predlog o promeni imena grada Velikog Bečkereka u Petrovgrad, po imenu Kralja Petra I Oslobodioca. Od 18. februara 1935. godine grad nosi ime Petrovgrad i zadržao ga je sve do 2. oktobra 1946. godine, kada je dobio današnji naziv, po narodnom heroju Žarku Zrenjaninu – Uči.

   Danas je Zrenjanin centar istoimene opštine sa 22 naseljena mesta. Prostire se na površini od 1.326 km2, a prema poslednjem popisu stanovništva iz 2011. godine u opštini živi 122.714 stanovnika. U samom gradu živi 75.743 žitelja, pripadnika 25 naroda i nacionalnih manjina. Zrenjanin je sedište Srednjebanatskog okruga i značajan je ekonomski, politički, administrativno-upravni, zdravstveni, obrazovni, verski, kulturni i sportski centar Republike Srbije.

   Legenda o Lalama
   Posle pobede trupa Marije Terezije nad turcima, negde u Bačkoj upriličena je velika vojnička smotra. Postrojeni pred caricom stajali su prekaljeni borci-graničari iz Bačke i Srema. Dolazak Banaćana bio je nesiguran, jer nabujala Tisa nije dozvoljavala prelazak u Bačku. Primivši raport, Marija Trezija je obišla ešalon vojnika, pozdravljajući ih i deleći im odlikovanja. Dolazak Banaćana u tim trenucima iznenadio je visoke oficire i carske dostojanstvenike, jer odlikovanja za njih nisu bila pripremljena. Videvši da nema pripremljene gvozdene kolajne, carica se nije zbunila već je skinula svoj skupoceni , zlatni carski lanac na kome je u obliku priveska bila prekrasna lala (cvet koji je simbolizovao lepotu, harmoniju i bogatstvo). Sa zadovoljstvom je prišla banatskom oficiru i stavila mu ga oko vrata. Za vreme ručka, nakon smotre, ljubomorni vojnici i oficiri ismevali su banaćane oslovljavajući ih – Lalama. Od tada do danas Banaćani ostadoše Lale.
   Izvor: Internet

   Odgovori

5. 10. septembar 2017. u 05:56

   vojislav ananić

   (VELIKI) BEČKEREK -PETROVGRAD – ZRENJANIN

   Motor razvoja cele Vojvodine

   Nalazišta neolita – epohe koju karakteriše pojava prvih praistorijskih zajednica čiji se opstanak zasnivao na proizvodnji hrane – ukazuju da je ovaj kraj bio davno naseljen (lokaliteti Krstićeva humka i Kameni vinogradi). U susednom Botošu otkrivena je manja neolitska nekropola iz rane faze vinčanske kulture. Iz neolita (potiske kulture) potiče i čuveni figuralni žrtvenik “sedeća boginja”, koja se čuva u Narodnom muzeju u Zrenjaninu.
   Na pragu nove ere na ovom području živela su mnogobrojna starosedelačka i pridošla plemena: Tračani, Dačani, Goti, Sarmati (nalazište Sarmatsko groblje) i Jazigi.
   U okolini Zrenjanina i u samom gradu postoji veliki broj arheoloških lokaliteta koji pripadaju slovenskom periodu (fragmenti slovenske keramike u krugu fabrike kože na Panjijevoj ciglani).
   Najstariji pisani pomen Bečkereka (Beče kereke) datira iz 1381, a vezan je za vest o održavanju vašara. Godinu dana kasnije u Bečkereku su boravili skupljači papskog desetka. Pred opasnošću od Turaka, Mađari sve više odlaze na sever, a na njihovo mesto dolazi srpsko stanovništvo iz krajeva južno od Save i Dunava, pa je tako Bečkerek vremenom postao pretežno srpsko naselje. Krajem 1403. godine despot Stefan Lazarevic dobio je, kao vazal ugarskog kralja velika imanja u Ugarskoj, među kojima je bio i Bečkerek, što, takođe, dovodi do novog priliva Srba. Godine 1416, Bečkerek je stradao od upada Turaka, a 1422, prvi put se pominje kao varoš. Francuz Bertrandon de la Brokijer prešao je tu (1433. godine) preko dve reke mostom. Posle pogibije “cara” Jovana Nenada (1527), kralj Jovan Zapolja počeo je da gradi bečkerečku tvrđavu (uzdizala se na mestu današnje zgrade Skupštine opštine), koju će potom, završiti car Ferdinand (zapaljena je u Bečkom ratu). Godine 1540, Petar Smederevac iz Bečkereka, vanredni majstor među zlatarima 16. veka, okovao je u srebro jevanđelje u spomen na vladiku Maksima, “bivšago despota” (prvi sačuvani okov jevanđelja sa natpisom i imenom majstora).
   Turci su osvojili Bečkerek 1551. godine. Mehmed-paša Sokolović koji je tokom sledeće godine završio osvajanje Banata i Temišvara, nije zaboravio usluge bečkerečkih Srba učinjenih turskoj vojsci prilikom osvajanja grada. Po svedočenju Evlije Čelebije – “Mehmed-paša je, na osnovu carskog fermana, proširio tvrđavu i izgradio dobro naseljenu i izgrađenu veli- ku varoš. Svo stanovništvo ove varoši oslobođeno je, carskim patentom (hatišerif) svih poreza ustanovljenih državnim zakonima i izvanrednih teških nameta”. Osnivanjem vakufa sam Mehmed Sokolović je, izgleda, i najviše učinio za napredak Bečkereka. Shodno najranijem sačuvanom turskom popisu (iz 1567) vakufu su pripadali: džamija, hamam, 22 dućana, jedan vnograd, 4 kuće i 5 mlinova, kao i tri ostrva sa ritom, uz nekoliko okolnih sela.
   Iz istog izvora još saznajemo da je varoš, odnosno kasaba Bečkerek imala 38 muslimanskih kuća (zajedno sa članovima gradske posade, među njima je 12 konvertita) i 294 hrišćanskih (Srbi, Mađari, Vlasi, a možda i druge nacije). Upisano je nekoliko kožuhara i kovača. A ukupan prihod od Bečkereka iznosio je 86.080 akči. Gajeni su: pšenica, vinova loza (vinogradi su bili u posedu i hrišćana i muslimana), zatim povrće, kudelja, pa ovce (koje su držali hrišćani, i to u velikom broju), svinje i pčele. Bio je razvijen i ribolov na Begeju (upisano je i nekoliko ribnjaka). O mestu i značaju trgovine, lokalne i tranzitne, svedoči postojanje posebne kanunname (zakona) za Bečkerek. Uz nedeljni pazar održavao se i godišnji vašar, a roba se dovozila kolima, kočijama i brodovima (velikim lađama i nasadima). Hrišćani su obavljali niz državnih službi vezanih, ponajpre, za održavanje tvrđave i ukonačavanje i opskrbu putnika i njihovih konja. Za uzvrat, uživali su određene poreske olakšice. Iz istog popisa se još saznaje da se Begej prelazio mostom, a na jednom od ostr- va, nasuprot gradu treba da se nalazila i porušena crkva (u čijem posedu su bili kasniji vakufski mlinovi). Među hrišćanima zabeleženo je i 7 popova (u sledećem popisu njihov broj će se smanjiti na 4). Po mnogo kasnijem kazivanju Evlije Čelebije, “svi hanovi, džamije, hamami, gostionice za siro- tinju (imaret), medrese, tekije, škole, mesdžidi i svi dućani i bazari u čaršiji, ukratko, sve građevine u ovoj varoši (šeher) svojina su (vakufa-zadužbine) mudrog Mehmed-paše Sokolovića. Građene su od tvrdog materijala i pokrivene olovom”. Inače, od samog početka turske vladavine Bečkerek je bio sedište istoimene nahije i neko vreme i sedište sandžak-bega.
   Plamen banatskog ustanka (1594), zahvatio je bio i Bečkerek; ustanici su ga, zakratko, bili preoteli od Turaka, pa su ga Turci, potom “plenili”. Ali su Srbi, izgleda, uspeli da održe povlastice, te se Bečkerek ubrzo oporavio i postao znatno mesto. Već pominjani svetski putnik Evlija Čelebija ističe da naselje napreduje zahvaljujući povlasticama, otuda i mnogo bogatih trgovca – hadžija. Dok se muslimanski stanovnici odevaju kao krajišnici i govore “poturski”, sva raja i beraja (povlašćeno stanovništvo) su, kaže on, vlaške i srpske narodnosti. Da se Bečkerek zanatstvom i trgovinom izdvajao od ostalih mesta u Banatu toga doba svedoče i dva popisa priložnika Pećke patrijaršije (Katastizi iz 1660, i 1666. godine); tu su, naime, zabeleženi: šest ćurčija, po četiri terzija i čizmara, dvojica kalajdžija i po jedan kujundžija, tufekčija (puškar) i bozadžija.
   U Bečkereku je bilo sedište vladike (“bogohranimi grad”) i protojereja. Sudeći po imenima, osim Srba bilo je još i Cincara i Grka. Uoči Bečkog rata (1683-1699), to je bila velika varoš tursko-istočnjačkog izgleda i načina ži- vota. Ustvari, grad se sastojao iz dva posebna naselja: varoši Bečkereka (sa svojom turskom i srpskom mahalom) i sela Gradne Ulice (sa crkvicom).
   Jedina slika na kojoj se vide ostaci Bečkereka iz turskog doba (od koga nije ostalo gotovo ništa) jeste plan grada iz 1697. godine. Centralni deo tadašnjeg Bečkereka ostao je na istom mestu. U sredini se nalazilo utvrđenje – palanka (zemljani nasip i palisadi). Tik uz utvrđenje bila je lepa kamena džamija sa minaretom (bez krova, pošto je bila zapaljena). Ostale, manje vredne džamije bile su najverovatnije potpuno uništene. U blizini se nalazila zgrada s kubetom, verovatno turbe (tulbe). Već tada je bio naseljen i deo koji je kasnije nazvan “Dajčvaroš”, a možda i deo Gradnulice (koja je već ranije bila veliko samostalno naselje). Pristanište je bilo delimično izgrađeno od kamenih kocki. Na kanalu se vide i dva čamca, a odmah do kanala nalazilo se tursko groblje sa nišanima. U vreme kada su ga osvojile austrijske trupe (1717), naselje je imalo sto domova (nešto u Zrenjaninu kasnije dobija ime Veliki Bečkerek – Grossbetschkerek), u okviru je “Temišvarskog Banata”, koji je bio pod carskom dvorskom komorom i kao krunska oblast pripadao direktno dvoru.
   Zahvaljujući ogromnim melioracionim radovima (kanal Dunav-Tisa, Begejski kanal, koji je kasnije povezan s Tamišem), uvođenju stranih industrijskih i egzotičnih biljaka (duvan, šafran, pamuk) i kolonizaciji, došlo je do snažnog ekonomskog razvoja cele današnje Vojvodine, a posebno Banata. Dosta opustelu zemlju naseljavali su najpre nemački zanatlije i grčki i cincarski trgovci, kao i Srbi iz razvojačene Potiske i Pomoriške vojne granice. Gro stanovništva Velikog Bečkereka sačinjavali su Srbi, koji su imali svoju autonomiju (stanovali su u Gradnulici i Dolji). Naseljavaju se, potom, i Rumuni, Italijani, Francuzi, Španci – otuda Nova Barcelona na levoj obali Begeja. Na osnovu privilegije carice Marije Terezije (1769) – dobija status trgovišta – stanovnici grada postali su slobodni, a delili su se na “građane” i “sustavnike” (zemljoradnici, vinogradari, nadničari). Deset godine kasnije u Velikom Bečkereku je bilo sedište novoosnovane Torontalske županije, a 1787, dobio je privilegiju održavanja nedeljnih vašara.
   Veliki požar 1807. godine uništio je bio gotovo sve građevine. Međutim, grad se od požara brzo oporavio. Izvršena je nova regulacija ulica, a kuće su izgrađene od čvršćeg materijala. Obnavljani su i putevi, naročito je bio živ vodeni saobraćaj na Begeju. Zahvaljujući adaptaciji državnog magacina žitarica Bečkerek je 1839. godine dobio i prvu pozorišnu zgradu, a 1846, počela je s radom Gimnazija (inače, prve javne škole postojale su ovde već od 1795), godinu dana kasnije pokrenuta je i prva gradska štamparija. Uz raniju pravoslavnu i katoličku crkvu, sagrađena je i evangelistička, a potom i sinagoga (stara). Dižu se i privredni objekti: ciglana (Daunova), parni mlin, parna pilana, parna pekara. Godine 1891, uveden je telefon, a pet godina kasnije grad je dobio i električno osvetljenje. U međuvremenu je železničkom prugom bio povezan sa Kikindom, Vršcem, Temišvarom i Pančevom. U Bečkereku izlaze listovi na nemačkom, mađarskom i srpskom jeziku. Ima srpsku čitaonicu, biblioteku, bioskop, štamparije. Tu je rođeno nekoliko značajnih slikara (Konstantin Danil), pisaca i glumaca. U Veliki Bečkerek je 27. novembra 1918, ušla srpska vojska.
   U međuratnom periodu (grad od 1935. nosi novo ime – Petrovgrad) razvija se industrija, znatna je i trgovina (žitom i stokom). Osnivaju se nove škole; gimnazije, trgovačka akademija i građanska škola, arhivi (županijski i gradski) i biblioteka. Tu je još uvek i sedište katoličke nadbiskupije.
   Kao jedno od žarišta ustanka i borbe protiv nemačkog okupatora u Banatu, grad s okolinom je stradao u vreme Drugog svetskog rata. Od 1300 Jevreja nijedan se posle rata nije vratio, a 8000 Nemaca je proterano. U znak sećanja na narodnog heroja Žarka Zrenjanina grad je 1946. dobio novo ime – Zrenjanin. U posleratnom periodu Zrenjanin je postao kulturni, prosvetni i privredni centar Banata. Ima stručne škole, gimnaziju, više škole, Istorijski arhiv, Muzej, Galeriju slika i umetničku koloniju u Ečki. U gradu postoje tri pravoslavne crkve i po jedna katolička, evangelistička i reformatorska, sve u užem centru grada. A tu je i najstarije i najlepše barokno pozorišno zdanje u zemlji. Središte je bogate poljoprivredne okoline, a pre rata je bio i veliki industrijski centar, sa 41 fabrikom. Od toga je preostalo samo nešto prehrambene industrije. Na sajtu Zrenjanina čitamo: “Uz okruženje najplodnije zemlje u Banatu (…), sa prirodnim bogatstvima u zemlji (nafta, gas), sa dugom industrijskom (prva fabrika datira iz 1746) i obrazovnom tradicijom, sa radnom kulturom i opštom kulturom tolerantnosti i otvorenosti prema svetu, dobar ambijent za sve vrste investicionih aranžmana”. Zrenjanin ima oko 85.000 stanovnika, među kojima pripadnike 22 nacije i nacionalnosti. Najbrojniji su Srbi, pa Mađari, zatim slede Hrvati, Rumuni, Slovaci, Makedonci, Slovenci, Crnogorci, Italijani, Nemci, Rusi, Rusini, Česi, Romi i drugi.
   Kroz Zrenjanin vodi magistralni put i pruga Beograd-Zrenjanin-Kikinda, deo kanala Dunav-Tisa i plovni Begej (s privlačnim parkovima “Plankova bašta” i “Čok liget”). U blizini je, pored Melenaca, i banja Rusanda sa lekovitim blatom, kao i ribnjak Ečka (poizvodnja šarana i šaranske mlađi, jedan od najvećih slatkovodnih ribnjaka u Evropi, a tu je i poznata slikarska kolonija). Glavni vidovi turizma su lovni i banjski.

   Izvor: OLGA ZIROJEVIĆ, Panonska urbana kultura, Beograd, 2015.

   Odgovori

6. 15. septembar 2017. u 10:32

   vojislav ananić

   Bečkerek (Petrovgrad, Zrenjanin)

   Nalazio se u Tor.ontalskoj županiji. Kao varoš zabeležen je 1331., a kao utvrđenje okb 1441. 1482/3 držao ga je u posedu despot Vuk, Zmaj Ognjeni. Srpsko stanovništvo u Bečkereku toga doba bilo je verovatno poreklom iz Severne Srbije. Neke vrste balkanske radinosti, kao kujundžiska, izgleda, bile su u Bečkereku u to doba lepo razvijene. Jedno od najlepših dela naše prepisivačke umetnosti, remek delo svoje vrste jevanđelje vladike Maksima, „bivšago despota“ 1543, okovao je u Bečkereku u srebro Petar Smederevac.
   Bečkerek je ubrzo, izgleda, uz pomoć Srba, pao pod Turke (1551). Prvi turski zapovednik Bečkereka bio je Mankoč (ili Malkoč) beg. Mehmed Sokolović, koji je osvojio Banat, nije zaboravio usluge bečkerečkih Srba, učinjenih turskoj vojsci prilikom osvojenja Bečkereka. Po Evliji Čelebiji Mehmed je kod sultana izradio te je Bečkerek dobio ferman kojim je dobio dszvolu „da proširi grad i od Bečkereka podigne jednu uređenu, bogatu i veliku varoš. Carskim hatišerifom on je sve žitelje ove varsši oslobodio od svih vojnih nameta i rabota i uredio da se dažbine, i to samo one, koje su propisane i unapred određene, plaćaju otsekom“.: Sam Mehmed Sokolović, izgleda, najviše je učinio za napredak Bečkereka. „U ovoj va- roši, piše Evlija, svi hanovi, sve džamije, amami, skloništa za strance i gostionice za sirotinju, medrese, tekije, škole, mesdžidi i svi dućani i trgovi u čaršiji, kratko rečeno sve zgrade, svojina su Mehmed-paše Sokolovića. To su zgrade od tvrdog materijala, pokrivene olovom“. Ovo Evlijino pričanje uglavnom odgovara istini. Mehmed Sokolović je zaista podigao u Bečkereku svoju zadužbinu — vakuf — „lepog izgleda kupatilo, i pored kupatila 22 sagrađena dućana“. Zadužbinu je osigurao povlasticama po kojima „takse, baždarinu, carine i svekoliki harač, i carski desetak; sve to pribira uprava vakufa“.
   I Srbi u Bečkereku su učestvovali u pokretu Srba od 1594 ali, izgleda, u manjoj meri. I kada su ustanici od Turaka kod Bečkereka potučeni, Turci su „plenili” Bečkerek ali su, iogleda, Srbi uspeli da održe povlastice te se Bečkerek ubrzo oporavio i postao znatno mesto.
   Po Evliji Bečkerek je za vreme Turaka bio palanka i sedište vojnih i upravnih vlasti. U Bečkereku je bilo sedište sandžaka, suda, muftije, emina i starešine Muhamedovih potomaka u nekoj pokrajini ili varoši. Bečkerek je u to doba bio znatno zanatlisko i trgovačko mesto — „varoš“ kako je zabeležen u našim spomenicima. Sa zanatstvom i trgovinom Bečkerek se odvajao od ostalih mesta u Banatu tog doba. 1669—0 zabeleženo je među priložnicima patrijaršije: 6 ćurčija, 4 terzije, 4 čizmara, 2 kalajdžije, 1 kujundžija, 1 tufekdžija i 1 bozadžija. Zlatarski i kujundžiski zanat ivgleda da je bio naročito razvijen. Na Begeju nalazilo se pristanište sagrađeno delomično od kamenih kocki.
   1660 zabeleženi su: pop Maksim, hadži Pavle, hadži Vujica, hadži Marinko, hadži Grujica, hadži Putnik Sima, Lauš, Sotir, Jovan, Vuja, Putnik, Nestor, Cveja, Andreja, Todor, Damjan, Radomir, Nikola, Žambas, Todor, Stojan, Milutin, Dmitar kalajdžija, Dmitar, Gavrilo, Miho čizmadžija, Veličko đak, Lauš, Maksim, Sima, Janeš, Stefan Budimac, Sava kujundžija, Fruginja, Pejica, Stefan, Nedeljko, Stojan, Ignjat, Mihailo, Sava, Radosav, Vuk đak, Miloš, Filip, Hranisav, Nedeljko, Mihailo Mahanaki, Radivoj, Paun, Aćim, Marinko, Aleksa, Đurađ, Mihailo, Dmitar. Kapggra, Steja, Radoje, Miloš, Kraguj, Jova, Petar, Vujin, Radiša, Nikola! (za dušu oca Kastre). 1666 zabeleženi su: protopop Petar, pop Damjan, jeromonah Jovan Krušedolac; monahinja, Salomija i Pelagija, knez Lauš, Stojan Senćanin, Hrnjak, Todor terzija, hadži Petar, hadži Marko, Feta, Janko, Jana, Manojlo, Živko Kančanin, hadži Đura, Živko čizmedžija, Marinko čizmedžija, Miloš Grk, Marko kujundžija, hadži Kaštra, Zaharije, Sava ćurčija, Radivoje, Radivoj terzija, Koja terzija, Đura terzija, Andrija ćurčija, Živko ćurčija, Raka ćurčija, Pana kadajdžija, Pejica Hratković, Radota, Neša, Cveja čizmedžija, Maksim tufekdžija, Nestor ćurčija, Petraško, Peja, Radoje ćurćija, Mavren, Pavle Vujić, Ilija bozadžija, Jovan Karlovčanin, Radoje Bešenovac, Dmitar kalajdžija, Ostoja, Jeremija, Stojan, Srdan, Milovan, Atanasko, Milić, Radošin. Tih godina živeo je i čuveni kujundžija Byić.
   Verski život bio je među Srbima u Bečkereku veoma razvijen. Bečkerek je bio sedište vladike — „bogohranimi grad“,i prote. Po Evliji u Bečkereku je živelo dosta bogatih trgovaca, zvanih „hadžija“, što se potpuno slaže sa onim što znamo iz naših spomenika. Među priložnicima patrijaršije zabeleženo je 9 hadžija. U Bečkereku su živele i monahinje. 1626 boraeio je u Bečkereku jedno vreme srpski patrijarh Pajsije.
   Bečkerek je za vreme Turaka pored srpskog stanovništva imao i cincarskog i grčkog. Na, ovaj elemenat skreću pažnju imena. Tako je zabeleženo ime Feta; ne znamo, da li je muško, ili žensko. Neka Jana priložila je za dušu svoga oca Jorge, a neki Manojlo za dušu svoga oca Parasku, a neki Mihailo za majku Agurasti. Sretamo imena: Sotir, Fijakta, Mihailo, Mahanaki. (U Gradnoj Ulici zbeležena su tri priložnika kao Grci: Kosta, Toma i Dimitrije). Izgleda da su već u to doba Grci zvani „Grcima“, jer je i neki Miloš zabeležen kao „Grk“. Prilikom Velike seobe iabegao je jedan deo Srba iz Bečkereka zajedno sa svojim protom u Edun (Adonj).
   1717 pao je Bečkerek pod austrisku vlast i tada je imao 100 domova. 1727 imao je samo 37 domova. Sa naseljavanjem Nemaca počelo se već 1724. 1737 naseljeno je u Bečkerek mnogo Španjolaca iz Barcelone koji su taj deo Bečkereka, u koji su se nastanili, nazvali Nova Barcelona. Njih je, izgleda, ubrzo istrebila kuga. 1736—7 imao je Bečkerek 40 poreskih obveznika ali je ubrzo strahovito stradao. 1739 umrlo je od kuge 24, a od Turaka odvedeno devet porodičnih starešina. 1740 imao 8 porodičkih starešina sa 4 oženjena i 1 neoženjenim sinom. Imena porodičnih starešina bila su: knez Janko Mitrović, Pera Bursić, Stanko ćurćija, Pera Lauško, Radivoj Gladnoigra, Todor Crkvenjakov, Kuzman Ravić, Jovan Marković. 1753 označen je kao srpsko-nemačko naselje. I Bečkerek je, izgleda, u znatnoj meri, naseljen 1752—3. 1,758 imao je 300 domova, a 1773 721 dom, od kojih 625 pravoslavnih i 96 katoličkih. I poreklo sveštenika ukazuje na to da je Bečkerek bio novo naselje.
   1767 imao je Bečkerek, sem prote — čije je mesto bilo upražnjeno — deset sveštenika: Isak Petrović, r. iz Vilova; Jovan Kojić, r. iz Slankamena; Todor Svetković, r. iz Sige; Jovan Jovanović, r. iz Novog Sada; Antonije Simić, r. iz M. Bečkereka; Georgije Stojković, r. iz Žablja; Vasa Savić, r. iz M. Bečkereka; Maksim Panić, r. iz Srema; Teodor Kadić, r. iz M. Bečkereka. 1769 postao je trgovište.
   Potesi: Arsenova greda, Bagljaš, Bantelek, Bela greda, Bečkerečka duž, Biš bara, Biškova umka, Blizanice, Varoško colje, Velika ada, Velika okruglica, Vešala, Vinogradi, Gola greda, Gornja Mužlja, Gradnulica, Debela unka, Deonice, Despotovac, Donja Mužlja, Duboki dol, Dugi siget, Dudara, Dukin vinotrad, Zabran, Zagaj, Zakot, Izlaz, Jarčenac, Katinci, Kopovo, Krivaja, Lamovita bara, Livade, Mala labudica, Mala okruglica, Martince, Mužljanski rit, Novi bunar, Okruglo kopovo, Orlovo, Pardanjska lenija, Peskulja (bara), Pesak, Pivarska strana, Popova unka, Rutava unka, Seona unka, Spajinski birt, Stara čikoška unka, Stara Tisa, Stuparski siget, Seljdeš, Tiljkov, Hajdučica, Crkveno polje, Crna bara, Ševino polje, Šuma.
   1879 delio se Bečkerek u devet kvartova, a imena pojedinih sokaka (ulica) trgova i delova, bila su ovakva. U prvom kvartu: Utrina. U drugom: Budžak (danas Mali Budžak). U trećem: Lađarski, Ribarski i Ruzmarinski sokak. U četvrtom: Gradnulički, Rackov, Sižanski, Turinski, Cvejićev i Šećersokak. U petom: Aljmaški sokak i Zlatna greda. U šestom: Vidalov, Dajićev, Đukićev, Lepojkin i Radovančev sJokak, i Kod krsta. U sedmom: Žitni trg, Svirčev sokak, Crni šor. U osmom: Budžak, Pivarski i Radičev sokak. U devetom: Amerika, Budžak, Vorgićev, Kolarov, i Krstićev sokak, i Riblja pijaca.
   Delovi varoši: Aljmački kraj, Amerika, Bika, Borđoš, Budžak, Grandulica, Dolje, Opavački kraj, Predgrađe, Srednja varoš, Ciganska mala, Čontika, Švapski kraj.
   Nazivi delova i obale Begeja: Virovi, Vodice, Gustoš (ili Kustoš), Ečanski vinogradi, Klečanski vinogradi, Kočina šuma, Krečana, Lamprog, Marjanov brod, Naklje (zavoj, okuka), Plandište, Saldum (Veliki i Mali), Skela, Smicalice, Stari Begej, U jagode, Ušće, Šuma (Velika i Mala).
   U Bečkereku su se rodili: Živan (Hajdarević) Crnogorac, prota i uvezivač knjiga (OKOI 1675 — Karlovci 1751.); Dimitrije Popović, slikar. Živeo je u 18 veku. — Nestor Dimitrijević, narodni dobrotvor (1782—1856); Jovan (Jefta) Popo- vić, slikar (1794—1858?); Evstatije (Eta) Mihailović, pisac (1802—88); Konstantin Danil, slikar. (1802—1873); Petar Čarnojević, tamiški grof i veliki župan (1.813—92); Dimitrije Popović, slikar (1827—1879); Aleksandar Sandić, pisac (1837— 1908); Jovan Popović Bečkerečanin, glumac (1837—93); Toša Jo- nanović, glumac (1845—93); Pavle Aršinov, radnik na zadrugarstvu i publicista (1855—1930); Emilija Popović, glumica (1.859—1917); dr Emil Gavrila, političar i publicista (1861— 1935); Aleksandar Sekulić, slikar (1877—1942); Voja Turinski, glumac i operski pevač (1884—1935); dr Vasa Savić, lekar i socijalni radnik (1893 — Beograd 1939).

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

7. 15. septembar 2017. u 13:12

   vojislav ananić

   Klek

   Još sredinom HVIII veka bio je nenaseljen. 1765 naseljen je Rumunima. 1773 imao je 92 doma. Nešto kasnije naselili su se u Klek i Srbi, ali su ga već 1783 napustili i preselili u Vojnu granicu, a na njihovo mesto naselili su se Nemci.
   Potesi: Pustara, Slatina, Stari Begej, Staro selo, Hunka.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

8. 15. septembar 2017. u 18:41

   vojislav ananić

   Farkaždin

   Pridadao je Kovinskoj županiji. Zabeležen je 1363. Na mapi od 1723—5 označen je kao nenaseljen. Naseljen je 1736. 1746—7 imao je 27 domova. 1739 umrlo je od kuge 12, a od Turaka odvedeno 2 osobe. 1740 imao je 8 dorodica sa jednim neoženjenim sinom. Starešine porodica su bili: knez Andrija Krunić, Ignjat Belobradić, Radosav Sremac, Stevan Gardinovčanin, Đurađ Denčanin, Jovica Komluški (Comluvsky), Adam Masith (Mašić), Jovan Vladisavljev, Jovica Pejičić i Živko Sečanac. 1751 trebali su ovde biti naseljeni graničari. 1770 pripadao je Nemačkom graničarskom puku.
   Potesi: Adice, Bajirak, Velike njive, Velike slatine, Golić, Jarme, Kutina, Male njive, Male slatine, Rit, Revenica, Tancoš, Čot, Čurug.

   Izvor: dr DUŠAN J. POPOVIĆ, SRBI U BANATU DO KRAJA OSAMNAESTOG VEKA, BE0GRAD, 1955.

   Odgovori

9. 3. januar 2018. u 09:50

   Vojislav Ananić

   Istorija Lazareva

   Lazarevo je naselje udaljeno od Zrenjanina 13,4 kilometara. Nalazi se istočno od ovog grada, na pruzi i magistralnom asfaltnom putu koji povezuje Zrenjanin sa Vršcem i ostalim mestima istočnog i jugoistočnog Banata. Na nekoliko kilometara od sela je još nezavršeni kanal Dunav- Tisa- Dunav.
   Prvog avgusta 1781. godine trgovac stokom Lazar Lukač na licitaciji u Beču, za sumu od 217.000 forinta, kupio je 30.000 jutara zemlje u srednjem Banatu, sa središtem u Ečkoj. Posle smrti Lazara Lukača (1793.) njegov sin Lazar Janoš stupio je u pregovore sa Nemcima iz gornjeg dela Torontalske županije. Plod tih pregovora je ugovor o naseljavanju i već 1800. godine na ogromno imanje Lazara Janoša stižu prve doseljeničke nemačke porodice iz Sent Huberta, Šarlevira i Seltura. Kao mesto za naseljavanje bila im je određena „Martinica pusta“, nenaseljena pustara koja se prostirala istočno od Bečkereka. Bilo je to, posle Ečke i Jankov Mosta, treće naselje koje je nicalo na posedu Lazara Janoša i u njegovu čast nazvano je Lazarfeld. Izgradnja prvih kuća na tlu Lazareva započeta je u maju 1800. godine. Kuće su bile od naboja i pokrivene trskom. Ime Lazarfeld je od 05. jula 1922. godine, kada se naziv menja u Lazarevo, da bi kapitulacijom Jugoslavije ponovo vratio staro ime od 19. aprila 1941. godine do 03. oktobra 1944. godine. Lazarfeld je oslobođen 02. oktobra 1944. godine, a već sutradan dobija naziv Lazarevo. Nakon drugog svetskog rata, planskom kolonizacijom Lazarevo je naseljeno boračkim porodicama iz Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine, uglavnom sa Romanije, iz višegradskog kraja, iz okoline Trnova i Kalinovika, i nešto manje iz okoline Doboja, i iz Bosanske krajine od Mrkonjić grada i Šipova. Organizovani dolazak prvih kolonista je bio 18. septembra 1945. godine, kada je stiglo 60 porodica, 19. novembra druga grupa, takođe od 60 porodica, a treća grupa – 100 porodica 29. decembra. Tokom aprila sledeće godine ovde je „vozom bez voznog reda“ stiglo još 120 porodica. Tako je, nakon oslobađanja novi dom steklo u Lazarevu 340 porodica.
   Izvor: Internet

   Odgovori

10. 27. januar 2018. u 18:03

    Vojislav Ananić

    Militari – Tomaševac – http://mztomasevac.com/wp-content/uploads/2015/12/Militari-web.pdf

    Odgovori