Vršac i okolna sela

16 komentara

1. 13. maj 2017. u 16:54

   vojislav ananić

   Gudurica – je naselje u opštini Vršac u Južno-banatskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1267 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1338 stanovnika).
   U naselju Gudurica živi 1020 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,3 godina (38,8 kod muškaraca i 41,7 kod žena). U naselju ima 430 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,94.
   Ovo naselje je u uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
   U dodiru Karpata i Vršačkog gorja, kao božjom rukom postavljeno na brežuljke ispresecane divljim gudurama, vinogradima zaklonjeno i sačuvano od sveta, nalazi se Gudurica – po svemu neobično selo. U ovom malom planinskom selu usred pitomog ravnog Banata, petnaestak kilometara severoistočno od Vršca, vekovima živi i o ukrštenim balkanskim putevima svedoči čak 14 različitih nacija. Gudurica je pomirila razne ljude i obuzdala svakakve ćudi.
   Prema beleškama vršačkog istoričara Feliksa Milekera (1858–1942), Gudurica se isprva, u 15. veku, pominje kao Kutres, zatim Kutrica, u 18. kao Guteric, u 19. veku Kudric, 1894. godine zvala se Temeskutas, a današnje ime dobila je 1922. Po nekima, ime je nastalo od nemačkog guten Ritz, što znači dobar rit, a, po drugima, nazvano je upravo po okolnim gudurama.
   Pisani podaci o Banatu govore da su Srbi guduričke krajeve naselili posle 1389, odnosno, kada su nakon Kosovske bitke prelazili Dunav. U krašovskom komitetu 1458. i 1462. bila je malo naselje. Stari ugarski dokumenti kazuju da je bila vlasništvo Pavla i Nikole od Kutresa. Nešto kasnije, 1597, zapisano je da je nastanjena srpskim stanovništvom i da je u posedu Franje Jošike de Karansebeš, a 1716. da je dodeljena austrijskoj provinciji – vršačkom distriktu temišvarskog Banata. Iste godine u arhivu bečkog dvora zapisano je da je naselje imalo 17 kuća. Godine 1719, po odlasku Turaka, kada je Banat nakon Požarevačkog mira vraćen Austriji, u Guduricu se doseljavaju vinogradari iz zapadne Nemačke, iz Lotaringije , Mozelske doline, Rajnske oblasti, Trijera i Majnca. Starosedeoci Srbi povlače se u obližnje selo Veliko Središte. Zapisi iz crkvenih knjiga kažu da je selo 1742. brojalo 150 kuća sa čisto nemačkim stanovništvom. Ovaj kraj 1763. kolonizuje carica Marija Terezija, a od 1780. do 1790. car Franja Josif. Krajem 18. veka u Kutrici je bilo 768 katoličkih stanovnika i dodeljena je temišvarskom komitatu. Franc Prvi izdao je 1821. povlastice kojima dobija pravo i podršku Kraljevske kancelarije da svakog 1. maja i 16. oktobra održava vašar za prodaju robe i stoke. Tada je imala 1.067, a 1854. 1.538 stanovnika.
   Krajem 19. veka postala je opština i dobila beležnika, apoteku, telegraf…U novembru 1918. u Kutricu je umarširala srpska vojska, a naredne godine je pripojena torontalsko – tamiškoj županiji. Godine 1921. popisano je 2.097 stanovnika, od kojih 2013 Nemaca, 53 Mađara, 15 Srba, 10 Rumuna, 5 Čeha, a jedan je podveden pod “ostali”. U selo 1941. ulaze Nemci, a 1944. Rusi. Demografska slika Gudurice tada dobija današnje karakteristike. Uz preostale Nemce koji su bili u mešovitim brakovima, u velikom broju su naseljeni kolonisti iz svih bivših jugoslovenskih republika. Prvo stižu Slovenci i Makedonci. Poslednji doseljenici bile su izbeglice iz Hrvatske, BiH i sa Kosova. Njih nekoliko stotina. Na ulazu u selo izgrađeno im je i naselje.
   U Gudurici su nekada živele čak 24 različite nacije, a danas ih ima 14, odnosno 1.300 stanovnika u 420 domaćinstava. I niko nikoga više ne pita šta je poreklom i kojim putem je došao.
   Preuzeto sa http://www.gudurica.page.tl/

   Odgovori

2. 5. jul 2017. u 17:07

   vojislav ananić

   VRŠAC
   (VRŠAC / VRŠAC / VERSEC / VARSET)

   Stari banatski grad karakterističan je po svojoj živopisnoj okolini, vinogorju i kulturnim znamenitostima. Nalazi se u podnožju Vršačkih planina, nedaleko od Deliblatske peščare. Bogata arheološka nalazišta na širem području grada svedoče o prisustvu mnogih naroda koji su se tokom vekova smenjivali na mestu današnjeg naselja: Kelti, Dačani, Rimljani, Sarmati, Avari, a u IX veku Sloveni. Današnje naselje nastalo je početkom XV veka od kada potiču i prvi zapisi. Ugarski kralj Žigmund pominje ga kao Podvršac (mesto pod vrhom). Staro naselje podignuto je u podnožju brda Kula, na kojem je najverovatnije despot Đurađ Branković podigao tvrđavu, nakon prvog pada Smedereva (1439). Od nje je danas sačuvana samo jedna kula, koja predstavlja simbol grada i zbog koje je Vršac dugo bio poznat kao grad pod Kulom. Grad je bio pod turskom vlašću od 1552. do 1717. godine, kada je ušao u sastav Tamiškog Banata. Središte Vršačkog distrikta postao je 1718. godine. Od tada se menja i etnička slika grada; kolonizuju se Nemci, a masovno ga naseljavaju i Rumuni. Formirani su srpski i nemački deo grada, koji su 1794. godine spojeni u jednu administrativnu celinu.
   Status slobodnog kraljevskog grada Vršac je dobio 1817. godine, od kada počinje njegov ubrzani privredni razvoj. Ipak, razvoj je bio znatno intenzivniji tek u drugoj polovini XVIII i početkom XIX veka. Tada su najrazvijenije privredne grane bile zanatstvo, trgovina, vinogradarstvo, ratarstvo i stočarstvo. Krajem XIX veka vršačko stanovništvo se najviše bavilo vinogradarstvom (oko 60% stanovništva), a vršačko vinogorje bilo je u to vreme najprostranije u Evropi. Zanatstvo je u ovom gradu bilo znatno zastupljeno još u srednjem veku, ali je najveći zamah u razvoju vršačkih zanata nastupio posle 1817. godine. Tada je grad imao 13 esnafa i preko 6o raznih zanata, a 1880. godine zabeležena je 1.161 zanatska radionica. Začeci industrije javljaju se već u XVIII veku. Osniva se industrija svile (tridesetih godina XVIII veka), piva (1742), mlinarska industrija, fabrike sirćeta, špiritusa i žestokih pića. U drugoj polovini XIX veka nastaje nekoliko desetina fabrika i radionica tekstilne, prehrambene, hemijske, metalne, drvne industrije, itd.
   Privredni razvoj Vršca ubrzao je urbanizaciju grada i razvoj graditeljstva. Najstarija kuća u gradu poznata kao Stara apoteka (Apoteka na stepenicama), izgrađena je polovinom XVIII veka, kao i barokna zgrada Dva pištolja. Vladičanski dvor je 1759. godine podigao vladika Jovan Đorđević. U njemu je smeštena zbirka portreta i ikona, dela Teodora Kračuna, Jakova Orfelina, Teodora Uiča Ćešljara, Arse Teodorovića. Saborna crkva posvećena Sv. Nikoli izgrađena je 1785. godine u baroknom stilu. U njoj su ikone koje je radio Nikola Nešković, kao i dve slike Paje Jovanovića. Od sakralnih objekata značajna je i rimokatolička crkva Sv. Gerharda (1860-1863).
   Kulturni razvoj Vršca odvijao se u skladu sa privrednim razvitkom grada i procesom nastanka građanstva u njemu. Ovaj grad ima dugu tradiciju u razvoju prosvete i obrazovanja. Prva latinska gimnazija – gramatikalna škola počela je sa radom 1790. godine, a 1868. godine osnovana je realna gimnazija. Učiteljska škola radila je u periodu od 1852. do 1871. godine, a od 1859. godine i muzička škola. Već pedesetih godina XIX veka zabeležena su brojna gostovanja raznih diletantskih pozorišnih trupa iz svih delova Habzburške monarhije, a u drugoj polovini XIX veka u gradu je radilo mnogo kulturnih društava, čitaonica i raznih društvenih organizacija pripadnika svih naroda koji su živeli u ovom gradu.
   Iz Vršca potiču mnogi kulturni i javni radnici, a među njima su slikar Paja Jovanović i pisac i dramaturg Jovan Sterija Popović.

   IZVOR: koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.

   Odgovori

3. 6. jul 2017. u 11:00

   vojislav ananić

   VRŠAČKA KULA

   Sa istočne strane grada Vršca, na brdu Kula (399 m), nalaze se ostaci vršačkog srednjovekovnog grada. Kao feudalno sedište sagrađen je sredinom 14. veka. Grad je imao dve kule koje su bile spojene masivnim zidom u jedno dvorište. Unutar njega nalazila se manja zgrada za stanovanje. Najstariji dokumenat u kome se pominje grad pod nazivom Podvršac, potiče iz 1427. godine. Očuvana kula je pravougaone osnove i predstavlja ostatke Donžona utvrđenja. Ima više spratova i podruma za čuvanje hrane i oružja. Ulaz u kulu nalazi se na oko 10 metara iznad tla, a do njega se dolazilo pokretnim drvenim stepenicama, koje su se lako mogle skloniti u slučaju opasnosti. Zidovi kule su debljine do 3,90 metara, građeni su od lomljenog kamena u krečnom malteru. Ostaci peći sa dva ložišta i dimnjakom upućuju na njenu stambenu funkciju. Grad-tvrđava je imala strateški značaj, bila je uporište feudalaca, ali služila je i kao pribežište okolnom stanovništvu. U 17. veku turski putopisac Evlija Čelebija navodi podatak da je grad ili tvrđava van upotrebe i da je zapuštena.

   IZVOR: koliko se poznajemo, iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini, IX izdanje, Novi Sad, 2014. god.

   Odgovori

4. 14. avgust 2017. u 12:27

   vojislav ananić

   VRŠAC

   Vršac, jedan od najstarijih banatskih gradova, nalazi se na jugoistočnom rubu Panonske nizije, smešten u podnožju i na padinama Vršačkih planina, sa kojih se spušta svež vazduh, šuma i dah vinograda, ovaj grad u sebi slikovito odražava i prošlost i savremenost.
   Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova i niz institucija čuvaju jednu od najzanimljivijih kulturnih istorija među vojvođanskim gradovima. Vršačke planine, imaju pretežno odlike brdsko-brežuljkastih predela čiji centralni deo ima planinski karakter.
   Najviši vrh je Gudurički vrh sa 641m koji je ujedno i najviši vrh u Vojvodini. Klima je umereno-kontinentalna, sa sledećim obeležjima: duga i topla leta, nešto hladnije, a ponekad hladne i snegovite zime, svežija i kraća proleća, dok su jeseni duže i toplije.
   Posebnu specifičnost Vršcu daje košava. Iako je Vršac siromašan što se tiče vodotokova u samom gradu se nalazi veštačko jezero koje je uređeno kao gradsko kupalište.
   Kulturno-istorijsko nasleđe u Vršcu je veoma bogato, grad u kome su rođeni Jovan Sterija Popović, Paja Jovanović, Bora Kostić, Vasko Popa…..dovoljno govori o tome šta Vršac može da ponudi svojim gostima.
   Opštini Vršac pripadaju sela: Vatin, Mali Žam, Veliko Središte, Gudurica, Markovac, Mesić, Pavliš, Sočica, Jablanka, Vlajkovac, Ritiševo, Kuštilj, Uljma, Izbište, Vojvodinci, Potporanj, Straža, Malo Središte, Šušara, Orešac i Zagajica.

   Odgovori

5. 22. avgust 2017. u 09:41

   vojislav ananić

   VRŠAC

   Feliks Mileker, srpski učitelj s početka XX veka, smatra da su Srbi prilikom naseljavanja ovog mesta 1425-e svoje naselje nazvali Podvrhac (Podvršac) jer su da su se nastanile u podnožju brega, odnosno, ispod najviše tačke tada njima vidljive, odnosno vrha brega.

   Odgovori

6. 30. avgust 2017. u 16:31

   vojislav ananić

   VRŠAC

   Ime našeg grada prema pisanim tragovima prvi put se pojavljuje pre skoro šest vekova, daleke 1427. godine u obliku PODVRŠAN, u jednom pismu kralja Žigmunda (1387-1439). Krajem XVI veka u spisima se mogu pronaći oblici VARSOCZ (VARŠOC), VERSECZ (VERŠEC), VIRSICZA (VIRŠKA). Godine 1694. zabelezen je toponim VERSOCZ (VERŠOC), a 1707. Godine VARSACZ (VARŠAC).U svim ovim nazivima koren je srpska reč “vrh”. Godine 1427. ispred navedenog osnovnog značenja stajao je prefiks “pod” što znači ispod vrha (brega) i to bi bio PODVRŠAN. Kasnije se prefiks “pod” izgubio, a dodat je završetak “šac” korenu reči “vrh” i tako smo dobili ime koje grad nosi i danas – VRŠAC (mali vrh).

   NASTANAK GRADA
   Predeo u kome se spajaju dve različite privredne površine – ravnica i Vršačke planine, oduvek su privlačili ljude da tu izgrade svoja staništa, jer je zemljište pogodno za zemljoradnju, vinogradatstvo i stočarstvo, prostrane močvare omogućavale su bogat ribolov, šume pune divljači bile su idealna lovišta.
   Prva naselja javljaju se u neolitu, u doba glačanog kamena o čemu svedoče arheološki nalazi. Ljudska naselja dobijaju stalniji karakter dolaskom Slovena (pozni srednji vek) u ove krajeve, a pre njih ovde su boravili Kimerci, Tračani, Kelti, Skiti, Dačani, Rimljani, Sarmati, Gepidi, Avari i drugi.
   Prvi tragovi naselja na Vršačkom brdu potiču iz vremena praistorije. Podgrađe ispod Vršačke kule (srednjevekovno utvrđenje) visoko je 21 m, sa zidovima debelim 2,5 m. U njemu se smenjuju mađarski i srpski gospodari, a jedno vreme bio je u posedu Đurđa Smederervca o čemu postoje i pisani dokumenti. 1425. godine u vreme despota Đurda, Srbi se naseljavaju i osnivaju naselje Podvršac, a on utvrđenje na bregu povezuje sa svojim glavnim utvrđenjima južno od Dunava (Smederevom) u čvrsti odbrambeni sistem.

   STARIJA I NOVIJA ISTORIJA
   Ova oblast bila je raskršće mnogih puteva, nedaleko od Vršca prolazio je i rimski put, koji je vezivao Viminacijum (današnji Kostolac), Lederatu (na ostrvu Sapaji, kod Banatske Palanke), Aggidavu (sada Varadija) sa limesom u Pomorišju. U srednjem veku Vršac se nalazio na putu koji polazi od Dunava i vodi ka Lugošu, Temišvaru, Transilvaniji, Pontu i dalje prema ukrajinskim stepama i sa severa prema jugu do Mediterana.
   Današnji simbol grada, Vršačka kula, nastao je u prvoj polovini 15. veka u vreme Ugarske vlasti. Pojedini izvori govore da je trvrđava podignuta na mestu starorimske kule osmatračnice. Podigao je Đurađ Branković posle pada Smedereva za odbranu od Turaka. Potvrda ovome je da je utvrđenje na bregu iznad Vršca veoma slično utvrđenju iznad Smedereva.
   Već sredinom 15. veka ova oblast poznata je po svojim vinima koja su bila među najtraženijim na ugarskom dvoru. Cesto se kod istoričara pominje 1494. godina kada se na dvoru ugarskog kralja Vladislava za bure vršačkog vina plaćalo 10,50 dukata.
   Period turske vladavine na ovim prostorima trajao je od 1552. do 1716. (ukupno 164 godine).
   Kada je 1552. godine Ahmet paša osvajao Banat, krenuvši na Temišvar, Vršac i njegova tvrđava bili su prvi na udaru. Grad je opustošen, a stanovništvo se povuklo u okolna brda gde je sagradilo manja naselja od kojih su se sačuvala samo imena: Topolovo, Ludoš, Grobljište, Crvenka, Manastirište i Jarak. Pošto su uništili grad, Turci su na mestu današnje Čukur-male sagradili četvorouganu palanku, od nabijača i kolja, na obali jezera koje se prostiralo na prostoru Malog rita.
   Narod Banata se pobunio. Vršački vladika Teodor Nestorović, u dogovoru sa erdeljskim knezom Batorijem, pokrene narod Banata na ustanak. Srpske čete koje su počele da osvajaju i oslobađaju banatska naselja, nosile su pred sobom barjake sa izvezen likom Svetog Save, kako bi im ulivao hrabrost i davao novu snagu. Isprava su imali puno uspeha I između ostalih oslobođen je i Vršac. Kako bi potpuno uništio srpski nacionalni i verski zanos, turski vojskovođa Sinan paša, naredio je da se iz manastira Mileševe, donesu mošti Svetog Save i spalio ih u Beogradu. Bila je to osveta za srpske ratne uspehe.
   Jedna četa ustanika pod vođstvom Janka Lugošana zv. Halabura opsedala je Vršačku kulu. Zapovednik tvrđave, izazove na dvoboj Janka Halaburu, te Janko u tom dvoboju odrubi glavu agi. Ta pobeda pojavljuje se kao jedan od simbola amblema grada (iznad utvrđenja-kule vidi se ruka sa mačem i odsečenom turskom glavom). Krajem leta stiže Hasan paša koji svojim snagama potuče ustanike i započne sa osvetom. Većina Srba se povukla, sam Halabura nekoliko dana kasnije pogine u bitci kod sela Parte. Najveći deo naroda pobegne sa vladikom u Erdelj da se skloni od turskog gneva, a Vršac je nakon toga u potpunosti poprimio orjentalni izgled.

   VRŠAC U XVIII I XIX VEKU
   Turke je iz grada proterao vojskovođa Eugen Savojski 1716. godine, čime je otvorio novu epohu u istoriji grada. Vršac ulazi u sastav Tamiškog Banata sa sedištem u Temišvaru. Grad postaje sedište novoosnovanog Vršačkog distrikta (1718.) koji je obuhvatao 72 naselja i oko 3.500 kuća.
   Od 1717. godine u ove krajeve stižu grupe kolonista iz Nemačke, Francuske, Italije i Španije, prvenstveno vinogradari. Istovremeno u Vršac se slivaju mnogi doseljenici iz Srbije, prvetežno zanatlije i trgovci, Srbi i Cincari. Tada je kraj starog (Srpskog Vršca) osnovano i nemačkko naselje (prostor današnjih ulica – Sterijine i Heroja Pinkija). Srpskim delom upravlja knez, a nemačkim šulhajz (kmet). Austrijski dvor je 1794. godine odobrio je ujedinjenje Srpskog i Nemačkog Vršca i tako je 1795. godne stvoren jedinstveni grad u kome su vlast, na osnovu posebnog ugovora, delili Srbi i Nemci.
   U ovom periodu sagrađene su mnoge građevine koje su sačuvane i do danas. Jedno od najstarijih zdanja je crkvica na Bregu, Kapela sv. Krsta, koja je zidana 1720, Kapela sv. Roka 1739, Dvor pravoslavne eparhije banatske 1759, Crkva uspenija sv. Bogorodice 1763. (poznata kao Mala ili Aleksina crkva, zidana je sredstvima trgovca Alekse Nikolića), Saborna crkva 1783-85. (posvećena sv. Nikoli). Iz tog vremena je i zgrada prve apoteke “Kod Spasitelja” 1783. (Apoteka na stepenicama). Najstariji deo vršačke Gradske kuće takođe je građen krajem XVIII veka.
   Vec 30-tih godina XVIII veka ovde rade prve osnovne škole, a od 1790. godine i prva latinska gimnazija. Tokom sledeceg veka u Vršcu se osnivaju mnoge škole kao što su: zanatska, realna gimnazija, poljoprivredna, viša devojačka, učiteljska i dr. Mnoge pozorišne družine i pozorišta gostuju u Vršcu i borave u njemu čak po nekoliko meseci.
   Grad 1804. god. dobija Tržišnu povelju Franje II za hrabro držanje njegovih stanovnika u ratovima protiv Turaka 1787.-1791, a 1817. postaje slobodni kraljevski grad u ondašnjoj Austrougarskoj.
   U gradu radi 13 velikih zanatskih udruženja (esnafa) koji okupljaju nekoliko stotina, pa i preko 1000 zanatlija. Trgovina naročito dobija u zamahu 1857. godine kada se grad železnicom, s kojom dolaze telegraf i brza pošta, povezuje sa Temišvarom, a dalje sa Evropom i na jugu sa lukom Bazijaš na Dunavu, preko koje roba ide na Crno more i dalje prema istoku. Ubrzo se otvaraju prve banke, grade mlinovi i velike zanatske radionice koje se pretvaraju u fabrike poljoprivrednih mašina, prvenstveno onih namenjenih vinogradarstvu.
   Kaldrmisanje ulica i trgova počelo je 1820, a sledeće godine otvorena je druga apoteka. Na, tada novom, pravoslavnom groblju podignuta je 1837. crvka “Svih svetih”. Prvo akcionarsko društvno iz redova zanatlija, formirano 1833, sagradilo je hotel “Konkordija” 1847. godine. U Gradskom parku (podignut 1797.) izgrađena je 1803. godine “varoška arena” za javne priredbe i nastupe sa oko 400 mesta. Podaci o prvim bibliotekama govore da su Vrščani imali javne čitaonice već 1840. godine, da bi se kasnije osnivale i istovremeno radile i po tri biblioteke.
   Revolucionarna zbivanja 1848. god. zahvatila su više evropskih zemalja, proširivši se i na Habsburšku monarhiju, u čijem sastavu je bila i današnja teritorija Vojvodine.
   1859. godine preko Mesića je podignuto 7 mostova, uz stari deo nazidana je nova zgrada Magistrata, a 1860-63. i nova katolička crkva u istom arhitektonskom stilu. 1873. izgradnjom i uređenjem promenade na današnjem Svetosavskom trgu, oformljeno je gradsko jezgro, dobivši izgled kakav je uglavnom sačuvan i do danas. Švajcarski trgovac Bernard Štaub podiže u Vršcu podrum “Helvecija” 1880. (kapacitet 10.000 hl) a vršački vinogradi izlagažu svoje proizvode u svim većim evropskim gradovima: Beču, Parizu, Londonu, Briselu, Bremenu, Lincu, Budimpešti. 1891. počelo se sa asvaltiranjem ulica i trgova. Prve sijalice zasvetlele su u domovina 1897. kada je proradila gradska električna centrala, a telefonska centrala iz 1892. spojena je na međugradsku vezu 1901. godine. Nova zgrada železničke stanice sagrađena je 1900. godine.
   Vršac je 1872. postao samostalna municipija, dobio je svog prvog župana i prvostepeni sud.

   I SVETSKI RAT
   Krajem 19. veka u Vršac prodiru socijalističke ideje, snažnim delovanjem grupe “Vršački socijalisti” (Laza Načić i Jaša Tomić) šire socijalističke ideje među omladinom, radnicima, zanatlijama i sitnim trgovcima. U 20. Vršac je ušao kao grad sa 25.000 stanovnika i sa dosta razvijenom malom industrijom, snažnom trgovinom i obnovljenim vinogradarstvom, dobrim saobraćajnim vezama sa svim pravcima Austro-Ugarske i Evrope, velikim brojem kulturnih i prosvetnih ustanova, raznim udruženjima, brojnim listovima na srpskom, nemačkom i mađarskom jeziku, nekoliko štamparija, dva stalna i više povremenih bioskopa. Po izbijanju I svetskog rata, status srpskog stanovništva se izmenio, mnogi ugledni Srbi poslati su u progonstvo. U gradu su prestali da izlaze listovi na srpskom jeziku. Jedan deo srpske omladine, vojnih obveznika, mobilisan je u austro-ugarsku vojsku i poslat na zapadni front prema Italiji ili na istočni – prema Rusiji. Nemačka vojska stiže u Vršac 1915. godine, počinje sa utvrđivanjem grada, kopajući rovove i gradeći put za topove do Kule kako bi odande mogla da kontroliše okolinu. 10. novembra 1918, pošto se nemačka vojska povukla prema Temištvau, u Vršac ulaze srpske jedinice na čelu sa majorom Dušanom Dodićem.
   Život se u gradu sada oganizuje u okviru nove države, ali zbog blizine granice, Vršca je ubrzo izgubio veliko trgovačko i sirovinsko zaleđe, počeo je ekononski da stagnira. Ipak nešto od ranije industrije i dalje postoji a osnivaju se i neke manje fabrike, kao što su fabrika salame, fabrika špiritusa, konjaka, šampanjca, još uvek rade industrija nameštaja i nešto manjih hemijskih fabrika, dok je i dalje najznačajnija proizvodnja vina od čije je prodaje uglavnom zavisio prosperitet grada.

   II SVETSKI RAT I NOVIJA ISTORIJA
   Između dva rata, u Vršcu deluje više političkih stranaka među kojima se po snazi ističu Radikalna i Demokratska stranka kao najbrojnije. U ilegali deluje i Komunistička partija Jugoslavije, koja je u Vršcu imala izvestan broj istaknutih aktivista kao što su Žarko Zrenjanin, Borislav Petrov, Jelisaveta Petrov, Živa Jovanović i drugi. Odnosi među narodnostima, posebno Srbima i Nemcima, u gradu počinju da se zaoštravaju sa pojavom fašizma u Nemačkoj. Drugi svetski rat (1941-1945) doneo je velike patnje, razaranja, žrtve i stradanja naroda na ovim prostorima. Posle sloma fašizma Vrščani su se odužili svojim junacima i velikanima, tako što njihova imena nose brojne ulice, trgovi, škole a u parkovima se nalaze vajarska dela koja predstavljaju poznate ličnosti.

   Nekoliko dana po oslobođenju grada u Vršac stiže i deo Glavnog štaba narodnooslobodilačke vojske na čelu sa vrhovnim komandantom – Josipom Brozom Titom, odavde se komanduje borbama za oslobađenje Beograda. Veliki broj Vrščana biva moblisan ili se dobrovoljno uključuje u narodnooslobodilačku vojsku i odlazi na sremski front, a zatim se bori do konačnog oslobođenja zemlje. Najveće etničke promene nastale su poslednjih dana II Svskog rata kada su lokalni Nemci izbegli pred Crvenom armijom. Dolazi do sistematske demografske i pobličke promene, komunisti prezimaju svu vlast. Zemlja, imanja, fabrike, zgrade… oduzimaju se starosedeocima i dodeljuju podobnima. Do pedesetih godina XX veka traje pljačka, nasilje, maltretiranje i ubijanje, da bi kasnije grad počeo da živi kao i svi drugi u SFRJ. Osamdesetih godina XX veka Vršac počinje da izlazi iz privredne tame i razvija imidž uspešnog grada.
   Danas je to grad sa razvijenom mrežom škola, sportskih društava, kulturnih institucija, zdravstvenih ustanova, a pre svega grad sa jakim privrednim potencijalom na čijim osnovama je izgradio svoj prosperitet za 21. vek. Vršac sa patinom duge i burne prošlosti spremno je zakoračio u novi milenijum. Danas, kao i u većem delu svoje prošlosti, Vršac sa okolinom predstavlja multinacionalnu sredinu u kojoj se poštuju prava čoveka bez obzira na versku pripadnost.
   Izvor: Internet

   Odgovori

7. 10. septembar 2017. u 06:13

   vojislav ananić

   VRŠAC

   Hroničar toka istorije

   Tokom dugog vremenskog perioda područje Vršca služilo je za ljudska staništa i kao prolazna teritorija raznim narodima – Tračanima, Keltima, odnosno Skordiscima, Skitima, Dačanima, Rimljanima, Gepidima, Sarmatima, Avarima, Slovenima, Mađarima i drugima – čije je prisustvo konstatovano arheološkim nalazima. Vršac je jedan od najstarijih banatskih gradova. Leži u podnožju živopisnih Vršačkih planina, nedaleko od srpsko-rumunske granice. Grupa paleolitskih nalazišta na otvorenom prostoru (Kozluk, Mesić kanal, Crvenka, At), nije još arheološki istražena, dok je neolit potvrđen sa dve kulturne grupe: starčevačkom i vinčanskom; nađeni su keramika, oruđa od kamena i kosti, tegovi za ribarske mreže, fi- guralna plastika (izuzetno bogato nalazište je u selu Potporanj). I drugo jedno selo, Vatin u kome je otkriveno veliko naselje i nekropola iz bronzanog doba, dalo je čak ime kulturi bronzanog doba u Vojvodini i severnoj Srbiji. Za gvozdeno doba vezana je srebrna narukvica (sa nalazišta At), remek-delo sinkretističke umetnosti Skordiska (iz I veka stare ere). Vršena su i sistematska iskopavanja utrvrđenog naselja Židovara (južno od Vršca, na obodu Deliblatske peščare), gde je zastupljeno bronzano, starije i mlađe gvozdeno doba. Izuzetn nalaz je ostava srebrnog nakita (iz 1. veka stare ere) sa importom helenističkog porekla. Kod Vršca su otkriveni i ostaci dačkog limesa. Još u dalekoj prošlosti ova oblast bila je raskršće mnogih puteva. Putevi od Baltika ka Sredozemlju vodili su podnožjem Vršačkog gorja, a za vreme Rimljana ovuda je prolazio put koji je spajao Meziju i Dakiju, a prolazile su i saobraćajnice koje su vodile od Dunava ka planinskom delu Banata.
   Početkom 15. veka (1427) pominje se Podvršanj. U nedostatku izvora, nepouzdano narodno predanje dovodi ga u vezu sa despotom Đurđem Brankovićem. Stari Vršac nalazio se u podnožju brega Kula, na čijem su vrhu još uvek vidljivi ostaci utvrđenja (rekonstruisani 1970). Vršačko gorje, zbog svog dominantnog položaja u ovom delu Banata, oduvek je imalo važan strateški značaj. Otuda su u raznim vremenskim razdobljimna, od mnogih naroda, i podizani fortifikacijski okjekti. Utvrđenje je ovde postojalo još za vreme Dačana, potom su Rimljani imali tu svoju utvđenu osmatračnicu. Čini se da do početka 15. veka Vršačka kula još nije postojala. Po mišljenju Srećka Milekera, način njenog zidanja vodi poreklo zapravo od Normana. Po predanju, događaji opevani u narodnoj pesmi “Smrt vojvode Kajice” vezani su upravo za ovaj grad i njegovu okolinu.
   Naselje i tvrđavu Turci su osvojili 1552. godine. U najranijim zvaničnim popisima osmanske administracije (poznatijim pod imenom defteri) Semlik (od mađ. Somlyo – prvi pomen 1227. godine, u našim izvorima Šemljug), drugo ime Vršac, naziva se tvrđavom (kasnije – palankom). Imala je neveliku posadu.
   Oko 1580. godine naselje je sedište istoimene nahije i ima status varoši u kojoj je bilo 30 muslimanskih i 235 hrišćanskih domaćinstava. Među muslimanima ima nekoliko zanatlija (potkivač, krojač, trgovac), upisano je i pet dućana (berberski i čizmarski), a posredno se može zaključiti (pomi- nju se mujezin i hatib) da je postojala i džamija. Hrišćani varoši imali su obavezu – budući da se Vršac nalazio na važnom putu koji je povezivao Temišvar (centar pašaluka) sa (H)ramom na Dunavu i Beogradom – da hrane poštanske konje i daju ljude i kočije za poštansku službu. Za uzvrat, uživali su derbendžijski status, što znači da su neke dažbine plaćali u umanjenom iznosu a nekih su bili sasvim oslobođeni. U ukupnom poreskom prihodu Lotićeva kuća od Vršca – iznosio je 49.950 akči – najveću stavku činio je pri- u Vršcu hod od šire (odnosno mošta) – 36.000 akči. Ovom dažbinom bili su opterećeni hrišćani, dok su muslimani plaćali po dunumu zemlje, pa se tako može izračunati da su posedovali 555 ari pod vinovom lozom. Gajene su, takođe, i žitarice, razno povrće, lan, konoplja, pčele, svinje i ovce, a nije zanemarljiv ni prihod od ribolova (pominje se i jedan ribnjak).
   Godine 1594, Vršac je u centru ustanka Srba u Banatu, a neko vreme držao ga je u svojoj vlasti erdeljski knez Zigmund Batori (koga su ustanici bili proglasili za srpskog kralja). Jedan od vođa ustanka bio je i vršački vladika Teodor Tivodorović, koji je, potom surovo smaknut (mada ima vesti i da je utekao).
   U prvim decenijama 17. veka Vršac se naziva palankom i u njemu boravi posada od stotinjak vojnika. Spominje se, takođe i Vršačka mitropolija.
   Po svedočenju turskog svetskog putnika Evlije Čelebije, Gornji grad – divna kamena tvrđava na visokom brdu – bio je oštećen i bez posade i bilo kakvih zgrada. Ispod ove tvrđave – na obali pored malog jezera (u današnjoj Čukur-mali) – nalazila se jedna veštački izgrađena četvorougaona palanka sa dizdarom i 20 članova gradske posade. Od građevina, tu je bila još jedna daskom pokrivena džamija sa drvenim minaretom i osam, daskom pokrivenih vojničkih kuća. Na jugoistočnoj strani grada nalazila se drvena dvokrilna kapija, a ispred nje pokretni most.
   U spoljnoj varoši Vršca – i ona je, čini se, bila opasana „palanka – zidom” (što znači da je bio od blata i pruća) – nalazilo se 300 prostranih i dobrih, daskom pokrivenih kuća (prizemnih i na sprat) okruženih baštama i vinogradima. Tu su bile i tri džamije, medresa, dve osnovne škole, (h)amam, dva hana (svratišta), derviška tekija, 110 dućana i tri javne česme – sebilja, što bi, možda, ukazivalo na postojanje vodovoda. „Na istočnoj strani ove varoši” – kazuje dalje Evlija – „sve gore do starog grada, pružaju se bregovi koji su zasađeni lozom. Kako je klima dobra, stanovništvo je zdravo. Grožđe rumene boje je vrlo ukusno”. Evlija još dodaje da su stanovnici bogati trgovci i prijatelji stranaca, a sama varoš bogata i vrlo jeftina. Posle proterivanja Turaka (1717) Vršac postaje sedište distrikta i otada se etnički odnosi u gradu bitno menjaju. Za razliku od turskog perioda kad su u Vršcu živeli pretežno Srbi i Turci (muslimani), tokom 18. dolazi do planske kolonizacije Nemaca iz doline reke Mozela (koji su sa sobom doneli veštinu sađenja i gajenja vinove loze), iz planinskog dela Banata masovno se spuštaju Rumuni, doseljavaju se i srpske porodice iz okoline Temišvara, iz Južne Ugarske, kao i s Balkana. A tekla su i pojedinačna naseljavanja zanatlija iz Austrije, Ugarske, Češke, Slovačke i s Balkana. Naseljene su, najzad i manje grupe Španaca (da bi podstakle razvoj svilarstva). Stanovništvo se iz Vršca i iseljavalo; u Južnu Rusiju, Vojnu granicu i na Balkan. Godine 1786, Vršac je imao oko 8000 stanovnika, među kojima je bilo 237 zanatlija koji su obavljali 34 razna zanata u gradu. Nemački i srpski živalj (pored srpskog, izgrađen je i nemački deo grada) dugo daju osnovno etničko obeležje Vršcu. Period od odlaska Turaka do ujedinjenja oba dela u jednu opštinu (1794) karakteriše razvoj stočarstva, vinogradarstva, trgovine i zanatstva, naročito svilarstva. U svilarskoj radinosti Vršac je tada zauzimao prvo mesto u monarhiji (u 19. veku imao je četiri odmotavaonice svile).
   U drugoj polovini 18. veka Vršac dobija prvu apoteku, poštu, podignut je najstariji deo zgrade vršačkog Magistrata, sagrađen Eparhijski dvor. Uspenska crkva, Velika Saborna crkva.
   Uprkos vremenskim nepogodoma, epidemijama i ratnim pustošenjima grad je privredno napredovao i razvijao se. Krajem 18. imao je 1489 kuća (933 srpskih i 547 nemačkih), odnosno oko 10.000 stanovnika.
   Godine 1804, Vršac dobija status privilegovanog tržišta, te se trgovina još više razvija, a nešto kasnije (1817) i privilegiju slobodnog kraljevskog grada i sva prava beneficiranih gradova u tadašnjoj Austriji. Tako su stvoreni uslovi za brži razvoj kapitalističke privrede. Za Vršac je to period sve- stranog razvoja; raste i po broju stanovnika, i urbanistički se uobličava. Uz zanatstvo koje je vrlo značajna privredna delatnost, razvija se i industrija (prehrambena, drvna, metalska, pre svega), a vinogradarstvo dostiže svoj najveći uspon. Između 1873 i 1875, vršačko vinogorje je topografski najveće u Evropi (zajedno sa okolnim mestima bilo je ukupno oko 15.000 jutara pod vinovom lozom). Nakon uspostavljanja železničkog saobraćaja (1858) vršačka vina i grožđe dospevaju na bezmalo sva evrospka tržišta. Proširuje se i mreža školstva.
   Oružane borbe za Vršac i oko Vršca u događajima iz 1848/49. godine (o tadašnjim političkim previranjima svedoče ponajbolje, Sterijini Rodoljupci) privremeno zaustavljaju početni ritam privrednog razvoja grada. No, od sedamdesetih godina ponovo se intenzivnije razvija, sve do 1918, kad ulazi u sastav Kraljevine SHS.
   Godine 1921, Vršac ima 27.011 stanovnika, od kojih 10.034 Srba, 13.244 Nemaca, 2433 Mađara, 471 Rumuna, 591 Jevreja (ili, 10.290 pravoslavnih i 15.568 katolika). Između dva svetska rata vinogradarstvo je počelo da gubi raniji značaj.
   Posle Drugog svetskog rata menja se etnička slika, nemačko stanovništvo je izgnano iz Vršca, a na njegovo mesto, planskim naseljavanjem dolaze porodice iz raznih delova Jugoslavije. Godine 1981, ima 37.513 stanovnika, a 2002, 36.623. Na sajtu se naglašava da je Vršac multietnička zajednica sa 16 nacija. Reorganizuje se i modernizuje industrija. U posleratnim godinama Vršac postaje centar poznatog vinogorja (DD „Vršački vinogradi”, koji raspolažu plantažama sa više od 1700 hektara, među mnogim vrhunskim i stonim vinima najpoznatiji je banatski rizling)). Ima više fabrika: poljoprivrednih mašina, hrane, svile, kože, pića, piva (prva pivara, kameralna, osnovana je 1742). U naše vreme napredak zabeležila je hemijska industrija, posebno Kompanija “Hemofarm” – fabrika lekova, jedan od nosilaca razvoja u ovoj opštini.
   Uz osnovne škole i gimnaziju, Vršac ima i Tehničku školu “Nikola Tesla”, Poljoprivrednu školu “Vršac”, Višu školu vaspitača i Učiteljski fakultet (gde se nastava odvija na srpskom i rumunskom jeziku). I u pojedinim školama, uz srpski, postoje i odeljenja sa nastavom na mađarskom jeziku. Tu je, najzad i „Pilotska škola JAT”, jedna od tri najveće škole te vrste u Evropi.
   Vršac se nalazi na međunarodnoj železničkoj pruzi i putu Beograd – Temišvar – Bukurešt i značajan je kulturno-prosvetni i turistički centar (ima oko 55.000 stanovnika i predstavlja multietnilčku zajednicu, jer uz Srbe ovde žive i Rumuni i Mađari). Uz mnogobrojne sačuvane spomenike iz bliže i dalje prošlosti, Vršac i okolina spadaju u najbogatije arheološko područje Banata, naročito u pogledu praistorijskih nalaza (Narodni muzej poseduje više od 200.000 predmeta), dok sam centar grada – sa svojim zgradama iz 18. i 19. veka – predstavlja vrednu ambijentalnu celinu.

   Izvor: OLGA ZIROJEVIĆ, Panonska urbana kultura, Beograd, 2015.

   Odgovori

8. 22. mart 2018. u 07:25

   Vojislav Ananić

   Veliko Središte je na završecima blagih kosa Vršačkih planina,oko puta koji vezuje Vršac sa Markovcem i kraj Markovačkog Potoka,blizu granice između Jugoslavije i Rumunije. Nedaleko od sela je i železnička stanlca na pruzi između Vršca i Rumunije. Selo je u obliku pravougaonika,sa pravim i širokim ulicama. Kuće imaju veća dvorišta ili okućnice. Nalazi se na srednjoj visini od 109 metara nad morem. Središtani se bave ratarstvom. Ima i vinogradara. Pored starosedelaca Srba i poznijih doseljenika Mađara i Čeha ima i znatan broj naseljenika iz Vojvodine, Srbije i Makedonije 24.

   Izvor: Dr BRANISLAV RUSIĆ, Beleške o najnovijim naseljenima iz
   Makedonije u sedam sela vršačkog dela Banata, NOVI SAD, 1958.

   Odgovori

9. 22. mart 2018. u 07:38

   Vojislav Ananić

   Gudurica je na severoistočnoj padini Vršačkih planina i niže njihova Guduričkog Vrva, na levoj strani slaboga Markovačkog potoka, blizu granice između Jugoslavije i Rumunije. Selo je na valovitu zemljištu. Većin kuće s osrednjim dvorištima ili okućnicama. Nalazi se na visini od oko 123 metra nad morem. Po pobrđu su najčešće vinogradi, a u nizini oranice. Glavno zanimanje stanovništva je ratarstvo, na prvom mestu vinogradarstvo. U njoj žive mnogi naseljenici iz raznih delova Jugoslavije.

   Izvor: Dr BRANISLAV RUSIĆ, Beleške o najnovijim naseljenima iz
   Makedonije u sedam sela vršačkog dela Banata, NOVI SAD, 1958.

   Odgovori

10. 22. jun 2018. u 11:33

    Vojislav Ananić

    ULJMA

    Geografski položaj

    Selo Uljma leži, u jugoistočnom delu Banata, u nižoj lesnoj zaravni na obodu Deliblatske peščare na 21° 14′ istočne geografske dužine i 45° T severne geografske širine. Uljma ima veoma povoljan geografski položaj. Od Vršca je udaljena 14,7 km, od Beograda 72 km, a od Bele Crkve 33 km. Sa ovim gradovima povezana je asfaltnim putem. Nalazi se i na železiičkoj pruzi Beograd—Vršac—Temišvar. Na severoistoku i istoku od sela pružaju se živopisne Vršačke planine raznovrsnog reljefa i pokrivene šumom, sa mnogo puteva, pešačkih i šumskih staza koje ih presecaju, izvorima i potocima. Selo je ušoreno u obliku pravougaonika. U njemu je pet uzdužnih ulica koje se pružaju od jugozapada ka severoistoku, a četiri poprečne od severozapada ka jugoistoku. Sve su ulice asfaltirane u dužini od 18 km. U trgovinskom pogledu gravitira prema Vršcu, Banatskom Karlovcu i Beogradu.
    Uljma administrativno pripada Skupštini opštine Vršac, Socijalističkoj Autonomnoj Pokrajini Vojvodini, Socijalističkoj Republici Srbiji.
    Po popisu iz 1961. godine Uljma je imala 4.237 stanovnika, a 1971. godine 4.398, od kojih: Srba 3.952, Hrvata 23, Crnogoraca 2, Makedonaca 12, Slovenaca 5, Rumuna 332, Nemaca 23, Mađara 18 i ostalih 31.
    Prošle, 1981. godine popisane je 4.105 stanovnika, od kojih Srba 3.531, Hrvata 18, Makedonaca 13, Slovenaca 3, Rumuna 429, Mađara 32, Slovaka 5, Jugoslovena 43, Muslimana 1, neizjašnjenih 1, neopredeljenih 11, ostalih 18, sa 1.249 domaćinstava.
    Atar Uljme graniči se sa severa i severoistoka Vlajkovcem i Ritiševom, sa istočne strane Izbištem, sa južne i jugozapadne strane atarom Šušare i Nikolinaca, sa zapadne strane atarom Nikolinaca. Naziv Uljma je čisto slovenskog porekla. Y prošlosti u Uljmi je bilo dosta košnica sa pčelama. Košnice su stari Srbi nazivali „Ulem”, a kasnije su košnice nazivali ulma po kojima je naselje i dobilo ime. Postoje i pretpostavke da reč Uljma dolazi od latinske reči „ulmus” ili rumunske „ulm” što znači brest. Ovi nazivi nisu tačni jer cela okolina od svog postanka, bila je naseljena isključivo Srbima i oni su bili ti, koji su joj dadi ime. Uljma je do 1911. godine nosila; ime Ulma, od 1911. Homokgsil, a od 1918. do danas Uljma.
    U visinskom pogledu samo selo nalazi se u niziji čija je nadmorska vnsina u severnom delu atara 76 m, pa se prema južnom delu postepeno uzdiže. Na zapadu dostiže visinu 88 m, da bi na istoku dostigla visinu od 105 m Prema jugu dostiže različite visine, od 119 manskih vinograda, odakle se prema jugu diže do 187 m i postepeno opada, tako, da susedno selo Šušara ima nadmorsku visinu 173 m Prema jugozapadu dostiže visinu do 140 m a prema jugoistoku 151 m. Razlika u visini prema severu od sela iznosi 9 m; prema istoku i jugoistoku 62 m; prema jugu 74 m.; prema jugoistoku 51 m, a prema zapadu samo jedan metar.
    Iz ovog se vidi da se zemljište postepeno uzdiže od severnog dela atara prema južnom, jugoistočnom i jugozapadnom.
    U niziji, u kojoj leži selo, kao delu Panonske nizije, zemljište je predstavljeno diluvijalnim i aluvijalnim nanosima i ritskim talozima. Kako je zemljište pliogene i kvartarne starosti, to je ovde bilo rasedanja i spuštanja. U toku neogenta vrši se transgresija i čitava ova oblast pokriva se morem. Iz ovog vremena javljaju se slojevi peska i gline. U ovom delu ove naslage su pokrivene mlađim tvorevinama. 
    Severozapadni deo teritorije sela čini jedan deo velikog vršačkog rita. Kako je mali vršački rit bio kvartarno jezero, pri visokom stanju vode imalo je veze sa Velikim vršačkim ritom. Splašnjavanje vode u jezeru u toku aluvijuma ima još jezerski karakter a posle barski karakter. Ovakvo stanje zadržalo se sve do 18. veka, kada su prokopani kanali i regulisani potoci.
    Na teritoriji atara nema ni jedne reke, niti potoka. Godine 1898. prokopan je u Ritu kanal, koga stanovnici nazivaju „Begej”. Širok je 3 m, a dubok 1,5 m. Pored ovoga kasnije je prokopano i nekoliko manjih kanala koji služe za odvodnjavanje suvišne vode. Do posleratne izgradnje hndro-sistema Dunav—Tisa—Dunav, vode iz kanala ovog područja bile su vezane za Tamiš, a sada magistralnim kanalom DTD (koji je nedaleko od Uljme) sprovode se u Dunav kod Banatske Palanke.
    Stanovništvo sela u vreme naseljavanja snabdevalo se vodom iz kopanih bunara, kasnije iz arterskih bunara. Prvi arterski bunar bušen je ispred škole 1906. godine. Od 1968. godine postoji izgrađena vodovodna mreža kroz selo u dužini od 12 km., sada sa 33 česme i 8 hidranata raspoređenih po ulicama. Pored vodovoda postoje još 2 arterska bunara i 4 na koje su postavljene pumpe i iz kojih se stanovništvo snabdeva vodom za piće. Sve je veći broj domaćinstava koja uvode vodu u domove.
    Pošto se Uljma nalazi u jugoistočnom delu Panonske nizije, ima klimu koja je bliža kontinentalnoj. Ima vrlo hladne zime i topla leta. Prelazna doba su slabo izražena, kratka su, naročito proleća. Jeseni su nešto izrazitije i duže, te često predstavljaju produžetak leta. U pozno proleće javljaju se često mrazevi koji štetno utiču na voće, vinograde i useve.
    Na osnovu tridesetogodišnjeg posmatranja proračunate su temperature za pojedina godišnja doba Vršca i bliže okoline. Srednja godišnja temperatura iznosi 12 stepeni C. Najhladniji mesec januar ima 0,1 stepen C, a najtopliji jul 23,2 stepena C. 20. jula 1905. godine u 12 časova u Uljmi je zabeležena temperatura od 38 stepeni C. Ovako znatno kolebanje temperature znak je velike kontinentalnosti.
    Najniže srednje mesečne temperature javljaju se u januaru i februaru i dostižu čak i do —33 stepena, a već u martu, aprilu i maju ima većih skokova. Od maja srednjomesečne temperature su još uvek u porastu, a nagla opadanja temperature javljju se izmeću septembra i oktobra meseca.
    Oblačnost je najveća zimi u decembru i januaru, kada se javljaju i magle. Najmanja oblačnost je leti, kada je najjača insolacija. Atmosferski talog pada u obliku kiše, snega, grada, slane, rose i inja. Prosečna količina taloga iznosi 650—700 mm. Nekada padne preko proseka, a nekada ispod proseka. Po godišnjim dobima talog je raspoređen i to: zimi 136,6 mm ili 19,5%, u proleće 186,8 mm ili 26,7%, leti 213 mm, ili 30,3% i u jesen 165,4 mm ili 23,5%. Maksimum taloga pada u maju i junu, početkom leta, kada je najpotrebniji usevima. Minimum taloga pada zimi, u 
    januapy i februaru. Zapadni vetrovi, kao i severozapadni, vrlo su značajni za ovaj kraj i na njih dolazi 32% ili 101 dan. To su kišni vetrovi, naročito zapadni.
    Upogledu vazdušnih struja, dominira vetar jugoistočnog pravca — košava. Košava dostiže često veliku brzinu i nanosi štete. U proleće i jesen ima brzinu 7 m. u sekundi, a zimi 2 m u sekundi, a nekada dostiže i mnogo više. Pored košave duvaju i južni, severni i severo-zapadni vetrovi.
    Imajući u obzir da flora zavisi od sastava zemljišta i hidrografskih prilika, ona je na ovoj teritoriji oskudna. Šuma nema. Skoro čitava ova oblast ima polustepski karakter, te prema tome i polustepsku vegetaciju. Najviše su zastupljene žitarice kukuruz i pšenica, a od industrijskih biljaka suncokret i šećerna repa, zatim stočno bilje i razno povrće.
    Bilo je dosta pašnjaka koji su se nalazili oko sela a najvećim delom u „Ritu”, ali su pre dosta godina, po osloboćenju, preorani i pretvoreni u obradivo zemljište.
    Pored javnih puteva, i u selu, bilo je zasaćeno dosta dudova čije se lišće sve do drugog svetskog rata koristilo za ishranu svilenih buba. Većina dudova je povađena tako da se danas retko može i videti u selu. Na njihovo mesto sve se više sade kanadske topole i bagrem. U vinogradima ima dosta oraha, trešanja, višanja, jabuka, krušaka, bresaka, šljiva, dunja, badema i drugog srednjeevropskog voća.
    Od životinjskog sveta ima lisica, zečeva, poljskih miševa. Divljih svinja, srna i jelena ima u obližnjoj šumi Deliblatske peščare. U jesen se pojavljuju u uljmanskom ataru i pričinjavaju štete usevima. Ovde se može sresti i divlja mačka. Nije retka pojava vukova koji su prebegli iz Rumunije ili preko zalećenog Dunava iz Srbije.
    Od grabljivica ovde živi buljuna i druge manje ptice, kao na primer čvorak, vrabac, gavran, svraka, kukavica, divlji golub, fazan. Na vlažnom i barskom zemljištu nalazimo veliki broj gmizavaca i vodozemaca, a od ptica divlje plovke, guske, barsku šljuku, rodu i druge.
    Od domaćih životinja zastupljeni su konj, goveče, ovca, svinja i raznovrsna živina, ali u manjem broju nego što je bilo ranijih godina jer su smanjene površine zemljišta pod pašnjacima.
    Nekada se „Rit” do odvodnjavanja baruština odlikovao raznovrsnom faunom i bio je zborno mesto za mnoge ptice selice. Kao i svi ritovi u Banatu i uljmanski rit je pre meliorativnih radova imao sasvim drugi pejsaž. On je usled čestih poplava, bliske izdani i dosta tople klime imao veoma bujnu vegetaciju. Ona se sastojala iz trske, site, šaše, zatim od šiblja vrba i topola, a na ocednijim delovima bilo je i brestovih šuma. Sve je to zajedno sa visokom travom, odavalo sliku neke vrste prašume kroz koju je čovek jedva mogao da prolazi. Mnogobrojne puzavice, šumske jagode i kupine skoro su potpuno onemogućavale kretanje pešacima.
    U takvoj florističko-vegetativnoj sredini ukazivali su se veoma povoljni uslovi za život razne divljači, sitnih i krupnih zverova, kao i mnoštva ptica selica i gmizavaca. U njemu su se skrivali i veoma retki primerci ptica kojih delimično ima i danas. U ovim mirnim vodama rita živele su i raznovrsne ribe, a u močvarama mnogobrojni i raznovrsni gmizavci, žabe i sitni insekti. Ptice, koje su se ovim bićima hranile oko ovih hidrografskih površina, uvek su imale dosta hrane, pa su im tu bila i prolećna, letnja i jesenja staništa. Nestankom ovog sveta insekata i gmizavaca, povlačile su se i one na jug gde je ovakve hrane bilo na pretek.
    Visoka kosa Domaka — uljmanskih vinograda koja prema severoistoku zagraćuje peščaru, pripada prelaznoj zoni reljefa i po sastavu je lesnopeskovita. Domaka je prema jugoistoku razuđena relativno dubokim kotlinama, čija je vegetacija raznovrsna: široka i blaga dolinska dna su pod njivama sa kukuruzom. Dok su na stranama okrenutim jugozapadu vinograda postoji jedno udubljenje zvano „Dolina” kojim protiče voda u šume. Temena kosa je pod njivama, a strmije strane su pod šumama. Sada Domaka je u svom jegoistočnom delu pod njivama i šumama. Od uljmanskih vinograda postoji jedno udubljenje zvano „Dolina” kojim protiče voda za vreme kiše i pri otapanju snega. Ona vodi do sela, kroz njega prolazi u vidu potoka i odlazi prema kanalu DTD.
    Uljmanski atar obuhvata 11,180 k. jutara obradivog zemljišta. U ataru postoji više tipova zemljišta (tla). Najviše je zastupljen černozem, ritska crnica a ima i bele slatinske zemlje, smonice i ilovače. Skoro na celom području atara na dubini od 50 cm do 1 m ispod površinskog zemljišta, nalazi se ilovača. Atmosferski talog koji pada zadržava se na ovoj dubini, te ima dosta vlage koja je od velike koristi za plodnost zemljišta. Rit je najniže zemljište u ataru. Za vreme suša on donosi sigurne prinose usled plitke izdani, kojom se snabdevaju biljke hranom, a za vreme kiša on je prekriven velikom površinom izlivene vode iz kanalskih korita.
    Nazivi poteza u ataru su: Baba-Lazin vakant, Bandašt, Velika bara, Veliki rit, Gornje livade, Gornje utrine, Greda, Deonice, Do bunara, Do Izbišta, Donje livade, Za breg, Kod gata, Kod crepane, Lokva, Mala bara, Mali rit, Pod vinogradima, Pozjalovo, Rit, Selište, Slatina i Suve njive.

    ULJMA DO OSNIVANJA VOJNE GRANICE

    Teritorija ovog sela bila je naseljena već u praistorijskom dobu. Ima nađenih ostataka iz tog doba. Prema vrsti predmeta pronađenih u starijim grobovima, konstatovano je da vode poreklo iz neolitskog — novog i kamenog doba. Takođe su nađeni ostaci oružja i alata od bronze kod stare ciglane, pored puta za Pančevo. Nađeni materijali čuvaju se u Muzeju u Vršcu. Nedaleko od ove ostave nalazi se humka „Princeze” u kojoj je nađen kostur mlade žene i razni zlatni ukrasi. Taj grob nazvan je grob „Princeze”, a stvari nađene u njemu čuvaju se u muzeju u Temišvaru. Na potezu „Za breg” a u okviru ekonomskog dvorišta PD „OGLED” Uljma (sada 00YP „ULJMA” u Uljmi) na padini jedne humke, prilikom kopanja rova za kanalizaciju 1965. godine, otkriveno je više saramatskih grobova. Dobar broj grobnih predmeta nalazi se u vršačkom Muzeju.
    Uljma se prvi put u istoriji pominje pod Turcima, u poznatom Pećkom katastigu, tj. spisku priloga za Pećku patrijaršiju iz 1660. i 1666. godine, kada je postojala kao srpsko naselje u Banatu. U Katastigu se pominju i naselja Pozjalovo i Selište koja su postojala između Uljme i Nikolinaca, kasnije nestala, te se danas pominju u nazivu potesa njiva.
    Oni koji su vršili sakupljanje priloga za račun Pećke patrijaršije prvi put su posetili Uljmu 1660. godine, tada su kao priložnici zabeleženi pop Rusimir, knez Fijat, Lauš, Kuzman, Mladen, Vasa, Laza, Stojan, Živko kovač, Vujin Mirković, Pana, Cveja, Rajko, Stojmir, Živko Ranić, Ivko. Kada su po drugi put navratili po istom poslu 1666. godine, zabeleženi su kao priložnici: pop Rusimir, knez Stanko, kir Fijat, Đura, Aradit Rašajić, Radonja Stefanović, Sablja Petronije, jeromonah Stefan Hilendarac, Daba, Živan, Ostoja, Mladen i Vasa. Ovi koji su vršili primanja za račun Pećke patrijaršije u svojim spiskovima ubeležavali su mesto, imena ljudi (obično ime, a vrlo retko i prezime). Na osnovu ovih spisa može se sasvim sigurno utvrditi da su u to doba i postojale naznačene porodice čiji potomci i danas žive u Uljmi, a to su: Mirković, Ranić, Stefanović i Rašajić (Rašajski). Osim ovih porodica svakako su živele u to doba i druge, ali o njima nema pomena u spisima.
    Uljma je zbog čestih ratova za vreme turske vlasti bila paljena i pustošena. Ljudi su živeli u zemunicama i sasvim niskim kućama pletarama pokrivenim trskom. Kuće su bile raštrkane, a selo se više moglo poznati po voćnjacima oko kuća, nego po samim kućama. Živelo se u teškim ekonomskim uslovima, boreći se sa bolestima i raznim nedaćama koje su proizlazile iz čestih upada Turaka u naselje. Stanovništvo se u to doba vrlo malo bavilo zemljoradnjom, mada je bilo plodnog zemljišta. Svaki je sejao onoliko koliko je mislio da će mu biti dosta za život. Pašnjaka je bilo dosta oko sela pa im je stočarstvo bilo glavno zanimanje. Gajili su ovce, goveda, a u manjem broju konje i bivole. Selo je bilo sa malim brojem kuća, bez tvrdog puta, a u prošlosti ležalo je na višem terenu današnjeg sela, prema vinogradima, odakle se postepeno razvijalo prema današnjem centru. Tada je veći deo sadašnjeg centra sela bio pokriven velikim barama. Iz podataka se vidi da je u selu postojala i organizacija crkve, jer se 1660 i 1666. godine pominje pop Rusimir i jedan jeromonah po imenu Stefan Hilendarac. Crkve u prošlosti bile su, kao i u svim naseljima Banata tog vremena, građene od drveta, pletare i zemunice.
    Kako je bila organizovana vlast na selu pod Turcima nema mnogo podataka, ali se sa sigurnošću može govoriti da su ia čelu sela stajali knezovi. Tako se u Uljmi pominje 1660. knez Fijat, a 1666. godine knez Stanko. Knez Stanko naznačen je kao sin predhodnog kneza Fijata. Spominju se i kmetovi, uz kneza, koji su predstavljali lokalnu vlast u selu.
    Prirodno je da su zanimanja stanovništva u palankama ili varošima bila raznovrsnija nego na selima. U Katastigu se pored popa i seljaka pominje i jedan kovač. Zanatska delatnost nije bila razvijena, već kućna radinost. Ljudi u selu odeću, obuću, veš i razno oruće sami su izrađivali.
    Odanost verskom i crkvenom životu vidi se iz priloga koji je, na ime milostinje priloženo Pećkoj patrijašiji. Davali su koliko su mogli, a za razne svrhe, za pomen, molitvu, blagoslov, parastos mrtvima ili živima. Davali su raznovrsne stvari, naročito krupnu stoku. Prilozi su davani još i u novcu i hrani. Po jednom podatku iz 1660. godine i 1666. godine, primila je Pećka patrijaršija, na ime priloga iz Uljme nznos od 1.790 aspri i 4 groša, a u stoci dvanaest volova i jednog junca,.
    Po administrativnoj podeli za vreme turske vlasti Banat je bio podeljen na sandžake i nahije. Uljma se pominje 1713. godine pod nahijom vršačkom, a u temišvarskom sandžaku, sa svega 12 kuća.
    Godine 1716. kada je osloboćena od Turaka, i potpala pod austrijsku vlast, izvršen je 1717. godine zvanični popis banatskog stanovništva. Uljma je tada imala 20 kuća (za četiri godine posle turskog pustošenja povećala se za 8 domova). Nova vlast Tamiškog Banata ulagala je mnogo napora i sredstava da poveća broj stanovništva koje bi obrađivalo pusta polja i plaćalo porez za vreme turske vladavine stanovništvo se privremeno prorećuje. Prema obavljenom popisu, neposredno posle proterivanja Turaka preko Dunava, na čitavoj teritoriji Banata bilo je tada nešto oko 30.000 stanovnika. Prvi guverner Banata, grof Klaudije Florimund Merci, izvršio je kolonizaciju Nemaca od 1718—1727. godine. Kasnije se koloniziraju Mađari, iz političkih i ekonomskih razloga. Ta kolonizacija nije imala nikakvog uticaja na porast stanovništva u Uljmi, jer se Nemci u njoj nisu pojavili. Doselili su se mnogo kasnije. Prvo su Nemcima naseljeni Vršac i Bela Crkva. Iz popisa vršačkog dištrikta kome je i Uljma po administrativnoj podeli pripadala, 1735. godine zabeleženi su u Uljmi kao poreski obveznici Stanko Momirov, Atanacko Rašajski, Milisav Jokić, Ranisav Milošev, knez Stojko Jokić i Stanko Rašajski.
    Za vreme austro-turskog rata i posle 1716. godine, stanovništvo Uljme je naročito stradalo od upada Turaka i kuge. Južni Banat je definitivno osloboćen od Turaka 1716. godine. Ali ni tada nije nastupio miran period života i razvoj. Bili su sve češći upadi Turaka preko Dunava. Naročito težak je bio onaj upad iz 1738. godine koji je za sobom doneo kugu koja nije mimoišla ni Uljmane. Narod se iz straha od Turaka često sklanjao u okolne močvare. 
    Početkom 18. veka pod uticajem austrijske, a kasnije mađarske državne administracije sve više nestaju u Uljmi (što je karakteristično za Banat pa i celu Vojvodinu) prezimena sa (ić) i nastaju sa (ov) na pr: Petrov (ić), Jovanov (ić), Živkov (ić), Rankov (ić), Popov (ić), Stanojev (ić), Đorćev (ić), Ivkov (ić), Brankov (ić), Đurđev (ić) itd.
    Ima i jedan relativno mali broj prezimena koja ukazuju na imena naselja iz kojih vode poreklo pojedine porodice kao što su: Itebejac, Kusićki, Vračevgajac, Kutrički, Temišvarac i dr.
    Novim prilivom stanovništva iz Srbije, i drugih krajeva pod turskom vlašću, Uljma je brojno ojačala, tako da je 1749. godine popisano u dištriktu vršačkom, 81 kuća. Pojedinačna doseljavanja tekla su neprekidno i još danas teku.
    Život se normalizuje. Uz stočarstvo razvija se zemljoradnja, zanatstvo i trgovina, naročito trgovina stokom, koju su većinom izvozili u Austriju. Od 1746. do 1749. godine imala je opština Uljma, u zakup, poljsko dobro „Malo Nikolince”. U to vreme Uljma ima i crkvu izgraćenu od brvana i dasaka. 1750. godine bio je uljmanski sveštenik Petar Jovanović prota palanačkog prezviterstva, a 1759. godine naznačen je i knez uljmanski Jovica Omorac.
    Poboljšani su ekonomski i politički uslovi života, jer stanovništvo uživa vojne povlastice pošto se nalazi u službi bečkog dvora, u redovima Banatske zemaljske milicije, a zatim u formiranoj Vojnoj Granici.

    ULJMA Y VOJNOJ GRANICI

    Kada je bipa u pitanju odbrana državnih granica Austrija nije mogla da ostane pri dotadašnjem sistemu regularne vojske i milicije. Taj sistem nije se pokazao odgovarajućim. Ljudi iz austrijskih i ugarskih zemalja bilo je vrlo malo ti vojnici su bili vrlo skupi, a i nedovoljno pouzdani, to je naročito važilo za Mađare. Trebalo je stvoriti vojsku, dobru i pouzdanu, a koja ne bi bila skupa. Za ovakvo rešenje Srbi su bili kao poručeni. Srbi su odlični ratnici. Srpski vojnici u mirno doba ne koštaju državu gotovo ništa, ili vrlo malo, njihovo odevanje jevtinije je od odevanja drugih trupa, izdržljiviji su od drugih, u pešačenju su okretniji i hitriji. Granica je davala najbolje i najjeftinije vojnike, jer graničari u mirno doba nisu primali platu nego su umesto plate uživali zemlju. Graničari su vojnici-ratari, stalno su u pokretu kao čete carske. Pojas vojne granice, saglasno potiskivanju i opadanju turske sile, predstavlja sredinu koja se razlikuje od ostalih srpskih krajeva u Vojvodini kao i onih u staroj Srbiji. Oni za Austriju ginu na bojištu zagledani preko Dunava u tamnu i dragu im postojbinu. Graničari oficiri imali su malu platu, jer su i oni uživali besplatno zemlju. Oficiri i vojnici nabavljali su sebi odelo i obuću. Naš narod je želeo da služi kao vojnik iz više razloga. Pre svega on je osećao da je sa oružjem u ruci neki faktor, a da bi bez oružja postao žrtva svojih neprijatelja. Srbi su se sa razlogom bojali županijske uprave, plašili su se plemićke samovolje, da ne postanu kmetovi. U Vojnoj granici mogli su da sačuvaju svoju veru i jezik, što kao kmetovi mađarskih plemića ne bi mogli. U Vojnoj granici bili su tereti mnogo manji. Srpski narod rado je davao život, ali nije davao slobodu. Sa Srbima je austrijski dvor dobio mnogobrojnu, odličnu i jeftinu vojsku, i što je veoma važno, prirodnog saveznika u borbi protiv Turaka i Mađara.
    Vojna granica nije bila odmah i potpuno formirana. Prvobitno služio je naš narod kao narodna vojska i milicija, u mirno doba bili su zemljoradnici, a za vreme rata vojnici. Narodna milicija bila je sastavljena od našeg naroda, a izdržavala se i borila o svom trošku. Milicija je naročito delovala po naseljenim prostorima duž granice, Milicija je bila podređena Zemaljskoj administraciji u Temišvaru.
    Privredni razvoj otpočeo je uspostavljenjem austrijske vlasti. Od samog početka austrijske uprave na ovoj teritoriji zaveden je polufeudalni ekonomsko-društveni sistem. Stanovnicima je dodeljivana zemlja na obrađivanje u iznosu od 30 do 36 k. j. po domaćinstvu. Bilo je oranica i livada. Dodeljene oranice i livade nisu se mogle deliti niti otućivati. Prihod sa zemlje pripadao je obrađivaču. Korišćenje zemlje plaćalo se u vidu poreza, zatim u vidu obaveza da čuva granicu. Ova Obaveza sastojala se prvenstveno u tome što je svaki nosilac poseda, i njegovi muški članovi sposobni za vojnu službu, podlegao vojnoj obavezi i stražarenju na graničnim mestima. U cilju unapređenja poljoprivrede osnovani su rasadnici u većim naseljima iz kojih su besplatno deljene sadnice voća, zatim stanice priplodnih grla: pastuva, bikova i nerasta.
    Uživalac zemlje bio je dužan da zemlju valjano obrađuje i da gaji određene kulture (dirigovana privreda). Rukovođenje poljoprivredom bilo je povereno oficirima-ekonomima, koji su imali sedišta u kompanijskim mestima.
    Zahvaljujući tome što u vojnoj granici nije zasnovan čist feudalni ekopomsko-društveni odnos, kapitalizam se u njoj relativno rano pojavio i učvrstio, što je doprinelo jačanju zanatstva i trgovine.
    U banatskoj miliciji, u ranija vremena oficiri i vojnici bili su plaćeni isključivo samo u zemlji. Kasnije su u plaćanju učinjene znatne izmene. Oficiri su dobijali svoju nagradu delimično u novcu, a delimično u zemlji i stoci. Vojnici nisu bili uniformisani već su služili u svojoj odeći i obući, naoružani oružjem kako je ko imao, a pod zapovediištvom svojih ljudi, koji su imali oficirske činove. Y ovoj vojnoj organizaciji, osobito u početku, dobijali su pojedinci položaje, prema tome koliko su uspeli da sakupe vojnika. Tako su na pr. pojedini članovi porodice Živković u Uljmi dobijali oficirske činove. Prvobitni zapovednici u miliciji bili su isključivo samo Srbi. Početkom 18. veka oberkapetan u Dunavskoj granici bio je Mojsije Rašković. 
    Kada je pretila 1762. godine opasnost od upada Turaka u Banat, rešila je carica Marija Terezija, da u ove krajeve zavede obavezni kadar i podigne banatsku vojnu granicu. Formiranjem Vojne granice dvor je odvojio, i vojskom i stanovništvom, Mađare od Turaka koji su se kad-kada nalazili kao saveznici protiv austrijskog dvora.
    Milicija je stavljena pod vojnu upravu i maja 1764. godine pristupljeno je formiranju srpske regimente (puka), koji je konačno februara 1766. godine formiran u prostoru od Sakula do Oršave.
    U isto vreme pošto je formiran srpski graničarski puk, prišlo se 1765. godine formiranju nemačkog naseljeničkog puka. Ovaj puk formiran je od naseljenika iz Nemačke kojima su činjene velike povlastice. Nemački puk obuhvatao je područje od Sefkerina uz Dunav sva naseljena mesta sa Pančevom i Kovinom do Banatske Palanke. Iz ovih mesta raseljene su one porodice koje su se izjasnile za podanike grada Pančeva, tako da je ostalo 557 domova slobodnih za doseljenike Nemce. Na mesto Srba naseljeni su Nemci. Ovi doseljenici primali su pomoć u novcu, stoci i radnoj snazi. Naročito im je pomagano pri podizanju kuća. Tada su i Rumuni došli u ove krajeve, 1765. godine preseljeno je prvih 20 rumunskih porodica u Ilandžu, Seleuš i Alibunar, a pet godina kasnije naseljeno je nekoliko rumunskih porodica i u Uljmi.
    1770. godine doselio se veći broj nemačkih porodica na teritoriju Vojne granice od kojih je jedan deo naseljen u Kovinu. Iste 1977. godine naseljeno je prvi put nekoliko nemačkih porodica i u Uljmi.
    Ovu novonastalu granicu obišao je lično suvladar carice Marije Terezije car Josif II u maju 1768. godine kojom se je prilikom bavio u Banatskoj Palanci, 5 maja, u Gaju i Bavaništu 6. maja.
    1773. godine obišao je po drugi put Vojnu granicu car Josif II radi što uspešnije organizacije iste. Tom su prilikom srpskoj regemengi dodeljena mesta: Deliblato, Kajtasovo, Crvena Crkva, Vršac, Gaj, Grebenac, Dupljaja, Jasenovo i Bela Crkva. Y Beloj Crkvi bile su kasarne i glavna komanda.
    Tek 1774. godine konačno je Vojnoj granici pripojeno mesto Uljma i dodeljeno srpskoj regementi, kao i mesto Kruščica, Straža, Orešac, Zagajica, Parta, Izbište, Nikolinci, Alibunar, Seleuš, Sv. Mihajlo i Ilandža.
    Iste 1774. godine organizovana je i srpsko-vlaška regimenta, pa joj je određena teritorija istočno od Uljme. Ostali teren na zapadu prepušten je nemačkim kolonistima. Srpsko-vlaška regimenta formirana je iz 16 kompanija, od kojih je bilo u Izbištu, a 12 u Deliblatu. U početku 1775. godine naimenovan je za komandanta srpsko-vlaške regimente pukovnik baron Popila, koji se nastanio sa štabom, vojnim sudom i blagajničkim činovništvom u Beloj Crkvi.
    6. maja 1776. godine predato je 16 mesta, među kojima i Uljma, Nikolinci, Alibunar, Seleuš, Ilandža i dr., nemačkoj naseljeničkoj regimenti. 
    Godine 1778. carica Marija Terezija pod pritiskom Mađara prisajedini ceo Banat Ugarskoj sem dela koji je i dalje ostao u Vojnoj granici. Tako da je tom prilikom Uljma ostala i dalje u Vojnoj granici, a susedni Vlajkovac i Vršac sa svojom okolinom pripao Ugarskoj.
    Radi olakšanja administracije, 1778. i 1779. godine u Vojnoj granici manja mesta su ujedinjena ili premeštena. Tako su neka raseljena, a Banatska Palanka sa državne obale Dunava premeštena je dalje od obale, na viši teren.
    Naši graničari nisu bili najamnici, nisu primali platu, već su im bile dodeljene oranice na obrađivanje i iskorišćavanje. Oni su obavljali vojno-stražarske dužnosti na kordunu i bdeli nad sigurnošću ovih krajeva. Čuvali ih od neprijateljskih upada i kuge. Živeli su zadružnim životom.
    Stanovništvo u Vojnoj granici uživalo je privilegije u okviru feudalne austrijske monarhije. Ovim privilegijama regulisana su prava i dužnosti stanovništva prema organima vlasti. Pored vojne uprave u naseljima birali su kneza i većnike koji su sakupljali porez i obavljali druge poslove. Regulisana su i pitanja nezbrinutih članova porodica i siročadi poginulih graničara. Stanovnici su bili oslobođeni kuluka i imali su svoja prava na biranje opštinske uprave. Dobili su i razne druge povlastice. 1779. godine naznačen je u Uljmi knez Ivan Slamarski, a 1782. godine Uljma je popisana sa 1.579 staiovnika Srba, nešto Rumuna n Nemaca. Godine 1801. Štab srpsko-vlaške regimente premešten je u Karansebeš.
    Reskriptom Ratnog saveta od 17. septembra 1800. godine naređeno je osnivanje jedne naseobine nedaleko od Uljme na polju „Mali bunar” za doseljenike Nemce iz Rajha. 1801. godine prispelo je iz Nemačke 212 porodica i selu su dali ime „Karlsdorf” (danas Banatski Karlovac). Pošto im klimatski uslovi nisu odgovarali mnogi su pomrli, a na mesto velikog broja pomrlih kolonista, naseljeni su u opustelim domovima Krašovani iz Kraševa, tako da je 1809. godine popisano 190 domova. U isto vreme kada je Karlsdorf naseljen, i Uljmu je naselilo nekoliko kraševskih porodica. Kasnije su dolazili iz Krašovanije njihovi rođaci i prijatelji i videvši ovde bolji život, mnogi su odlučili da se tu nasele i tako se broj krašovanskih porodica u Uljmi povećavao. Krašovani su doseljeni iz planinskih sela istočnih Karpata. Sva krašovska sela: Krašo pa, Jablača, Ravnik, Klokotić, Nermić i Lupok bila su rasuta po padinama Karpata i oko rečice Karaš. Živeći ovako izdvojeni od rumunskih paselja katolički fratri (sveštenici) zalazili su po njihovim kućama, novorođenčad im krstili (jer nisu imali svojih sveštenika) i obratili ih u rimokatoličku veru, tako su najstariji doseljenici Srbi Bošnjaci polagano postali svi katolici, ali su se staroverski običaji (pravoslavni srpski) kod njih do danas zadržali. Iz krašovskih sela Uljmu su naselile porodice: Bešina, Birta, Bokšan, Bosiljka, Žula, Ilika, Filipon, Ocil (Ocel), Filjka, Šala i dr. 
    U Granici je 1. oktobra 1807. godine stupio u život novi zakon o zemljištu, kojim je sve nepokretno imanje proglašeno za carski dar, i time prešlo u potpuno vlasništvo graničarskog stanovništva. Tako je polufeudalni sistem potpuno isčezao 1850. godine, kada su seljaci i gruntovno uvedeni u posede i mogli su zemljom samostalno da raspoljažu. Od ovog vremena kapitalizam prodire i u sela. Privremene krize, zatim nerodne godine, uz to komadanje poseda raspadanjem domaće zadruge (deobama), doprinelo je procesu raslojavanja seljaka. Vremenom se stvarao, na jednoj strani, sloj imućnih seljaka, zatim posednika većih kompleksa zemlje iz redova zanatlija i trgovaca, a na drugoj strani sve veći broj osiromašenih seljaka (od 1 do 5 k. j. zemlje) i bezemljaša.
    Zbog privilegija koje su u Vojnoj granici Srbi uživali u Uljmu se doselilo nekoliko srpskih porodica iz Severnog Banata, tako da je 1827. godine u Uljmi popisano 1.773 stanovnika.
    Y Vojnoj granici 9. februara 1838. godine došlo je do bitnih promena. Deliblatska i alibunarska kompanija izdvojene su iz banatsko-nemačke, a izbištanska, jasenovačka, kusićka i požeženska iz srpsko-vlaške regimente, pa je iz tih kompanija formiran banatsko-srpski bataljon sa štabnim mestom u Beloj Crkvi. Novoformirani bataljon postao je zasebna jedinica i iste godine Uljma je dodeljena tom bataljonu.
    Nakon nekoliko godina tj. 23. marta 1845. godine carskom odlukom ovaj je bataljon kompletiran u regimentu. Ovoj novoustrojenoj regimenti pridodate su ilandžanska, seleuška i samoška kompanija, sem tih ustrojene su i dve nove koje su u Vračevgaju i Karlsdorfu (Ban. Karlovc). Iste 1845. godine Uljma je pripala srpskoj regimenti sa 2.303 satnovnika, a sledeće 1846. godine u Uljmi je uvedena stalna poštanska služba.
    1848. i 1849. naši krajevi su bili bogati događajima, bili su pozornica teških bojeva izmeću Mađara i Srba.
    Revolucionarni događaji 1848. godine imali su snažan odjek u Vršcu i okolini u kome je zbog nerešenog agrarnog i nacionalnog pitanja izbio pokret seljačkih masa. Do krvavog sukoba izmeću pobunjenih srpskih seljaka i vojske došlo je kod Keveriša. Tom stihijom, neorganizovanom pokretu seljačkih masa, koji je bio krvavo ugušen, pritekli su u pomoć i srpski seljaci iz okolnih naselja Vojne granice. Koliko je Uljmana sgradalo u oružanim borbama 1848—1849. godine, ne zna se. Kao spomenik na tu tešku prošlost ovog kraja podignut je spomen-krst u Keverišu koji i danas postoji.
    Uljma je 1854. godine pripala izbištanskoj kompaniji i po popisu brojala je 2.602 stanovnika, Srba 2.274, Rumuna 89, Nemaca 35, Krašovana i ostalih 204, sa dve opštinske, jednom crkvenom i 310 privatnih kuća. Porodica je bilo 333, bez kuća 23. Od ukupno 1.296 muških, u službi graničarskoj bilo je 127 vojnika-graničara i 1 oficir, u službi škole 2 učitelja (učitelji Zarija Popović i Jovan Stanković), 1 beležnik i 2 sveštenika (sveštenici Pantelejmon Dimitrijević i Jovan Stajić). 
    554 izuzeti su za obradu zemlje i kućnu službu. Ostalih 609 su popisani kao nesposobni za vojnu službu i obradu zemlje, a odnosilo se i na muškarce ispod 16 i preko 60 godina starosti, invalide i sa urođenim fizičkim manama. Iste 1854. godine u Uljmi je popisano 919 konja, 505 volova. 305 krava muzara, 393 teladi i junadi, 5.337 ovaca, 1.323 svinje, 291 košnica sa pčelama, 53 pecara, 204 pluga, 284 okovanih i 28 neokovanih kola, 315 štala, 16 mlinova (žrvnja) za meljavu, 23 zanatlije i dve kafane. Godine 1869. Uljma je popisana sa 2.734 stanovnika.
    U početku sedamdesetih godina 19. veka nastupili su značajni događaji sa velikim promenama. U južnim krajevima Granica je razvojčena. Posle austro-ugarskog poravnanja, 1867. godine stupila je na snagu opšta vojna obaveza. Po proglašenju samostalnosti Srbije potisnuta je turska granica još više prema jugu, te je potpuno prestala opasnost od upada Turaka. Vojna usganova za zaštitu granice nije više imala svoju svrhu. Sem toga i Mađari su navalili sa svojim zahtevima, da se vojna granica raspusti i ceo Banat pripoji Ugarskoj. Car Franja Josif I, je 1871. godine tako i naredio. Devetog juna 1872. godine Vojna granica je razvojčena i podređena Ugarskoj. Sledeće 1873. godine Uljma je pripojena Tamiškom komitetu, a nešto kasnije Belocrkvanskom okrugu Temišvarske županije.

    Odgovori