Kovačica i okolna sela

11. jun 2012.

komentara: 19

Zavičaj - sela i gradovi

Opština Kovačica:

Debeljača, Idvor, Kovačica, Padina, Putnikovo, Samoš, Uzdin i Crepaja.

Naredni članak:
Prethodni članak:

Komentari (19)

Odgovorite

19 komentara

  1. 28. decembar 2017. u 11:09

    Vojislav Ananić

    Idvor

    Idvor se kao malo selo pored Tamiša pominje još u 17. veku za vreme turske vladavine na ovim prostorima. Godine 1660. kaluđeri Pećke patrijaršije sakupljajući dobrovoljni prilog dolaze i do Idvora. Tada unose ime ovog banatskog naselja u spisak donatora, a kasnije i u svoju zahvalnicu.
    Posle odlaska Turaka 1717. godine, prema Komskom popisu, Idvor je pripadao Pančevačkom okrugu. U to vreme u naselju je bilo svega nekoliko kuća. Pojavom kuge u dva navrata (1732. i 1736.) stanovništvo sela je desetkovano, a preživeli su se tada preselili južno od prvobitnog mesta, zauzevši povoljniji položaj.
    Starosedeoci i stanovništvo doseljeno kasnije izgradili su 1743. godine tipično pogranično naselje po austrougarskom sistemu. U centru sela nalazila se crkva, a oko njega prostor za vežbanje graničara.
    Oko vežbališta se nalazila zgrada uprave, a prema periferiji naselja u kvartovima sa kvadratnim osnovama graničari su izgradili svoje porodične kuće. Ovakav tip gradnje sela omogućavao je brzu mobilizaciju ljudi u slučaju napada i lako prenošenje naređenja. Po završetku gradnje u selu je formiran odred od 240 konjanika. Zbog izvršavanja vojnih obaveza graničari su imali značajne privilegije: ličnu slobodu, pravo na veroispovest, pravo na školovanje svoje dece na maternjem jeziku, dobijali su određenu površinu obradive zemlje i pašnjaka, imali su pravo na pečenje rakije, lov i ribolov.
    Obaveze graničara svodile su se na stalna dežurstva i vojne vežbe, čuvanje i čišćenje ličnog oružja, odazivanje na rad (kuluk) i po potrebi obavezno priključivanje regularnim vojnim jedinicama. Šezdesetih i sedamdesetih godina 17. veka Idvor je u dva navrata proširivan naseljavanjem graničarskih porodica.
    Revolucionarne 1848. godine graničari dolaze u sukob sa jedinicama mađarskih revolucionara i tada Idvor biva spaljen. Nakon ukidanja granice vojnicima prestaju sve obaveze i oduzimaju im se ranije stečena prava, a ovdašnje područje pada pod vlast Ugarske monarhije.
    Od 1872. godine Idvor, uz ostala mesta, biva priključen Torontalskoj županiji čije je sedište bilo u Velikom Bečkereku (današnjem Zrenjaninu). Podaci govore da je početkom 20. veka Idvor imao 403 naseljene kuće u kojima je živelo 2177 žitelja.
    Iako je Idvor malo selo, danas je poznat u celom svetu jer je u njemu 1854. godine rođen Mihajlo Pupin, naučnik svetskog glasa.
    Izvor: Internet

    Odgovori

  2. 1. april 2018. u 14:54

    topalov branislava

    Moj otac kao i moj deda su rođeni u Samošu. Nosimo prezime Topalov po prambabi. Mada mi se prandeda prezivao Đurđev. Đurđevih je krsna slava bila Đurđevdan a Topalovih Sv.Nikola. Već duže vremena tragam o svom poreklu ali nemogu ništa pronaći. Ni odakle potičemo ni odakle smo se naselili ako jesmo.
    Unapred hvala.

    Odgovori

  3. 31. maj 2018. u 04:38

    Vojislav Ananić

    KOVAČICA, sresko mjesto u Banatu, na pruzi Pančevo—Veliki Bečkerek. K. je imala 1910. 4.969 stanovnika, od kojih je bilo Srba 23, Madžara 329, Nijemaca 103, Slovaka 4.417; pravoslavnih 84, katolika 226, protestanata 4.301; 1921. je imala 5.048 stanovnika. 1750. K. je još bila pustara. 1751—1752. naseljena je srpskim graničarima iz potiske i pomoriške granice. 1767 pripadala je njemačko-banatskom puku i bila je sjedište čete. 1801—1803. naseljena je u vrlo znatnom broju Slovacima, iz županije Arve, treneinske i heveške, koji su došli u K. zajedno sa svojim učiteljima i svećenicima. 1872. pripojena je K. torontalskoj županiji. Stanovništvo se bavi gotovo isključivo ratarstvom.
    D. P.

    IZVOR: prof. St. Stanojević, NARODNA ENCIKLOPEDIJA SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, II KNJIGA , I—M, IZDAVAČ: BIBLIOGRAFSKI ZAVOD D. D. ZAGREB, GUNDULIĆEVA 29 ZASTUPA DR- ERIK MOSCHE, MIHANOVIĆEVA ULICA 1, 1928.

    Odgovori

  4. 7. april 2019. u 19:02

    Vojislav Ananić

    Idvor

    Predanja o naselju. — Stari ljudi tvrde da su u starom selu bile samo zemunice, a gore, napolju, pored zemunica, stanovnici su držali marvu i opkopavali salaše. I sad se poznaje jama gde su bile crkva, škola i „birt“ — tu su nađene i cigle. Baš na mestu stare crkve toga starog sela podignuta je mala crkvica od cigala, sa krstom, tu se nosi uskršnja litija. Tamo nije bilo veliko selo, a to se poznaje i po prostoru. Vele da su se zato preselili što im je bilo malo mesta, a i sve okolo plavila je voda, te nisu mogli da se kreću i da rade, kao i da bi bili bliže svojoj zemlji, koja je sva ka Kovačici i odmah od nje počinje, a pristup ka njoj prelivala je voda. Stoku je bilo jamačno teško isterivati. U starom selu bio je samo jedan sokak, koji je izlazio na skelu na Tamišu, a dalje je bila ćuprija na rečici Tukošu.
    Slušali su za Sorinkiće, kao familiju iz starog sela, da su dali mleka da se ofarba crkva u novom selu. I za Vukosavljeve se priča da su u starom selu imali silnu marvu, te su im teoci trčala preko zemunice. Staro je selo bilo na ocednom mestu, kao i sadašnje, a unaokolo je bila radna zemlja. Sadašnji atar su dobili kad su se ovamo preselili.
    Groblje je bilo u ataru ovog sela, „kod Vukosavljeve kuće” (na već pomenutom mestu). Sudeći po jamama od zemunica, misle da je u starom selu moglo biti oko 100—200 numeri (prva numera u novom selu bio je sadašnji Veliki birt, prema crkvi).
    Kad su naseljavali novi Idvor, birt je stavljen nasred sela Iz starog sela su prešli ovamo i Živanovi (Crnomenjini, Crnojankovi i Batikini) i odmah do birta dobili kuću. Deda Batikin je čuo od starih ljudi da su oni baš sa Čarnojevićem došli ovamo i odmah napravili zemunice. Bilo je do 200 numeri u starom selu. Kad je osnovan novi Idvor, bilo je 155 numeri. Svi veruju da se i staro selo zvalo Idvor.
    Odavno su ovde imali školu, a odmah po naseljavanju sazidali su crkvu. (Staroj bogomolji — možda to i nije bila prava crkva — niko ne zna sveca) Iz svake škole su davali za vreme Granice po 3–4 đaka za nemačku školu.
    To što su u starom selu bile samo zemunice (da je bilo i zidanih kuća, nalazili bi se od njih tragovi, ali njih pouzdano nema) bio bi dokaz da su tu bili odskora i privremeno nastanjeni, bilo da su svi došli iz Srbije, ili da su bili od starijeg srpskog stanovništva koje se usled ratova moralo premeštati — a u tim prilikama naselja su mogla biti samo od zemunica, pa tek kad su ih vlasti uzele naseljavati, ušoravati sela i naređivati da se zidaju kuće, te tako i same davati primer zidajući za svoje koloniste zgrade, počele su se praviti kuće od cigala i naboja. O godini 1736. kao godini osnivanja Idvora ne zna se ovde ništa.
    Uz Tamiš su najpre naseljavana sela koja su, vele, nastanjivana Srbima što su došli sa Čarnojevićem (?), i ta su sela najstarija.
    Opšte je predanje da su sve familije došle iz Srbije, izuzev jedne doseljene iz Crne Gore, što je, naravno, bar za većinu, i mogućno. Čudno je da među starim rodovima ima i takvih sa prezimenima vlaškog oblika, a ne zna se da su bili Vlasi, nego ih pamte samo kao Srbe i kao naseljenike među najstarijima, koji su još od „indžilira“ dobili zemlju, na svakom mestu određen broj lanaca. Biće da su većina od njih bile srpske porodice iz Banata, koje su odande uzmakle ispred Turaka ili Rumuna, a većim delom bile su pod uticajem Rumuna, ili su bile rumunskog porekla, pa, živeći među Srbima tamo, odavno posrbljene. A kad je Idvor naseljavan na novom mestu, izgleda da su i one došle ili dovedene ovamo i data im zemlja. Zbog njihovih raznih krsnih imena, najverovatnije je da su zaista bile srpskog porekla (bilo ih je svakako i od Rumuna prizećenih u srpske kuće još u istočnom Banatu).
    Možda će oni sa prezimenom na „ić” biti iz Stare Srbije (kao i oni u Budimu, došli su sa Čarnojevićem) i iz Srbije? Ili iz južnijih krajeva, bliže Zeti?
    Glavni atar idvorački je prema Kovačici, od Tamiša na istok. Već blizu Kovačice videli smo prvu idvorsku „stinu”: ogradu, kao obor, u koji se zatvaraju ovce za zajedničku mužu. Kad je ukinuta Granica, Idvorci su počeli prodavati zemlju (a ranije to nije bilo dopušteno, mogao se, i to samo po dopuštenju, prodati ceo frtalj). Vele da nisu bili dovoljno radni, te su zemlju isprodavali, a tome je dosta doprinosilo i to što im je atar jako izdužen samo u jednom pravcu (ka Kovačici i Uzdinu), te su im zemlje vrlo daleko. Skoro pola atara (2.400 lanaca) u rukama je uzdinskih i kovačičkih „Totova“.
    U Idvoru ima oko 450 domova.
    Kako se davala zemlja kad su merili i delili „indžiliri”? Na četiri mesta su „zemlje oraće”, a na petom livade. Na svakom mestu najmanje po 1 1/2 lanac, 2 lanca livade, a deteline i po 1/4 lanca i tako 1/4 vinograda — to su se zvali „frtaljdžije”, oni su imali svega po 8 lanaca oranice, a to su bile male familije. Manje se nije moglo dobiti, a i to su neki nerado primali, zbog porcije. Tukli su ih da prime, a oni su „odbegavali” da ne bi primili. Ko je dobio još jednom toliko, bio je na „po sesije”, a ko je dobio još toliko, bio je na „celu sesiju“. Oni su imali 36 lanaca oranice za detelinu, vinograd i livade (24 lanca je čista oranica, po 1 lanac za detelinu i za vinograd i 10 lanaca za livade). Uz to je prema broju „numera“ i porodica svakom selu odmerena utrina, koja je i dalje ostala zajednička.
    „Bilo je dosta vina i rakije i mesa i ribe a malo se radilo”, počinju uvek stari ljudi svoje kazivanje o dobrom životu starijeg vremena. I zaista je tako bilo, naročito za vreme Granice, a čim je po njenom ukidanju dopušteno prodavati zemlju, mnogi su – zato što su bili naviknuti na ovakav lak i lep život i nerad – zapadali u dugove i, misleći da će se prodajom zemlje spasti, prodavali parče po parče. Nisu prodavali svojim seljacima, jer su im oni sa strane davali uvek više. Još pre Prvog svetskog rata skoro trećina ljudi u selu odala se piću i neradu i postupno je prodavala svoju zemlju. Tek su se sad otrgli i veoma mnogo rade, te jedva da ima dva-tri neradna čoveka naklonjena piću. Ali su izgubili skoro polovinu svog atara i sad ga ne mogu više povratiti.
    Sad nemaju ceo rit kao pre, nego opština idvorska izdaje pod zakup seljacima i iz svoga i okolnih sela 100 lanaca. To je zemljište na prostoru između Perleza i Čente. Najveći pak deo ostatka tog rita dala je država novonaseljenom nemačkom selu Rudolfstalu, a jedan deo podelila je među siromašne porodice idvorske.
    Navedeni primeri da su pojedini rodovi zapamtili svoje poreklo iz Srbije bi Idvor (sa patrijarhom Arsenijem IV?). A y novi Idvor vlasti su očevidno naseljavale i mnoge doseljenike sa strane, i to i srpske (među kojima će biti i vrlo starih, i starinačkih, banatskih) i rumunske porodice.
    Birtašica Radovančeva tvrdi da su vrlo vredni, ali da su i veoma odani piću i uopšte dosta raskalašni (odaniji piću nego Crepajci) i da se zbog toga mnogo zadužuju, osobito kod Jevrejina Krausa u Debeljači, koji se tako veoma obogatio. Plaćaju mu i po 50% interesa. Birtaš drži i kasapnicu, ali narod slabo kupuje meso, a najviše troši jagnjeće i ovčije. Iako je selo srazmerno malo, ima u njemu šest birtova.
    Sveštenik tvrdi da se poslednje dve-tri godine u Idvoru zapaža osetno množenje prirodnim priraštajem: po 20 stanovnika više se rodi nego što umre. Hvali veliku vrednoću ovog naroda. Vrednoćom ovoga naroda tumači što Nemci nisu uspeli da nakupuju zemlje i da se u Idvoru nasele. Inače, veli, žive u kućama vrlo rđavo, tj. rđavo se hrane.
    Starine. — Selo Idvor bilo je na mestu Staro selo do godine 1795, a tada se preselilo na današnje mesto.
    Stara crkva za koju se ne zna kad je podignuta, bila je jamačno od slabe građe, kao i kuće u tom starom selu: pletare i zemunice.
    Današnja crkva, po odluci crkvene skupštine, od pre 10—12 godina slavi Veliku Gospojinu, a pre toga nisu ni slavili, te ne znaju ni koji je svetac slavila njihova stara crkva u starom selu.
    O starom, prvobitnom groblju ništa se ne zna, niti ima kakvih tragova o njemu. Ovde su se najpre, kao i obično, sahranjivali kod crkve, a od pre oko 80 godina na sadašnjem groblju.
    Groblje starog sela bilo je na mestu gde je nekad bila suvača, u jednom delu sadašnjeg sela, pa su posle preko njega izidali kuće. Doskora je bio poneki kameni krst, ali su svi povađeni.
    Od negdašnjeg groblja kod sadašnje crkve su još dva nadgrobna spomenika crvenkastog kamena sa trupom srcasta oblika.
    Godina 1803. pokazuje da je već tada ovde bilo groblje. Da li je dugo bilo groblje kod sadašnje crkve, ne zna se pouzdano, ali bez sumnje nije bilo dugo ili uopšte nije ni bilo, jer bi se to znalo, nego će biti da su tu sahranjivani sveštenici.
    Groblje novog Idvora odmah je osnovano na sadašnjem mestu, pa nije niko sahranjivan kod crkve. Ona dva krsta biće da su sveštenička.
    Toponimi. — Idvor se deli na tri dela: na zapadu su Grobljari (u tom je kraju groblje); u sredini Veliki sokak; a jednim starim koritom odeljen je deo Sikiljevo (sad novo selo).
    Prva flura je kod sela i tu je zemljište Tukoš (voda i njive), do nje Kraljeva unka (možda je koji kralj tu poginuo; na njoj su bila postavljena tri velika drvena krsta kojih je odavno nestalo; nisu tamo išli s litijom; humka je od zemlje); Donje livade (livade, vode i ledine); Gornje livade (opet livade); Duboka dolina (oranice) i u njoj mesto jedan bunar (i sad je tu bunar); Pod velikom unkom i Velika unka (oranice); opet zemljište Pod kanalom (tu je i kanal); Veliki siget (zemljište, ima oranice, a ima i pašnjak, koji plavi voda, a kad je poplava, ostane oranica kao ostrvo); Uzdin (zemljište „od Uzdina”, oranica) i u njemu jedna duž s imenom Crkvište (gde nalaze kamenje, ćupove, novac, prstenje i druge stvari i tvrde da je tu bilo selište, a mesto i jeste za to zgodno, te slute da je tu bilo selo, pa su ga zvali i Selište; ali se o njemu ne zna ništa; a na jednoj humci misle da je bila crkva i po tome su i dali ime Crkvište); kod sela je opet Mali siget, opasan onom donjom što smo je pominjali da ide kroz selo (opet oranice), odvojen je od Velikog sigeta.
    Vinogradi i deteline: Mala utrina, na istočnoj strani sela, a oko nje oranice; Pod malu utrinu (kad su vinogradi propali, većinom su ih razorili); Slatine (pašnjak, ne topi vola); uz Tamiš Velika greda na Tamišu i uz nju Borčićev budžak (nazvan po Borčićima, staroj familiji iz Idvora) i do te grede Anta, opet greda između zemljišta Uzdina i Slatine; Rusova greda (sad se ore, a pre bili vinogradi); Galešev budžak (pašnjak, državna zemlja, za koju u arendu, zakup, plaća godišnje cela opština); Rusov budžak (državni pašnjak); Trnovač (seoski pašnjak); od Trnovača idući selu uz Tamiš je Plandište (pašnjak); bliže selu je Beli breg (zaista brežuljak od beličaste zemlje i peska); Vinogradi, Male utrine ka selu (nekad bili vinogradi, a sad ih opet neki podižu) i do nje Banovčeva ćuprija; a dalje, idući u selo i do sela, Pop-Pavlovo guvno (bilo guvno nekog popa Pavla; pre su popovi vrli na guvnu izvan sela); na severozapadu od sela je Staro selo, mesto negdašnjeg Idvora, sada pašnjak.
    Vodoplav je opšti naziv za plavljeni deo zemljišta, koji je većinom državni, do Tamiša; idući Skeli, od Starog sela preko: Na skelu (zemljište i pašnjak); Rutonjeva greda (pašnjak); Ristina greda (pašnjak kod sela); Velika greda, na Tukošu, preko Tukoša (pašnjak); Pod Farkaždin (zakupljen pašnjak od države); Na duž (oko Grobljišta — pomenutog dela sela; tu su kadgod bile samo deteline, a sad su tu izmešane i oranice i livade); kod sela je Dudara (gde i sad ima dudova, i sad im tu sedi „dudar”, a ima i kuća za dudara).
    Rodovi poznatog porekla (po domovniku iz prve polovine XIX veka):
    Andrejin – Dević (1, Sv. arhanđel Mihail), ušao u kuću Devića; iz Orlovata su. Bačujko (1, Petkovača, Sv. Stefan i Đurđevdan), otac se doselio iz Čente; došao na Sekezovo dobro; u Čenti „špicname” Vujičini. – Bojin (1, Sv. Nikola), doseljeni iz Sentmikluša pre oko 50 godina. — Bošnjak (2, CB. Stefan zimski), od najstarijih naseljenika; ne zna se ništa o prezimenu; oni su iz Bosne, a imali su Zemlju od „indžilira”.
    – Vasić –– Maričin (1, Sv. Nikola), doseljen iz Bečkereka; ovde služitelj u opštini. — Glogovac (3, Sv. Stefan, 27. HII), od najstarijih naseljenika, biće da su došli iz Glogonja – Žarkov — Fvldbabovi – Đorići, – Birtaševi (5, Sv. Jovan), u staro selo došli iz Bašaida. Živanov (16, Sv. Nikola), stari naseljenici; došla tri brata iz Srbije:
    „Crni” Mija, „Crni„ Janko i „Mali” Bata, i po njima se dele na Crnomijine; Crnojankove i Batikine: ne žene se među sobom i jedni drugima se obraćaju sa „brate“; jedan se odselio u Prištinu; slušali su da su ta tri brata došla iz Crne Gore; po ocu su se prozvali Živanovi. — Zakići – Pališini (6, Cv. Nikola), stara familija; ima ih i u Botošu i u Kikindi; sad jedna od njih ima 16 duša i najveća je zadruga u selu; jedan se predak hvalio, „palio“ se, otud Pališini; predak je možda došao iz Kikinde prilikom naseljavanja sela i njegova kuća je bila „60–ta numera”; i sad ih ima u Kikindi, a slave takođe Sv. Nikolu, ali je mogućno da je to bio jedan rod iz Srbije, došao sa Čarnojevićem, čiji su delovi otišli na više strana — Zarić (1, Sv. Jovan), doseljen iz Farkaždina u kuću, devojci Stojančevih. – Jovanac — Lauš (1, Sv. arhanđel Mihail), doseljenik iz Sakula. — Jovanov –– Bežunari (6, Sv. Nikola), stara familija, imali su zemlju od „indžilira”; po čemu se zovu Bežunari, ne zna se, ali će, vele, biti zbog bežanja usled čestih ratova; bili su, vrlo verovatno, još iz starog sela, a vele da su bili došli iz Bežanije u Sremu. — Lakičin — Neuzinski (3, CB. Jovan, 2 kuće nazarenske); doseljen iz Neuzine na Svirčevo dobro. – Manja — Milosavljevi (1, CB. Nikola), odavno posrbljeni; Milosavljevi su bili stara familija – „13 numera” u novom Idvoru, pa je Manja ušao u njihovu kuću, a došao je iz Crepaje; dobili su zemlje od „indžilira”. — Milutinov (1, Cv. Jovan), doseljen iz Orlovata. — Mošorinci — Orlovatski (2, Sv. arhanđel Mihail), doseljen iz Orlovata, pre 30 godina – Nestorov (2, Sv. arhanđel Mihail), došli iz Bečkereka pre 45—46 godina – Nikolići – Šenđurski – Šenđurin (6, slave Miholjdan, Sv. Kirijaka 29. IX; 1 slavi Sv. Nikolu), stara familija, ali su, jamačno, davno doseljeni iz Šenđurđa; bili su „fiškali” i dirali ih zato; zvali ih „Božje unuče” zbog neke laži o nekom snu o Bogu. — Popov (2, Sv. Jovan), došli iz Orlovata. – Pupini (3, Mala Gospojina), starodrevna familija; nesumnjivo da su došli iz starog sela, jer im je kuća bila među prvim numerama. – Radin — Jockovi (1, Cv. Jovan, 7. 1), stara familija; znaju da su iz starog sela, a da su tamo došli iz Grocke, gde i sad ima njihove familije sa prezimenom Anđelkovi i slave Sv. Jovana; tvrde da su i ostali u starom selu bili iz Srbije; u Grockoj znaju za njih i dopisuju se sa njima. Radin ili Radić (1, Đurđevdan), došao iz Barande pre 5 godina, kao dobrovoljac; starinom su iz Mitrovice, ne zna se koje, i došli u Barandu, gde ih još ima; ovde ga zovu Geja zbog toga što je živeo u Srbiji. Rašić — Mramorački (1, Đurđevdan), jedan se odselio; došli su ovamo iz Mramorka i po tome dobili taj nadimak — Mramorački, a pisali se Rašići; za Rašiće su čuli da su došli ovamo iz starog sela. – Savanov — Čikoševi (1, Cv. Ignjatije, 20. HII), iz Kikinde doseljeni im preci čikoši. –– Sandići staro prezime, a sada Lazički – Rugonjov (Cv. Nikola), iz Srbije, došli sa Čarnojevićem. – Srdanov – Bečkerečki (3, Đurđic, 3. HJ), stara familija; imali su „sesiju zemlje”, a i kuća im je bila u središtu sela, te će biti meću starijim naseljenicima novog Idvora i sigurno su došli iz Bečkereka –– Stankovi – Kečini (3, Sv. Stefan), iz Sakula došli na Putićevu zemlju. – Šuvački, sad Šuvak (2, Cv. Stefan), došli u Mećinu kuću iz Sakula. Rodovi čije poreklo nije utvrđeno: Banovac (3, Cv. Stefan), stara familija. — Belić, bez nadimka (Đurđevdan). –– Belići – Bakarini i — Bežunari (17, Petkovača, jesenja); u familiji Belića, koja je vrlo velika, bilo je i nekoliko prizećivanja, te otud i više nadimaka i više krsnih imena: Belići – Bakarini (Petkovača); Belići – Bežunari (Đurđic); Belići — Dragojlovi (3, Cv. Đorđe); Belići — Bakarevi (Petkovača), iz Stare Srbije su, nagađaju da su iz Đakovice, od njih su u Titelu Bešini, koji slave takođe Petkovaču; Belićevi – Bežunari (jedni Belići slave Đurđic, drugi Sv. Jovana, treći Sv. Nikolu), došli takođe iz starog sela; Belići — Dragojlovi deda je iz Belićeve kuće ušao u Dragojlovu; ima još Belića: u Barandi, Farkaždinu, u Melencima, a i Dragojlovi su bila stara familija, pa su pomrli. – Boškov – Damnjanac (1, Vračevi); Boškov — Milićev (1, Sv. Nikola); Boškov – Zarini (1, Sv. Nikola); Boškov (1, Vračevi). Od sve četiri familije Boškov, nijedna nije y rodu s nekom drugom niti su im zemlje zajedno. – Vukov – i Halini (7, Sv. Nikola), stara familija; bili „haloviti“ na radu. — Vukosavljevi – Ržići (Đurđevdan). – Vukosavljev – Ržić (3, Đurđevdan), stara familija – Vuleta, sad Vuletini (6, Sv. Jovan, 7. 1), stara familija – Vuletini (CB. Jovan). — Grgin učitelj, oženjen Ljubicom, sestrom Miše Pupina; ovde u Idvoru rođeni mu sinovi: dr Dušan i dr Svetozar. – Dajan – Lesini (1, Đurđic); bili su čobani, doseljeni „od madžarskog rata”; sa sobom su doterali 600 ovaca, koje su bili negde „zagrabili”, pa kad su ih nagnali na vodu i samo im se jedan „škopac” udavio, a ostale preplivale, odlučili su se tu zaustaviti, najpre da bi se bavili o stoci, a posle i da bi se nastanili. – Lišini – Jageri (1, Petrovdan), pouzdano se zna da su prešli ovamo iz starog sela – Dević (4, Đurđevdan), stara familija; jedan je od Devića bio „šnajder” i zato nije imao zemlju kad je izišao iz kuće kao krojač; njegovi potomci se i sad zovu Šnajderovi; drugi Devići su bili dobili dve sesije zemlje. — Dovat sad Dovatov (1, Cv. Triva), stara familija; pedeseta numera po redu im je kuća; dakle među prvim naseljenicima — Dragić (3, Cv. Nikola), jedna od prvih familija – Đarmadi bili su doseljeni majstori, Mađari; pošto je žena bila Srpkinja, posrbili se; ima po jedan u Bečkereku i Perlezu. – Vukić – Sabovljevi (Đurđevdan, 4), jedna od prvih familija – Đuričkov (4, Cv. Jovan), stara familija, jedna od prvih; za “Đuričkove kažu da su „uzeli jednog za brata” da bi mogli raditi zemlju, i od njega je jedna grana njihova — Erdeljan ušao u kuću Mihajlov i sad ima 5 kuća Mihajlovića, od kojih: Bežunarski (4, Cv. Alimpije) i — Krišanovi (1, Sv. arhanđel Mihail). – Ženar — Kotošmani (1, Đurđic), stara familija, od prvih naseljenika – Živković – Pop-Adamovi (2, Petkovača), stara familija; neki davnašnji predak bio im pop. — Ivkovići (11, Sv. Nikola), stara familija – Jovini – Miladinovi (3, Cv. Nikola), stara familija – Kalin — Mićunovi (4, Sv. Petka, jesenja), stara familija, među prvima naseljena – Kapunac – Jurišići (oko 15, Sv. Vasilije), stara familija; pričaju da je neki njihov deda mnogo jurio, pa otuda taj nadimak. — Ker(e)kiš (2, Sv. Toma, 6. oktobar), staro prezime, svakako među prvim naseljenicima, jer su bili dobili zemlje, a znaju da su oduvek Srbi. – Korunić, sada Kornović – Stanojevi (2, Đurđic), stara familija – Krampa (3. Sv. arhanđel Mihail), staro prezime; možda su bili Rumuni; imali su pola sesije zemlje. – Kulačić –– Šajinovi (2, Cv. arhanđel Mihail), jedna od prvih familija — Kuručki (4, Sv. arhanđel Mihail), stara familija – Lazički — Rutonje (4, Cv. Nikola), stara familija, od prvih naseljenika — Lukini (5, Sv. arhanđel Mihail), stara familija, od prvih naseljenika – Lupulov (1, Cv. Nikola); ne zna se da li su bili Vlasi. — Marković (1, Sv. Jovan, 7. 1). –– Marjanovi (4, Sv. arhanđel Mihail), stara familija Nikini, po nekom davnašnjem dedi Niki; jedni su od nekog Mađara koga je uzela jedna njihova baba za muža; Utva Marjanova, kako piše na jednom „krstu“ u sadašnjem groblju, jedna je od njihovih prababa (Utva je ovde obično žensko ime); deda gazda–Stevin došao je kod babe iz Bečkereka — Mećava — Ivković, od ovdašnjih Ivkovića, ušao u kuću Mećavinu, na njihovo „dobro”. –– Mećava, sad i Mećavini (8, Đurđevdan), stara familija, jedan Mećava je doveo Ivkovića u kuću, ali se i on zove Mećava – Lišini — Japeri (1, Petrovdan), stara familija. – Mlađanovi (4, Sv. Petka, jesenja), stara familija. – Mršulovi (4, Petkovača), među prvim doseljenicima – Pavlović — Pop–Đurini (2, slavili Novu godinu a sad je „veran”), stara familija; Pop–Đurini, po nekom starom popu koga se sada ne sećaju. – Pardanj (čevi) (1, Sv. Nikola), stara familija — Perina, sad Psričini (5, Sv. Nikola), stara familija. Petričić, sad Petrišić – Danilovi (4, Sv. Nikola, zimski), stara familija, od prvih doseljenika — Poštić (1, Đurđevdan), stara familija. — Rajnić (1, Sv. arhanđel Mihail), stara familija. — Rus (ovi) (6, Sv. Jovan), stara familija; Rusovi i Kraljevi su prvi pokrili kuće crepom, mesto trske i krovine; nekad su bili vrlo napredni; ne zna se po čemu su dobili naziv Rusovi. — Sekez (ovi) (3, Cv. Stefan), stara familija, bogata od starine. — Silaški (1, Sv. Nikola); jedan se odselio u Ameriku; stara familija. Od Kikinde (Mokrin i dr.), gde ima 4 kuće Silašana Otkud prezime Silaški, ne zna se. Jedni se zovu Nuđini, drugi Zvezdini, a treći samo Silaški i svima je zemlja zajedno. – Simonović — Polovi (3, Sv. Mrata), stara familija – Sorinkići (1, Đurđevdan), stara familija; imali su najviše zemlje, preko 100 lanaca (3 sesije). – Stankići (5, Sv. Paraskeva), stara familija — Stankići — Kozoševi (1, Sv. Nikola). – Stojanac – Džajini (1, Sv. Jovan), stara familija – Stojančec danas Stojanac (2, Sv. Jovan), stara familija – Stojić – Tomini (2, Srđevdan) i Stojić — Pekarovi (Đurđic, stara slava Srđevdan); Pekarovi su od nekog „naoda”, što su ga našli. — Stojković (7, Đurđevdan), stara familija – Subica, danas Subičini (3, Sv. Nikola), stara familija — Suvačarov – Ćurčin (1, Sv. Nikola), stara familija –— Terzići (6, Đurđic), stara familija, od prvih naseljenika — Tešin — Živaičev (1, Cv. Stefan), stara familija — Filipovići – Blažini (2, Cv. arhanđel Mihail), stara familija, od prvih naseljenika – Filipovići – Crnostevanovi (2, Đurđevdan), stara familija – Filipovići – Crnostevanovi (5, Sv. Jovan), ušli u staru kuću, koja se tako zvala i po njoj se prezivaju, ali zadržali svoju slavu. – Forgić (4, Sv. Nikola), „starodrevni”; njihova je bila deveta numera u novom Idvoru. Pouzdano su Srbi otkako se zna. Prezime Forgić nije moglo biti doneto iz Srbije. Ovo i druga takva prezimena su dokaz da Srbi starog Idvora nisu bili — bar ne svi – skorašnji doseljenici iz Srbije. – (H)adžijin, sad (H)adžija (3, Sv. Jovan), stara familija, sad se ništa ne zna o poreklu prezimena; od prvih su naseljenika ovde. — Cvejini — Crkvenjakovi (5, Sv. Stefan), stara familija – Cvetić (2, Sv. Nikola), stara familija — Čordić – Šandorovi (5, Srđevdan), stara familija, jedan u Americi. –– Džinići (2, Sv. Jovan), stara familija – Šaržan (2, Cv. Jovan), stara familija, dobili su zemlju od „indžilira”; Srbi su otkako su ovde; sad Šoržan („od babaluka” su tu, veli deda Batikin). – Šimrak (2, Sv. Nikola), starodrevna familija; ne zna se ništa o poreklu prezimena; oduvek su bili Srbi. – Šugić, sad Todorovi – Šamovi i — Stojići (6, Đurđic), stara familija.
    Izumrli rodovi: Amišići stara familija — Arađanski docnije doseljena ovamo. – Baćani ušao u kuću Nikolić – Topalov – Božini – Taljigini bili su došljaci. – Brzjak; u Barandi ima familija Brzjak, koja je odavno otišla odavde, ili je neko od njih bio privremeno ovde. – Bukovala, bili su Cincari, veoma bogati, doseljeni docnije ovamo, samo trgovali hranom; posle turskog rata tražila ih je vlast, pa su platili, te su ih u kompaniji u Uzdinu zapisali da su „umrli“; nekad su Tamišom išle lađe Bukovala, koji su bili iz Makedonije; spuštali su niz Tamiš lađe sa drvima i hranom i izvozili čak do Siska Jedni su Bukovale bili u Tomaševcu, drugi u Sakulama, a treći došli ovamo u novi Idvor i baš su oni otvorili Veliki birt idvorski. Oni su izbegli iz Makedonije, jer su tamo „makli” neko blago, pa su ih tražili zbog toga iz Turske, ali su oni potplatili da ih iz kompanije oglase za umrle i tako su ih ostavili na miru. Svi tvrde da su bili Cincari. Slavili su Sv. Nikolu. — Bezilić nije tu bio „od babaluka”, već doseljen kao ćurčija — Vukeševi sad se zetovi Putići zovu još tako. – Gajin – Danići – Grabić, stara familija; sad je na njihovom dobru Rošulj iz Barande. —– Godoševi, stara familija, od prvih naseljenika; na njihovom placu su Žarkovi. — Gođanovi sada su u kući Putići; primili njihovu slavu Mitrovdan. – Damjanov — Damjančevi — Dokići (Sv. Jovan), stara familija; imali su sesiju zemlje i kuću pored škole (dakle, i škola je građena tada). — Drpini stara familija, na njihovoj zemlji su Žarkovi. – Igračev, stara familija, imali su „tri frtalja zemlje”. – Kanački stara familija; Kanačkih ima i u Jarkovcu, bilo im je „špicname“ Tođer; imali su po sesije zemlje i biće među prvim naseljenicima novog Idvora; poslednji je otišao u Srem. – Keljački, stara familija; zet Lazić iz Sakula ušao u kuću. – Kovačevi, stara familija, u njihovu kuću su ušli Mećevi iz Idvora Đurđevdan je slava i jednima i drugima). – Krišanovi stara familija; imali su sesiju zemlje; ušli su im u kuću Mijajlovi iz Jarkovca, i oni su pomrli. – Krstonošić – Matini stara familija — Malenica (Đurđevdan), stara familija; ušao u kuću Jovin. – Mirča, doseljeni iz Bečkereka. — Mišin – Mojsini, stara familija — Moldovan (Sv. arhanđel Mihail), doselili se iz Moldave, stara familija, imali zemlje „od indžilira”; u njegovoj kući sad Lazić — Keljački. –– Petrić, stara familija; i sad postoji Petrićeva bara. — Pecigaća, stara familija. — Pečkanin došli iz Krstura; znaju se pod imenom Pečkanov – Popović; sad ne znaju za njih; bili su bez sumnje privremeno ovde, inače se zna familija Popov – Nataroševi, koja je imala sesiju zemlje i koja je takođe izumrla; sad su na njihovom dobru Mećevi i Petrišić – Radojčini – Stevičini jedna od starih familija — Ruskić, stara familija – Svirac stara familija. – Soresko, sad Soreskini, ušao u kuću Vukojević; došli su iz Opova na njihovo dobro. — Stojkovi – Gošini – Fodor, doseljeni, Vlasi; posle su se zvali Todorovi; iz sela su proterani zbog krađe.
    Iseljeni rodovi: Avramovi –— Todorovi doseljenici iz Vlaške, i bili su Vlasi, proterani su odavde. – Almašai došao „iz Sakula”, posle otišao u Ameriku i tamo je i umro. – Barbul — Žrbeljanovi, odavno su tu, stara familija, imali su zemlje od „indžilira”; možda su odavno ušli u nečiju kuću. – Barjaktar, sad Barjaktarov (1, Sv. Arhanđel Mihail), stara familija; otišao u Bečkerek. – Borčić (3, Sv. Jovan), stara familija. -– Boškovi — Damjančevi jedan je otišao u Ameriku. — Todorović iz Srema je kupio znatan deo imanja Bukovalina, a nasledio ga Todorović, sinovac, koji se preselio nedavno u Bečkerek. — Vukojević (2, Sv. Jovan), vidi pod Soreskini. – Gojkovi – Gnjcalovi jedna od prvih familija; možda su se iselili, na njihovo dobro je došao Kapunac – Juriša. — Kraljevi (Sv. Nikola); potomci se odselili u Veliki Bečkerek i tamo su trgovci, bili su sigurno iz starog sela; tvrde da su davali drugima po „frtalj” zemlje da idu za njih u rat; imali su zemlje i zna se da su je davali drugima: dao nekom Krsturcu da ga zameni u „soldačini”. — Mojsini kasnije Petrović, iseljen pre oko 20 godina. — Radak — Čikanovi stara familija; iselili se, ima ih iseljenih u Beogradu. — Radivojec stari ljudi ne znaju za ovu familiju, iz nje bio učitelj i otišao u Pančevo. — Silađi odselili se pre 25—30 godina; bio stolar, a sin je u Ečkoj, pravi su Srbi, a bili su ovde doseljeni, bez sumnje iz sela Silađ.
    — Uroševi, stara familija, odselili se u Srbiju pre tridesetak godina.
    – Caran (Sv. Nikola); iselili se pre tridesetak godina; bili su doseljeni iz Venja (Fenj, sad pod Rumunijom, i tamo su pravi Srbi); odlazili su k njima odavde. Vlasi: Morišan — Funđini (4, Sv. arhanđel Mihail), Vlasi iz Uzdina, odavno doššli.
    Cigani: Miškovi odavno su ovde, ne zna se da li još sa starog sela; bili kovači, imali „kovnicu”, zemlje nisu imali. — Nolini (2, Đurđevdan); kao i kod Stanišića, još im se poznaje cigansko poreklo, oni se i sad žene sa strane ženama iz istih takvih posrbljenih ciganskih porodica; Srbi ih ne vređaju zbog tog porekla, ali se još otvoreno govori da su bili Cigani. Nolini su poreklom iz Titela, a došli su iz Sente. Nešto zemlje docnije dobili i nastanili se (jedan je „serežan” — opštinski služitelj, a drugi opštinski svinjar); kad se delila zemlja, nisu hteli da je prime, nego su bili pastiri i do sad su ostali pastiri.
    Crni su i sad. Oni niou za vreme Granice služili u vojsci. Srbi se još „ne mešaju” sa njima „Srde se” kad ih zovu Ciganima. Ipak se odvajaju od Srba i zanimanjem: pastiri su i majstori, niko ne voli zemljoradnju ni sad. Tako je isto i sa rodom Stanišići (1, Petkovača).

    Izvor: SRBI U BANATU II izdanje, Jovan Erdeljanović, Novi Sad, 1992.

    Odgovori

    • 2. maj 2022. u 09:19

      Voja

      PUTNIKOVO

      Grupa od 19 porodica sa 61 članom iz sela Bate, kod Budimpešte 26. decembra 1923. godine brodom Kraljević Marko krenula je u optaciju. Njih niko nije dočekao u Bezdanu od strane vlasti a cio dan su čekali na otvorenom polju pod snijegom prevoz saonicama do željezničke stanice. Tu noć prenoćili su na željezničkoj stanici, a sutradan kada su vozom stigli u Srpsku Crnju na veleposjed Andrije Čekonjića, gdje ih takođe niko nije dočekao, i gdje im je rečeno da je njima predviđena zemlja nadjeljena drugim kolonistima. Županijski agrarni ured iz Velikog Bečkereka uputio ih je u opštinu Uzdin gdje su 4. januara 1924. godine stigli.

      MOLBA U IME OPTANATA IZ MAĐARSKE

      Druga grupa optanata iz Bate došla je 13. aprila 1924. godine u Uzdin. Doseljeni optanti živjeli su u pomoćnim zgradama rumunskih stanovnika Uzdina za koje su plaćali zakup, ali pošto ih je domaće stanovništvo dočekalo neprijateljski oni su težili da što prije formiraju svoje naselje. Bilježnik opštine Uzdin, Milovanović, 14. jula 1924. godine uputio je u ime optanata iz Mađarske molbu Agrarnoj direkciji Ministarstva za agrarnu reformu i Županijskom agrarnom uredu u Velikom Bečkereku u kojem se traži ekspropriacija površina za gradnju kuća. Županijski agrarni ured u Velikom Bečkereku zakazao je raspravu u opštinskoj zgradi u Uzdinu za 26. jul 1924. godine o dodjeljevinju zemljišta za gradnju kuća uz prisustvo građanstva i članova opštinske vlasti. Prilikom rasprave određeno je da se kolonija izgradi sa istočne strane naselja u produžetku Uzdina i pored pruge, ali vlasnici zemljišta to su odbili i delegacije opštine Uzdin odlazile su da se žale Ministarstvu agrarne reforme tražeći da se optanti presele na drugo mjesto. Poslije dva mjeseca Županijski agrarni ured iz Velikog Bečkereka pronašao je kompromisno rješenje i 22. septembra 1924. godine lokacija za gradnju novog naselja određena je 4 km. daleko od Uzdina na seoskom pašnjaku zvanom Bunari, na prostoru gdje su česte bile podzemne vode. Geometar i bilježnik Županijskog agrarnog ureda u Velikom Bečkereku 28. novembra 1924. godine izvršili su eksproprijaciju zemljišta i nadjeljivanje kućnim placevima za 41 optanta iz Mađarske čime je otpočeo proces gradnje novog naselja. „Parcele su nam dodjeljene još jesenas. Mnogi su uznemireni, jer do danas građu još nismo primili”, 10. aprila 1925. godine napisao je u izvještaju M. Čupić predsjednik agrarne zajednice iz kolonije. Početkom maja 1925. (7. maja) M. Čupić je konstatovao da je nadjeljen potkućnicama 41 kolonista, a 11 kolonista nije i da „niko nije izidao kuću.” Maja 1925. godine Ministarstvo agrarne reforme uputilo je dopis agrarnoj zajednici u Putnikovu da „kada oktobra mjeseca oberu rod svi doseljenici napuste Uzdin i presele se u koloniju Višnjićevo, na Vida pustu gdje će im biti dodjeljena zemlja.” Međutim, optanti koji su bili na prijemu kod ministra za agrarnu reformu Hinka Krizmana izjavili su ministru da „mi nismo činovnici pa da uzmemo svoj kofer i da se selimo iz mjesta u mjesto. Ako mora da nam se izdaju pasoši pa ćemo se svi vratiti odakle smo došli.” M. Čupić je 29. juna 1925. godine Savezu agrarnih zajednica poslao dramatičan izvještaj o stanju u koloniji koja još nije počela da se gradi: „U gradnji kolonije smetaju nam mještani opštine Uzdin, na čija djela vlasti ne obraćaju nikakvu pažnju. Stoga molim nadležne da nam obezbijede dodjeljeno zemljište da bi jednom mogli krenuti u podizanje kuća i skloništa kako za nas tako i za našu stoku. ”

      GRADNJA KUĆA ZAPOČELA 1925. GODINE

      „Ove godine podigli smo svega 12 kuća”, izvijestio je M. Čupić predsjednik agrarne zajednice u Uzdinu Savez agrarnih zajednica za Banat 13. oktobra 1925. godine. To znači da početak gradnje kuća u koloniji Putnikovo datira u ljeto 1925. godine. Gradnja kuća u koloniji Putnikovo nastavljena je 1926. godine. Agrarna zajednica iz novog naselja 1. marta 1926. godine od Saveza agrarnih zajednica za Banat tražila je 7.000 komada crepova i dva vagona cigle pod uslovima da četvrtinu plate 30 dana po prijemu robe, a ostalo poslije žetve na dan 1. septembra 1926. godine. Maja mjeseca 1926. godine preuzeta je građa za gradnju 41 kuće, a septembra 1926. godine tražena je pozajmica od 20.000 dinara za dovršenje kuća. Međutim, u toku gradnje kolonije 1926. godine dobijeno je 5 građa za kuću viška oko kojih je izbio spor između Saveza agrarnih zajednica za Banat i agrarne zajednice u Putnikovu. Tokom 1931. godine građeno je u koloniji Putnikovo još 11 kuća jer je u novembru–decembru 1930. godine u naselje stigla građa i neophodan crijep za pokrivanje kuća. Sa 12. februarom 1935. godine u koloniji je izgrađena 51 kuća koje su uslijed močvarnog zemljišta na kojem su građene bile sklone padu. „Mi smo našu kuću zidali tri puta ne jedared”, navodila je P. Ostojić. U koloniji Putnikovo 1924. godine, dvadeset optantskih porodica ni 2. jula 1926. godine nije bilo nadjeljeno zemljom. Poslije podjele zemljišta optantima ostatak zemljišta koji nije nadjeljen optantima u Putnikovu ustupljen je u privremeni zakup uzdinskim bezemljašima sve do 1929. godine. Doseljeni optanti tražili su da im se to zemljište dodijeli ili ustupi na korišćenje. Opštinske vlasti iz Uzdina tražili su od Ministarstva za agrarnu reformu reviziju agrarnih subjekata i da se višak od propisanog zemljišta proda na licitaciji stanovnicima Uzdina.

      POBUNA U SELU

      Doseljeni optanti neprekidno su, međutim tražili, da se izjednače sa dobrovoljačkom zemljišnom kompetencijom ( 8 k.j. i 1.100 kv.hv.). Ministarstvo agrarne reforme dozvolilo je opštinskim vlastima da proda 50 k.j. neraspodijeljene zemlje što su oni učinili u proljeće 1929. godine. Uslijed žalbe optanata tri dana poslije nadiobe zemljištem Ministarstvo za agrarnu reformu je poništilo ovu odluku što je dovelo do pobune stanovnika Uzdina. Ministarstvo za agararnu reformu 26. marta 1929. godine donijelo je rješenje kojim se doseljenim optantima dopunjuje zemljišni posjed do dobrovoljačke kompetencije, a 29. marta 1929. godine optanti su uvedeni u posjed. Tokom aprila 1929. godine isparcelisana je i podjeljena zemlja doseljenicima i ustupljen pašnjak u površini od 124 k.j. Optantskim porodicama u koloniji Putnikovo 1. novembra 1928. godine razdjeljena je zemlja 19 optantskih porodica koje su premještene u koloniju Gornja Mužlja s tim da veličina optantskog posjeda nije smjela prelaziti 8 k.j. i 1.100 kv.hv, dakle veličinu dobrovoljačke zemljišne kompetencije. Đ. Končul, iz katastarske uprave u Velikom Bečekereku 22. juna 1931. godine izvršio je premjeravanje kućnih placeva po uputstvu geometra Z. Grafenauera i utvrdio koje se pašnjačke površine mogu upotrijebiti u agrarne svrhe. Komisija za likvidaciju agrarne reforme iz Velikog Bečkereka 5. januara 1935. godine donijela je ekspropriacionu odluku u korist agrarnih subjekata u Putnikovu koji su tom odlukom dobili 444 k.j. i 401 kv. hv. zemljišta na posjedu političke opštine Uzdin.

      STRAH OD ODUZIMANJA ZEMLJE

      Sva dobijena zemlja je u zemljišnim knjigama prešla u vlasništvo agrarnih subjekata, nije i gruntovno prevedena do konačne isplate zemljišta i isplate svih pozajmica koje su imali kolonisti. Tako su optanti u Putnikovu stalno imali bojazan da im se zemlja može oduzeti što se 1931. godine dogodilo i sedmorici članova agrarne zajednice u koloniji, da bi poslije uloženih žalbi trojici optanata zemlja bila vraćena.

      KONFLIKTI SA OPŠTINOM

      Kolonija Putnikovo koju su formirali srpski optanti iz Bate kod Budimpešte na području rumunske opštine Uzdin bila je u stanju hroničnog konflikta i stalne napetosti sa svojom matičnom opštinom i stanovnicima opštine Uzdin. Socijalni i ekonomski konflikt koji se dešavao na mikro-prostoru uzdinske opštine, prevodio se pojavno u nacionalni sukob jer su kolonisti – optanti bili Srbi, a starosjedioci Rumuni. Rumunska zajednica u Kraljevini SHS (Jugoslaviji) kao i druge neslovenske nacionalne manjine bila je izuzeta iz procesa agrarne reforme. Uzdin je imao 170 bezemljaških porodica a za potrebe optanata u Putnikovu od 4.929 k.j. opštinskog zemljišta izdvojeno je 1.759 k.j. ili 35,6% zemljišta. Formiranje kolonije u okviru opštine Uzdin od zemljišta opštine nije doticalo samo najsiromašniji sloj rumunskog stanovništva u opštini, već i bogati seoski sloj koji je uglavnom bio glavni zakupac opštinskog zemljišta. Pitanje zemljišta bilo je osnovno pitanje oko koga su se sukobljavali dođoši optanti i starosjedioci iz Uzdina. Između broja stanovnika opštine Uzdin (1931. godine – 5.340 stanovnika) i kolonije Putnikovo (1932. godine – 150, 1939. godine – 284 stanovnika) postojao je nesrazmjer u brojnosti i materijalnoj snazi, a udaljenost i nepovezanost kolonije Putnikovo sa drugim kolonijama stvarali su osjećanje usamljenosti, pa i napuštenosti, stanovnika kolonije. „U podizanju kuća nam smetaju građani opštine Uzdin, na čija djela vlasti ne obraćaju nikakvu pažnju”, 29. juna 1925. godine agrarna zajednica iz Putnikova obavijestila je Savez agrarnih zajednica za Banat, jer su mještani Uzdina na zasijano zemljište i bašte kolonista puštali stoku. „Posjed opštine Uzdin uzet je u svrhu agrarne reforme radi kolonizacije optanata iz sela Bate u Mađarskoj, 220 jutara raspoređeno je, a ostatak do 480 jutara vodi se u rezervi za naseljenike… Pojedini građani opštine Uzdin, koji su rumunske narodnosti, ovu rezervnu površinu bez znanja Ureda su uzurpirali”, obavijestio je V. Stojanović iz Putnikova 7. aprila 1925. godine Savez agrarnih zajednica za Banat.

      REVIZOR BRANIO OPTANTE

      „Građanstvo je neraspoloženo prema optantima, zlostavljaju ih, a koje i vlasti potajno pomažu. Treba po mogućstvu naseliti dobrovoljce, bar 30 porodica da bi bili brojčano snažniji”, 4. jula 1925. godine napisao je državni revizor A. Novaković. „O Vidovdanu su opet pustili stoku na dodjeljeno zemljište naseljeničko, stalno prijete ljudima i zlostavljaju te predlažem da se najenergičnije pokrene akcija protiv vođstva opštine i samih građana”, dodao je revizor A. Novaković svom izvještaju. Opštinske vlasti koristile su sva moguća sredstva da odvrate optante od naseljavanja pa su ponovo tražile da kolonisti plate porez za 1924/25. godinu, ali je Savez agrarnih zajednica za Banat intervenisao i opštinske vlasti naglasile su da je u pitanju greška. „Pošto se naselje graničilo sa tri strane oranicama, a sa četvrte strane velikim putem koji vodi u Padinu, gdje se sa druge strane istog puta prostire pašnjak i sjenokos predstavnici uzdinske opštine podnijeli su molbu Ministarstvu agrarne reforme u Beogradu da im se od preostalog maksimuma neraspodijeljene zemlje dozvoli da prodaju 50 k.j”, napisao je u ljetopisu Putnikova M. Radovanović. U proljeće 1929. godine opštinska uprava na licitaciji prodala je pašnjak, a ne oranicu, što je zatvorilo naselje i donijelo neprilike kolonistima. Na žalbu kolonista Ministarstvo agrarne reforme poništilo je opštinsku odluku što je izazvalo pobunu mještana Uzdina. Županijski agrarni ured u Vršcu insistirao je kod načelnika kovačičkog sreza » Mještani na otkrivanju spomenika vojvodi Putniku » Jedna od najstarijih kuća „da u slučaju potrebe pruži optantima žandarmerijsku asistenciju.” „Međusobni odnosi naseljenika i uzdinskih mještana nisu dobri. Oni nas jako mrze i sve bi nas da mogu utopili u kašiku vode. Ova kolonija ima samo jedan bunar i cijela kolonija sa njega nosi vodu. Kada se pokvari onda opštinsko poglavarstvo ne da ni dinar za popravku.” 19. jula 1930. godine mještani kolonije pisali su Savezu agrarnih zajednica za Banat. „Prije izvjesnog vremena javila se želja kod naših naseljenika da dadu ime koloniji iz razloga što Uzdin uživa jako hrđav glas u okolini i krstismo koloniju Vojvoda Putnikovo, a opštinsko poglavarstvo neće da odobri da se naša kolonija zove Putnikovo. Ne možemo da se odvojimo od opštine jer nas je malo i moramo da se borimo sa njima, a koji nas mrzu… ” „Kao optanti iz Mađarske doselili smo se 1924. godine na područje jedne čisto šovinističke rumunske opštine”, 21. decembra 1933. godine S. Radovanović pisao je Savezu agrarnih zajednica za Banat sagledavajući odnose iz ugla kolonista između stanovnika Uzdina i kolonije Putnikovo.

      NERADO VIĐENI GOSTI

      Kolonisti iz Putnikova da bi održali koloniju 3. maja 1935. godine tražili su da im se dodijeli pašnjak u blizini kolonije od 23 k.j, ali njihov zahtjev Ministarstvo poljoprivrede je odbilo tako da kolonija nije imala pašnjak, a pašnjak opštine Uzdin od 3.000 k.j. bio je udaljen od kolonije, tako da kolonija nije mogla da ga koristi. Međutim, bez obzira na netrpeljivost kontakti između dva naselja u neposrednoj blizini morali su postojati. Tako su djeca iz kolonije Putnikovo pješačila 1925. godine 4,5 km. do škole u Uzdinu „ljetnjim utabanim putevima sjevernom i južnom stranom od sela i jednim poprečnim putem po sredini, do Uzdina”, i uzdinska škola kao takva bila je prostor kontakata doseljenika i starosjedilaca. Stanovnici Putnikova nailazili su na hladan prijem i u susjednim srpskim naseljima. Sveštenik iz Tomaševca bio je nadležan za koloniju Putnikovo, a optanti iz kolonije odlazili su nedjeljom u Tomaševac u crkvu. „Prvih dana po doseljavanju stariji su išli u uzdinsku crkvu”, opisao je optant M. Radovanović u svom Ljetopisu Putnikova odnos starosjedilaca i doseljenih optanata. „Ali oni tamo nisu bili rado viđeni, pa su o većim praznicima počeli odlaziti u crkvu u srpsko selo Tomaševac… U Tomaševac su odlazili kolima, koja su ostavljali pred birtijom, jer ih niko od naših Srba iz Tomaševca nije pozivao u svoj dom, sem Žive Vladisavljevića, gdje su naši slobodno ulazili u njegovo dvorište i uvodili konje u njegovu štalu.” Uprkos osporavanju naseljavanja koje je dolazilo od stanovnika i opštine Uzdin stanovnici Putnikova gradili su svoje naselje i uspjeli da izgrade školu i pravoslavni hram u koloniji. U koloniji Putnikovo Srpska pravoslavna crkvena opština osnovana je 8. decembra 1932. godine. Drvena zvonara sa zvonom livnice Braća Novotni iz Temišvara postavljena je 1932. godine, a osveštana od sveštenika iz Tomaševca M. Vujića na Spasovdan 1932. godine. Od 1932. godine počele su u koloniji pripreme za gradnju crkve, a 4. marta 1935. godine crkveni odbor iz novog naselja uputio je pismo prestolonasljedniku Petru Drugom Karađorđeviću u kojem su tražili dodjelu novčanih sredstava za gradnju hrama ističući svoju nacionalnu valjanost činjenicom svog preseljenja iz Mađarske. „Prije jedanaest godina doselili smo se iz Mađarske iz sela Sashalombate iz neposredne blizine Budima i naselili se u blizini čisto rumunskog sela Uzdina. Prvih dana poslije našeg dolaska sa teškom mukom smo morali da savladamo bol svoje duše što nemamo hram Božji da se Bogu pomolimo i školu kuda djecu da šaljemo… Udaljeni smo od čisto rumunskog sela Uzdina 3.5 km, mi živimo ovdje bez crkve, usamljeni, osjećamo iz dana u dan veliku prazninu u vjerskom životu, tako da nas vjerska osjećanja gone da posjećujemo rumunsku crkvu i slušamo riječ Božju na rumunskom jeziku… Jedanaest godina od kada smo se doselili mi nismo u mogućnosti da slavimo naše najveće vjerske praznike, radi toga što nam nedostaje hram Božji”, napisano je u Ljetopisu Srpske pravoslavne crkvene opštine Putnikovo. Predračun za gradnju crkve iznosio je 130.000 dinara, a do 31. decembra 1936. godine crkveni odbor uspio je da obezbijedi samo 35.000 dinara. Gradnja crkve u Putnikovu počela je 19. avgusta 1938. godine, a osvećenje Hrama Presvete Bogorodice obavljeno je 1. januara 1939. godine. Gradnja škole u koloniji počela je aprila 1931. godine jer udaljenost škole u Uzdinu otežavala je uredno pohađanje škole optantske djece iz Putnikova. Građevinske radove su izveli majstori iz Orlovata, M. Vojnov i Ž. i N. Petrović. Školska zgrada je pokrivena do kraja 1931. godine, ali radovi su još dvije godine slabo napredovali zbog besparice što je izazvalo proteste mještana Putnikova. Gradnja škole stajala 130.000 dinara, a gradnju su finansirali Banovinski školski odbor, Ministarstvo prosvjete i mještani dobrovoljnim prilozima i radom. Škola je počela nastavu od 25. februara 1935. godine i imala je status: deveto odjeljenje Državne osnovne škole u Uzdinu. Prvi učitelj u koloniji Putnikovo, B. Gičkov iz Dolova koji je stigao 1935. godine iz Bistrice kod Velesa. Osvećenje školske zgrade izvršeno je 7. novembra 1935. godine.

      KOLONISTIČKA NASELJA (1920-1941), piše: dr Milan Micić, SRPSKO KOLO, februar 2022.

      Odgovori

  5. 27. decembar 2023. u 10:32

    Ig Or

    Greška kod Žarkovi: Feldbabovi, Đurini i Birtaševi. Tri brata došla Đura, Marko i Pantelija.

    Odgovori
1 2