Poreklo prezimena Šikman

O poreklu porodice i prezimena Šikman vredan prilog napisao je saradnik portala Poreklo Ilija Šikman:

Poreklo: Iz dostupnih podataka, može se zaključiti da su prvobitna postojbina Šikmana Visoki Dečani i planina Goleš na Kosovu. Nejasno je kojim su pravcem Šikmani došli u okolinu Jajca, na područje Gerzova-Medne-Pecke. Raspoloživi podaci ne potvrđuju da su se našli u migracijama preko Hercegovine, severne Dalmacije i Like, već izgleda da su bili u migracijama koje su išle direktno preko srednje Bosne, najverovatnije preko Sarajeva, Travnika, Visokog i Tuzle prema Jajcu i dalje prema Uni i Savi.

Na ovim prostorima smatraju se “starincima” jer ih je turska okupacija zatekkla kao starosedioce. Iz ovoga proizilazi da su na područje Bosne naselili pre Turaka. Sačuvana, doduše izbledela sećanja, ukazuju da je matica Šikmana u Bosanskoj Krajini, okolina Jajca, prostor Gerzova-Medne-Pecke, koja se dalje širi prema Mrkonjićgradu, Ključu (Zmijanje) i dalje prema Potkozarju, ali i preko Kolunića i Petrovca (Novosela) u Pounje. I ovo upućuje da su se starinom zadržali na području današnje Bosne. Nije isključeno da se neko od roda Šikmana zadržao u Sarajevskom polju imajući u vidu činjenicu da predanje kaže da je ovo prezime i sa područja Sarajeva, što nije isključeno s obzirom na etapno kretanje stanovništva u migraciji.

Dr Safetbeg Bašagić je našao podatke u turskim izvorima o naseljavanju pravoslavnog stanovništva u opustele krajeve u okolini Jajca već 1527. godine. U okolini Jajca, sačuvalo se predanje da je starešina imao pravo da nosi sablju, ćurak i dolamu, što ukazuje da je oblast imala neku vrstu autonomije. Jedan rod prozvan je Bubnjević, što im je predak nosio bubanj u nekakvoj vojsci. Pretpostavlja se da su njihovi preci pomagali Turcima u zauzimanju Jajca 1527. godine kao matrolozi, pa su se tu nastanili. Moguće je da su i Šikmani sa Turcima kao matrolozi ili slobodni vojnici stigli u okolinu Jajca na prostor Gerzova-Medne-Pecke.

Proces raseljavanja sa Juga se nastavlja i kasnije u 16. veku, ali ovoga puta u Bosnu. U Gerzovu, susednoj Mednoj i Peckoj postoji velika grupa rodova koji slave svetog Stefana Arhiđakona, patrona i vladara iz dinastije Nemanjića. Izgleda da su pravoslavni starinci i verski i etnički isto sa islamizovanim delom starinaca u srednjoj Bosni. Ikavski govor u okolini Jajca upućuje da su i ovi pravoslavni starinci govorili ikavski, ali su ih nadjačali doseljenici iz Hercegovine i Raške koji su preko severne Dalmacije i Zmijanja dospeli u Pounje.

U okolini Jajca najviše je rodova sa slavom Svetog Stafana Arhiđakona. I rod Šikmana je sa slavom ovoga svetitelja. Raseljeni rodovi u Pounje zovu se Jajčani, a u okolini Sarajeva Krajišnik.

Oni imaju sačuvano izbledelo predanje, da je jedan kaluđer iz Visokih Dečana prolazio kroz Gerzovo i kupeći milostinju za Manastir, krajevi mu se dopali, pa je uputio svoje saplemenike da se tu nasele, što ukazuje da je ovo naseljavanje bilo pre Turaka.

Prema Šematizmu Dabrobosanske mitropolije rod Šikmana popisan je sa dve slave u eparhijana: Arhanđel Mihail u Kaocima (Prnjavor) i svi ostali sveti Stefan Arhiđakon u Javoranima (Banja Luka), Ključu, Koluniću, Petrovcu, Popovcu, Pofalićima (Sarajevo), Sarajevu i Rujnici. U eparhiji Rujnica popisano je i prezime Šiman, što je najverovatnije greška jer takvo prezime na tom prostoru nije postojalo, već se ovde radi o prezimenu Šikman.

Poreklo prezimena:Prezime je veoma neobično i spada u ostala prezimena. Na prostoru zapadnog Balkana imamo prezimena kod Srba sa drugim završecima češća od onih sa završetkom na -ić. Takvo je i prezime Šikman i uvršteno je u ostala prezimena. Postoji nekoliko tumačenja o nastanku prezime Šikman.

Jedno tumačenje je da ima germansko poreklo. Vezano je dovođenje Sasa i Lužičkih Srba u Srbiju za vreme nemanjičke države i njihovo angažovanje na poslovima rudarstva i kovanja oružja. Nije isključeno da je prezime od Lužičkih Srba, koji su se takođe nalazili zajedno sa Sasama. To se vezuje za nastavak sufiksa man u prezimenu. Prezimena koja su najčešće lepa Schickman, na nemačkom Scihck-zgodan, lep i man-čovek. Zagonetan je sam nastavak “man” koji se sreće i u nekim drugim rečima, imenima, odnosno prezimenima.

Prema tumačenju P. Skoka u “Etimologijskom rječniku hrvatskog ili srpskog jezika” trebalo bi taj nastavak “složen antroponimički sufiks za muška lica, nastao od hipokoristika praslavenskih dvočlanih ličnih imena sa završekom na “mir” Tako je od imena Radomir nastalo prezime Radman, od Vuk(o)mir-Vukman. Objašnjenje ne izgleda potpuno, imajući u vidu da poznati ligvista ne uzima u obzir neka prezimena koja nisu nastala od ličnih imena. Od više tumačenja porekla Šikmana, nekako je uverljivo ono da su i oni potomci Sasa odnosno Lužičkih Srba, rudara koje su unajmljivali vladari nemanjićke države ili su ih tražili i kao stručnjake za kovanje sablji i druge vojničke opreme u to doba, otkuda je moguće da su stigli i Šikmani. Prezime Šikman je prisutno i u Nemačkoj, što potvrđuje i Milica (Zeka), kćerka Rajka Šikmana, koja je jedno vreme boravlika u Nemačkoj i jedan joj lekar kod koga se lečila, potvrdio da se radi o nemačkom prezimenu.

Drugo tumačenje je predanje koje njeguje bratstvo Aligrudića, a potiče od njihovog pretka kome je bilo ime ili nadimak Grudo, koji je imao još dva brata po imenu ili nadimku Šikman-Šiko i Bojo. Iz mesta Grude u Hercegovini u 17. veku, po predanju, braća Grudo i Šiko sele u Zetu. Kazivanja govore da se predak Aligrudića morao seliti iz svoje postojbine iz dva moguća razloga: zbog osvete ili pretnje turske vlasti. Sele se na novo područje u Ćepetiće u Lješanskoj nahiji. U Nahiji ne dozvoliše dvojici starije braće, zbog moguće osvete, da se tu nastane pa su morali dalje seliti. Pre 1700. godine, Grudo je došao u Zetu u Balabane. Neki njihov predak Nikola je dobio nadimak Alija, pa kombinacijom nadimka i mesta predaka Grude (Hercegovina) dobiše prezime Aligrudić.

Drugi od braće Šikman-Šiko doseli u Ponare, pa verovatno po tom imenu nastaje novo prezime Šikmanović. Malo je verovatno da je ime bilo Šikman (Šiko). U Ponarama na Skadarskom jezeru i danas postoji porodica sa prezimenom Šikmanović sa slavom sveti Nikola. Aligrudići, Bojanići i Šikmanovići drže da su jedno, međusobno se ne žene i veoma se uvažavaju.

Treće tumačenje je da su se preci Šikmana u Ratkovu kod Mrkonjić Grada oko 1675. godine zvali Mlađani. Jedan od njih zakolje pticu, šikne krv iz vrata, pa se potomci prozvaše Šikmani. Takođe, ovo tumačenje vezuje se i za Šikmane u Srpskim Biljanima (Sanička župa). Postoji verovanje da prezime Šikman potiče sa područja Sarajeva. Na ovo upućuje podatak da su Mladeni (Mlađeni) sa područja Sarajevskog polja (Vogošća, Blažuj) starinom Šamturi i tu se doseli sa planine Goleš na Kosovu. Ovo upućuje da se prezime roda Šikman vezuje za kosovsko poreklo: Šamturi – Mlađani – Šikmani. Takođe, za pretpostaviti je da je u pitanju složenica od turcizma šik – zlato i man-jedan.

U Kolunić (Bjelajsko polje) doselilo se 4 kuće Šikmana, slava Sveti Stefan, oko 1675. godine iz Ratkova kod Ključa, gdje su se zvali Mlađani. Predanje kaže, jedan predak zakolje pticu, kojoj šikne krv iz vrata. Po tome prozvani su Šikmani. Ovdje su se veoma obogatili i imali veliki broj ovaca. U Srpskim Biljanima (Sanička Župa) vele da su se zvali Mirkovići, što je malo verovatno s obzirom da su Mirkovići sa osam krsnih slava, ali nije za isključiti jer se i oni nalaze na prostorima sa Šikmanima posebno sa slavom Arhanđel Mihail, što je i slava jednih od Šikmana (područje Prnjavora), a sa slavom Nikoljdan u Driniću i Koluniću (Bosanski Petrovac) od kuda su se Šikmani doselili u Biljane.

Postoji i predanje koje vlada kod Muslimana da su se Šikmani zvali Tapoli, prezime koje se nije dopalo Austrougarima pa ga promene u Šikman.

Migracija: Padom srpske despotovine pod tursku vlast 1459. godine, počinje prva migracija stanovništva sa Kosova i Metohije ka zapadu na prostor današnje Crne Gore i Hecegovine. Jedna migraciona struja, prema nekim podacima, kretala se iz Starog Vlaha, Vasojevića i Polimlja preko Sarajeva, Visokog i Zenice na zapad do Une i Save. Za pretpostaviti je da se sa ovom migracionom strujom kretao i rod Šikmana. Da su se pretali ovim pravcem potvrđuje i to da se prezime Šikman ne potvđuje na migracionom pravcu preko Hercegovine, Dalmacije i Like, već se u Bosni smatraju starincima. Od srednje Bosne su kretali na sve strane kada su Turci 1463. godine osvojili Bosnu, ukoliko se nisu islamizovali.

Sigurno je da rod Šikmana iz okoline Jajca kreće prema okolini Mrkonjić grada u Trijebovo, Ključ na Zmijanju, Ratkovo i dolinu Sane u: Kopjenicu, Pištanicu, Gornju Prisjeku i Donju Sanicu. Ovo je matica Šikmana za raseljavanje prema Potkozarju i Pounju. Iz područja Jajca u oblast Pounja doselile su se rodovi: Mijatovići, 25 kuća u 8 naselja, Jajčani, 5 kuća u 2 naselja, Ježi, 21 kuća u 4 naselja i Šikmani 6 kuća u 2 naselja. Svi slave svetog Stefana Arhiđakona sa vrlo izbledelim sećanjem “da su nekako jedno”.

Neznatan je broj porodica za koje se zna da su bile u okolini Bosanskog Petrovca kada se grad zidao oko 1700. godine. Dve su takve porodice: Šikmani i Repije. Sav ostali narod doselio se ovamo posle podizanja grada. Starosedilaca iz dalje prošlosti ovdje nema, sa izuzetkom samo mesta Bjelaj. Izvestan broj stanovnika je nepoznatog porekla.

U starije doba, sa istočne strane u Bjelajsko Polje i Bravsko doseljava se pet porodica. To su Šikmani i Rakovići iz Zmijanja, Majstorovići iz starog Majdana, te Škrebule iz Banjaluke i Stankovići od Ključa.

Oko 1865. godine iz Kolunića jedna porodica Šikmana se preseli u Petrovac (Novosel).

Trijebovo kod Mrkonjićgrada i Ratkovo, Kopjenica i Pištanica kod Ključa su područja iz kojih su se Šikmani raselili po Bosanskoj Krajini u oblast Tromeđe, Unca, Kulen Vakufa i Kestenovca na Uni. U Cazinsku krajinu Šikmani se naseljavaju sa Une (Kulen Vakuf i Kestenovac) i direktno sa Zmijanja. Posle Drugog svetskog rata preživeli Šikmani ili su kolonizovani ili preselili u Vojvodinu, a jedan broj vezan za službu nastanio se širom posleratne Jugoslavije.

Rasprostranjenost: Etnografi Milan Karanović “Pounje u Bosanskoj Krajini” i Petar Rađenović “Bjelajsko Polje i Bravsko” obilazeći oblasti u Krajini beleže porodice Šikman u selima:

Bukovica-Šikmani 1 kuća, slava Stefanjdan. Doselili iz Kestenovca kod Kulen Vakufa, pre Omerpaše 1851. godine;

Krndija (Cazin)-Šikmani 2 kuće (1 kuća u Agića Krndiji i 1 kuća u Trstovitoj Luci) slava Stefanjdan. Došli iz Zmijanja, pre Okupacije 1878. godine. Šikmani evidentirani u Trstovitoj Luci (sastavni deo Krndije) pretpostaviti je da se radi o istoj porodici, jer vreme i poreklo odkuda su došli je isto, ili, što je verovatnije, preselila u Beširevića Krndiju.

Krndija (Cazin) Šikmani 2 kuće (2 kuće u Beširevića Krndiji), slava Stefanjdan. Došli od Kulen Vakufa, pre Okupacije 1878. godine;

Mutnik (Cazin)-Šikmani 2 kuća (1 kuća u Vilića selu i 1 kuća na Marin Mostu), slava Stefanjdan. Došli iz Zmijanja, pre Okupacije 1878- godine. Ove dve porodice Šikmana u Mutniku ne evidentiraju se pred Drugi svetski rat.

Petrovac (Novosel)-Šikmani 1 kuća, slava Sveti Stefan Arhiđakon. Došla iz Kolunića oko 1865. godine;

Kolunić (Bjelajsko polje)-Šikman 4 kuće, slava Sveti Stefan Arhiđakon. Doselili iz Ratkova (Ključ) oko 1675. godine, gde su se zvali Mlađani. Jedan zakolje pticu, kojoj iz vrata šikne krv. Po tome potomci prozvani Šikmani. Veoma su se ovdje obogatili, sa velikim brojem ovaca. Oni koji su upamtili kazivanja staraca, već davno pomrlih, vele da je u celom Koluniću oko 1752-1772. godine bilo svega 7 porodica. To su: Šikmani, Repije, Mirkovići, Bijelići (odselili u Teočak), Latinovići, Drljače i Lugonje (izumrli).

Srpski Biljani (Sanička Župa)-Šikmani 6 kuća, slava Sveti Stefan Arhiđakon. Doselili od Drinića u Bjelajskom Polju. I za njih se kaže da su prozvani Šikmani, zbog toga što im je neki predak zaklao pticu, pa pri tome jako “šiknula” krv. Zvali se, vele, Mirkovići.

U Srbiji su danas Šikmani registrovan sa 63 domaćinstva u 27 naseljenih mesta. Najviše ih živi u Beograd (15), Novom Sadu (9) i Bačkoj Palanci (5). U ostalim mestima živi od jednog do tri domaćinstva. Osim nekoliko mesta u centralnoj Srbiji i Beograda svi ostali su rasprostranjeni na prostoru Vojvodine.

U današnjoj Bosni i Hecegovini registrovano je 66 domaćinstva Šikmana, raspoređenih u 20 naselja. U federaciji BiH registrovana su dva domanćinstva u dva naselja i u Republici Srpskoj 64 domaćinstva u 18 naselja. Najviše ih živi u Banja Luci (17), Prijedoru (8) i Mrkonjić Gradu (6). U ostalim mestima nastanjeno je od jedne do pet porodica. U mestima na prostoru Federacije BiH gde su nekada živeli Šikmani, danas ih u tim mestima nema evidentiranih. Posle građanskog rata u BiH 1995. godine, nakon razgraničenja entiteta. Šikmani su se uglavnom preselili na prostor Republike Srpske ili otišli u Srbiju najviše u Vojvodinu.

Prezime Šikman u Hrvatskoj su Srbi i nalazi se vrlo retko, a verovatno potiče iz Bosanske Krajine. U sadašnjoj Hrvatskoj registrovano je 58 domanćinstava Šikmana i nastanjeni su u 22 naselja. Najbrojniji su u Zagrebu (17) i Bilju (5). U ostalim mestima živi od jedne do četiri porodice. Pedesetih godina prošlog veka Šikmana u Hrvatskoj bilo je evidentirano samo u tri naselja, što potvđuje tezu naseljavanja u Šikmana krajem dvadesetog veka sa prostora Bosanske Krajine.

U Sloveniji je registrovano 8 porodica Šikmana: Ljubljana (5) i Velenje (3).

Stradanje porodice: U Drugom svetskom ratu rod Šikmana sa ovog područja skoro je potpuno pogubljen od strane domaćih ustaša. U nekoliko meseci nakon početka rata cazinske ustaše u organizaciji hodže Bećira Borića, čine neviđen zločin nad stanovništvom Bukovice i Krndije, što nije mimoišlo i rod Šikmana. Radi potomaka i njihovog znanja moram navesti žrtve roda Šikman iz ova dva sela. Pokupljeni 31. jula 1941. godine, odveni i poubijani su na:

Garavice kod Bihaća:

Iz sela Bukovice: 1. Šikman Novaka Novak, 1916-1941. (26)

Iz sela Krndije: 1. Šikman Stevana Ilija, 1914-1941. (27)

2. Šikman Đure Milan-Baja, 1900-1941. (41)

3. Šikman Nikole Vajan, 1893-1941. (48)

4. Šikman Nikole Rade, 1895-1941. (46)

5. Šikman Gaje Milan, 1892-1941. (49)

6. Šikman Nikole Mile, 1885-1941. (56)

Vučije jame u šumi Osoje kod Vrste, Bihać:

Iz sela Bukovica: 1. Šikman Tome Novak, 1885-1941. (56)

2. Šikman Novaka Ilija, 1906-1941. (35)

Selo Krndija: Meseca 22. avgusta, a u nekim dokumentima da je to bilo 13. septembra 1941. godine, ustaše vrše masovan pokolj srpskog stanovništna u selu. Organizator i ezigutor hodža Bećir Borić. U dvorištu Ugrica Luke Rade (tzv. Ugrčina lokva) i u jalaku (vododerini) na ivici gaja Milinković (Nonić) Lazo Koje, jedan broj i u Kojinom dvorištu, pa rasečena tela kačili improvizovanim drvenim kukama i odvačili u jalak, u jednom prepodnvevu nestaju članovi porodica Šikman:

1. Šikman Vajana Mileva, 1921-1941. (20)

2. Šikman Ilije Vida, -1941. (dete)

3. Šikman Ilije Milan, -1941. (dete)

4. Šikman Ilije Milija, -1941. (dete)

5. Šikman Ilije Milica, -1941. (dete)

6. Šikman Ilije Miroslav, -1941. (dete)

7. Šikman Ilije Momčilo, -1941.(dete)

8. Šikman Laze Milija, 1940-1941. (1)

9. Šikman Milana Danica, 1930-1941. (11)

10. Šikman Milana-Baja Dragan, 1936-1941. (5)

11. Šikman Milana-Baja Đoko, 1941-1941. (0)

12. Šikman Milana-Baja Mileva, 1930-1941. (11)

13. Šikman Milana-Baja Nevenka, 1940-1941. (1)

14. Šikman rođ. Končar Stoja, 1895-1941. (46)

15. Šikman rođ. Mimić Sara, 1892-1941. (49)

16. Šikman rođ. Radmanović Mika, 1910-1941. (31)

17. Šikman rođ. Repajić Rosa, 1917-1941. (24)

18. Šikman rođ. Smiljanić Jelica, 1898-1941. (43)

Istog dana u dvorištu Šikman Milana-Baje, sa bratom od tetke, Jovom Jazić, ubijen je:

1. Šikman Milana Lazo, 1919-1941. (22)

Na Pogledalu iznad Tržačkih Raštela 1944. godine ubijen je:

1. Šikman Mile Blažo, 1910- 1944. (34)

Bežeći od ustaša, tražeći spas na slobodnoj teritoriji Korduna, na reci Korani između sela Bugar i Kordunskog Ljeskovca, na gaznom mestu reke, zvani Brod ili Dakića gaj, ustaše sačekuju i 13. septembra 1941. godine ubijau iz Bukovice:

1. Šikman Ilije Vojin, 1933-1941 (8)

2. Šikman Ilije Dušan, 1937-1941 (4)

3. Šikman Ilije Ranko, 1940-1941 (1)

4. Šikman Novaka Smilja, 1940-1941 (1)

5. Šikman Rajka Boja, 1940-1941 (1)

6. Šikman rođ. Bigić Rosa, 1920-1941 (21)

7. Šikman rođ. Vejinović Anđa, 1880-1941 (61)

8. Šikman rođ. Končar Sava, 1909-1941 (32)

9. Šikman rođ. Rastovac Evica, 1918-1941 (23)

Preživeli iz Roda, na svoje ognjište posle rata, vraćaju se samo tri člana, jedan u Bukovicu i dva u Krndiju. U Bukovicu se vraća Šikman Novaka Rajko, u Krndiju Šikman Milana Dušan i supruga pokojnog Šikman Blaže, Ljuba rođena Miljković, sa sinom Draganom, koji je poginuo na jugoslovenkoj granici kao vojnik 1946. godine. Ostali preživeli su kolonizirani u Bačku Palanku i Hajdučicu kod Kovačice u Banat. I ove tri porodice Šikmana koje su se vratile na ognjište, sele se, dve 1960. godine u Bačku Palanku, a treća 1972. godine u Inđiju.

Poznati:

– Šikman Nikole Mišo, 1952. godine, lekar specijalista, Ljubljana

– Šikman Milana Nikola, 1924. godina, potpukovnik JNA, Zagreb

– Šikman Dušana Ilija, 1949. godine, pukovnik JNA-VSCG, Beograd

– Šikman Novaka Milan, 1911. godine, stomatolog, Beograd

– Šikman Zagorka, lekar,1972. godina

– Neke loze iz Bosne među njima i Šikmani iselili su se u Rusiju i bili su

poznate vojskovođe.

IZVORI:

– Petar Rađenović “Bjelajsko Polje i Bravsko” Srpski etnografski zbornik. Beograd, 1925. godine, XXXV

– Milan Karanović “Pounje u Bosanskoj Krajini” Srpski etnografski zbornik, Beograd, 1925. godine

– Milan Karanović “Sanička Župa”

– Telefonski imenici Repblika bivše SFRJ

– Đorđe Janjatović “Prezimena Srba u Bosni”, Sombro 1993. godine

AUTOR: Saradnik portala Poreklo Ilija Šikman