Poreklo prezimena Rajšić

[toggle title=”TESTIRANI RAJŠIĆI NA SRPSKOM DNK PROJEKTU”]

Rajšić

Haplogrupa: E1b rod A

Poreklo: Staro Selo,Topusko, Hrvatska

Krsna slava: Lučindan

Kontakt:
_________________________

KOMPLETNE REZULTATE POGLEDAJTE OVDE[/toggle]

Piše: Siniša Jerković, urednik Srpskog DNK projekta

Na osnovu dosad dostupnih podataka, starih popisa, pisama, a u novije vrijeme i na osnovu genetičkih testiranja može približno da se rekonstruiše porijeklo većine srpskih, krajiških porodica. U najvećoj mjeri njihovo kretanje u samoj Krajini, koje je bilo uzrokovano čestim ratnim dešavanjima, godinama gladi, a nekad i prostom željom za boljim životom, manje više, lako je ispratiti. Teže je naći neku stariju vezu, dalje porijeklo, koje prethodi njihovom doseljavanju u Krajinu. Genetički testovi donekle osvjetljavaju put, ukazuju na pravac kojim se treba ići u daljem istraživanju. Sve ovo vrijedi i za krajišku porodicu Rajšić. Da bi dobili opštu sliku o porijeklu ove porodice potrebno je, na početku, sagledati sva mjesta gdje se danas pojavljuje prezime Rajšić u Krajini, njihova kretanja u prošlosti kroz ranije popise, analizirati rezultate genetičkih istraživanja, ustanoviti genetičke veze sa drugim porodicama i na kraju pokušati izvući zaključke ili usmjeriti dalja istraživanja. Koristili smo se materijalom sa sajta Poreklo i podacima koje su ostavili Petar Demić, kao i ostali saradnici sajta.

Prisutnost Rajšića/Rašića u Krajini

BANIJA

– u crkvenom šematizmu Eparhije gornjokarlovačke (Lika, Krbava, Gacka, Kapelsko, Kordun i Banija), iz 1883. godine, navodi se da Rajšići slave Svetog Luku.

Ante Milinović, koji se bavio proučavanjem stanovništva dvorskog kraja, smješta Rajšiće među porodice koje su se doselile “preko Like i Korduna – često iz Like preko Bosanske krajine” (na ovo ukazuje i pomen Petra Rajšića iz Glinice).

Na Baniju su Rajšići vjerovatno prešli iz Glinice, sa Suve Međe, u posljednjem talasu seoba na Baniju, u periodu 1788-1791. godine. U Glinicu su došli iz Barleta. To bi po godinama izgledalo ovako: Lika (1712) – Suva Međa (1755/1756) – Banija (1788-1791).

PREZIME RAJŠIĆ NA BANIJI, PREMA POPISU SR HRVATSKE IZ 1948. GODINE

I. Opština Vrginmost

1. Katinovac (1 osoba bez svoje kuće)

2. Staro Selo (34 kuće, 118 osoba; 1 osoba bez svoje kuće)

– ukupno Rajšića u opštini Vrginmost: 34 kuće, 120 osoba

 

II. Opština Glina

1. Dabrina (1 osoba bez svoje kuće)

2. Glina (1 kuća, 1 osoba; 1 osoba bez svoje kuće)

3. Gornje Selište (7 kuća, 42 osobe)

4. Luščani (3 osobe bez svoje kuće)

– ukupno Rajšića u opštini Glina: 8 kuća, 48 osoba

 

III. Opština Dvor

1. Dobretin Donji (1 kuća, 13 osoba)

2. Dvor (3 kuće, 9 osoba)

– ukupno Rajšića u opštini Dvor: 4 kuće, 22 osobe

 

IV. Opština Kostajnica

1. Borojevići (4 kuće, 20 osoba; 1 osoba bez svoje kuće)

2. Gornja Velešnja (5 kuća, 20 osoba; 3 osobe bez svoje kuće)

3. Kostajnica (1 kuća, 1 osoba)

– ukupno Rajšića u opštini Kostajnica: 10 kuća, 45 osoba

 

V. Opština Petrinja

1. Bačuga (5 kuća, 25 osoba)

2. Gornja Bačuga (8 kuća, 41 osoba; 5 osoba bez svoje kuće – 1 osoba je potpisana kao Raišić)

3. Pecki (1 kuća, 3 osobe)

– ukupno Rajšića u opštini Petrinja: 14 kuća, 74 osobe

 

VI. Opština Sisak

1. Sisak (1 kuća, 2 osobe)

– ukupno Rajšića u opštini Sisak: 1 kuća, 2 osobe

– ukupno Rajšića na Baniji: 71 kuća, 311 osoba

 

LIKA

PREZIME RAJŠIĆ U LICI, PREMA POPISU SR HRVATSKE IZ 1948. GODINE

I. Opština Gospić

1. Barlete (8 kuća, 33 osobe)

2. Divoselo (1 kuća, 11 osoba)

3. Gospić (2 kuće, 6 osoba)

4. Karlobag (1 osoba bez svoje kuće)

– ukupno Rajšića u opštini Gospić: 11 kuća, 51 osoba

 

– ukupno Rajšića u Lici: 11 kuća, 51 osoba

 

PREZIME RAJŠIĆ U LICI, PREMA POPISU LIČKO-KRBAVSKE ŽUPANIJE IZ 1915. GODINE

I. Opština Gospić

1. Barlete (12 kuća)

– ukupno Rajšića u opštini Gospić: 12 kuća

– ukupno Rajšića u Lici: 12 kuća

 

 

PREZIME RAJŠIĆ U LICI, PREMA POPISU LIKE I KRBAVE IZ 1712. GODINE

– prema popisu Like i Krbave iz 1712. godine, već te godine u Barletama su postojale tri zadruge Rajšića (Đukina, Miloševa i Milojeva), sa ukupno 27 članova. Najstariji je bio Đuka Rajšić, koji je imao 50 godina (1662. godište).

Stjepan Pavičić, koji se bavio proučavanjem stanovništa Like, kaže za srpsko stanovništvo Ostrvice i Barleta da se ono može podijeliti na tri doseljeničke struje:

1) prvu, od Otočca i Brinja (Bogdanovići, Čuturile, Mišići, Stankovići)

2) drugu, od Unca i Grahova

3) treću, od Knina i Bukovice (Rajšići su iz ove grupe)

 

U popisu Like i Krbave iz 1712. godine, pominju se tri zadruge Rajšića:

 

1) zadruga Đuke Rajšića (Juka Raitschitsch)

Činili su je:

– Đuka (Juka), star 50 godina

– Bajo (Baio), brat Đukin, star 35 godina

– Lazo (Laso), brat Đukin, star 32 godine

– Radosav (Radossan), sin Đukin, star 18 godina

– Maksim (Maxim), sin Đukin, star 16 godina

– 6 mlađih ženskih osoba

ukupno: 11 članova

 

2) zadruga Miloša Rajšića (Milloss Raissich)

Činili su je:

– Miloš (Milloss), star 30 godina

– Radoš (Radoss), brat Milošev, star 20 godina

– Trifun (Triffun), brat Milošev, star 19 godina

– 1 mlađa muška osoba

– 3 mlađe ženske osobe

ukupno: 7 članova

 

3) zadruga Miloja Rajšića (Milloie Raischitsch)

Činili su je:

– Miloje (Milloie), star 36 godina

– Jovan (Jouan), brat Milojev, star 29 godina

– 3 mlađe muške osobe

– 4 mlađe ženske osobe

ukupno: 9 članova

 

BOSANSKA KRAJINA

 

– u crkvenom šematizmu Mitropolije dabrobosanske (Bosna), iz 1882. godine, navode se Rajšići u dvije parohije:

1) parohija Vedovica, protoprezviterat dubički – slave Svetog Luku

2) parohija Dabar, protoprezviterat sanskomoštanski – slave Svetog Luku

 

i Rašići u tri parohije:

 

1) parohija Draksenić, protoprezviterat dubički – slave Svetog Luku

2) parohija Demirovac, protoprezviterat dubički – slave Svetog Luku

3) parohija Kostajnica, protoprezviterat dubički – slave Svetog Luku

 

U dokumentima iz 1755-1756. godinu pominje se Petar Rajšić (Raissich) iz Glinice (ovo selo je na Suvoj Međi, u današnjoj opštini Velika Kladuša). Petar se pominje kao jedan od turskih podanika koji su ukrali krajišku stoku, nakon čega su Banijci uzvratili istom mjerom. Došlo je do sukoba u kome je jedan turski podanik ubijen (moguće i Petar), a drugi je ranjen.

 

Zanimljivo je što su u selu Glinici (isto selo u kome se pominje Petar Rajšić 1755-1756. godinu), na Suvoj Međi, postojali Opačići, koji pamte da su se prezivali Rajšić. Došli su iz Like (izgleda od Lapca) oko 1825. godine. Slavili su Svetog Luku.

Milan Karanović pominje veliku grupu porodica u Bosanskoj Krajini (ima njihovih ogranaka i po susjednim oblastima) koja slavi Svetog Luku.

Riječ je o Opačićima, Bandićima, Kljajićima, Čubrilama, Ševićima, Košutićima, Bilbijama, Mićićima, Draškovićima, Čavkama, Vukmiricama i Blagojevićima. Ove porodice imaju predanje da su jedno i da su porijeklom od Nikšića.

Postoje dvije verzije o njihovim seobama:

1) po prvoj, došli su od Nikšića na Zmijanje, pa odatle u Dalmaciju

2) po drugoj, došli su od Nikšića u Dalmaciju, pa se jedan organak iselio na Zmijanje

 

SLAVONIJA

– u crkvenom šematizmu Eparhije pakračke (Slavonija), iz 1898. godine, navode se Rajšići u jednoj parohiji:

1) parohija Klokočevik, protoprezviterat novogradiški – slave Svetog Luku

Ovdje se vjerovatno radi o doseljenicima iz Like u 18. Vijeku kada se veliki broj Ličana naseljavao u Slavoniju. Klokočevik je danas naselje u opštini Garčin nedaleko od Slavonskog Broda.

DALMACIJA

U Dalmaciji su do posljednjeg rata pravoslavni Rašići živjeli u Ivoševcima, Benkovcu i Zadru, ali im je praktično matica u selu Ivoševcima.

Postoji i katolički ogranak porodice u Vukšiću i Buliću kod Benkovca, što je inače uobičajeno za katoličke porodice iz zadarskog zaleđa da imaju i svoje pravoslavne rođake i prezimenjake. Na njih se vjerovatno odnose sljedeći podaci iz mletačkog zemljišnika iz 1709. godine:

 

RADOŠINOVCI – Bortolo Rasich q: Lorenzo

VUKŠIĆ – Andrea Rassich q:m Paulo

BULIĆ – Zuanne Rassich q:m Luca

 

U kistanjskim matičnim knjigama iz 19. vijeka, koje su obuhvatale i Ivoševce – a u Ivoševcima ima Rašića koji slave svetog Luku – Rašići su zapisivani kao Raišići.

„MACSIM RAISICH, Ivosevzi – Maksim Rajšić iz Ivoševaca, ubeležen u crkvi Sv. Nikole u Kistanjama, dana 04.02.1825.godine, kao kum Katarini Ugričić, od oca Jakova Ugričića i majke Stoje (rođ. Dmitrović), takođe iz Ivoševaca.“

Već smo pisali o mogućoj vezi Opačića sa Rajšićima, na koju ukazuje ista slava i predanje zabilježeno na Suvoj Međi.

Opačići su najbrojniji upravo u Dalmaciji. Aleksandar Bačko prenosi priču o starini ovog roda i srodnih porodica od Nikšića.

Smatra da su Opačići doseljeni u Dalmaciju 1692. godine iz Saničke Župe ili Bjelajskog Polja, a da su u te oblasti Bosanske Krajine prešli iz sela Opačića, koje se nalazi u Glamočkom Polju.

 

Genetičko testiranje i završno razmatranje

 

Rajšići su uradili genetsko testiranje na Y hromozomu. Pokazalo se da pripadaju haplogrupi E-V13 koja je druga grupa po zastupljenosti među Srbima. Prisutna je u značajnom procentu kod balkanskih naroda: Grka, Albanaca, Makedonaca, Bugara, Rumuna, ali i kod Italijana, u manjoj mjeri i kod Španaca. Ova haplogrupa se smatra starosjedilačkom na Balkanu. Zahvaljujući jednom skorašnjem arheološkom istraživanju u Kataloniji, gdje su genetički analizirane kosti ljudi koji su pripadali Kulturi utisnute keramike, stare 7000 godina, pokazalo se da su nekoliko pojedinaca sa tog nalazišta u Španiji pripadali haplogrupi E-V13. Taj rezultat je pokazao da je ova haplogrupa jedna od najstarijih u Evropi i da su je donijeli neolitski migranti sa sjevera Afrike još prije 8000 godina. Više je zastupljena na Balkanu i jugu Evrope nego na sjeveru. U našim krajevima znak je genetičkog nasleđa starosjedilačkog stanovništva koje se često označavalo zbirnim imenom Vlaha. Sloveni i Vlasi su se još u srednjem vijeku, za vrijeme Nemanjića, međusobno izmješali. Negdje su Vlasi primili slovenski jezik kao što je slučaj kod nas, a negdje su Sloveni primili vlaški jezik, kao što je to slučaj u Rumuniji. U svakom slučaju, današnji srpski narod, baš kao i ostali balkanski narodi je sastavljen i od starosjedilaca i od Slovena, koji su se doselili u 6. i 7. vijeku naše ere i svako od nas posjeduje i „vlašku“ i „slovensku“ genetiku.

Haplotip Rajšića na testiranih 17 markera po FTDNA rasporedu.

marker DYS 393 DYS 390 DYS 19 DYS 391 DYS 385a DYS 385b DYS 439 DYS 389I DYS 392 DYS 389II DYS 458 DYS 437 DYS 448 DYS H4 DYS 456 DYS 438 DYS 635

13 24 13 11 16 17 12 13 11 30 15 14 20 10 17 10 23

 

 

Poređenjem sa drugim testiranim na Srpskom DNK Projektu pronašli smo da su Rajšići najbliži nekolicini srpskih krajiških porodica: Končarevićima iz Dalmacije, Marinkovićima iz Like i katoličkom porodicom Lukić iz Gradišća u Austriji. Končarevići su jedna od najpoznatijih srpskih dalmatinskih porodica, koja je uglavnom bila sveštenička. Poznat je episkop Simeon Končarević, duhovni vođa dalmatinskih Srba u 18. vijeku. Porodica Lukić u Gradišću mogla bi predstavljati trag morlačkih seoba iz Dalmacije u Ugarsku u 16. i 17. vijeku. Pravoslavnih Lukića i danas ima u Bukovici. Lički Marinkovići su po svoj prilici takođe iz Dalmacije, gdje u Plavnu ima Marinkovića koji kao i testirani Marinkovića iz Bunića u Lici slave Đurđevdan.

Uzimajući u obzir istorijske podatke i istovjetnu krsnu slavu sv. Luku nema nikakve sumnje da je porodica Rajšić, u više mjesta Krajine, istog porijekla, a da im je najstarija zabilježena postojbina u sjevernoj Dalmaciji, gdje su kao Rašići zabilježeni u Ivoševcima. Da je oblik Rajšić stariji od oblika Rašić govori i prvi pisani podatak o Rajšićima u Dalmaciji, mletački popis iz 1709. gdje je u Ivoševcima upisan Marko Rajšić. Bačko spominje još jednog dalmatinskog Rašića koji je pisao pismo Simeonu Končareviću o spremnosti svojih suseljana da se svi isele u “Moskoviju”. Da li je baš Rašić slučajno pisao pismo Končareviću? Vidimo da su ove dvije porodice i genetičke povezane.

Do 1712. dio ovih dalmatinskih Rajšića se iseljava u Bruvno, u Liku, odakle jedan dio u drugoj polovini 18. vijeka prelazi u obližnje Barlete. Raseljavanja Rajšića u Kordun, Baniju i Bosansku krajinu su mogla biti ili iz Like ili iz Dalmacije. Pretpostavljam da su oni sa oblikom prezimena Rašić doseljavali iz Dalmacije, a sa oblikom prezimena Rajšić iz Like, jer u Bosanskoj Krajini srećemo oba oblika, najviše oko Dubice i Sanskog Mosta.

Genetika ovog klastera kojem pripadaju Rajšići pokazuje veliku sličnost sa haplotipima Kuča Mrnjavčića. Inače, većina plemena crnogorskih Brda: Kuči, Vasojevići, Bjelopavlići u dosadašnjim genetičkim istraživanjima su se pokazali kao nosioci haplogrupe E-V13. Granični pojas Crne Gore, Albanije i Kosova je ujedno i prostor sa najvećim procentima ove haplogrupe u Evropi. I ranije su istraživači, poput Jovana Cvijića i Vladislava Skarića, uočili vezu između stanovništva crnogorskih Brda i srpskog stanovništva u Krajini. Danas genetička istraživanja potvrđuju ovu vezu. Pojedine srpske porodice iz Hercegovine i Crne Gore su, uglavnom u 16. Vijeku, naselile prostor zapadne Bosne, oko Glamoča, Zmijanja, Kupresa, Janja da bi se već u sljedećoj generaciji ili nešto kasnije iseljavali u sjevernu Dalmaciju. Kasnije je bilo dosta unutrašnjih migracija u samoj Krajini. Pokazali smo koji su se putanjama kretali preci Rajšića.

Pažnje je vrijedan i onaj podatak koji Rajšiće povezuje sa Opačićima, još jednom krajiškom porodicom koja slavi sv. Luku. Ako bi se neka od ovih porodica Lučinštaka koje pominje Karanović testirala i pokazala se srodnost sa Rajšićima, onda bi to bilo jedno od većih plemena u Bosanskoj Krajini. Veza ovih porodica sa hercegovačkim plemenom Nikšića je takođe intrigantna i sudeći, po navodima ranijih istraživača, sasvim moguća. Nažalost niko od potomaka plemena Nikšića u Crnoj Gori se nije testirao da bi se ova veza i potvrdila. Nisu se testirali ni potomci krajiških Lučinštaka, sem Rajšića za koje vjerujemo da su povezani sa ovom grupom porodica. Vjerujemo da će se u narednom periodu neko od pripadnika ovih porodica odlučiti na testiranje, čime bi se i porijeklo Rajšića zaokružilo.

Kao što smo vidjeli migracije Rajšića se uklapaju u opšti obrazac seobe krajiških Srba: Nemanjićka Srbija- Hercegovina-Zapadna Bosna- Dalmacija- Lika- Banija, Bosanska Krajina i Slavonija. A seobe se vidimo nastavljaju i danas. Pokušali smo ovim tekstom da naslutimo dublju istoriju ove porodice. Novi testirani pojedinci pomoći će i da nađemo odgovore na pitanja na koja u ovom trenutku nismo uspjeli odgovoriti.

 

Uredio i dopunio:

Siniša Jerković, urednik Srpskog DNK Projekta