Imenoslov jednog državnog preduzeća u Srbiji, deo treći – ženska imena

U našoj državnoj firmi, čija su muška imena i prezimena obrađena u prva dva dela, konačno ostalo je da pogledamo i presek ženskih imena. Ni ovde nije do kraja pouzdana postavka da se analiziraju imena koja nose isključivo Srbkinje. Odstupanja na velikom uzorku jednostavno mora biti. Nije problem ne uzeti u obzir osobu sa čistim mađarskim imenom i prezimenom iz Subotice, ili neke pripadnice islamske vere iz Tutina. Ali, recimo, dvojba nastaje kada naiđemo na Leskovčanku (ime i prezime su izmišljeni, primera radi) koja se zove Monika a preziva Cvetković. Da li se radi o Mađarici ili Nemici udatoj za Leskovčanina, koja se preselila sa severa Bačke u muževljev zavičaj, ili je u pitanju Srbkinja čiji su roditelji iz pomodarstva ili nekog drugog razloga (npr. kćerka im je rođena u Nemačkoj gde su oni bili na privremenom radu) dali strano ime, teško je reći. Uglavnom sam se vodio područnim principom i načelom veće verovatnoće, pa sam i ovakva imena uzimao u obzir prilikom analize.

U firmi je utvrđeno 5861 osoba ženskog pola srbske narodnosti (uz navedenu ogradu), a broj imena je znatno manji nego što je u slučaju muških, koja su daleko raznovrsnija. Ukupno 381 ime, što znači u proseku nešto više od 15 osoba po imenu. Naravno, raspored je daleko drugačiji, tako da najbrojnijih 20 imena nosi 3157 osoba, a preostalih 361 ime svega 1704 zaposlenice ovog preduzeća. Najbrojnih deset imena, redosledom po brojnosti su: Jelena, Vesna, Snežana, Dragana, Mirjana, Marija, Gordana, Ivana, Ljiljana i Biljana. Ova imena ne treba posebno objašnjavati. Vidimo da je među njima sedam narodnih i tri kalendarska imena. Svakako da je Marija često ime jer je to ime Presvete Bogorodice, a zanimljivo je da je ime Ivana, iako zapadna verzija ženskog oblika biblijskog imena Jovan, neuporedivo brojnija od istočnog oblika Jovana (155 : 42). Ime Jelena je bilo jedno od najpopularnijih u generaciji rođenoj tokom 1970-ih, što važi i za narodna imena među prvih deset, tako da možemo zaključiti da je generacija dama rođenih pre 40 – 50 godina najbrojnija u ovom preduzeću.

Stranih imena ima 69 (oko 18%), kalendarskih 96 (25%), a narodnih 216 (57%). Strana imena nosi 919 dama iz ove firme (preko 15%), kalendarska 1704 (preko 29%), a narodna 3238 (nešto preko 55%).

Teško je nekada razgraničiti kalendarska od stranih imena. Tako, npr, ime Julijana jeste kalendarsko (Sveta mučenica Julijana, postradala za Hrista 304. godine), dok oblik imena Julija ne bi trebalo tretirati kao kalendarsko, s obzirom na navedeni oblik koji priznaje naša Crkva, već kao strano ime. Takođe, za neka imena postoje mišljenja da su narodna, iako je daleko izvesnije da su i ona kalendarska, kao što je npr. slučaj sa imenom Suzana (Suzana je biblijsko ime, sa značenjem – lotosov cvet). Teško je prihvatiti da neko detetu daje ime povezano sa suzama, odnosno plačem, jer ne verujemo da bi roditelj na ovaj način svojoj kćerki poželeo da joj život prođe u skladu sa imenom.

Najčešća strana ženska imena u ovoj analizi su: Danijela, Aleksandra, Sanja, Maja i Olivera. Ukupno 480 zaposlenica nosi ovih pet imena, dok na sva ostala imena stranog porekla (64) dolazi tek 439 osoba. Kad na pobrojanih pet imena dodamo i imena od njih izvedena (48, poput Sandra, Saška, Olja, itsl) onda dolazimo do 528 od 919 osoba sa najčešćih pet imena i imenima od njih izvedenih. Ime Danijela spada u red onih koja mogu biti sporna, jer je hebrejskog porekla i izvedenica je od muškog imena proroka Danila. Međutim, kako je u pitanju zapadni oblik imena (u prošlom nastavku pisano je o paraleli Danilo / Danojla i Danijel / Danijela) i kako ono nema ukorenjenu tradiciju u našem narodu, već je moderno ime, trebalo bi ga tretirati kao strano a ne pravoslavno kalendarsko ime. Ime Aleksandra nalazimo i među kalendarskim imenima (Sveta mučenica Aleksandra, 4. vek), ali njegova rasprostranjenost svakako ne potiče zbog poštovanja ove kod nas ne naročito poznate svetiteljke, već kao ženski oblik imena Aleksandar, o čijoj popularnosti je pisano u prvom nastavku prilikom analize muških imena. I etimologija imena Sanja je donekle sporna. Iako postoje mišljenja da ono dolazi od glagola „sanjati“, ovo objašnjenje zvuči prilično nategnuto i daleko je verovatnije većinsko mišljenje da je to samo skraćeni oblik, odnosno nadimak, od imena Aleksandra. Nalazimo ga i kao muški nadimak od imena Aleksandar. Maja je ime iz grčke mitologije (jedna od sedam Plejada, kćeri Atlasa i Plejone). U rimskoj mitologiji boginja Maja – Maia Maiestas („Maja uzvišena“), kćer Fauna, bila je boginja proleća, prirode, bilja, plodne zemlje (uporediti sa boginjom Vesnom iz slovenske mitologije). Po njoj je nazvan i treći mesec rimskog kalendara – maj. Ime Olivera je ženski oblik imena Oliver i smatra se da dolazi od latinske reči za maslinu (oliva). Ovo ime je postalo popularno u srbskim zemljama još u 14. veku. Među zanimljivim imenima stranog porekla, u firmi nalazimo imena: Glorija, Đina, Emanuela, Stela…

Među kalendarskim imenima, najbrojnije ime je, kao i uopšte uzev, Jelena, ukupno 274, a sa dodatkom nekih izvedenih imena (Helena, Lena, Lenka) ukupno 292. Ime je rasprostranjeno svuda po hrišćanskom svetu u raznim oblicima (Jelena, Helena, Elena…), svakako po uzoru na Svetu caricu Jelenu, majku Svetog cara Konstantina, koja je bila hrišćanka i pod čijim je uticajem, odnosno zbog njenih molitava Gospodu, i Konstantin postao hrišćanin i zaustavio progon hrišćana 313. godine. Možda kao izvor ovog imena stoji i lepa Jelena Trojanska, ali svakako u manjoj meri. Ime je grčkog porekla (Elene, Helene) od prideva hele – „sjajna, blistava“. Postoji manji broj mišljenja da ovo ime među slovenskim narodima dolazi od fitonima „jela“ (abies), što ne zvuči realno, imajući u vidu postojanje naših imena Jela, Jelka, Jelica, itsl, ili zoonima „jelen“, u šta je teško poverovati (logičnije bi ženskom detetu, u slučaju zoonima, bilo dati ime Košuta, a ne Jelena).

Sledeće kalendarsko ime po brojnosti je Marija (193, a sa nekim izvedenim imenima, poput Marijana, Mara, Marica, itd – 272). Rečeno je već da je ovo opštehrišćansko ime veoma rasprostranjeno, i to ne samo u hrišćanskom svetu, nego i među muslimanima, koji poštuju Presvetu Bogorodicu Mariju (Marijam) kao majku Isusa, po njima jednog od proroka (Isa). Kod nas je popularnosti ovog imena između svetskih ratova doprinela i lepa kraljica Marija Karađorđević. Ime je hebrejskog porekla (Miryam). Postoje razna tumačenja o značenju imena, s obzirom da su ga preuzeli i okolni bliskoistočni narodi, pa u svakom od njihovih jezika postoji neko tumačenje. S obzirom da su Jevreji u vreme života Presvete Bogorodice govorili aramejskim jezikom, svakako bi kao najtačnije trebalo uzeti značenje na ovom jeziku, a ime Marija bi na aramejskom značilo „uzvišena“, „čestita“, „plemenita“.

Zatim imamo niz imena izvedenih od hebrejskog imena Jovan (Yôḥānān, hebr. – „Bog je milostiv“), a kod nas u ženskim oblicima: Ivana (155, a sa izvedenim imenima, poput Vanja, Ivanka, i dr, ukupno 178) i Jovana i Jovanka (oba ukupno 61).

Sledi ime Marina (107), koje je latinskog porekla od Marina sa pridevskim značenjem „morska“, što je bio atribut starogrčke boginje Afrodite, koja je rođena iz morske pene i koja je smatrana zaštitnicom mornara. Samo poreklo imena kao posledicu ima najveću rasprostranjenost među romanskim narodima, ali je veoma prisutno i na Balkanu. Ovde, možda, delom i zbog raširenog kulta poštovanja Svete velikomučenice Marine (postradala 305. godine), kod nas poznate i kao Ognjena Marija. Postoji i mišljenje da je ime Marina samo oblik imena Marija.

Po brojnosti, sledeće je ime Ana (99, a sa varijantama poput Anka, Ankica, Anita i dr, ukupno 135), takođe hebrejskog porekla (Hanna), sa značenjem „ona koja je u Božjoj milosti“. Ovo je jedno od najčešćih imena uopšte u hrišćanskom svetu, a zahvaljujući činjenici da ga je nosila majka Presvete Bogorodice – Sveta pravedna Ana, supruga Svetog Joakima. Ime je prilično često i među muslimanima, u obliku Hana.

Naredno kalendarsko ime po brojnosti je Tatjana (85, sa vrlo čestim izvedenim imenom Tanja, ukupno 140). Ovo ime je latinskog porekla i predstavlja ženski oblik muškog imena Tătĭus („časni“) – deminutivski Tatianus (novolat. Tacijan), a ženski oblik Tatiana. Ime je sabinjanskog porekla, od kojih su ga preuzeli i Rimljani. Ime je kasnije zamrlo u zapadnoj Evropi, ali je kod pravoslavnih naroda ime Tat(i)jana ostalo veoma popularno, zbog Svete mučenice Tat(i)jane (postradala oko 230. godine), koja je veoma poštovana kod Rusa, kao zaštitnica studenata, a u moderno vreme se raširilo i među Srbima.

Imamo zatim i ime Nataša (126), koje je skraćeni slovenski oblik imena Natalija (12, ukupno 138), izvedenog od latinskog Natale – rođenje, a koje ime je vezano za Roždestvo Hristovo (Božić). Nekada su ime Natalija dobijale devojčice rođene na Božić ili u dane Božićnih praznika, a kasnije je ime postalo veoma popularno među Rusima (i nadimak od njega izveden – Nataša), a među Srbima krajem 19. veka i zbog kraljice Natalije Obrenović, dok se danas ono (naročito u obliku Nataša) daje deci zbog lepe zvučnosti i slovenske konotacije.

Pobrojana imena čine veliku većinu među kalendarskim imenima kod zaposlenica iz ove naše onomastički analizirane firme, ukupno 1365, naspram preostalih 339, gde nalazimo i ostala imena svetiteljki, poput: Tamara, Irena, Katarina, Kristina, Suzana, zatim imena izvedenih od imena Sofija (prevashodno Sonja), itd.

Kod narodnih imena, preko polovine dama iz preduzeća (1699) nosi prvih 10 imena, a ostale svih ostalih 209 imena. TOP 10 imena iz ove kategorije su: Vesna, Snežana, Dragana, Mirjana, Gordana, Ljiljana, Biljana, Zorica, Svetlana i Slađana. Ova imena nije potrebno objašnjavati.

Od prideva „mila“ imena nosi ukupno 302 osobe (prednjače Milica, Milena, Milanka), slede one sa imenima izvedenim od imenice „mir“ (225, najviše Mirjana, zatim Miroslava, itd), zatim od glagola „braniti“ (79, Branka i dr), pa imenice „rad“ (71; vidimo, kao i kod muških imena, da nam rad baš i nije naročito mio u moderna vremena), „vera“ (65), „nada“ (60), „duša“ (56). Sledi i lepo ime Bojana.

Među narodnim imenima nalazimo i nekoliko veoma retkih a prelepih: Slobodarka, Slovenka, Srbobranka, Tanka, i moj apsolutni favorit – Radosna.

Naslovna slika: cveće na Divčibarama (iz lične kolekcije autora)