Nastanak prezimena u selu Parage (Bačka Palanka)

Parage se nalaze u Opštini Bačka Palanka. Paroška parohija ima sačuvane matične knjige i domovne protokole od 1744. godine. Ovakvo stanje sa matičnim knjigama, kao i obilje državnih popisa stanovništva, omogućava da se ovo malo bačko selo uzme kao studija slučaja za proučavanje nastanka i promene prezimena kod Srba. Prema dostupim podacima može se primetiti velika raznolikost prezimena od popisa do popisa kao i u maticama. Sadašnja paroška prezimena, na osnovu ovih podataka, formirana su kao patronimi tek tokom pete ili šeste decenije 18. veka, odnosno u periodu od 1744. do 1760. godine. Većina ličnih imena porodičnih starešina zabeležena u domovnim protokolima iz 1744. i 1753. godine predstavljaju osnovu za formiranje porodičnog prezimena njihovih potomaka već u tom periodu ili narednih godina.

Parage se prvi put pominju u 16. veku kada su zabeležene u vreme turske vladavine kao selo u Bačkoj nahiji. Selo je 1554. godine imalo 4, oko 1570. godine takođe 4 a 1590. godine 19 domova. Godine 1610. i 1650. zabeležene su kao naseljene, a 1698. kao nenaseljene. Godine 1690. Parage su imale 22 kućne starešine sa 18 oženjenih braće ili sinova. Prema popisu iz 1715. godine bilo je 23 kućne starešine, a 1720. godine 13 domova.

Godine 1728. izvršen je državni popis stanovništva. Te godine u Paragama su živeli sledeći domaćini i njihovi muški ukućani:

knez Ivan Obrovčanin, sin Petar

Maksim Terzić, brat Nikola

Vidak Bajilin, sinovac Raka

Vučeta Zarubinski

Nikola Šijak

Ivanko Kovačević, i dva sinovca Pera i Novak

Živko Kovačević, sin Pera

Nedeljko, birov

Vesa Krstonošić i dva sina Ilija i Mijailo

Bela Topol

Milisav Subaša

Stanko Topolac, i sinovac Marko

Radosav Bođanac

Sima Brzi

Dejin Milković i dva sina Radosav i Radivoj

Maleta Gavrilović

Velisav Šapinac

Radivoj Šapinac i brat Marko

Stanimir Plavanac

Stojan Adamović i brat Jovan

Rada Kovačević

Racko Bardaković i brat Vesa

Nikola Vlaškalija, sin Ranko

Đurađ Krstonoša

Maleta Gainov, sin Janko

Laza Raitarović

Radosav Gaidobranin

Živan Topolac i tri sina Nikola, Marko, Janko

Stojan Topolac i brat Živan, tri sina Petar, Stoiko, David

Stoian, popov sluga

Kuzman Zobnatičanin, sin Jovan

Boža Šijak, sin Jovanov

Popis porodičnih starešina u Paragama 1744. godine prema domovnom protokolu i njihova starost:

Georgije Milisavljević 48(?)

Teodor Nikiforov, sin Nikofora svešteno jereja

Raka Marković 70

Sava Janković 36

Avram Jovanović 40

Maleta Petrović 80

Nikifor

Jovan Kuzmanović 35

Luka Georgijević 50

Paun Sekulić 70

Radosav Radoičin 55

Stoiko Vladisavljević 35

Nedeljko Mihailović 50

Milisav Vučićev 80

Miško Vuković 35

Ilija Adamović 35

Mihail Radulov 45

Rada Jurišić 30

Vuleta Damjanović 50

Stefan Radivoev 18

Marko Živanov 42

Novak Pantelić 50

Jakov Pantelić 40

Georgije Nenadović 25

Veselin Janković 45

Stefan Brzoplet 26

Popis porodičnih starešina u Paragama 1753. godine prema domovnom protokolu i njihova starost:

Janko Maletić 54

Sava Janković 45

Ninko Bogoević 56

Veselin Janković 54

Jovan Novaković 23

Jovan Miletić 58

Vasa Jovanović 28

Jovan Božić 45

Marko Živanović 46

Vuleta Damjanović 56

Radosav Dejanović 51

Raka Dejanović 47

Stefan Radivojević 23

Nedeljko Milisavljević 42

Jovan Milisavljević 31

Ilija Adamović 43

Nikola Savić 56

Jakov Jovanović 34

Jovan Ivanović 37

Stoiko Vladisavljević 46

Radosav Radoičin 56

Nedeljko Mihailović 58

Ilija Preradoev 40

Avram Pavlović 50

Nikolaj Neškov 30

Stefan Perlić 24

Raka Mirković 94

Efrem Georgijević 26

Popis porodičnih starešina u Paragama 1753. godine prema državnom popisu:

1. Sava Janković
2. Todor Bačkić
3. Stefan Plavanjac
4. Jovan Berkasovčanin
5. Radosav Gajdobranin
6. Nikola Isak
7. Jovan Milisav
8. Raka Dejanović
9. Marko Paražanin
10. Belja Radivoj
11. Stefan Mojnović
12. Jovan Božin
13. Vasa Ivankov
14. Vasa Kovačević
15. Janko Malegin
16. Ninko Keresturac
17. Abraham Pavlović
18. Filip Birov
19. Vuleta
20. Nićifor Topolčan
21. Petar Ivanov
22. Jakob crkvenjak

Godine 1768. naseljena je u Paragama, Goloj Dobri i na pustari Radojević 81 srpska porodica. Tako su naredne 1769. godine Parage imale 98 domova, a potom 1773. godine 103 srpska doma. Gospodarsko uređivanje sela datira od 19. avgusta 1772. godine: jedan plac je iznosio 32 jutra zemljišnog poseda a selo sem dve pomenute Pustare nije raspolagalo drugim dobrima. U selu je 1786. godine bilo 99 srpskih domova.

Popis porodičnih starešina sa brojem ukućana u tom domu 1788. godine:

1. Mića Lazić, 18 ukućana
2. Mida Markova, 9
3. Sima Preradov, 16
4. Maksim Popov, 16
5. Filip Baćan, 10
6. Jevrem Toškov, 11
7. Nikola Apić, 10
8. Jovan Milašinov, 15
9. Nestor (nečitko prezime), 11
10. Spiridon Serdanov, 7
11. Antonija Radosavljev, 8
12. Moja Stankov, 10
13. Jovan Nedeljkov, 10
14. Stojan Živanov, 8
15. Ignjat Vesin, 6
16. Naum Stojkov, 7
17. Zaria Josimov, 9
18. Nićifor Topolac, 10
19. Boža Baić, 6
20. Miailo Lazić, 7
21. Jovan (nečitko prezime), 11
22. (Nečitko ime i prezime), 9
23. Jocko Katana, 9
24. Jovan Milašinov, 3
25. Vasa Novakov, 6
26. Tanasko Alimpin, 6
27. Jevrem Krivokuća, 11
28. Jevrem Stevanov, 8
29. Miailo Simendić, 7
30. Nićifor Radosavljev, 6
31. Todor Radosavljev, 6
32. Jakov Popov,7
33. Kuzman Alimpić, 5
34. Ćiro Srdanov, 2
35. Luka Kulanir, 9
36. Antonija Živanov, 5
37. Petar Alimpin,2
38. Dimitrija Gerk, 4
39. Vasa Ivankov, 4
40. Pop Mojsilo, 8
41. Ilija Alimpin, 6
42. Koja Dimin, 5
43. Pavao Mandić, 6
44. Todor Bajić, 3
45. Pavao Ostojić, 6
46. Luka Budin, 5
47. Petar Popov, 4
48. Danilo Stankov, 3
49. Nedeljko Todor, 3
50. Sima Bogdanov, 7
51. Mileta Daskalov, 3
52. Tanasko Jovanov, 4
53. Jovan Ninkov, 5
54. Stevan Komadarić, 4
55. Grigorije Belić, 5
56. Stevan Srdanov, 4
57. Gligorija Jović, 4
58. Grigorija Stojanov, 5
59. Jova Kukić, 5
60. Moja Apić, 5
61. Kosta Gerk, 5
62. Tanasko Živanov, 7
63. Sava Mali, 10
64. Jovan Dakić, 8
65. Vasa Nićivorov, 6
66. Sava Alimpin, 5
67. Naum Milašinov, 6
68. Luka Petrov, 5
69. Dmitar Ivankov, 1
70. Jovan Amidžin, 5
71. Gaja Vlaov, 8
72. Arsenije Ostojić, 5
73. Jovan Aleksin, 11
74. Sima ćurić, 5
75. Sava Pandurov, 1
76. Pop Georgija, 2
77. Gligorija Avramov, 5
78. Jovan Avramov, 2
79. Marko Baćan, 2
80. Franca Hadraba, 6

Zbog podzemne vode 1793. godine selo je premešteno na suvlje zelivište, na udaljenosti pola sata hoda (oko 4 km) od stare lokacije. Prilikom opisa poseda Kraljevske komore, koji su bili namenjeni prodaji 1791. godine, Parage su imale svega 531 dušu i to pravoslavnih Srba koji su pripadali palanačkom vlastelinstvu.

Žitelji sela Pačira su 1791. godine tražili da im se odobri da emigriraju u Parage „zbog neplodnosti zemlje koju poseduju i gladi koja im preti”. Isti slučaj je bio i sa Srbima iz Karavukova koji su nasilno morali da se presele u Parage zato što su u Karavukovu bili kolonizirani Nemci. Sa druge strane bilo je slučajeva da su žitelji Paraga odlazili iz sela, kao što je bio slučaj kmetova koji emigriraju u Tovariševo 1791. godine.

U najstarijoj matičnoj knjizi krštenih od 1744. do 1768. godine upisano je ukupno 304 krštenja (rođenja). Od tog broja kod čak 141 deteta, odnosno roditeljskog para, nije upisano prezime. To svakako pokazuje malu važnost prezimena kod tadašnjih Srba, barem u ovom kraju. Kao što je navedeno, lična imena porodičnih starešina iz najstarijeg domovnog protokola iz 1744. godine već narednih godina postaju osnova za nastanaka prezimena njihovih potomaka, i tek tada se formiraju prezimena Parožana koja postoje i danas. Dakle, genealoško praćenje srpskih porodica na osnovu jednog prezimena u periodu pre sredine 18. veka gotovo je nemoguće, naučno neutemeljeno i pogrešno. Tako na primer, Todor Rakić sa krsnom slavom Sv. Jovan pomenut 1750. godine u Paragama nema nikakve veze sa tamo nekim Rakićima iz Crne Gore sa istom krsnom slavom, jer njegovo prezime govori samo da se njegov otac zvao Raka i ništa više. Na žalost, u srpskoj genealogiji se često dođe u takve zablude. Mora se imati na umu da je kod Srba uvek bilo znamenitije lično ime nego prezime, i da su deca najčešće prozvana po očevom imenu i da se takav patronim kod Srba u Habsburškoj monarhiji menjao iz generacije u generaciju sve do sredine 18. veka.

Ovde ćemo navesti nekoliko primera:

Primer 1. U domovnom protokolu iz 1744. godine naveden je dom Malete Petrovića (80) sa svim ukućanima. Među njima se nalaze i njegov sin Janko (45) sa suprugom Veziljom (35). Već u protokolu krštenih iz 1749. godine prilikom upisa krštenja Jankove (Janićijeve) i Veziljine ćerke Ane, prezime nije PETROVIĆ nego MALETIĆ po imenu Jankovog oca.

Primer 2. U domovnom protokolu iz 1744. godine naveden je dom Luke Georgijevića (50) sa svim ukućanima. Među ukućanima se nalazi i njegov sin Jovan (26) sa suprugom Jovankom (20). U protokolu krštenih iz 1746. godine prilikom upisa krštenja Jovanove i Jovankine ćerke Marije, prezime nije GEORGIJEVIĆ nego LUKIN po imenu Jovanovog oca.

Primer 3. U domovnom protokolu naveden je Nikivorov dom. Prezime nije navedeno u domovnom protokolu, ali u popisima iz 1752. i 1753. godine i u domovnom protokolu iz 1785. godine navedeno je prezime TOPOLČAN/TOPOLAC. Prema domovnom protokolu Nikivor je imao, između ostalih, sina Prokopija koji se prilikom venčanja 1770. godine ne navodi kao Topolac nego kao Nikivorov/Nićiforov.

Primer 4. U protokolu venčanih iz 1756. godine navedeno je venčanje Jakova Petrovića i Mande, Stojkove ćerke. U protokolu krštenih iz 1757. godine upisano je krštenje njihovog sina Simeona. U protokolu krštenih iz 1776. godine upisano je krštenje Filipa, čiji otac je bio Simeon sin Jakova Bugarskog. U domovnom protokoli iz 1785. godine kao porodični starešina naveden je Simeon Bugarski a pored njega i njegova majka Manda kao “udovica Jakova Bugarskog”.

Primer 5. Ovde je reč o jednom domu u kojem su otac i sin upisani sa različitim prezimenima. U domovnom protokolu iz 1785. godine kao porodični starešina naveden je Nikifor DASKALOV (36) a na kraju i njegov otac Jovan ČAVIĆ (62). Porodica je kratkotrajno navođena u matičnim knjigama sa prezimenom Daskalov da bi se kasnije ipak ustalilo prezime Čavić.