Poreklo stanovništva sela Češljari, opština Cetinje – Crna Gora. Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela.
Nalaze se između Meteriza, Dobrske Župe i Đalaca. Prilazni kolski put vodi od Meteriza, tačnije od njegovog zaseoka Lainje do, u prvi zaselak Češljara, zvani Pod oštro brdo. To rastojanje je oko 0,3 km, a put se dalje nastavlja (dužinom od 2,3 km, izgrađenim 1966. godine) do zaseoka Crna Glavica. Češljari su razmješteni u uzdužnoj vali podgorinom Bautine. Sastoje se iz nekoliko dijelova, a svaki od njih izvjesno ima poseban položaj. Nijesu istureni po stranama i glavicama, već su na ugnutim mjestima, zaklonjeni stjenovitim proplancima i bregovima; smješteni su pri Oštrom brdu, pri Glavici, Ploči, Draškovom kopitu i Prisoju. Čitav atar sela je izrazito kraškog karaktera. Počev od zapada granica mu ide od puta iznad Punoša prema Dočiću, pa se, prelazeći put Češljari–Đalci, nastavlja iznad Dubovskog dela i preko Ljeskovca do puta Orasi—Rijeka, kojim ka jugu ide oko 0,4 km, pa pored Grkavca skreće na Milićev obor. Odatle pored Draškova kopita i iza Trnovca izlazi na Oštro brdo, a zatim poniže njega skreće na zapad i preko Jačina krša, Rujeve glave, Teroke glavice, Bežunte i Bautine izbija na put iznad Punoša.
Naselje se nalazi (kod crkve) na visini od 364 m, a atar čija je dužina (JI-CZ) 2,4 km i širina (S–J) 1,4 km, zahvata 3,89 km2 površine.
Postanak i razvoj sela.
Današnje naselje je mlađeg postanka. Prema nalazima Jovićevića i ono nastaje y vrijeme poslije potiskivanja Bjelica, tj. od sredine 18. vijeka, kada Ceklinjani počinju intenzivnije da naseljavaju donje dijelove Riječke nahije. U to doba (1770—1790) ili malo prije, naseljena su, kaže Jovićević — „Donja sela, a tako i Dobrška župa, Jankovići, Meterizi i Češljari. Današnje bi selo (Češljari – PR) bilo staro nekih 150 godina”. Godine 1865. selo je imalo 20 d. Toliko ih je evidentirao i Erdeljanović, a 1925. bilo ih je 24 sa 105 stanovnika. Na zatim: 1948 (19:83), 1953 (18:76), 1961 (17:70) i 1971 (15 :48). Od zadnjeg broja te godine 34 su bili starosjedioci, a ostali doseljenici, i to: iz iste (13) i drugih opština Crne Gore (1); Od njih su se 2 doselila prije 1941. godine, a ostali poslije. U zadnja dva popisa domaćinstva su prema broju članova bila: sa 1 (1 :5), sa 2 (5 : 1), sa 3—5 (6 :7) i sa više od 5 (5 :2). Istovremeno su promjene kod glavnih grupa starosne-polne strukture bile sljedeće: u prvoj 29 : 15 (ž. 9 :4), y drugoj 30:23 (ž. 18 13) i u trećoj 11 : 10 (ž. 5:6).
Struktura stanovništva.
U obrazovnom pogledu stanje je u tom periodu bilo: bez škole 20 : 10 (ž. 13 :9), sa četvorogodišnjom 32 :26 (ž. 14 : 12), sa osmogodišnjom 1 :9 (ž. 0 : 1), sa srednjom 0 : 1, sa višom 1:0, a nepismenih je bilo 10 : 9 (ž. 7 : 8), od kojih starijih od 35 godina 7 :7 (ž. 7 :7). Ca druge strane, y istom periodu je struktura domaćinstva prema veličini posjeda i izvorima dohotka bila: bez zemlje (0 : 0), do 2 ha (5 :3), sa 2–5 (0 : 7) i sa preko 5 ha (12 : 8), a prema dohotku: poljoprivrednih 12 : 10, mješovitih 5 :4 i nepoljoprivrednih 0 : 1.
U 1953. godini 30 aktivnih izdržavalo je 46 lica, Odnosno u poljoprivredi 29 :46. U naredna dva popisa odnos istih lica bio je —– prvih 36:22, drugih 30:24; u poljoprivredi prvih 35 :19 i drugih 28 :23, a sa ličnim primanjima. –– kojih y 1953. godini nije bilo – 4 : 2.
Komunikacije i tip sela.
Češljari su dosta zabačeno, izolovano selo. Gotovo podjednako je udaljeno od Cetinja i Titograda. Dio puta prema Meterizima je veoma grubo prokrčen. Taj krak od puta Titograd –– Cetinje, počev od Pavlove strane pa preko Meteriza i Dobrske Župe, dug je 6 km, a izgrađen je 1959–63. Od njegovog pomenutog dijela, prokrčen je krak dug 0,6 km 1973. godine do zaseoka Čisti dolovi.
I Češljari su, slično Bobiji, mada ne toliko izrazito, razbijeno naselje. U sedam zaselaka (Pod Oštro brdo 2 kuće, Pod Bautinom 3, Draškovo kopito 3, Čisti dolovi 3, Crna glavica 1, Pod Vodnik 4 i Djevičići 1) ima 17 kuća. Njihova srednja udaljenost od središta naselja je oko 0,3 km, a od škole i prodavnice, koje se nalaze y Dobrskoj Župi, oko 2 km. Kuće su – 4 prizemne i 13 na izbi; sve su pod tiglom; 11 sa daščanim plafonom, 3 sa malterisanim i 3 bez njega. Grubim prepravkama y međuratnom periodu u 5 kuća je napravljeno 5 soba i kuhinja, a y poratnom, potpunijim renoviranjem ili dogradnjom na 8 kuća –– 11 soba, kuhinja i ostava. U stambenom fondu popisano je 14 stanova sa 522 m2, od kojih su 9 iz prvog, 4 iz drugog i 1 iz trećeg perioda; sa otvorenim ognjištem bilo ih je 12. Prema vrsti su: 8 jednosobnih i garsonjera, 4 posebne sobe i 2 dvosobna. Svi su bili nastanjeni.
Stanovništvo.
U selu žive:
-Jovićevići (5 d.),
-Jankovići (5) i:
-Pejovići (1).
Povremeno dolazi oko 25 lica, čija domaćinstva imaju udio u starevini. Poslije 1945. godine iselilo se 29 lica, najviše y Titograd i Cetinje. Iz zaseoka Pod Vodnikom, na primjer, iselilo se u Titograd 6 lica; tamo su svi izgradili kuće. Ranije je na rad u Ameriku išlo 10 mještana.
Vode.
Selo se vodom opskrbljuje iz 13 bistijerni. Na vrhu brda Vodnika su 3 zajedničke vode (2 ubla i 1 bistijerna). Pod Vodnikom je Peleška lokva, zajednička svojina Češljara i Peleša (zaseoka Dobrske Župe). Bistijerne su izgrađene: do 1918. godine 3, od 1918. do 1945. 9 i 1 poslije 1945. Vode na Vodniku se y novije vrijeme sve manje koriste.
Zanimanje stanovništva i ostali podaci o selu.
Električno osvjetljenje uvedeno je 1970. godine. Do septembra 1973. godine bilo je elektrificirano 10 kuća i pribavljeno 4 frižidera, 6 tranzistora i 2 gramofona, a 6 d. je imalo samo ognjište, 8 ognjište i običan šporet, 6 crepulje i sač, 9 verige, 2 starije vrste kreveta, 10 stolovače, 5 gusle, 10 skrinje, 9 novije postelje, 2 kauče itd.
Poput Bobije i drugih ovdašnjih sela pomoćni objekti su istovrsni i srazmjerni broju kuća. Najčešće su suhozicni i pokriveni slamom, a nalaze se oko kuća, najviše ispred njih, čineći sastavni dio dvorišta i obora. Bivše pojate, namijenjene sitnoj stoci, se tu i tamo renoviraju za goveda. Izbe na dvobojnim kućama se i ovdje, kao i y mnogim drugim selima, sve manje koriste za stoku. Dvorište i obori su takođe ograđeni suvomeđinama; isto tako i parcelisana imanja, zavisno od plastike terena. Njome je uslovljena i veličina i broj okućnica koje su ovdje male, kao uostalom i razbacana imanja. Ona su u valama, dolovima i dočićima, ponajviše prirodno ograđena kamenitim proplancima, bregovima i glavicama.
Češljari nemaju svoju „planinu“, već su sitnu stoku preko ljeta davali na čuvanje y Gornjoj Morači i Drobnjaku, a krupnu katkada Njegušima. Kao ni susjedni Meterizi i Dobrska Župa, nijesu davali stoku u obližnji Stavor, jer je na njemu „posušno“ ; paša je slabija. Da zbog ljetnje žege i pomanjkanja vode nije bilo nužno, stoku praktično ne bi davali drugima na čuvanje. Jer, kako se govorilo – „zaludu se mučio, kao Crnogorac oko ovce” ; on je, naime, prezimi, a koristi je onaj koji je uzima na planinu. Makar da u ovoj izreci ima preterivanja, ona je izvjesno i istinita. I ovdje je stoka, posebno sitna, najviše prezimljivala na sječenom listu. Brdska niskogorica y ataru je sva podijeljena u privatne posjede, koji su dobrim dijelom ograđeni suvomeđom. Pored stočarstva, koje je danas svedeno na najmanju mjeru, najunospija djelatnost je bila, a i danas je — vinogradarstvo.
IZVOR: Prema knjizi Dr Pavla S. Radusinovića „Naselja Stare Crne Gore, posebni deo“, izdanje Beograd 1986. godine. Pripremio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)