Poreklo prezimena, selo Štrbovac (Babušnica)

Poreklo stanovništva, selo Štrbovac, opština Babušnica – Pirotski okrug. Prema knjizi Marije Antić „Antropogeografska proučavanja naselja Zaplanja“ na osnovu ispitivanja tog područje od 2005. do 2010. godine, edicija Koreni – Službeni glasnik, Beograd. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj naselja, glavne geografske odlike.

Štrbovac se nalazi u Gornjem Zaplanju. Lociran je na krajnjim jugoistočnim padinama Suve planine (1.810 m), y podnožju Golemog vrha (1.535 m) i izvorišnom delu Štrbovačke reke, jednog od izvorišnih kraka Puste reke. Smešten je 9,5 km istočno od regionalnog puta Nikola Tesla – Gadžin Han — Krastavče – Donji Dušnik – Svođe. Udaljen je 31 km jugoistočno od Gadžinog Hana (20 km jugozapadno od Babušnice, opštinskog centra) i 53 km jugoistočno od Niša. Prostire se u visinskom pojasu od 620 do 840 m.

U ataru Štrbovca se nalazi Mijalkova propast i bezimena jama na mestu Brsje.

Vode.

Najznačajniji izvori su Mali i Veliki Ropot, Virčine, Bara, Korube, Javna voda, Česma, kladenac na mestu Tursko itd.

Zemlje i šume.

Obradiva zemlja, danas uglavnom napuštena, je na potesima Gradište, Lazinje, Čuke, Kovačev del, Vrelo, Arsavija, Del, Padina, Šumak, Jelejino, Nerezina, Bela voda, Vrnovica, Lanište, Vovrež, Cerova livada i dr. Livade se nalaze na mestima Stružina, Ivačje, Snežena duvka, Ramnjaci, Mrtvina itd. Seoska utrina je predstavljena pašnjačkim površinama na mestima Poljana, Krš, Ramnjaci, Golemi vr’, Šušter i Planina.

Šume na potesima Dub, Bela voda, Malo bučje i dr. su uglavnom iskrčene. Na Vinskoj glavi su u tursko doba postojali vinogradi.

Tip sela (Oblik i fizionomija).

Štrbovac je nepravilnog zvezdastog oblika sa kućama raspoređenim duž krivudavih seoskih puteva koji se razilaze od centra sela. Na taj način prostorno povezuje dve mahale sa 13 manjih celina: Donju mahalu (Prod, Stojkovci i Starčeva stolice) i novoformiranu Gornju mahalu (Čuke, Krajno ravnište, Ciganski grob, Dub, Cerak, Bres, Rt, Zarožak, Gradište i Kušljak), gde su se meštani posle velike poplave 1957. preselili na mesto nekadašnjih gumna.

Starine u selu.

Tragovi ranije naseljenosti u ataru Štrbovca su mnogobrojni. Datiraju još iz praistorije (bronzano doba). Značajem se ističu zidine crkve Sv. Dimitrija, najverovatnije izgrađene (kamenom iz Ropota) u doba Nemanjića, a porušene u turskom periodu. Materijalni tragovi još jednog pravoslavnog hrama iste starosti, posvećenog Sv. Jovanu, nalaze se na potesu Ropot (mesto Manastirište). Do nedavno su se mogle videti freske, a ovaj lokalitet je prilično uništen prilikom „traganja za zlatom“.

Na lokalitetu Gradište se nalaze ostaci rimskog utvrđenja. Iz ovog perioda datiraju i tragovi kovačnica na lokalitetima Dub i Stubal, a meštani veruju da je tada izgrađena i javna česma — Česma.

Na nekoliko mesta u ataru delimično su očuvane trase rimskog i turskog puta.

Poreklo stanovništva.

Većina familija smatra se starosedelačkim, a u narodnom sećanju se slabije sačuvalo njihovo migraciono poreklo, kao i podela nekih starih familija na današnje rodove. Po nepouzdanom predanju, geografsko ime sela potiče od migracionog porekla — Štrpce, starinačkih rodova. Smatra se da su najstarije familije, osnivači sela, doseljene neposredno posle Kosovskog boja – Stoj kovići sa Kosova, Deda-mladenovci i Miljkovci iz okoline Vučitrna, i Marinkovići iz Dobrog Polja (okolina Crne Trave).

Od ostalih familija doseljenih u turskom periodu, samo pojedine pamte svoje migraciono poreklo (npr. Golovršini iz Bogdanovca, Bajinci i Božilovi iz Dobrog Polja itd.).

Danas u Štrbovcu žive pripadnici 19 familija:

-Anđinci (5 kuća, slave Sv. Ranđela),

-Prizetkovci (3 kuće, slave Sv. Stevana),

-Milojkovići (1 kuća, slavi Cv. Petku),

-Ivkovci (5 kuća, slave Cv. Petku),

-Marinkovići (5 kuća, slave Sv. Petku),

-Grozdanovići (1 kuća, slavi Sv. Nikolu),

-Banovci (1 kuća, slavi Sv. Petku),

-Jocići (1 kuća, slavi Sv. Ranđela) i njihovi podelci:

-Jovanovići (3 kuće, slave Sv. Ranđela),

-Stojkovci (4 kuće, slave Sv. Ranđela),

-Kuzinci (2 kuće, slave Sv. Đorđa),

-Deda-Jankovci ( 1 kuća, slavi Cv. Ranđela),

-Bajinci (5 kuća, slave Cv. Nikolu),

-Popkovci (1 kuća, slavi Sv. Ranđela),

-Grobljari (1 kuća, slavi Sv. Ranđela),

-Vuždinci (2 kuće, slave Cv. Ranđela),

-Deda-Mladenovci (4 kuće, slave Cv. Ranđela), njihovi podelci:

-Miljkovci (3 kuće, slave Cv. Ranđela) i:

-Romi (1 kuća, slavi Cv. Nikolu), koji se smatraju starosedeocima, a tradicionalno su se u selu bavili kovačkim zanatom.

Familije:

-Vidojevići (slave Sv. Ranđela),

-Stojkovići (slave Sv. Petku), podelci od:

-Marinkovića, Milenkovci (slave Sv. Petku),

-Krstići (slave Sv. Nikolu),

-Kostadinovići – Golovršini (slave Sv. Ranđela),

-Božilovi (slave Cv. Nikolu),

-Belodejci (slave Sv. Nikolu),

-Žagljinci (slave Cv. Nikolu) i:

-Džorinci (slave Mitrovdan) su u savremenom periodu ugašene.

Seoska slava – „litije“, je Đurđevdan, a ranije su meštani na CB. Jovana posećivali Manastirište.

Novija iseljavanja stanovništva.

U savremenom periodu iseljeno je (većinom u Niš i Požarevac) i „ugašeno“ (smrću domaćina) 127 domaćinstava: po 15 kuća familija:

-Anđinci i Marinkovići, 9 kuća familije:

-Jocići, po 8 kuća familija:

-Stojkovci i Deda–Jankovci, 7 kuća familije:

-Grozdanovići, po 6 kuća familija:

-Stojkovići i Deda–Mladenovci, po 5 kuća familija:

-Vidojevići i Kuzinci, po 4 kuće familija:

-Prizetkovci, Milenkovci i Popkovci, po 3 kuće familija:

-Jovanovići, Golovršini, Bajinci, Miljkovci, Belodejci i Žagljinci, po 2 kuće familija:

-Milojkovići, Krstići, Vuždinci i Džorinci i po 1 kuća familija:

-Ivkovci, Banovci, Grobljari i Božilovi, kao i jedna kuća Roma.

Funkcije u selu.

Štrbovac je izrazito stočarsko selo. Bačijsko stočarenje je imalo veliki ekonomski značaj, te je u ataru postojao veliki broj pojata, a do Drugog svetskog rata i šupa ili bas(č)kija, koje su služile za proizvodnju mlečnih prerađevina. U to vreme je proizvodnja kvalitetnog kačkavalja bila tržišno orijentisana. Ratarstvo je zadovoljavalo samo sopstvene potrebe ruralnih domaćinstava, što je često bilo nedovoljno, pa su meštani odlazili u pečalbu kao ciglari i crepari (uglavnom u Hrvatsku i Šumadiju).

Štrbovac pripada funkcionalnoj grupi primarnih sela. U naselju se nalazi zgrada četvororazredne škole (izgrađena 1936), koja je zbog nedostatka učenika prestala sa radom 1979, kameni krst pored ostataka crkve Sv. Dimitrija, spomen-ploča palim borcima u Prvom i Drugom svetskom ratu (postavljena 1956) i prodavnica.

Uređenje naselja.

Vodosnabdevanje je individualno, iz bunara i sa izvora. U upotrebi su i javne česme, za čije potrebe su kaptirani izvori Korube i Česma, a Javna voda je predvojena – za Donju mahalu i centar sela.

Štrbovac je elektrificiran 1973. godine. Povezan je lošim putevima sa Velikim Krčimirom i Bogdanovcem, koje su meštani održavali „pod kuluk“.

IZVOR: Prema knjizi Marije Antić „Antropogeografska proučavanja naselja Zaplanja“ na osnovu ispitivanja tog područje od 2005. do 2010. godine, edicija Koreni – Službeni glasnik, Beograd. Priredio saradnik Porekla Milodan.