Poreklo stanovništva sela Manastir, Gradska opština Niška Banja, Grad Niš – Nišavski okrug. Prema knjizi Marije Antić „Antropogeografska proučavanja naselja Sićevačke klisure“ na osnovu proučavanja tog područje 2001. i 2002. godine, edicija Koreni – Službeni glasnik, Beograd. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj sela i glavne geografske odlike.
Manastir je lociran u zapadnom delu Sićevačke klisure, koji je značajno širi i prohodniji, sa jasno izraženom aluvijalnom ravni Nišave. Nalazi se sa leve strane Nišave, u podnožju Kusače (770 m), jednog od vrhova Suve planine (1 .810 m), 2 km jugoistočno od železničke pruge i magistralnog puta Niš–Dimitrovgrad.
Udaljen je 8,5 km severoistočno od Niške Banje (opštinski centar) i 16 km istočno od Niša. Fizionomski se razvija u visinskoj zoni od 380 do 430 m.
Vode.
Na seoskoj teritoriji Manastira nalazi se nekoliko izvora: Svega Petka, Javor, Gornji i Donji Vini dol, Treska, Markova češmica, Selište i dr., od kojih su poslednja dva korišćena za napajanje ovaca. Značajem se ističe izvor Svete Petke (u prošlosti je postojao još jedan u njegovoj neposrednoj blizini, koji je presušio), pored crkve Sv. Nikole. U narodnu je prisutno viševekovno verovanje da leči očne bolesti.
Zemlje i šume.
Obradiva zemlja nalazila se na mestima Košarište, Padina, Donje i Gornje Livatke, Maksima njiva, Pažar, Orevica, Lokva i dr. (danas su uglavnom pod pašnjacima, šljivarima i šumom). Utrina se nalazila na mestu Straža i na potesu iznad Selišta i manastirskog puta (koristili su je i meštani Proseka).
Tip sela.
Manastir je seosko naselje nepravilnog elipsoidnog oblika, izduženog u pravcu jugozapad—severoistok. Zbijenog je fizionomskog tipa. U pisanim izvorima pominje se i pod nazivom Gornji Prosek, a do 1945. predstavljao je zaselak Proseka. Do iseljavanja meštana i njegove transformacije u vikend naselje bio je podeljen na dve fizionomske celine: Gornju i Donju malu.
Starine u selu.
Od starina se u Manastiru značajem ističe crkva Sv. Nikole. Postoje indicije da je crkva podignuta na temeljima starijeg manastira posvećenog istom svecu, koji se navodi 1498. i 1564. u blizini sela Prosek. Današnji pravoslavni hram izgrađen je 1838. godine dobrovoljnim prilozima žitelja.
Pored crkve nalazi se groblje iz XIX veka. Na severnoj strani porte podignuta je zgrada (8h4 m), y narodu „ćelija“ (prisutno je verovanje da su u njoj živeli monasi). Na udaljenosti od nekoliko stotina metara od pomenute crkve, pored izvora Svete Petke, nalaze se tragovi istoimenog manastira (ostatak zida od bigra i slomljeni krst), nepoznate starosti (ne navodi se u pisanim dokumentima). Kao objekat narodnog graditeljstva, značajna je i stara česma Teferič (izgrađena 1934), na kojoj je 1981. postavljena spomen–ploča ratnicima palim 1912–1918. i 1941–1944. godine.
Poreklo stanovništva.
Pripadnici familija koje su živeli u Manastiru smatrani su starosedeocima. Njihovi potomci ne pamte vreme doseljavanja svojih predaka, a samo pojedini znaju migraciono poreklo:
-Dakini (poreklom sa Kosova i Metohije). Njihovi podelci:
-Đorđevići i Savići, Kocići (poreklom iz okoline Peći), njihovi podelci:
-Nikolići i Mladenovići; Miljkovići; Živići (poreklom iz Grdeličke klisure);
-Stojanovići i njihovi podelci:
-Cvetkovići.
Seoska slava – „litije“ je bila letnji Sv. Nikola, a održavao se i sabor na Veliku Gospojinu.
Novija iseljavanja stanovništva.
Selo Manastir je u uslovima masovnog iseljavanja žitelja od 60-ih godina HH veka raseljeno. Poslednji meštani:
-Milan i Darina Nikolić, umrli su u selu sredinom 80–ih godina. U kojoj meri je iseljavanje bilo intenzivno ukazuje i podatak da je posle Drugog svetskog rata iseljeno i „ugašeno“ (smrću domaćina) 40 kuća. Meštani su se najvećim delom iselili u Niš i susedno selo Prosek, u kome danas postoji 34 kuća manastirskih familija:
-Nikolići, Kocići, Mladenovići, Cvetkovići, Đorđevići, Savići, Živići i Miljkovići.
Iseljavanje stanovništva praćeno je vikend izgradnjom, tako da je u uslovima savremenog razvoja Manastir transformisan u vikend naselje (2001. – 62 vikendice). Prva vikendica je izgrađena sredinom 60-ih godina, a vikend naselje se razvija od 1973. godine. Najintenzivnija gradnja vikend kuća odvijala se tokom 80-ih godina, kada su seoske kuće, većinom, po kupovini, transformisane u vikendice.
Funkcije naselja.
Manastir je u prošlosti bio mešovito, stočarsko i vinogradarske naselje.
Na bazi razvijenosti osnovnih funkcija pripadao je primarnim selima.
Danas predstavlja vikend naselje.
Uređenje naselja.
Manastir se snabdeva vodom preko seoskog vodovoda, za čije potrebe je kaptiran deo izvora Sveta Petka (koristi ga i prosečki lokalni vodovod).
Veruje se da je početna elektrifikacija naselja izvršena 20–ih godina HH veka. Savremena elektrifikacija izvršena je neposredno posle Dugog svetskog rata – 1948/49. godine (trofazna struja je uvedena sredinom 60–ih godina).
Asfaltni put dobija početkom 60–ih, a telefonske veze sredinom 80-ih godina HH veka.
IZVOR: Prema knjizi Marije Antić „Antropogeografska proučavanja naselja Sićevačke klisure“ na osnovu proučavanja tog područje 2001. i 2002. godine, edicija Koreni – Službeni glasnik, Beograd. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)