Poreklo prezimena, selo Obalj (Kalinovik)

Poreklo stanovništva sela Obalj, opština Kalinovik. Priredio saradnik portala Poreklo Risto Ćeranić.

Na desetak kilometara jugozapadno od Kalinovika, lijevo (većinski) i desno (manjinski) od ceste koja povezuje Kalinovik sa Ulogom, nalazi se selo Obalj. Geografske koordinate sela su 18°21’20” istočne geografske dužine i 43°27’40” sjeverne geografske širine. Po dužini selo se proteže od rijeke Jezernice (Jezerca) do Boljuni i Badnja. Ukupna dužina je oko 12 km. Po širini prostire se od Romana do Umskog polja (oko 5 km). Većinski selo je na nadmorskoj visini nešto većoj od 1000 m n/m.

Selo je kroz vijekove bilo granično selo svega i svačega. Na Orufi (toponim u Oblju) je u srednjem vijkeku bila granica župa Zagorje i Viševa, granica srezova Nevesinja i Foče, granica Bosne i Hercegovine, granica eparhija Dabrobosanske i Zahumskohercegovačke, granice opština Ulog i Kalinovik (dok je postojala opština Ulog), granica sela Oblja i Romana. Zbog sudbine pograničnog sela, zaobilazili su ga istraživači i istoričari. Zato je istorijski neispitano područje.

Ovdje se o postajanju života u predhodna vremena svjedoči samo na osnovu objekata koje nije mogla da uništi ni priroda ni čovjek: kamenih naslaga – gromila, koje po istoričarima predstavljaju groblja naroda koji su ovdje življeli prije nove ere, kao i stećaka, za koje istoričari tvrde da potiču iz XIII i XIV vijeka a naši preci su te stećke nazivali Grčko greblje.

Selo je ime dobilo po srednjovjekovnom gradu Oblj, koji je sagrađen u srednjem vijeku, na obloj stijeni, koja se nalazi uz sadašnji put Kalinovik-Ulog. U turskim popisima 1477. godine i 1585.godine, ne pominje se selo Obalj. U prvom popisu pominju se Kladovo polje i Suvo polje, kao mjesta na koje stoku izgone hercegovački stočari. U drugom popisu ne pominje se ni Kladovo ni Suvo polje, a pominju se sva sela u komšiluku sadašnjeg Oblja.

Evlije Čelebija, turski putopisac, oko 1664. godine, putovao je ovim prostorima i piše da je putujući od Jelešaca do Uloga, naišao na plahovitu rijeku, koju su jedva pregazili i nastavili put ka Ulogu. Vjerovatno je ta rijeka tekla sadašnjim bezvodnim kanjonom, koji se proteže od Masne bare do Podgrožđa.

Sadašnji stanovnici Oblja počeli su da se doseljavaju početkom osamnaestok vijeka. Dedijer u knjizi Hercegovina piše da su u Obalj prvo doselili Ćeranići oko 1700. godine. Stari Ćeranići su nam ostavili u amanet, da su na Obalj prije njih doselili Džiliti. Stotinjak godina kasnije stigli su, Sladoji oko 1810, Đogi oko 1814, Purkovići i Elezi, oko 1820. U drugoj polovini devetnaestog vijeka, kada je Obalj postepeno napuštalo muslimansko stanovništvo, doselili su: Gajovići, Čorlije, Bogdanovići, Jovanovići i Bozali, a pri kraju devetnaestog vijeka doselili su Marići i Raguži.

Već polovinom devetnaestog vijeka, pravoslavno stanovništvo Oblja, pokrenulo je akciju za gradnju pravoslavne crkve u selu. Prema predanju koje još živi među Obljanima, najteže je bilo isposlovati odobrnje za gradnju. Novac za gradnju crkve prikupnjen je dobrovoljnim prilozima Obljana, Borčana i Zagorana. Majstori su bili sa ostrva Brača, a irgati dobrovoljci iz Oblja, Borča i Zagorja. Kamene ploče za krov crkve dopremane su konjima iz kamenoloma sa Morina. Negdje pri kraju gradnje, ponestalo je novca, pa su majstori odlučili da zaključaju crkvu i prestanu sa radovima, dok se novac ne obezbijedi. Da se to ne desi, pomogli su braća Todor i Ilija Sladoja, koji su majstorima isplatili traženi novac. Obljani su već naredni mjesec prikupili novac i vratili dug Sladojima. Zvono je kupljeno u Beču. Osim usmenog predanja o gradnji crkve, jedini sačuvani dokumenti, su natpisi na pločama iznad ulaznih vrata crkve. Na donjoj ploči piše: Neka Bog poživi ktitore i priložnike koji sagradiše hram svetoga Voznesenja ljeta gospodnjeg 1869. Na gornjoj ploči piše: Blagovolenijem svepresvetegajša našego bega sultana Abdul Aziza kana i trudom visokopreosveštenšago gospodina mitropolita Prokopija.

Prota Jefto Vujović iz Nevesinja u Nevesinjskom ljetopisu od 24. jula 1936. godine objavljuje članak ,,Crkve Sreza Nevesinjskog”. U tom članku piše:,,Hram Voznesenja Hristovog u Oblju sagrađen je i osvještan od Episkopa Prokopija 1871. godine.” O ostalim crkvama koje su sagrađene u Srezu Nevesinje pisao je puno više. Za obaljsku crkvu vjerovatno nije imao više podataka. No veliko hvala i na ovoj rečenici, koja pouzdano potvrđuje godinu osvještanja crkve. To je bila prva pravoslavna crkava, koja je za turske vladavine izgrađena na prostoru između Nevesinja, Foče i Sarajeva. Vjerovatno i najvažniji objekat koji je izgrađen na tom prostoru u XIX vijeku. Danas, 150 godina nakon izgradnje crkve, administracija Srpske pravoslavne crkve, ovu crkvu je izbrisala iz evidencije, nema je u popisu crkva Zahumskohercegovačke eparhije, kojoj pripada, niti u popisu crkava Dabrobosanske eparhije, čiji je sveštenik opslužuje. Nama Obljanima to nije po volji, isto kao što nije po volji i Uložanima, što je i njihova crkva izbrisana iz spiska postojećih crkava.

Ratovi su bili sastavni dio života Srba na Balkanu, pa tako i u Hercegovini i našem zavičaju. Tako su i Obljani svoj život provodili ratujući za slobodu i radeći da bi prehranili porodicu. Po dostupnim dokumentima može se pratiti učešće Obljana u bunama i ratovima od kraja XIX vijeka. U buni koja je poznata kao ,,Nevesinjska puška”, nema pouzdanih podataka u učešću Obljana. U spiskovima poginulih boraca Gornje Nevesinjskog i Donje Nevesinjskog bataljona nalaze se poginuli Ćeranići i Govedarice, ali se pouzdano zna da nisu porijeklom sa Oblja. Prema porodičnom predanju Đoga u borbi sa Turcima na Vučijem dolu poginuo je Lazar Đogo sa Oblja.

Druga buna poznata kao ,,Uloški ustanak “ protiv Austrougarske, daje dosta pouzdanije podatke o učešću Obljana. Milorad Ekmečić i Hamdija Kapidžić istraživali su detaljno Uloški ustanak. Obojica autora navode austrougarske dokumente u kojima piše da je u vojnoj strukturi ustanka učestvovao buljubaša Ilija Sladoje sa Oblja, a u skupštini (međlis) Luka Sladoje sa Oblja. Koliko je Obljana uzelo učešća u borbama, nije poznato, jer nisu sačuvani spiskovi učesnika u Uloškom ustanku.
U I svjetskom ratu Obalj je bio pod Austrougarskom okupaciom. Većinu vojnosposobnih mladića Austrougarska je mobilisala i poslala na ratišta širom Evrope. Neki su poslati na istočni a neki na zapadni (Tirol) front. Od ukupnog broja regrutovanih Obljana u Austrougarsku vojsku polovina je prebjegla u Srpsku vojsku i učestvovali su u oslobađanju srpskih zemalja. Vojnici koji su se priključili srpskoj vojsci ponati su pod nazivom ,,solunci“. Obalj je dao sedmoricu solunaca: trojicu Sladoja, dvojicu Govedarica, jednog Ćeranića i jednog Sikimića. Veljko Sikimić odlikovan je Karađorđevom zvijezdom. Sa Oblja su kao austrougarski vojnici poginuli: Ilija Đogo i Martin Raguž, a ranjeni su Vaso Ćeranić i Ilija Sladoje. Mi, kasnije generacije Obljana, grdno smo pogriješili što tim junacima, našim soluncima, nismo podigli dostojno obilježje. Bili smo dužni da im zahvalimo što su učesvovali u oslobađanju srpskih zemalja i stvaranju države poslije 500 godina, koja se i srpskom mogla zvati.

Kratko su Obljani uživali u državi koju su mogli nazvati i svojom. Dođe 1941. i ratni vihor, koji oduva Kraljevine Jugoslaviju, a naš zavičaj uključi u sastav ustaške države. Obljani se ne pomirioše sa tim, već oko Đurđeva dana formiraše četu za odbranu sela. Za komandanta izabraše Mitra Sladoja. Već u avgustu 1941. godine u Dubovima su Obljani i Uložani formirali bataljon. Za komandanta su izabrali Krsta Rudana. Ispravnost vojnog organizovanja pokazala se o Matijevu danu 1941. godine, kada boračke ustaše napadoše na Obalj. Naši ih spremno dočekaše. Na konjima, koje su ustaše poveli da na njih tovare ratni plijen sa Oblja, natovariše 11 poginulih i više od 20 ranjinika. Od naših poginuli Risto Đogo i Miloš Kovač. Pokajale se ustaše što nisu poslušale hodžu koji im je govorio da Obalj čuva crkva i svetinja. Negdje pod jesen te iste godine, ljudi sa strane dođoše i unesoše smutnju i ideološke podjele. Ni Obljani se ne snađoše najbolje. Zato ih i poginu četerdeset ili 8,5% od ukupnog stanovništva. Poginuše 22 Sladoja, osam Ćeranića, troje Bozala, po dvoje Govedarica, dvojica Đoga, i po jedan Purković, Džilit, i Bogdanović. Od poginulih muškaraca 22 su bila neoženjena. Vukan Džilit je bio poslednji muški izdanak Džilitove porodice. Njegovim ubistvom ugašena je porodica Džilit na Oblju.

Više od trećine poginulih stradalo je u međusrpskom satiranju. Ako je kakva utjeha, ubice su bili uglavnom Srbi iz daleka.
Molimo se za pokoj duša poginulih i molimo gospoda Boga da učini i pomogne da nikada više Srbin Srbinu ne bude dželat. Neka da Bog, da bratska sloga, nadvlada sve strasti ideoloških i političkih podjela. Bez toga nam nije spasa ni napredka.
Nije suđeno ni jednoj srpskoj generaciji da život provede bez rata. Tako i nas rođene poslije 1945. godine sačeka 1992. godine otadžbinski rat, rat za odbranu ognjišta i opstanak srpskog naroda, zapadno od Drine. Obljani su već bili dobrano raseljeni. Obljani i njihovi potomci uzeli su učešće u Vojsci Republike Srpske, borili su se i ginuli širom bivše Bosne i Hercegovine, da bi doprinijeli stvaranju Republike Srpske. U ovom ratu, nije bilo ideoloških podjela, pa je manji i broj poginulih. Ukupno je poginulo 19 Obljana i njihovih potomaka: 15 Sladoja i po jedan Ćeranić, Đogo, Govedarica i Purković. Oni su uzidali svoje živote u temelje Republike Srpske. Za Republiku Srpsku borilo se nešto više od dvije stotine Obljana, predvođeni oficirima iz porodica: Sladoja, Đoga, Govedarica i Purkovića. Najveći čin a time najveći doprinos i najveću odgovornost imao je, general Čedomir Sladoje. Iako su bili u neprestanoj borbi za slobodu, Obljani su poštovali druge i drugačije. O tome najrječitije govori spomenik austrougarskom vojniku-katoliku, podignut 1886. godine u našem pravoslavnom groblju. Za prethodnih 130 godina, što bi narod rekao, niko ga nije ni mrko pogledao. O tome govori i muslimansko groblje, na lokalitetu Batve, koje iako zaraslo nikada nije oskrnavljeno.

Prvo obrazovanje Obljana bilo je samouko. Tek otvaranjem narodnih škola u Kalinoviku (1878.godine) i u Ulogu (1896.godine) stekli su se uslovi da obaljska djeca krenu u redovno školovanje.

U Kraljevini Jugoslaviji, 1934. godine u kući Ćetka Ćeranića otvorena je četvorogodišnja škola u Oblju. Škola je prestala sa radom početkom rata 1941. godine, a ponovo počela sa radom 1945. godine. U osnovnu školu u Ćetkovoj kući, obaljska djeca učila su do 1962. godine. Tada su nastavu počeli pohađati u novoj osmogodišnjoj školi. Škola na Oblju je prestala sa radom 1989. godine zbog nedostatka đaka. Prvi Obljanin koji je stekao akademsko obrazovanje je Nikola Ćetka Ćeranić (završio građevinski fakultet). Poslije ga je slijedilo par stotina visokoobrazovanih kadrova sa Oblja, stručnjaka svih profila: ljekara, inženjera, ekonomista, pravnika, advokata, sudija, vojnih pilota, oficira do čina generala, profesora (doktora tehničkih nauka i pravnih nauka), nastavnika, učitelja, vrsnih zanatlija. U oblast umjetnosti najviše vrhove dosegao je Đorđo Sladoje.
U hijerarhiji vlasti Obljani su kretali od prvog predsjednika opštine Ulog Đoka Ćeranića, predsjednika opštine Kalinovika Sladoja: Slavka, Milivoja i Radomira, predsjednika opštine Kalinovik i opštine Ilidža Lazara Ćeranića, do najvažnijeg i najuglednijeg, predsjednika Vlade Bosne i Hercegovine Marka Ćeranića.

Od prvih dosnjljenika broj stanovništva je rastao do 1961. godine, nakon čega počinje raseljavanje i vjerovatno konačno gašenje Oblja kao naseljenog mjesta.

Godina popisa: 1879, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2020.
Broj stanovnika: 204, 323, 372, 471, 473, 452, 464, 412, 259, 151, 34

Za prethodnih trista godina, od kada su se počeli doseljavati na Obalj, Obljani su izgrađivali svoje selo. Pored crkve izgradili su školu, elektrificirali selo, uradili puteve, izgradili crkveni dom, izgradili lokalni primarni i sekundarni vodovod.
Danas je širom svijeta oko hiljadu potomaka Obljana. Razasuti su po svim kontinentima. Jedna kinseska poslovica kaže ,,Putniče, ako ti se igdje u dalekom svijetu, ugase svjetla zavičaja, znaj nikada nećeš progledati”. Zato moji Obljani, bilo gdje da se nalazite, bilo kojoj kulturi i jezičkom području da pripadate, znajte da o vama brine obaljska bogomolja i obaljska svetinja. Zato i Vi, ne zaboravite svoj zavičaj, i dok i jedan od Vas hoda planetom Zemljom vodite brigu o obaljskoj crkvi, čuvajte je od zuba vremena i nedopronamjernih posjetilaca.

Poreklo porodica i krsne slave

,,Putniče, ako ti se igdje u dalekom
svijetu, ugase svjetla zavičaja
znaj nikada nećeš progledati”.

Kineska narodna poslovica

Početkom osamnaestog vijeka počelo je ponovno doseljavanje pravoslavnih porodica na Obalj. Jefto Dedijer u svojoj knjizi ,,Hercegovina“ piše da su se prvi doselili Ćeranići. Po pričama starih Ćeranića, oni su prilikom doseljavanja na Obalj u selu zatekli porodicu Džilit.

1. Nije poznato odakle su se Džiliti doselili. U selu Obrnji 1943. godine partizani su ubili Vukana Džilita, poslednjeg izdanka loze Džilita sa Oblja. Njegovim ubistvom ugašena je Džilitova svijeća na Oblju.
2. Ćeranići su se doselili oko 1720. godine. Porijeklom su iz Bobovišta kod Trebinja. Prvo su se doselili u okolinu Rogatice, u selo Sijerci, a odatle su se podijelili: jedni su otišli na Obalj, a drugi u Sokoloviće. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
3. Sladoji su se doselili od Ljubinja (selo Žrvanj), oko 1810. godine. Ranije su se prezivali Paranosi. Njihov saplemenik ubio je dubrovačkog trgovca (J. Dedijer: ,,Hercegovina“), pa su zbog toga napustili Žrvanj. Prvo su se doselili na Luko, sa Lukog u Romane, pa iz Romana na Obalj. Od doseljenja su najbrojnija familija u Oblju. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
4. Govedarice (Gajovići) doselili su se sa Miholjača od Gacka oko 1850. godine. Prvo su se doselili na Sijerač, sa Sijerača u Romane, a iz Romana na Obalj. Slave Sv. Nikolaja Čudotvorca – Nikoljdan. Po pretku Gaju, za Obljane su Gajovići.
5. Bogdanovići su se doselili iz Bijenje kod Nevesinja. Slave Svetog Ignjatija Bogonosca – Ignjevdan.
6. Bozali su se doselili sa Zagorja oko 1878. godine na čitluk Filipovića. Slave Sabor Svetog Arhanđela Mihaila – Aranđelovdan.
7. Vujovići su se doselili na zaselak Papuč iz sela Strana kod Uloga. Oko 1960. godine odselili su se u selo Đurđevo blizu Novog Sada. Slave Sv. Nikolaja Čudotvorca – Nikoljdan.
8. Đogi su se na Obalj doselili iz Rujeva dola oko 1814. godine. Sa Oblja se jedna porodica odselila u Bjelimiće, u selo Sitnik. Svom prezimenu dodali su nastavak -ić pa se prezivaju Đogići. Slave Sabor Svetog Jovana Krstitelja – Jovanjdan.
9. Purkovići su se na Obalj doselili oko 1820. godine. Po pisanju Dedijera porijeklom su Drekalovići iz Kuča. Ubili su saplemenika, pa pobjegli na Zagorje. Prvo su se doselili na Poljice, pa na Vihoviće, a sa Vihovića su stigli na Obalj. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
10. Elezi su došli na Obalj sa Purkovićima. Neki Purković, dok su još bili na Poljicu, oženio je udovicu Elezovu. Sa udovicom na Obalj su doselila i djeca Elezova. Naselili su se u Prijoč dolu. Slave Svetog apostola jeveanđelistu Mateja – Matijevdan.
11. Čorlije su se doselili oko 1875.godine sa Meke Grude od Bileće. Po predanju porijeklo im je sa Kosova. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
12. Cerovine su porijeklom iz sela Škriljana iz Ljubinja. Prvo su se doselili u Tmuše. U zaselak Lupoglav izlazili su preko ljeta. Stalno su se u Lupoglavu nastanili oko 1965. godine. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
13. Sikimići su na Oblju živjeli u dva perioda. Jedna porodica se početkom XX vijeka doselila u Pekiće. Nisu se dugo zadržali i odselili su se u Nedavić. Nakon II svjetskog rata doselila se druga porodica Sikimića u Čukotin dô. Ni oni se nisu dugo zadržali. Odselili su se u okolinu Sarajeva. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
14. Jovanovići potiču od dječaka Stanka, koji je došao sa majstorima iz Crne Trave. Razbolio se i nije mogao pod jesen da se sa majstorima vrati u Crnu Travu. Priča se da mu je prezime bilo Haxiđorđević. Obljani su ga zavoljeli, smatrali su da je Bugarin i dali su mu prezime Bugar. Dječak se oženio i formirao porodicu. Nakon rata uzeli su prezime Jovanović. Slave Sv. Nikolaja Čudotvorca – Nikoljdan.
15. Kovači su se doselili na Obalj iz sela Strana kod Uloga. Na Oblju su živjeli prvih petnaestak godina XX vijeka. Kuće su im bile u zaseoku Dolovi. Kasnije su se odselili u Nedavić. Sahranjuju se u groblju kod crkve na Oblju. Slave Svetog prvomučenika Arhiđakona Stefana – Šćepandan.
16. Jakšići su živjeli na lokalitetu Kotarice, gdje danas žive Čorlije. Odselili su se u selo Jezero kod Uloga. Slave Sabor Svetog Jovana Krstitelja – Jovanjdan.
17. Kuburići – jedan iz porodice Kuburić sa Vesca oženio se Gajovića udovicom sa Oblja. Dok mu je žena bila živa, živio je na njenom imanju. Kada mu je žena umrla, odselio se u selo Cerovu, u Borač. Slave Sabor Svetog Arhangela Mihaila – Aranđelovdan.
18. Lalović – Đoko Lalović je oženio Vidu Sladoje sa Oblja, i doselio se na njeno imanje u Jezerca. Oko 1960. godine odselili su se u okolinu Sarajeva. Slave Sabor Svetog Jovana Krstitelja – Jovanjdan.
19. Mandići su kratko živjeli na Oblju. Neki od Sladoja nije imao muške djece, pa je unuka od najstarije kćerke, koja je bila udata za Mandića iz Vlaholja, doveo na svoje imanje. Unuk se oženio i formirao porodicu na Oblju. Oko 1960. godine ova porodica se odselila u Neđariće kod Sarajeva. Mandići slave Mitrovdan, a ova porodica dok je živjela na Oblju slavila je Đurđevdan.
20. Marići su se na Obalj doselili iz okoline Stoca krajem XIX vijeka (za vrijeme Austrougarske vladavine). Po vjeroispovijesti su katolici. Obalj napustili 1996. godine.
21. Raguži su se na Obalj doselili iz okoline Stoca krajem XIX vijeka (za vrijeme austrougarske vladavine). Po vjeroispovijesti su katolici. Obalj napustili 1997. godine.
22. Marčinko je porodica koja se kratko zadržala na Oblju. Mijo Marčinko iz Bjelimića je došao na ženino imanje. Kratko su se zadržali. Prodali su imanje (Mirku Ćeraniću) i odselili se u Slavoniju. Po vjeroispovijesti su katolici.
23. Pandžić – Slavko Pandžić iz Romana je oženio Dušanku Ćeranić. Kupili su zemljište na Oblju pored puta Kalinovik – Ulog i napravili kuću. Kasnije su se razveli, a Slavko je ostao da živi na Oblju. Slave Sv. Velikomučenika Georgija – Đurđevdan.
24. Nekoliko godina na Oblju je živjela dvočlana porodica Telebak. Biljana Ćeranić udala se za Radovana Telebaka. Rastali su se, a Biljana je sa kćerkom tokom rata (1992.-1995.) i nekoliko poratnih godina živjela u roditeljskoj kući na Oblju.

Ovo je spisak porodica koje su se duže ili kraće zadržale na Oblju u predhodnih trista godina. Milivoje Sladoje u knjizi ,,Genealogija Sladoja sa Oblja“ pominje muslimanske porodice: Subašiće, Pekiće i Kolake.

AUTOR: Saradnik portala Poreklo Risto Ćeranić