Naselja u vilajetu Crna Gora 1570. godine

Autor: Ivan Vukićević ([email protected])
Objavljeno: 14.7.2019. | Dopunjeno: 8.9.2019.

Uvod

Defteri iz 1521. i 1523. godine za područje tadašnje Crne Gore su obrađeni u drugoj polovini prošlog veka u radovima Branislava Đurđeva, a uporedni podaci sa ta dva deftera koje je Đurđev prikupio su dostupni i u radu Mitra Pešikana. Međutim, defter Dukađinskog sandžaka iz 1570. godine nije detaljnije obrađivan, sem za pojedine nahije, sve do 2017. godine kada je objavljena knjiga Aladina Husića u kojoj su analizirani različiti aspekti deftera iz 1570. godine za područje vilajeta Crna Gora. Ovde će pak prevashodno biti reči o naseljenim mestima, kao i njihovom položaju prema podacima dostupnim iz različitih izvora kao što su stariji turski defteri, etnografski radovi i precizne topografske karate iz različitih perioda XX veka.

Teritorijalna organizacija

Crna Gora je 1570. godine imala status vilajeta koji je bio u sastavu Dukađinskog sandžaka. Vilajet se delio na nahije, a nahije na sela i mezre koje su u pojedinim slučajevima bile obradiva zemljišta, a u pojedinim napuštena sela. Pojedina sela su se delila na mahale, a takva “sela” su u većini slučajeva zapravo bila plemena, dok su mahale u stvari bila sela. Razlog zbog kog su popisivači plemena popisivali kao sela je što su, iz ugla poreskih vlasti, imala istu odgovornost prema turskoj državi kao i samostalna sela. Da su u XVI veku plemena uveliko bila formirana, najbolje potvrđuju nazivi pojedinih sela koja su zapravo bila plemena. Tako se za selo Bogute (današnji Boguti) navodi i drugi naziv Ljubotin (kasnije Ljubotinj), dok se za selo Okčevo (današnje Čevo) navodi drugi naziv Ozrinići. Postojala su i sela koja se nisu delila na više mahala, već su pored glavnog naselja imala svoje izdvojene mahale.

Husić u knjizi za svaku nahiju, selo i mahalu navodi tadašnje nazive prema svom tumačenju, dok u fusnotama navodi kako ih je popisivač doslovno zabeležio, kao i njemu dostupne podatke o naseljima. Ovde će pak nazivi biti navedeni u originalu, dok će u komentarima biti naveden njihov položaj, naravno ukoliko je utvrđen.

Vilajet Crna Gora se podeljen na 7 nahija.

1. Nahija Grbavci
2. Nahija Župa
3. Nahija Malonšići
4. Nahija Plješevići
5. Nahija Cetinje
6. Nahija Rijeka
7. Nahija Cernica
8. Nahija Paštrovići
9. Nahija Grbljan sa nahijom Donji Grbljan

U odnosu na prethodni defter iz 1523. godine za koji su dostupni podaci, prema defteru iz 1570. godine su u sastavu Crne Gore i nahije Paštrovići i Grbljan. Da se radi o nahijama koje nisu ranije bile u sastavu Crne Gore potvrđuje i to što je popisivač nakon sela u nahiji Cernica i manastira Prečista Kom koji pripada spomenutoj nahiji naveo i ostale manastire širom Crne Gore od kojih su neki sasvim izvesno pripadali drugim nahijama, kao i poreske stavke koje se odnose na celu Crnu Goru. Ovo ukazuje na to da se pod Crnom Gorom u užem smislu i dalje smatralo samo područje prvih sedam nahija koje su imale zajedničke poreske stavke.

U pregledu koji sledi će za svaku nahiju biti naveden položaj sela i mahala u odnosu na dadašnja sela prema narodnoj podeli na plemena i oblasti sa početka XX veka, kao i u odnosu na današnja i naselja prema teritorijalnoj organizaciji iz 2003. godine. U slučajevima gde se prikupljeni podaci o položaju naselja razlikuju od od onih koje navodi Husić u svom radu, biće obrazloženo zbog čega su njegove tvrdnje ili pretpostavke pogrešne. Gotovo sve greške u njegovom radu vezano za položaj naselja su posledica jednog od sledeća dva pristupa:

1. Zanemarivanje administrativnih granica nahija, kao i vilajeta Crna Gora u celini, što za posledicu ima traganje za toponimima na područjima koja nikakve veze nemaju sa tadašnjim vilajetom Crna Gora, poput Kuča, Pipera i Nikšićke Župe, i njihovo povezivanje sa naseljima iz deftera.
2. Nekorišćenje dostupne etnografske literature, što je rezultiralo nemogućnošću da se utvrdi položaj određenih naselja za koje je poznato iz drugih radova gde su se nalazila.

Međutim, važno je istaći da ispravke nisu navedene da bi se na bilo koji način omalovažio trud spomenutog autora ili da bi se umanjila vrednost njegovog rada koji je vrlo značajan za ovu tematiku.

Nahija Grbavci

Ova nahija je u odnosu na sadašnju geografsku podelu obuhvatala pleme Draževinu, najveći deo plemena Komani i Gornje Lješanske nahije i delove plemena Gradac, Donje Lješanske nahije, Lješkopolja i Zete. Teritorija nahije Grbavci nije predstavljala geografsku celinu jer je sa nahijom Župa imala neprirodne granice usled čega su neka sela u nahiji Župa u potpunosti bila okružena teritorijom nahije Grbavci. Kasnije će brdski deo ove dve župe (potonja Lješanska nahija i pleme Komani) ući u sastav samostalne Crna Gore, dok će ravničarsko Lješkopolje ostati u pod Turskom vlašću sve do 1878. godine. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radovima Andrije Jovićevića, Pavla Radusinovića i Ilije Peličića o Zeti i Lješkopolju.

1. Selo Grbavci – Obuhvatalo je sledeće mahale:

    1.1. Mahala Ponar (10 domova): Današnje naselje Ponari u Zeti.

    1.2. Mahala Istupo (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.3. Mahala Slapovići/Hlapovići (17 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju selo Ljajkovići u Zeti i istoimeno naselje u gradskoj opštini Golubovci što je teoretski nemoguće jer se Ljajkovići nalaze izvan granica tadašnje Crne Gore. U prethodnim defterima se kao mahala Grbavaca spominju Filapovići.

    1.4. Mahala Grbavci (16 domova): Istoimeno današnje selo u Zeti i naselje u opštini Podgorica.

    1.5. Mahala Crnopetrići (19 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje naselje Ćepetići u Gornjoj Lješanskoj nahiji, ali je to malo verovatno jer su Ćepetići gotovo izvesno pripadali selu Gorne Komane (Gornji Komani).

2. Selo Piranići (10 domova): Nekadašnje selo koje se nalazilo između sela Grbavci u Zeti i Lekići u Donjoj Lješanskoj nahiji koja pripadaju opštini Podgorica. Husić ne navodi položaj ovog sela.

3. Selo Goričani (28 domova): Nekadašnje selo na samoj desnoj obali Morače koje se nalazilo u ataru današnjeg sela Vukovci u Zeti i istoimenog naselja u opštini Golubovci. Selo je raseljeno zbog izlivanja Morače i njegovi stanovnici su osnovali novo selo Goričani sa druge strane Morače. Husić navodi da je u pitanju današnje selo Goričani u Zeti i istoimeno naselje u gradskoj opštini Golubovci koje se nalazi preko puta Vukovaca sa leve strane Morače, ali to nije moguće jer je Morača bila istočna granica Crne Gore.

4. Selo Lešni Desići (68 domova): Obuhvatalo je područje sela Bigor i Liješnje u plemenu Draževina i sela Gornji Kokoti u Donjoj Lješanskoj nahiji, odnosno istoimenih naselja u opštini Podgorica.

5. Selo Lišnan Istanevići (59 domova): Nekadašnje selo Stanjevići koje se nalazilo u blizini sela Golužba u Lješkopolju na teritoriji naselja Donja Gorica u opštini Podgorica koje je 1981. godine pripojeno naselju Titograd (danas Podgorica).

6. Mezra Subli Gorje: Tačan položaj ove mezre nije poznat, ali kako je na prema defteru iz 1523. godine pripadala selu Stanjevići, sigurno se nalazila u neposrednoj blizini tog sela (moguće na području današnjeg sela Gornji Kokoti u Lješkopolju). Popisivač je iz nekog razloga mezru Subli Gorje ovog puta zabeležio pod zasebnim rednim brojem.

7. Selo Lišnan Istanisalići (32 domova): Današnje selo Staniselići u Gornjoj Lješanskoj nahiji i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

8. Selo Goljemat (23 doma): Današnje selo Goljemadi u plemenu Draževina i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

9. Selo Sinjac (10 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Draževina koje pripada naselju Begova Glavica u opštini Podgorica.

10. Selo Dolni Koman – Obuhvatalo je područje plemena Komani u užem smislu sem dela Lužnice koji je kasnije ušao u sastav ovog plemena. Husić spominje da danas postoji naselje Komani što je netačno. Selo se prema defteru delilo se na sledeće mahale:

    10.1. Mahala Milat (15 domova): Današnje selo Milati u Komanima i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

    10.2. Mahala Lazar (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da se verovatno radi o današnjem naselju Lazarev Krst što nije tačno jer se to naselje nalazi u današnjem Donjem Zagaraču koji se u to vreme zvao Jednoši i pripadao je nahiji Malonšići.

    10.3. Mahala Vučevići (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    10.4. Mahala Borinići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje selo Berova u plemenu Kuči koje pripada naselju Orahovo što je nemoguće s obzirom da su Kuči bili daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.5. Mahala Lomikar (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    10.6. Mahala Predevik (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje selo Prelevići u plemenu Kuči koje pripada naselju Ubli što je nemoguće s obzirom da se nalazi daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.7. Mahala Kuć/Kući/Koč (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je u pitanju selo Koći u istoimenom plemenu koje je u širem smislu deo Kuča što je nemoguće s obzirom da se nalazi daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.8. Mahala Đurkovići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je u pitanju selo Đurkovići u plemenu Piperi, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće s obzirom da su Piperi bili izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.9. Mahala Gures (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Gurec u Zatrijepču, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće s obzirom da je Zatrijebač daleko izvan tadašnjih granica Crne Gore.

11. Selo Gorne Komane (50 domova): Obuhvatalo je današnja sela Orasi, Progonovići, Releza i Ćepetići u Gornjoj Lješanskoj nahiji, odnosno istoimena naselja u opštini Podgorica. Husić ne navodi položaj sela Gorne Komane, međutim na osnovu više istorijskih izvora je poznato da je sedište Gornjih Komana bilo u Progonovićima.

12. Selo Kruse (33 domova): Današnje selo Kruse u Donjoj Lješanskoj nahiji, odnosno naselje Krusi u opštini Podgorica. Nije poznato zbog čega današnji zvanični naziv odstupa od naziva koji je oduvek u upotrebi.

13. Selo Gradac (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Gradac i naselje u opštini Podgorica.

14. Selo Kornet – Obuhvatalo je sela Draževina i Kornet u plemenu Draževina, odnosno istoimena naselja u opštini Podgorica. Delilo se na sledeće mahale:

    14.1. Mahala Ilići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.2. Mahala Višasalići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.3. Mahala Raslalići (13 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.4. Mahala Negosalići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

15. Selo Đeđeza: Današnje istoimeno selo u plemenu Bandići i naselje u opštini Danilovgrad. Obuhvatalo je i susedna sela Braćani, Mokanji i Župa u Bandićima (koji su u širem smislu deo plemena Komani). Delilo se na sledeće mahale:

    15.1. Mahala Mihoslavići (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    15.2. Mahala Đuričići (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U Malim Cucama živi bratstvo Đuričići koje je poreklom iz Bandića.

    15.3. Mahala Nikolići (17 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    15.4. Mahala Mokanji (13 domova): Istoimeno današnje selo u Bandićima i naselje u opštini Danilovgrad.

Nahija Župa

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala veći deo Lješkopolja, polovinu plemena Gradac i Donje Lješanske nahije, kao i manji deo Gornje Lješanske nahije. Ovo je jedina župa koja je teritorijalno bila podeljena, i to na tri dela. Sa nahijom Grbavci je činila jednu celinu, ali kako se radi o najbogatijem delu tadašnje Crne Gore, ovo područje je bilo podeljeno na dve nahije.

1. Selo Ištek (20 domova): Današnje selo Šteci u Donjoj Lješanskoj nahiji koje pripada naselju Farmaci u opštini Podgorica. Selo Ištek je verovatno obuhvatalo i Farmake.

2. Selo Beri (31 dom): Istoimeno današnje selo u Donjoj Lješanskoj nahiji i naselje u opštini Podgorica.

3. Selo Buronje (12 domova): Današnje selo Buronji u Gornjoj Lješanskoj nahiji i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

4. Selo Brežine (8 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Gradac i naselje u opštini Podgorica.

5. Selo Parći (14 domova): Današnje selo Parci u plemenu Gradac i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

6. Selo Ćidavih (8 domova): Nije poznat položaj ovog sela.

7. Selo Momišići (38 domova): Današnje selo Momišići u Lješkopolju i istoimeno naselje u opštini Podgorica koje je 60-ih godina ušlo u sastav naselja Titograd (danas Podgorica).

8. Selo Tološi (7 domova): Istoimeno selo u Lješkopolju i današnje gradsko naselje u Podgorici. Imalo je status naselja u opštini Titograd (danas Podgorica) koje je 1981. godine ušlo u sastav naselja Titograd (danas Podgorica).

9. Selo Višnjići (4 doma): Nije poznat položaj ovog sela.

10. Selo Olivirići (2 doma): Nije poznat položaj ovog sela.

11. Selo Dublići (bez podataka): Nije poznat položaj ovog sela.

Nahija Malonšići

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala veći deo teritorijue plemena Bjelopavlići i Piperi sa desne strane reke Zete, Donji Zagarač i manje delove Lješkopolja i plemena Komani i Ozrinići. Ova kompaktna oblast je nestankom plemena Malonšići kasnije podeljena imeđu spomenutih plemena pri čemu je Bjelopavlićima pripao najveći deo.

1. Selo Crmljan (21 dom): Nije poznat položaj ovog sela. Prema defteru iz 1521. je pripadalo nahiji Župa, da bi već 1523. bilo u sastavu nahije Malonšići. Na osnovu toga se može zaključiti da se ovo nalazilo u jugoistočnom delu nahije Malonšići što može biti jedino na teritoriji naselja Velje Brdo, Lužnica ili Tološi. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Crnci u plemenu Piperi, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće jer se to naselje nalazi izvan granica tadašnje Crne Gore.

2. Selo Malonšići – Obuhvatalo je samo jednu mahalu:

    2.1. Mahala Vranići (13 domova): Današnje istoimeno Vranići u Lješkopolju koje je pripadalo naselju Tološi do 1981. godine kada je naselje Tološi pripojeno naselju Titograd (danas Podgorica).

3. Selo Kosići, mahala Malonšića (20 domova): Današnje selo Kosić u plemenu Bjelopavlići i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad. Jedino je selo u ovom defteru koje se istovremeno naziva i mahalom nekog drugog sela što jasno potvrđuje da je selo Kosići bilo i deo plemena Malonšići, a ne samo istoimene nahije. Ovo “selo” se prostiralo na približno polovini teritorije nahije i obuhvatalo je sledeće izdvojene mahale:

    3.1. Mahala Biločan (7 domova): Današnje selo Bileća u Zagaraču i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

    3.2. Mahala Spuž (7 domova): Varošica između Bjelopavlića, Pipera i Lješkopolja i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

    3.3. Mahala Bogišići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.4. Mahala Radonjići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.5. Mahala Grlo Kuk (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.6. Mahala Pavlovići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.7. Mahala Ivladovići (9 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.8. Mahala Lješevići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.9. Mahala Jednoši (12 domova): Obuhvatala je Donji Zagarač koji čine sela Jabuke, Lazarev Krst, Malenza i Povrhpoljina u Zagaraču, odnosno istoimena naselja u opštini Danilovgrad.

    3.10. Mahala Lužnica (6 domova): Istoimeno današnje selo koje je podeljeno između plemena Komani i Lješkopolja i naselje koje pripada opštini Podgorica.

4. Selo Zuri (13 domova): Istoimeno selo koje pripada naselju Grbe kod Spuža. Verovatno je obuhvatalo teritoriju današnjih naselja Grbe i Daljam.

5. Selo Kalođurđevići (12 domova): Najverovatnije je u pitanju današnje selo Glavica u Bjelopavlićima i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad koje je 1981. pripojeno naselju Danilovgrad. Iz ovog sela potiču Kaluđerovići iz Ćeklića od kojih se deo bratstva kasnije vratio u Glavicu gde i danas žive. Da je najverovatnije u pitanju selo Glavica govori i to što se nijedno drugo selo ne nalazi u severozapadnom delu nahije Malonšići što bi značilo da je selo Kalođurđevići obuhvatalo teritoriju današnjeg grada Danilovgrada sa desne strane Zete i sela Gredice, Orja Luka, Sladojevo Kopito i Ćurilac, odnosno istoimena naselja u opštini Danilovgrad.

6. Selo Gornja Zagreda (8 domova): Verovatno su u pitanju današnja sela Velja Zagrada, Dubrave i Oselina u Ozrinićima koja pripadaju naselju Zagreda u opštini Danilovgrad.

7. Selo Donja Zagreda (9 domova): Verovatno su u pitanju današnja sela Mala Zagrada i Orašje u Ozrinićima koja pripadaju naselju Zagreda u opštini Danilovgrad.

Nahija Plješevići

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala gotovo celo pleme Pješivci sem uskog pojasa prema Nikšiću i manji deo teritorije plemena Bjelopavlići sa desne strane reke Zete koja je nekada takođe pripadala plemenu Pješivci (selo Britvići). Ova nahija je kasnije spojena sa Cetinjskom nahijom čime je stvorena Katunska nahija. Naziv Plješevići je vremenom najpre skraćen u Plješivci, a nakon prelaska lj u j, ovo pleme dobija svoj konačni naziv Pješivci. U defteru se na ovu nahiju pored naziva Plješevići, na jednom mestu koristi i naziv Gornji Plješevići. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radovima Petra Šobajića i Zvonimira Mijuškovića o ovom plemenu.

1. Selo Povije (14 domova): Današnje selo Povija u plemenu Pješivci i istoimeno naseelje u opštini Nikšić. Obuhvatalo je i najveći deo područja današnjih sela Kunak i Stubica u plemenu Pješivci, odnosno područje istoimenih naselja u opštini Nikšić sem uskog pojasa na severu prema Nikšićkom polju koje su Pješivci tek kasnije osvojili od Turaka.

2. Selo Gostovići (6 domova): Današnje selo Gostojevići u plemenu Pješivci koje pripada naselju Bogetići u opštini Nikšić. Verovatno je obuhvatalo i sela Jasikovac i Paprati koja pripadaju naselju Cerovo.

3. Selo Cerova (22 doma): Današnje selo Cerovo u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić.

4. Selo Ostrovići (5 domova): Današnje selo Bogetići u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić. U starijim izvorima se spominje kao Sterovići.

5. Selo Zagorak (17 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Danilovgrad. Verovatno je obuhvatalo i selo Selišta koje pripada naselju Ćurčići u opštini Danilovgrad.

6. Selo Drenovište (12 domova): Današnje selo Drenoštica u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić koje se do popisa iz 2003. godine zvanično zvalo Drenovštica.

7. Selo Irt (4 doma): Nekadašnje selo Rt koje se nalazilo na mestu današnjeg sela Slapci u Pješivcima koje pripada naselju Milojevići. Selo Rt je obuhvatalo i područje današnjeg Sela Tunjevo koje takođe pripada naselju Milojevići. Iznad ova dva sela se nalazi brdo Rcka glavica. Husić pogrešno navodi da je verovatno u pitanju selo Ržišta u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

8. Selo Vitasovići (5 domova): Današnje selo Vitasojevići u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić.

9. Selo Milojevići (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Nikšić.

10. Selo Hračkovići (6 domova): Nekadašnje selo koje se nalazilo na mestu današnjeg sela Selište u plemenu Pješivci koje pripada naselju Ćurčići. Stanovništvo Selišata je doseljeno iz razorenog sela Brivići. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Morakovo u plemena Nikšićka Župa, odnosno naselje u opštini Nikšić, što je nemoguće jer je Morakovo bilo daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

11. Selo Vitkovići (34 domova): Nekadašnje selo Britvići koje pripadalo plemenu Pješivci. Nalazilo se između današnjih sela Kujava i Tvorilo u plemenu Bjelopavlići. Teritorijalno je obuhvatalo današnja naselja Kujava i Tvorilo u opštini Danilovgrad. Selo Britvići su razorili Bjelopavlići krajem XVII ili početkom XVIII veka prilikom sukoba ova dva plemena.

12. Selo Crkva Donja (2 doma): Gotovo izvesno se nalazilo na području današnjeg sela Frutak u plemenu Bjelopavlići i istoimenog naselja u opštini Danilovgrad. Husić ne navodi položaj sela Crkva Donja.

13. Selo Bogmilovići (14 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Nikšić.

14. Selo Dol (14 domova): Današnje selo Do Pješivački u plemenu Pješivci i naselje u opštini Danilovgrad.

Nahija Cetinje

Nahija Cetinje je zapravo stari naziv za Katunsku nahiju s tim što nije obuhvatala u potpunosti isto područje. U sastavu nahije Cetinje su bili Kosijeri koji će kasnije zbog napada Bjelica ući u sastav Riječke nahije, kao i plemena iznad Budve (Brajići, Maine i Pobori). S druge strane nije obuhvatala Pješivce koji su bili samostalna nahija, potonji Donji Zagarač koji je pripadao nahiji Malonšići i Komane koji su bili su sastavu nahije Grbavci. Nahija Cetinje nije obuhvatali ni severne delove Cuca i Ozrinića koji su to vreme pripadali plemenu Riđani (potonje pleme Grahovo). Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radu Jovana Erdeljanovića o Staroj Crnoj Gori u kome je detaljno obradio sva plemena u potonjoj Katunskoj nahiji.

1. Selo Mahine – Obuhvatalo je najveći deo potonjeg plemena Maine i delilo se na sledeće mahale:

    1.1. Mahala Istrenovići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.2. Mahala Ručevići (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.3. Mahala Pričevići (1 dom): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.4. Mahala Medović (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je navodi da su možda u pitanju današnji Medigovići severozapadno od Budve što sigurno nije slučaj jer prezime Medigović potiče iz Paštrovića i nema nikakve veze sa Medovićima.

    1.5. Mahala Miladinovići (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.6. Mahala Vukšići (3 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.7. Mahala Dragošići (9 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.8. Mahala Hlapčići (4 doma): Današnje selo Lapčići u plemenu Maine i istoimeno naselje u opštini Budva.

    1.9. Mahala Boreti (4 doma): Istoimeno današnje selo u plemenu Maine i naselje u opštini Budva.

    1.10. Mahala Vakote (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.11. Mahala Vitomir (3 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.12. Mahala Dolni Brajići (4 doma): Verovatno je u pitanju današnje selo Stanišići u plemenu Maine i istoimeno naselje u opštini Budva. Husić navodi da je verovatno reč o selu Martinovići koje pripada naselju Brajići, međutim ta pretpostavka se može odbaciti jer su Martinovići oduvek bili središnje selo plemena Brajići koji su imali status sela prema ovom defteru i 37 domova što ne bi bilo moguće da nije obuhvatalo i Martinoviće.

    1.13. Mahala Mažići (7 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Maine koje pripada naselju Stanišići u opštini Budva.

    1.14. Mahala Kašljun (4 doma): Današnje selo Košljun u plemenu Maine koje pripada naselju Boreti u opštini Budva.

    1.15. Mahala Desno (2 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

2. Selo Ugni (17 domova): Današnje selo Ugnji u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

3. Selo Brajići (37 domova): Obuhvatalo je pleme Brajići i istoimeno današnje naselje u opštini Budva.

4. Selo Lopate (14 domova): Nije poznat položaj ovog sela. Prema starijim izvorima se nalazilo između Pobora i Brajića, ali na tom području pored Viškovića koji su bili mahala Pobora nema drugih napuštenih sela.

5. Selo Pobor – Obuhvatalo je pleme Pobori i deo planinskog područja plemena Maine, odnosno naselje Pobori i severni deo teritorije današnjeg naselja Markovići u Mainama. Delilo se na sledeće mahale:

    5.1. Mahala Petrovići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.2. Mahala Istojići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U starijim izvorima se navodi kao Ostojići što je sigurno tačniji naziv.

    5.3. Mahala Božikovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.4. Mahala Istanevići (4 doma): Nekadašnje selo Stanjevići u plemenu Pobori koje pripada naselju Pobori u opštini Budva.

    5.5. Mahala Miračići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.6. Mahala Gojsilovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.7. Mahala Viškovići (14 domova): Nekadašnje selo Viškovići koje je danas teritorijalno podeljeno između plemena Pobori i Maine, odnosno između naselja Pobori i Markovići u opštini Budva.

    5.8. Mahala Istankovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

6. Selo Cetinje – Obuhvatalo je današnja naselja Bajice i Dubovik, kao i naselje Cetinje sem sela Jabuka. Sva spomenuta naselja su u opštini Cetinje. Delilo se na sledeće mahale:

    6.1. Mahala Borovina (24 domova): Najverovatnije je u pitanju selo Donje Polje u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini. Kroz Donje Selo protiče Borovik, a iznad njegovog izvora se nalazi istoimeno zemljište.

    6.2. Mahala Istojošići (21 dom): Nije poznat položaj ove mahale. Moguće je da se radi o selu Bajice i istoimenom naselju u opštini Cetinje s obzirom da nijedna druga mahala nije zabeležena na tom području.

    6.3. Mahala Ivanovići (18 domova): Zapadni deo sela Donji Kraj u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini. Ivanovići su jedno od bratstava koje i danas živi u Donjem Kraju.

    6.4. Mahala Humići (24 domova): Današnje selo Humci u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini.

7. Selo Biloši (38 domova): Današnje selo Bjeloši u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i naselje u opštini Cetinje.

8. Selo Neguš – Obuhvatalo je područje plemena Njeguši. Delilo se na sledeće mahale:

    8.1. Mahala Radičevići (34 domova): Današnje selo Velji Kraj u plemenu Njegušima koje pripada naselju Erakovići u opštini Cetinje. Husić pogrešno navodi da je najverovatnije u pitanju naselje “Jaićevići”. Naselje o kome on govori se zvanično, kao i u narodu, zove Raičevići po istoimenoj grupi bratstava, a tu grešku je preuzeo sa topografske karte 1:25.000 iz 1979. godine gde je to naselje navedeno kao “Jaićevići”.  Da je mahala Radičevići današnje selo Velji Kraj potvrđuje i podatak da su Radičevići bili najveće bratstvo iz tog sela.

    8.2. Mahala Miočinići (19 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    8.3. Mahala Lihomilići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    8.4. Mahala Polje (26 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Moguće je da je u pitanju selo Vrh Polja u plemenu Njeguši tj. naselje Njeguši (kako se zvanično zove iz nepoznatog razloga) u opštini Cetinje.

    8.5. Mahala Vrba (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Njeguši i naselje u opštini Cetinje.

    8.6. Mahala Veliki Zalaz (32 doma): Današnje selo Veliki Zalazi u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

    8.7. Mahala Mali Zalaz (8 domova): Današnje selo Mali Zalazi u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

    8.9. Mahala Zanev Dol (14 domova): Današnje selo Žanjev Do u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    8.10. Mahala Mirać (20 domova): Današnje selo Mirac u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

9. Selo Kosijer – Obuhvatalo je u velikoj meri drugačije granice u odnosu na kasnije granice plemena Kosijeri. Delio se na sledeće mahale:

    9.1. Mahala Radilovići (35 domova): Današnje selo Kosijeri u plemenu Kosijeri i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    9.2. Mahala Nikolići (35 domova): Današnje selo Mikulići u plemenu Bjelice i istoimeno naselje u opštini Cetinje. U defteru iz 1521. se spominje mahala Mikulići u selu Kosijer, tako da je popisivač po svoj prilici pogrešno zabeležio naziv ovog sela.

10. Selo Tomići (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje.

11. Selo Teklići – Obuhvatalo je pleme Ćeklići u čijem je sastavu bilo i selo Jabuka koje je kasnije pripalo plemenu Cetinje. Delilo se na sledeće mahale:

    11.1. Mahala Jezer (10 domova): Istoimeno današnje selo plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.2. Mahala Dragomil (4 doma): Današnje selo Dragomi Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.3. Mahala Uber (4 doma): Današnje selo Uba plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.4. Mahala Vučedol (5 domova): Današnje selo Vuči Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.5. Mahala Crni Vrh (3 doma): Nekadašnje istoimeno selo čija je teritorija podeljena između sela Krajnji Do u plemenu Ćeklići i Dugi Do u Njegušima, odnosno istoimenih naselja koja pripadaju opštini Cetinje. Crnovršani su kasnije prešli na islam i uzeli prezime Memović, a nakon što su proterani tokom Istrage Poturica naselili su se kod Berana gde su osnovali novo selo Crni Vrh. Odakle su ih posle Vasojevići proterali u Bjelopoljsku oblast gde se prezivaju Crnovršanin.

    11.6. Mahala Kućišta (7 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.7. Mahala Vojkovići (3 doma): Istoimeno današnje selo u plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.8. Mahala Jabuka Dol (5 domova): Današnje selo Jabuka u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini, dok deo teritorije ovog sela danas pripada selu Petrov Do u Ćeklićima, odnosno istoimenom naselju u opštini Cetinje.

    11.9. Mahala Krani Do (2 doma): Današnje selo Kranji Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.10. Mahala Ivkovići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    11.11. Mahala Milovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    11.12. Mahala Petrov Dol (5 domova): Današnje selo Petrov Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.13. Mahala Đurovići (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

12. Selo Kčevo, drugo ime Ozrinići (32 doma): Obuhvatalo je područje plemena Ozrinići bez sela Zagreda i dela sela Bijele Poljane. To što se ostala današnja sela u Ozrinićima ne navode kao izdvojene mahale ukazuje na to da su Čevljani u njima u to vreme možda boravili isključivo leti.

13. Selo Belići – Obuhvatalo je područje plemena Bjelice bez današnjih naselja Tomići i Mikulići i delilo se na sledeće mahale:

    13.1. Mahala Lješ Istup (13 domova): Današnje selo Lješev Stup u plemenu Bjelice i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Ova mahala je verovatno obuhvatala i današnje naselje Malošin Do u istom plemenu.

    13.2. Mahala Prediš (31 dom): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje. S obzirom na broj kuća, ova mahala je po svoj prilici obuhvatala i današnja naselja Dide i Ublice u istom plemenu.

    13.3. Mahala Resna (19 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje.

14. Selo Cuca – Obuhvatalo je područje plemena Cuce bez današnjih naselja Izvori, Podbukovica, Rokoči, Trešnjevo i Kobilji Do koja su pripadala Riđanima. Delilo se na sledeće mahale:

    14.1. Mahala Kalođurđo (40 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.2. Mahala Vojnolići (8 domova): Verovatno je u pitanju današnje selo Bašino Selo u Ozrinićima koje pripada naselju Ožegovice u opštini Cetinje. Tome ide u prilog činjenica da se ova mahala u ranijim izvorima navodi pod imenom Vojnovići (što je sigurno tačniji naziv), a Radulovići čija je matica u Bašinom Selu imaju predanje da potiču od Vojinovića. Husić ponavlja grešku drugih autora i navodi da je u pitanju današnje selo Vojinići koje pripada naselju Čevo, pa čak tako i prevodi ovu mahalu, ali je srećom ipak naveo originalni prevod u napomeni. To je međutim nemoguće jer se radi o jednom od par središnjih čevskih sela koje je oduvek bilo deo plemena Čevo koje će kasnije poneti naziv po Ozrinićima.

    14.3. Mahala Aladin (64 doma): Nije poznat položaj ove mahale. Istoimeno bratstvo živi u Očinićima kod Cetinja, tako da verovatno potiču iz Cuca.

15. Selo Očinići (17 domova) – Istoimeno selo u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i naselje u opštini Cetinje.

16. Selo Zagrač (zapušteno i pusto): Obuhvatalo je područje Gornjeg Zagarača u plemenu Zagarač koje čine naselja Đuričkovići, Miogost i Musterovići u opštini Danilovgrad.

Nahija Rijeka

Nahija Rijeka je obuhvatala najveći deo potonje Riječke nahije. Pored plemena Kosijera koji su pripadali nahiji Cetinje, još samo šire područje Vranjine, koje je kasnije bilo u sastavu Riječke nahije, nije pripadalo nahiji Rijeka. Za selo Đinovići, koje je kasnije bilo u sastavu Kosijera, i selo Đalci koje će pripasti Ceklinu, nema podataka kojoj su nahiji pripadala. Tačan položaj pojedinih sela u Riječkoj nahiji koja više ne postoje, kao što su Jeksa, Odrin i Seljani, navodi Andrija Jovićević u svom radu o ovoj nahiji. Jovićević je međutim pogrešno zaključio da je Gornje Dobro današnje selo Ceklin, a da je Donje Dobro današnje selo Dobrsko Selo, iako se Gornje i Donje Dobro spominju paralelno sa Cetlinom (današnji Ceklin) u tri deftera iz XVI veka. Ovo je najbolji primer koliko su podaci iz turskih deftera značajni za utvrđivanje ne samo porekla stanovništva, već i položaja određenih naselja, jer čak i Jovićeviću koji potiče iz Riječke nahije određeni podaci nisu bili poznati. Zanimljivo je da se selo Rijeka (današnja Rijeka Crnojevića), po kome nosi naziv ova nahija, uopšte ne navodi na spisku sela za šta ne postoji logično objašnjenje. Da je selo postojalo potvrđuje i to što se među manastirima spominje i manastir u selu Rijeka.

1. Selo Začir (29 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje.

2. Selo Dubovo (14 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje. Jovićević ovo selo navodi kao Dubova.

3. Selo Vignjevići (28 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje.

4. Selo Ismokovići (14 domova): Današnje selo Smokovci u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

5. Selo Dragosalići (21 domova): Najverovatnije je u pitanju današnje selo Šabani u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Dubovo u opštini Cetinje, a prema narodnoj podeli se računa kao deo područja sela Mužovići. Staro prezime Šabana je Dragoslavljević, a Šabanima su prema Jovićeviću tako prozvani jer je jedan od njih ubio Šaban-bega. U ovom selu su popisani Beran Radomana i Vuksan Radomana i najverovatnije se radi o sinovima rodonačelnika Radomana iz Mužovića, tako da je selo Dragosalić verovatno obuhvatalo i to selo. Husić ne navodi položaj ovog sela.

6. Selo Bogute, drugo ime Ljubotin (32 doma): Današnje selo Boguti u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Selo Boguti je obuhvatalo i današnja sela Pačarađe i Prekornica, odnosno istoimena naselja, kao selo Podosmin koje pripada naselju Smokovci. Sva spomenuta naselja su u opštini Cetinje.

7. Selo Mraćelj (9 domova): Današnje selo Mracelji u plemenu Ceklin koje pripada naselju Rijeka Crnojevića u opštini Cetinje.

8. Selo Guša (5 domova): Nekadašnje selo Guši u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Nalazilo se severno od sela Čukovići koje pripada istom naselju.

9. Selo Jeksa (8 domova): Istoimeno napušteno selo u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Nalazi se istočno od sela Čukovići koje pripada istom naselju, a od nekadašnjeg sela je ostala jedino crkva. Ovo selo je 1570. verovatno obuhvatalo i teritoriju sela Dujeva u plemenu Ceklin i istoimenog naselja u opštini Cetinje. Husić pogrešno navodi da je najverovatnije u pitanju današnji lokalitet Basa, nasuprot Riječana.

10. Selo Riječani (8 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

11. Selo Seljani (9 domova): Napušteno selo koje se nalazi između današnjih sela Zaštek, Njive i Poseljani u plemenu Ljubotinj koja pripadaju naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Selo Seljani je obuhvatalo područje spomenuta tri današnja sela. Husić ne navodi položaj Seljana.

12. Selo Grljajani, drugo ime Šišovići (32 doma): Današnje selo Građani u istoimenom plemenu i naselje u opštini Cetinje. Pleme se ranije zvalo Šišovići po istoimenom selu zbog čega pisar navodi i taj naziv. Selu Grljajani su pripadale i sledeće dve izdvojene mahale:

    12.1. Mahala Šišovići (8 domova): Istoimno selo u Građanima koje pripada naselju Gađi u opštini Cetinje.

    12.2. Mahala Gađi (5 domova): Istoimeno današnje selo u Građanima i naselje u opštini Cetinje.

13. Selo Gorne Dobro (42 doma): Današnje selo Dobrsko Selo u plemenu Dobrsko Selo i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

14. Selo Dolne Dobro (12 domova): S obzirom da su sva današnja naselja u okolini Dobrskog Sela takođe imala status sela prema ovom defteru, selo Donje Dobro mora biti neko od manjih sela koja pripadaju većim naseljima. Dolne Dobro bi moglo biti današnje selo Plijevor koje pripada naselju Dobrsko Selo u opštini Cetinje.

15. Selo Cetlin (25 domova): Današnje selo Ceklin u istoimenom plemenu, odnosno naselje Gornji Ceklin u opštini Cetinje čiji zvanični naziv bespotrebno stvara zabunu jer se selo Ceklin deli na Gornji i Donji Kraj.

16. Selo Bokovo (19 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

17. Selo Icvetovići (10 domova): Nije poznat položaj ovog sela.

18. Selo Ulići (26 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

19. Selo Čukovići (8 domova): Današnje selo Čukovići u plemenu Ljubotinj koje je deo naselja Donje Selo u opštini Cetinje.

20. Selo Gorna Beleša (19 domova): Danas postoji selo Peleši u plemenu Ceklin, kao i susedno selo Češljari u istom plemenu u kome se nalazi izvor Peleška Lokva. Istoimena naselja pripadaju opštini Cetinje. Kako se oba sela nalaze na sličnoj nadmorskoj visini, teško je reći koje je je od njih popisano kao Gorna Beleša, a koje kao Dolna Beleša.

21. Selo Dolna Beleša (19 domova): Videti prethodno objašnjenje.

22. Selo Arbanas – Istoimeno selo u plemenu Ceklin koje pripada naselju Jankovići u opštini Cetinje. Međutim, prema ovom defteru se selo Arbanasi delilo na sledeće mahale od kojih se jedna sigurno odnosi na današnje selo Arbanasi:

    22.1. Mahala Istor (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Šinđon u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje, međutim ne navodi bilo kakve argumente za takvo mišljenje.

    22.2. Mahala Lomirapa (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Vrlo je moguće da ima veze sa Lomparima iz Bokova, međutim ovo selo je zasebno popisano. Jovićević navodi da je Radivoje, predak Borozana i Lompara iz Bokova, najpre živeo u Bukoviku u Crmnici, zatim 30 godina u Strugarima u plemenu Ceklin, da bi se konačno preselio u Bokovo. Bukovik je izvan granica nahije Rijeka, tako da postoji mogućnost, ali ne puno verovatna, da je mahala Lomirapa današnje selo Strugari u plemenu Ceklin koje pripada naselju Gornji Ceklin u Podgorici.

    22.3. Mahala Paz (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    22.4. Mahala Lumovići (15 domova): Današnje selo Ljumovići u plemenu Ceklin koje pripada naselju Jankovići u opštini Cetinje. Husić iz nekog razloga nije uspeo da utvrdi položaj ovog naselja iako je prikazano na topografskoj karti 1:25.000.

    22.5. Mahala Petrović (7 domova): Današnje selo Petrovići u plemenu Ceklin koje pripada naselju Očevići u opštini Cetinje.

    22.6. Mahala Dupljač (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

23. Selo Odrin (10 domova): Nekadašnje istoimeno selo u podnožju Odrinske gore koja se nalazi na teritoriji današnjeg naselja Dodoši u opštini Cetinje. Odrinska gora se danas zove Andrijska gora.

24. Selo Prevlaka (9 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

25. Selo Dodoši (11 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

26. Selo Drušići (11 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

27. Selo Piper (15 domova): Današnje selo Piperi u plemenu Dobrsko Selo koje pripada naselju Dobrska Župa u opštini Cetinje.

28. Selo Irvaljaš (13 domova): Današnje selo Rvaši u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

29. Selo Poljičani (21 dom): Najverovatnije je u pitanju selo Obzovica u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Ovo se selo se u defteru iz 1521. godine navodi kao Brajići Poljičani. Pleme Brajići i istoimeno naselje se nalazi južno od Obzovice sa kojom se graniči.

30. Selo Zagora (14 domova): Današnje selo u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Selu Zagora je pripadala i sledeća izdvojena mahala:

    30.1. Mahala Kalah (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić smatra da je pisar izostavio tačkaste znakove i da je ispravno Kaladž ili Kalač, na osnovu čega navodi da se možda radi o “lokalitetu “, a zapravo brdu, Kalačka glavica južno od sela Buronji. To međutim nije moguće jer se to brdo nalazi izvan granica tadašnje nahije Rijeka.

Nahija Cernica

Ovo je jedina nahija koja je obuhvatala ista naselja kao i potonja Crmnička nahija. Teritorijalno je nahija Cernica pak bila nešto veća jer joj je pripadao i manastir Prečista Kom iako je geografski gravitirao tadašnjoj nahiji Rijeka. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radu Jovana Vukmanovića o Crmnici.

1. Selo Karuč (40 domova): Današnje selo Karuči u plemenu Limljani koje pripada naselju Limljani u opštini Bar.

2. Selo Dupili (61 dom): Današnje selo Dupilo u plemenu Dupilo i istoimeno naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    2.1. Mahala Bukovik (22 doma): Današnje istoimeno selo u plemenu Gluhi Do i naselje u opštini Bar.

    2.2. Mahala Hreljići (12 domova): Današnje selo Reljići u plemenu Gluhi Do koje pripada naselju Gluhi Do u opštini Bar. Husić navodi i drugu mogućnost po kojoj bi u pitanju bio zaseok Relja na obali Skadarskog jezera, međutim to nije moguće jer je to područje sela Komarno koje je zasebno popisano na ovom defteru.

    2.3. Mezra Živoder, u posedu stanovnika Hreljića: Napušteno selo Živoderi koje se nalazi iznad današnjeg sela Reljići u plemenu Gluhi Do. Nosi naziv po bratstvu Živoder koje je tu živelo i iselilo se najkasnije početkom XVI veka. Husić nije uspeo da utvrdi tačan položaj ove mezre.

3. Mezra Gluhi Dol, pripada selu Dupilo: Današnje selo Gluhi Do u plemenu Gluhi Do i istoimeno naselje u opštini Bar. Nedoslednošću popisivača, ova mezra je navedena pod zasebnim rednim brojem, a ne pod rednim brojem 2 kao što je to slučaj sa mezrom Živoder, iako je takođe pripadala plemenu Dupilo.

4. Selo Sotonići (50 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Sotonići i naselje u opštini Bar.

5. Selo Orahovo (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Orahovo (koje je deo šireg plemena Podgor) i naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    5.1. Mahala Poljan (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.2. Mahala Mikovići (6 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Orahovo koje pripada naselju Dupilo u opštini Bar, nasuprot narodnoj podeli prema kojoj se vezuje za susedno selo Orahovo.

    5.3. Mahala Baskaći (5 domova): Današnje selo Bastaći koje se zove još i Na Vrh Polja (prema Jovanu Erdeljanoviću) ili Lakovića bregovi (prema Jovanu Vukmanoviću). Naziv Bastaći koristi Pavle Radusinović. Nalazi se u plemenu Orahovo, odnosno na teritoriji naselja Braćeni u opštini Bar. Selo je naziv dobilo po bratstvu Bastaći koje je poreklom iz Pipera, a većinom su se iselili u Rijeku Crnojevića. Ostali su jedino Lakovići koji su njihov ogranak.

    5.4. Mahala Bratin (9 domova): Današnje selo Braćeni u plemenu Orahovo i istoimeno naselje u opštini Bar.

    5.5. Mahala Selekuće (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U prethodnim izvorima se spominje kao Seleve Kuće.

    5.6. Mahala Krušević (8 domova): Današnje selo Kruševica u plemenu Orahovo i istoimeno naselje u opštini Bar.

6. Selo Brčel (40 domova): Obuhvatalo je današnja sela Gornji i Donji Brčeli u plemenu Brčeli, odnosno istoimena naselja u opštini Bar.

7. Selo Trnovo (17 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Dupilo i naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    7.1. Mahala Brljan (7 domova): Nekadašnje selo, a danas zemljište, u plemenu Dupilo koje se nalazi na teritoriji naselja Komarno u opštini Bar.

    7.2. Mahala Komarna (15 domova): Današnje selo Komarno u plemenu Dupilo i istoimeno naselje u opštini Bar.

8. Selo Obotočići (60 domova): Današnje selo Ovtočići u plemenu Podgor i istoimeno naselje u opštini Bar. Pod nazivom Optočić se navodi u izvorima koji su prethodili ovom defteru. Obuhvatalo je i susedno selo Utrg u plemenu Podgor, odnosno istoimeno naselje u opštini Bar koje se do popisa iz 2003. godine zvanično zvalo Utrk iz nepoznatih razloga.

9. Selo Tomići (18 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Brčeli i istoimeno naselje u opštini Bar.

10. Selo Limjan (47 domova): Današnja sela Donji Kraj i Sredina Sela u plemenu Limljani koja pripadaju naselju Limljani u opštini Bar.

11. Selo Boljevići (34 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Boljevići i istoimeno naselje u opštini Bar.

12. Selo Zabes (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Boljevići koje pripada naselju Boljevići u opštini Bar.

13. Selo Godine (27 domova): Današnje selo Godinje u plemenu Boljevići i istoimeno naselje u opštini Bar.

14. Manastir Prečista Kom, pripada Cernici

15. Manastir Svete Gospođe u selu Cetinje

16. Manastir u selu Rijeka

17. Manastir Sveti Nikola drugim imenom Vranjina

Nahija Paštrović

Ova nahija je obuhvatala isto područje kao i pleme Paštrovići. Za razliku od ostalih nahija, popisivač za ovu nahiju daje uvod u kome navodi da nahija formalno pripada Osmanskom carstvu, ali da stanovništvo uz podršku grada Kotora koji pripada Veneciji ne priznaje tursku vlast i odbija da plazi porez. Zbog toga je sandžakbeg Dukađina Kasim-beg odredio porez d 30.000 akči za celu nahiju, tako da popisivač nije obilazio sela, već samo navodi njihova imena. Husić za ovu nahiju nije u fusnoti navodio originalne nazive, niti je pokušao da utvrdi njihov položaj. Većina sela je u potpunosti nepoznata pod nazivima kojima se spominju u defteru.

1. Selo Bečići: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

2. Selo Čukljan: Današnje selo Čučuke u plemenu Paštrovići i istoimeno naselje u opštini Budva.

3. Selo Ljutevići/Lutovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

4. Selo Bilo selo: Nije poznat pololožaj ovog sela.

5. Selo Podbabac: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

6. Selo Demirovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

7. Selo Trešnjevo/Črešnjevo: Nije poznat pololožaj ovog sela.

8. Selo Pokorovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

9. Selo Reževići: Najverovatnije je obuhvatalo područja sela Katun Reževića, Krstac i Rijeka Reževića u Paštrovićima, odnosno istoimena naselja u opštini Budva.

10. Selo Građenići/Gračenići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

11. Selo Poradovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

12. Selo Savunko(vo): Nije poznat pololožaj ovog sela.

13. Selo Klek: Nije poznat pololožaj ovog sela.

14. Selo Palog: Nije poznat pololožaj ovog sela.

15. Selo Buselj: Nije poznat pololožaj ovog sela.

16. Selo Banjci/Banjica: Nije poznat pololožaj ovog sela.

17. Selo Podkosto(?): Nije poznat pololožaj ovog sela.

18. Selo Bila Močva: Nije poznat pololožaj ovog sela.

19. Selo Susan: Nije poznat položaj ovog sela.

20. Manastir Remetić: Nije poznato koji je manastir sa područja Paštrovića ranije nosio ovaj naziv.

21. Selo Drobnići: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

22. Selo Peras sa mahalama: Nije poznat pololožaj ovog sela. Jedino selo koje ima sličan naziv je Perazića Do koje pripada naselju Katun Reževići.

Na kraju spiska popisivač je zabeležio da “pored svih ovih sela, imaju još tri nahije, čija imena sela nisu poznata”. Verovatno je u pitanju greška, te se misli na tri sela, a ne na tri nahije.

Nahija Grbljan sa Donji Grbljan

Nije do kraja razjašnjeno da li se radi o dve nahije koje je popisivač prikazao zajedno jer čine jednu geografsku i plemensku celinu, ili je pak nahija Donji Grbljan bila neka vrsta autonomne oblasti u sastavu nahije Grbljan kako bi se moglo zaključiti na osnovu naziva ove dve nahije. Tek, redni brojevi sela u nahiji Donji Grbljan se nadovezuju na prethodni spisak sela u nahiji Grbljan. “Nahija Grbljan sa Donji Grbljan” je obuhvatala područje plemena Grbalj sem sela Lješevići koje je razgraničenjem sa Venecijom ostalo izvan granica Grblja i Crne Gore, na šta se i popisivač žali govoreći o granici sa Venecijom. Sela Dub i Sutvara koja i geografski i prema narodnoj podeli pripadaju Gornjem Grblju su prema ovom defteru međutim deo nahije Donji Grbljan. Grbalj je u odnosu na sve ostale nahije izdvajao po tome što je imao povlašćen status carskog hasa, a izdvajao se i po tome što su se sela delila na po dva džemata: filurdžijski (vlaški) i tuzdžijski (solarski). Poreske obaveze su se razlikovale za ova dva tipa džemata, pa su tako filurdžije plaćale po jedan dukat godišnje, dok su tuzdžije bile u obavezi da rade u solanama.

– Nahija Grbljan:

1. Selo Naležići: Današnje selo Nalježići u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    1.1. Džemat filuridžija (25 domova)

    1.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

2. Selo Pelinova: Današnje selo Pelinovo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    2.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    2.2. Džemat tuzdžija (19 domova)

3. Selo Šišići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    3.1. Džemat filuridžija (10 domova)

    3.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

4. Selo Prerad: Današnje selo Prijeradi u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    4.1. Džemat filuridžija (20 domova)

    4.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

5. Selo Bratešići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    5.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    5.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

6. Selo Bogosav: Obuhvatalo je područje sela Gorovići u Grblju i istoimenog naselja u opštini Kotor. To se može zaključiti na osnovu toga što se ovo selo navodi nakon Bratešića, a pre Lastve, između kojih se nalaze današnji Gorovići. Dodatnu potvrdu predstavlja i to što je su Gorovići jedino današnje selo koje nije popisano u Gornjem Grblju na ovom defteru pod tim ili sličnim imenom. Kod Bolice se kasnije spominje selo Bogoslalići. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Bigova, ali to nije moguće jer se Bigova nalazi u Donjem Grblju, a ovde je reč o selu u Gornjem Grblju. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    6.1. Džemat filuridžija (12 domova)

    6.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

7. Selo Lastva: Današnje selo Lastva Grbljaska u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Husić spominje netačan podatak da se zapadno od Lastve Grbljaske nalazi selo Lastva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    7.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    7.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

8. Selo Isginište: Današnje selo Svinjišta u plemenu Grbalj koje pripada naselju Prijevor u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeći džemat:

    8.1. Džemat filuridžija (10 domova)

9. Selo Prevor: Današnje selo Prijevor u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Budva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    9.1. Džemat filuridžija (5 domova)

    9.2. Džemat tuzdžija (3 doma)

– Nahija Donji Grbljan:

10. Selo Bjelaš: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    10.1. Džemat filuridžija (8 domova)

    10.2. Džemat tuzdžija (2 doma)

11. Selo Ivranovići: Današnje selo Vranovići u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    11.1. Džemat filuridžija (9 domova)

    11.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

12. Selo Miokovići: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    12.1. Džemat filuridžija (9 domova)

    12.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

13. Selo Grbil: Nije poznat položaj ovog sela. Husić smatra da se ovo selo zapravo zvalo Grbalj za šta ne navodi bilo kakve argumente. Spominje i lokalitet Grbalj istočno od sela Ukropci za koji nije poznato da postoji. Selo Grbil je obuhvatalo sledeća dva džemata:

    13.1. Džemat filuridžija (3 doma)

    13.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

14. Selo Ukropič: Današnje selo Ukropci u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    14.1. Džemat filuridžija (6 domova)

    14.2. Džemat tuzdžija (11 domova)

15. Selo Glavatičići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    15.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    15.2. Džemat tuzdžija (15 domova)

16. Selo Košorani/Kušorani: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    16.1. Džemat filuridžija (6 domova)

    16.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

17. Selo Kovač sa mahalom Biloševine: Današnja sela Kovači i Bjeloševići u plemenu Grbalj koja pripadaju naselju Kovači u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    17.1. Džemat filuridžija (5 domova)

    17.2. Džemat tuzdžija (19 domova)

18. Selo Iklavat: Današnje selo Glavati u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    18.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    18.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

19. Selo Šutići: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    19.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    19.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

20. Selo Višnevo: Današnje selo Višnjevo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor koje je između 1991. i 2003. iz nepoznatih razloga preimenovano u Višnjeva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    20.1. Džemat filuridžija (10 domova)

    20.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

21. Selo Krimoviće: Današnje selo Krimovica u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    21.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    21.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

22. Selo Nuh-hod sa selom Turija: Današnja sela Neodi i Turija u plemenu Grbalj koja pripadaju naselju Krimovice u opštini Kotor.

    22.1. Džemat filuridžija (11 domova)

    22.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

23. Selo Puhovići: Na osnovu naziva mahala izdvojenih mahala može se zaključiti da je u pitanju današnje selo Zagora i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    23.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    23.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

    23.3. Mahala Sutivar: U Zagori se nalazi brdo Sutulija, tako da se ova mahala verovatno nalazila u podnožju tog brda. Husić pogrešno navodi da je u pitanju današnje selo Sutvara iako se pod rednim brojem 25 navodi kao samostalno selo. Mahala Sutivar je obuhvatala sledeća dva džemata:

        23.3.1. Džemat filuridžija (5 domova)

       23.3.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

    23.4. Mahala Gostovići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj koje pripada naselju Zagora opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

        23.4.1. Džemat filuridžija (3 domova)

        23.4.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

24. Selo Dub: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    24.1. Džemat filuridžija (16 domova)

    24.2. Džemat tuzdžija (26 domova)

25. Selo Sutvara: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    25.1. Džemat filuridžija (8 domova)

    25.2. Džemat tuzdžija (14 domova)

Kartografski prikaz nahija i sela

Na sledeće dve karte je prikazana teritorijalna podela vilajeta Crna Gora na nahije i sela prema defteru iz 1570. godine.

Literatura

• Aladin Husić, Crna Gora u defteru Dukađinskog sandžaka iz 1570. godine, Posebna izdanja LI, Državni arhiv Crne Gore / Univerzitet u Sarajevu – Orijentalni institut, Cetinje / Sarajevo, 2017.
• Andrija Luburić, Drobnjaci – pleme u Hercegovini, Beograd, 1930.
• Andrija Jovićević, Zeta i Lješkopolje, Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 23), Srpski etnografski zbornik (knjiga 38), Srpska Kraljevska Akademija, Beograd, 1926.
• Andrija Jovićević, Riječka Nahija, Beograd, Naselja srpskih zemalja (knjiga 7), Srpski etnografski zbornik (knjiga 15), Srpska Kraljevska Akademija, 1911.
• Branislav Đurđev, Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena, Posebni radovi (knjiga 4), Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, Titograd, 1984.
• Zvonimir M. Mijušković, Pleme Pješivci – krajina Stare Crne Gore, Beograd, 1984.
• Ilija J. Peličić, Zapisi o Zeti, Sabor Zete, Golubovci / Beograd
• Jovan Vukmanović, Paštrovići, Cetinje, 1960.
• Jovan Vukmanović, Crmnica – antropogeografska i etnološka istraživanja, Posebna izdanja (knjiga DLXXXIII), Odeljenje drštvenih nauka – odbor za filozofiju i društvenu teoriju (knjiga 1), Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd, 1988.
• Jovan Erdeljanović, Stara Crna Gora, Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 24), Srpski etnografski zbornik (knjiga 39), Srpska Kraljevska Akademija, Beograd, 1926.
• Mitar Pešikan, Zetsko-humska-raška imena na početku turskog doba, Onomatološki prikazi, knj. III, Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Beograd,
• Pavle Radusinović, Naselja Stare Crne Gore – opšti dio, Posebna izdanja (knjiga DLXII), Odeljenje društvenih nauka (knjiga 92), Srpska akademija nauka i umetnosti / Narodna knjiga, Beograd, 1985.
• Pavle Radusinović, Naselja Stare Crne Gore – posebni dio, Posebna izdanja (knjiga DLXII), Odeljenje društvenih nauka (knjiga 92), Srpska akademija nauka i umetnosti / Narodna knjiga, Beograd, 1985.
• Pavle Radusinović, Stanovništvo i naselja Zetske ravnice od najstarijeg do novijeg doba (knjiga prva), NIP “Univerzizetska riječ” / Istorijski institut SR Crne Gore, Beograd, 1991.
• Pavle Radusinović, Stanovništvo i naselja Zetske ravnice od najstarijeg do novijeg doba (knjiga druga), NIP “Univerzizetska riječ” / Istorijski institut SR Crne Gore, Beograd, 1991.