Poginuli Srbi u ratovima u 20. veku iz sela Lakiševine kod Mostara

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Nebojša Bejat

Imena i okolonosti pogibije 28 Srba iz sela Lakiševine kod Mostara, koji su poginuli u Prvom svjetskom ratu (28. 6. 1914. -11. 11. 1918), Drugom svjetskom ratu (6. 4. 1941. – 9. 5. 1945) i Odbrambeno-otadžbinskom ratu (3. 4. 1992. – 21. 11. 1995).

(ŠUPLJEGLAV – 13 poginulih)

ŠUPLJEGLAV (Simo) RISTO

1882 – 1918.

Prisilno mobilisan u Austrougarsku vojsku. Na spomeniku u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ uklesano je da je poginuo u Mađarskoj. Posmrtni ostaci nisu pronađeni. Nijedna fotografija, nažalost, nije sačuvana.

ŠUPLJEGLAV (Pero) MILAN

1914 – 15. 5. 1943.

Sa zetom Ivanišević (Đorđo) Milom (17. 8. 1911 – 16. 5. 1943), iz Nevesinja se preko Podveleža vraćao u Lakiševine. Čobanica bošnjačke nacionalnosti ih je primijetila i obavijestila ustaše, koje su ih zarobile i brutalno izmasakrirale. Milanova sestra i Milina supruga Koviljka (1911 – 2009), na konju ih je dovela u Lakiševine i sahranila u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ. Milan Šupljeglav preminuo je na licu mjesta i na njegovom spomeniku uklesano je da je poginuo 15. 5. 1943. godine, dok je na spomeniku Mile Ivaniševića uklesano je da je poginuo 16. 5. 1943. godine.

ŠUPLJEGLAV (Milan) MIRKO

1923 – 1943.

Bio u partizanima. Poginuo u Bileći, u zasjedi koju su postavile ustaše. U bilećkom kraju, ustaše su bile isključivo bošnjačke nacionalnosti. Hrvata u tom kraju nije bilo. Sahranjen je u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ.

*

U subotu 30. 9. 1944. godine na seoskom lokatitetu Starčine, od strane ustaša strijeljano je 9 Šupljeglava i 5 Ivaniševića. Svi koji su tog dana ubijeni sahranjeni su u zajedničku grobnicu na mjestu strijeljanja. Grobnica je u ljetnim mjesecima ratne 1992. godine, van borbenih dejstava, namjerno oštećena od strane združenih snaga: Hrvatske vojske, Hrvatskog vijeća obrane Hrvatske Republike Herceg – Bosne (HVO) i Hrvatskih obrambenih snaga Hrvatske stranke prava (HOS). U tom periodu rata, u redovima HVO – a i HOS – a, zajedno sa  hercegovačkim Hrvatima, borili su se i hercegovački Bošnjaci.

Nakon završetka rata, grobnica je obnovljena ličnim sredstvima gospodina Marić (Vaso) Danila, rođenog 26. 8. 1938. godine u selu Kosor kod Mostara. Danilova supruga Marić (otac Jovo Šupljeglav) Danica, rođena 29. 10. 1941. godine u Lakiševinama, izrazila je želju za obnavljanjem grobnice jer su među strijeljanim i sahranjenim u grobnicu bili i njen otac Šupljeglav (Branko) Jovo (1917 – 30. 9. 1944) i stric Šupljeglav (Branko) Božo (1924 – 30. 9. 1944).

Imena 9 ubijenih Šupljeglava, u subotu 30. 9. 1944. godine:

ŠUPLJEGLAV (Branko) BOŽO

1924 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Branko) JOVO

1917 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Đorđo) LAZAR

1909 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Đorđo) ĐORĐO

1898 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Đorđo) VLADO

1920 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Đorđo) RISTO

1900 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Đorđo) MANOJLO

1898 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Jovo) RISTO

1900 – 30. 9. 1944.

i

ŠUPLJEGLAV (Ilija) NIKOLA

1912 – 30. 9. 1944.

ŠUPLJEGLAV (Milan) KRSTINJA

1918 – 1944.

Nakon zločina, koji se u Ortiješu i Lakiševinama dogodio u subotu 30. 9. 1944. godine, zbog straha od ustaša, sa poznanikom romske nacionalnosti, islamske vjeroispovijesti, krenula je prema istočnoj Hercegovini u nadi da će pronaći spas. U Podveležu, naseljenom isključivo bošnjačkim stanovništvom, poznanik je prevario, zlostavljao i ubio. Sahranjena je u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ.

*

(IVANIŠEVIĆ – 10 poginulih)

IVANIŠEVIĆ (Tripko) TRIFKO

1885 – ?

Prisilno mobilisan u Austrougarsku vojsku. Mjesto i godina pogibije nikom nisu poznati. Na spomeniku u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ uklesana je godina rođenja. Posmrtni ostaci nisu pronađeni. Nijedna fotografija, nažalost, nije sačuvana.

IVANIŠEVIĆ (Tripko) GRUJO

? – ?

Poginuo u Austrougarskoj vojsci u koju je bio prisilno mobilisan. Godina rođenja, mjesto i godina pogibije nikom nisu poznati. Posmrtni ostaci nisu pronađeni. U Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ nije mu podignut spomenik. Nijedna fotografija, nažalost, nije sačuvana.

IVANIŠEVIĆ (Đorđo) MILE

17. 8. 1911 – 16. 5. 1943.

Sa šurom Šupljeglav (Pero) Milanom (1914 – 15. 5. 1943), iz Nevesinja se preko Podveleža vraćao u Lakiševine. Čobanica bošnjačke nacionalnosti ih je primijetila i obavijestila ustaše, koje su ih zarobile i brutalno izmasakrirale. Milanova sestra i Milina supruga Koviljka (1911 – 2009), na konju ih je dovela u Lakiševine i sahranila u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ. Milan Šupljeglav preminuo je na licu mjesta i na njegovom spomeniku uklesano je da je poginuo 15. 5. 1943. godine, dok je na spomeniku Mile Ivaniševića uklesano je da je poginuo 16. 5. 1943. godine.

Imena 5 ubijenih Ivaniševića, u subotu 30. 9. 1944. godine:

IVANIŠEVIĆ (Marko) DANILO

1878 – 30. 9. 1944.

IVANIŠEVIĆ (Marko) ĐORĐO

1876 – 30. 9. 1944.

IVANIŠEVIĆ (Đorđo) ČEDOMIR

1919 – 30. 9. 1944.

IVANIŠEVIĆ (Trifko) GOJKO

1910 – 30. 9. 1944.

i

IVANIŠEVIĆ (Jovo) RISTO

1915 – 30. 9. 1944.

IVANIŠEVIĆ (Đorđo) SPASO

16. 9. 1921 – 6. 4. 1945.

Dana 6. 4. 1945. godine, poginuo u partizanima u sarajevskom naselju Blažuj (uklesano na spomeniku) u borbi protiv Nijemaca i njihovih saradnika, jedan dan prije partizanskog oslobođenja Sarajeva. Sahranjen je u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ.

IVANIŠEVIĆ (Danilo) DRAGAN

25. 12. 1955 – nestao 24. 4. 1992.

Dana 24. 4. 1992. godine, na Veliki Petak, prisustvovao vjerskom obredu služenom u Srpskoj pravoslavnoj crkvi Svete Trojice u naselju Bjelušine u Mostaru, koje se nalazi na lijevoj obali rijeke Neretve, koja je u tom periodu rata bila pod kontrolom Jugoslovenske narodne armije, odnosno Srba. Poslije završetka vjerskog obreda, otišao je u svoj stan koji se nalazio na desnoj obali rijeke Neretve, koja je bila pod kontrolom zdrženih snaga: Hrvatske vojske, Hrvatskog vijeća obrane Hrvatske Republike Herceg – Bosne (HVO) i Hrvatskih obrambenih snaga Hrvatske stranke prava (HOS), nakon čega je nestao. U tom periodu rata, u redovima HVO – a i HOS – a, zajedno sa hercegovačkim Hrvatima borili su se i hercegovački Bošnjaci. Da li su ubice pripadale nekoj vojnoj formaciji nikom nije poznato. Jedan od ubica ispovidio se lokalnom rimokatoličkom svešteniku, kojem je opisao način ubistva vatrenim oružjem i saopštio na kojoj je lokaciji u selu Grabova Draga u opštini Široki Brijeg, kamenjem zatrpano tijelo. Nakon završetka rata, rimokatolički sveštenik došao je u Trebinje i prenio podatke roditeljima pokojnog Dragana koji su nakon identifikacije posmrtne ostatke prenijeli u porodičnu grobnicu u Srpskom pravoslavnom groblju Ortiješ. Da li su pored građana hrvatske u ubistvu učestvovali i građani bošnjačke nacionalnosti, nikom nije poznato. Da li je Ivanišević (Danilo) Dragan ubijen na dan nestanka ili kasnije, takođe nikom nije poznato.

*

(BRATIĆ – 2 poginulih)

BRATIĆ (Đorđo) PETKO

18. 11. 1950 – 14. 8. 1992.

Rođen u selu Ulog u opštini Kalinovik. Dana 14. 8. 1992. godine poginuo u Vojsci Republike Srpske u bunkeru na brdu Osmar iznad sela Gojšina na trebinjskom ratištu, u borbi protiv Hrvatske vojske. Smrt je nastupila kao posljedica dejstva neprijateljske ručne bombe. Sahranjen je u selu Batkovići u opštini Nevesinje. Posthumno je odlikovan Ordenom Milana Tepića.

BRATIĆ (Milinko) SLAVKO

20. 7. 1947 – 3. 6. 1995.

Rođen u selu Pločnik u opštini Kalinovik. Dana 3. 6. 1995. godine poginuo u Vojsci Republike Srpske na lokalitetu Sveta gora u Podveležu prilikom izvršavanja ratnog zadatka izviđanja položaja bošnjačke Armije Republike Bosne i Hercegovine. Smrt je nastupila kao posljedica dejstva neprijateljskog snajpera. Sahranjen je u Nevesinju. Posthumno je odlikovan Medaljom zasluga za narod.

*

(ZIROJEVIĆ – 1 poginuli)

ZIROJEVIĆ (Svetko) DRAGAN

24. 8. 1961 – 23. 7. 1995.

Rođen u selu Pločnik u opštini Kalinovik. Dana 23. 7. 1995. godine u specijalnoj jedinici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske poginuo na brdu Kragujevac u opštini Trnovo na borbenom zadatku čiji je cilj bio vraćanje zauzete teritorije od strane bošnjačke Armije Republike Bosne i Hercegovine. Sahranjen je u Nevesinju. Za života je odlikovan Orednom Karađorđeve zvijezde i Ordenom Miloša Obilića. Posthumno je odlikovan Orednom Karađorđeve zvijezde trećeg reda.

*

(JEREMIĆ – 1 poginuli)

JEREMIĆ (Sreto) NENAD

17. 2. 1973 – 9. 7. 1992.

Rođen u selu Slivlja u opštini Gacko. Dana 9. 7. 1992. godine poginuo u Vojsci Republike Srpske na lokalitetu Merdžan glava u Podveležu u borbi protiv združenih snaga: Hrvatske vojske, Hrvatskog vijeća obrane Hrvatske Republike Herceg – Bosne (HVO), Hrvatskih obrambenih snaga Hrvatske stranke prava (HOS) i bošnjačke Armije Republike Bosne i Hercegovine. Smrt je nastupila kao posljedica dejstva neprijateljske granate. Sahranjen je u rodnim Slivljima. Posthumno je odlikovan Medaljom za hrabrost.

*

(ŠAKOTA – 1 poginuli)

ŠAKOTA (Hrabren) NIKOLA

21. 2. 1963 – 29. 6. 1992.

Rođen u Mostaru, porijeklom iz sela Kozice u opštini Stolac. Dana 29. 6. 1992. godine poginuo u Vojsci Republike Srpske na lokalitetu Patkovići u Podveležu u borbi protiv združenih snaga: Hrvatske vojske, Hrvatskog vijeća obrane Hrvatske Republike Herceg – Bosne (HVO), Hrvatskih obrambenih snaga Hrvatske stranke prava (HOS) i bošnjačke Armije Republike Bosne i Hercegovine. Smrt je nastupila kao posljedica dejstva neprijateljske ručne bombe. Sahranjen je u Nevesinju. Posthumno je odlikovan Ordenom Njegoša trećeg reda.

*

SUBOTA 30. 9. 1944. GODINE, NAJTRAGIČNIJI DAN U ISTORIJI SRBA  IZ SELA LAKIŠEVINE KOD MOSTARA

U subotu 30. 9. 1944. godine, ustaše su prema Lakiševinama i susjednom selu Ortiješ krenule iz pravca susjednih sela: Buna, Gnojnice i Dračevice sa ciljem da likvidiraju sve muškarce starije od 15 godina. Muškarce iz Lakiševina planirali su da likvidiraju na seoskom lokalitetu Starčine u Lakiševinama, a muškarce iz Ortiješa na seoskim  lokalitetima: Dekovača i Luke, na obali rijeke Neretve u Ortiješu. Plan vezan za izvršenje ovog zločina bio je usaglašen na sastancima održanim na Buni i u Ortiješu u dijelu sela gdje žive Bošnjaci.

Pošto su Lakiševine znatno manje od Ortiješa, tamošnje ljude su lakše pohvatali i odveli ih na seoski lokalitet Starčine gdje su strijeljali ukupno 14 ljudi: 9 Šupljeglava i 5 Ivaniševića.

Strijeljanje su preživjeli: ŠUPLJEGLAV (Boško) DUŠAN (10. 11. 1887 – 26. 4. 1967), ŠUPLJEGLAV (Đorđo) MILAN (22. 9. 1888 – 3. 9. 1975) i ŠUPLJEGLAV (Pero) ALEKSA (12. 3. 1926 – 27. 10. 1999). Kada su ustaše završile strijeljanje, ranjeni su ostali ležeći kao da su mrtvi. Čuli su o čemu ustaše međusobno razgovaraju. Preživjele su izliječili italijanski ljekari. Nakon završetka rata, o zločinu koji su preživjeli, nisu svjedočili pred nadležnim sudom.

Mali broj ustaša odgovarao je pred nadležnim sudom, ali nisu odgovarali svi koji su bili odgovorni za ovaj zločin. Oni koji su osuđeni, nisu dobili odgovarajuće kazne.

Pored ustaša Bošnjaka iz Ortiješa i Hrvata i Bošnjaka iz susjednih sela: Buna, Gnojnice i Dračevice, u zločinu nad Srbima iz Lakiševina i susjednog sela Ortiješ, učestvovali su i ustaški ekstremisti hrvatske i bošnjačke nacionalnosti iz drugih dijelova Hercegovine.

Posebno treba da se istakne da su pojedini Hrvati s Bune i pojedini Bošnjaci iz Ortiješa, rizikujući sopstvene živote, upozoravali Srbe da će se zločin desiti. Većina Srba im nije vjerovala jer su smatrali da ni za šta nisu krivi. Pojedine ustaše, među kojima su bile i  pojedine komšije Bošnjaci iz Ortiješa, nisu dozvolili da se ubijaju srpske žene. Dio muškaraca koji se spasio, ozbiljno je shvatio upozorenja pojedinih Hrvata s Bune i pojedinih Bošnjaka iz Ortiješa, pa je pobjegao iz Lakiševina, dio je imao sreću da taj dan ne bude u Lakiševinama, a dio se vješto sakrio i imao sreću da ih ustaše ne pronađu. U Ortiješu, na Zadružnom domu, bila je podignuta spomen – ploča na kojoj nisu bila uklesana imena svih poginulih Srba iz Lakiševina i Ortiješa, već samo jednog broja. Na toj spomen – ploči bila su uklesana imena Srba iz Lakiševina koji uopšte nisu živjeli u Lakiševinama, već u Mostaru, a vodili su porijeklo iz Lakiševina. Dom je u ljetnim mjesecima ratne 1992. godine miniran od strane združenih snaga: Hrvatske vojske, Hrvatskog vijeća obrane Hrvatske Republike Herceg – Bosne (HVO) i Hrvatskih obrambenih snaga Hrvatske stranke prava (HOS). U tom periodu Odbrambeno – otadžbinskog rata (3. 4. 1992 – 21. 11. 1995), zajedno sa hercegovačkim Hrvatima, u redovima HVO – a i HOS – a, borili su se i hercegovački Bošnjaci. Na mjestu gdje je prije rata bio Dom, danas je privatna kuća građanina hrvatske nacionalnosti.

Godine 2016. sredstvima Vlade Republike Srpske na novoj lokaciji, pored Srpskog pravoslavnog groblja Ortiješ, izgrađen je novi  dom, koji nosi naziv Društveni dom.

U ljetnim mjesecima ratne 1992. godine zapaljene su sve srpske kuće u Lakiševinama. U kućama su izgorile skoro sve fotografije poginulih Srba iz Lakiševina u Drugom svjetskom ratu (6. 4. 1941 – 9. 5. 1945).

Lakiševine, koje su se nekad zvale Selišta, vijekovima su bile u sastavu Ortiješa. Nakon Drugog svjetskog rata (6. 4. 1941 – 9. 5. 1945) postale su zasebno selo.

Na ustupljenim podacima, moralnoj, logističkoj podršci i strpljenju, autor srdačno zahvaljuje svim Srbima iz sela Ortiješ kod Mostara i svim potomcima poginulih Srba iz sela Lakiševine kod Mostara, čiji su članovi porodica poginuli u: Prvom svjetskom ratu (28. 6. 1914 – 11. 11. 1918), Drugom svjetskom ratu (6. 4. 1941 – 9. 5. 1945) i Odbrambeno – otadžbinskom ratu (3. 4. 1992 – 21. 11. 1995).

Maj 2018. godine