Poreklo i bratstva plemena Nikšića

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Nebojša Babić

Nikšići su pleme Stare Hercegovine, koje je u jednom razdoblju nastanjivalo oblast srednjevekovne župe Onogošt, kasnije po njima nazvanu Nikšići, i to Nikšićko polje – okolinu starog grada Onogošta, kasnije Nikšića, oblast Trebjesa na jugu od grada Nikšića i župu na istok od grada, kasnije po njima nazvana Župa Nikšićka.

Tokom turske okupacije koja je u ovoj oblasti trajala oko 400 godina, stanovništvo Polja će se u najvećem broju iseliti, u 18. veku iseliće se i Trebješani, a jedino će stanovništvo Župe u većem delu ostati u svojoj oblasti. Otud je razumljivo da mnogi rodovi u drugim krajevima Crne Gore, Hercegovine i naročito Srbije vode poreklo od iseljenih Nikšića.

Prema predanju zabeleženom kod većeg broja autora, rodonačelnik plemena Nikšića u Staroj Hercegovini je grbaljski ban Vladimir, drugim imenom poznat i kao Ilijan. Bio je plemićkog roda. Prema predanju, oženio je kćer zetskog kralja Vukana Nemanjića, Jevrosimu. Jevrosima nije ličnost poznata istoriji. Za Vukana se zna da je imao tri sina, a nepoznato je da li je imao kćeri. S obzirom da nikšićko predanje uvek govori kako je Ilijan oženio sestru zetskog kralja Stefana Vukanovog, jasno je da se to venčanje dogodilo nakon Vukanove smrti, oko 1208. godine, ali i posle 1216. godine, kada je kralj Radoslav prognao sa vlasti starijeg Vukanovog sina Đorđa, te je kraljevsku vlast u Zeti sprovodio Stefan Vukanov. Imajući u vidu da je Vukan, kao najstarije dete Nemanje i Ane, rođen oko 1150. godine, Jevrosima bi mogla biti rođena krajem 12. veka, pa u to razdoblje treba smestiti i vreme rođenja bana Vladimira Ilijana, rodonačelnika Nikšića. Međutim, prema „Kazivanjima starih Trebješana“[1], Jevrosima je bila kćer, a ne sestra kralja Stefana, što pomera i vreme rođenja kako njenog, tako i Nikšinog (oko 1230. godine). U svakom slučaju, i jedna i druga verzija potvrđuju sva zabeležena predanja koja govore da je Nikša bio prisutan podizanju Manastira Morača (1852. godine, u kojem se prema nekim navodima kasnije i „zapopio“[2]).

Rovinski je o ovom predanju zabeležio:

„Najstariji poznati predak Rovčana je ban Milutin, koji je živeo u mestu Krtole (na jugu Tivatskog zaliva) negde krajem XII ili početkom XIII veka. Ban Milutin je imao sina Ivaniša, koji ga je i nasledio. Ban Ivaniš Milutinov je živeo sa porodicom u Grblju (Boka Kotorska), i imao je dva sina: Ilijasa i Vladimira, u narodu poznatog kao Ilijan, koji je takođe ziveo u Grblju … Vojvoda Vladimir Ilijan Grbljanin se oženio Jevrosimom Vukanovom, sestrom (dukljanskog) kralja Stefana Vukanovog Nemanjića a unukom Stefana Nemanje. Ilijan kao plemić i predstavnik Grblja, bio je na usluzi Nemanjićima, pa je taj kraj zajedno sa gradom Kotorom, jedno vreme uživao autonomiju u državi Nemanjića. Zahvaljujući stečenom poverenju, došlo je i do braka sa Jevrosimom, u kome su se rodili Nikša i Branlusta. Iz narodnih legendi i nekih istorijskih izvora, može se zaključiti da je vojvoda Ilijan na kraju izigrao to poverenje učestvujući, ili čak organizujući jednu od brojnih buna u Zeti protiv vlasti Nemanjića. Buna je slomljena, a vojvoda Ilijan je najverovatnije pogubljen. Nikša, Ilijanov sin, je bio bolje sreće od svog oca (drugi Ilijanov sin Branlusta se slabo pominje, i verovatno je umro ne ostavivši potomstvo). Nikšu, koji je još bio dete, usvojili su i odgojili njegovi rođaci, Nemanjići. O Nikši postoje mnoge legende; ostavio je brojno potomstvo i ostao u uspomeni naroda čitave Stare Hercegovine i Crne Gore (od Nikše potiču plemena Trebješana, Župljana, Rovčana i onih u Potarju). Ali, te legende, koje dolaze iz raznih plemena Crne Gore, nikako ne mogu da se slože oko vremena u kojem je Niksa živeo. Neke legende ga smeštaju u doba vladavine dukljanskog kralja Stefana Nemanjića (podigao manastir Moraču 1252. godine), dok je u drugim on učesnik ubistva bana Ugrena, u drugoj polovini XIV veka.“[3]

Predanje o poreklu Nikšića iz Grblja i od Nemanjića u ženskoj liniji, zabeležili su mnogi etnografi: Dimitrije Georgijević Tirol („Kazivanja starih Trebješana“, 1842), Nićifor Dučić („Narodno predanje o Nikšićima”, 1892), Radoje Uskoković („Iseljeni Nikšići”, 1924), Andrija Luburić („Pleme Nikšići”, 1935), Petar Šobajić („Nikšić“, 1938), Milan Peković („Nikšićka Župa“, 1974), Slobodan Raičević („Spomenici u staroj župi Onogošt“, 1992) i dr.

Ono što može da zbuni su navodi da je poreklo Nikšića iz Grblja, a da se kao mesto Nikšinog rođenja i njegove crkve zadužbine posvećene Svetom Luki nalazi u središnjem delu Krtola (današnji Radovići). Grbalj i Krtoli nikad nisu činili celinu u administrativno-teritorijalnom smislu. Grbalj je uvek bio zasebna župa sa svojim statutom i privilegijama, dok su Krtoli bili deo Miholjskog zbora, nekolicine bokeljskih opština okupljenih oko Manastira na Prevlaci (nekadašnjeg sedišta Zetske episkopije). No, to što je rodonačelnik Nikša bio Grbljanin po poreklu, ne znači da nije mogao imati posed u Krtolima.

Sva predanja vezana za Nikšiće govore o Grblju kao matici plemena. U Krtolima na poluostrvu Luštica, u selu Gošići, postoji crkva Svetog Luke, sagrađena još u 5. veku, po kojoj su, navodno, preci Nikšića, uzeli Lučindan za slavu. Nedaleko odatle, u Nikovićima nalazi se lokalitet – uzvišenje, poznat kao “Nikšina glavica”, gde je, prema predanju Krtoljana, mesto Nikšinog rođenja. „Odatle su se, po predanju, naselili Nikšići u Crnoj Gori“.[4]

O mogućoj vezi Nikšića sa Primorjem pisao je i Vukmanović u svom radu o Paštrovićima[5]: „Danas narodno predanje zna samo da su ovdje bili stari Nikšići i na njih je očuvana uspomena u nekim topografskim imenima (Kastio Nikšićki, Zemlja Nikšić i Nikšić Ulica)… Nikšići se u XV vijeku pominju i u Paštrovićima kao stočari i zemljoradnici. Na Brdima, planinskom naselju, bili su poznati kao stočari, a ponegdje kao kmetići i pominju se još kao kupci zemlje“. 1437. godine u jednom dokumentu se pominje Jurek Nikšić, a 1441. godine braća Nikšići iz Paštrovića – Jurko (verovatno onaj isti, Jurek), Dragoš i Lerko[6]. Danas je teško utvrditi da li se radi o pripadnicima plemena Nikišića, ili možda nekog izumrlog paštrovskog bratstva, dok bi se u slučaju pobrojane trojice braće moglo raditi i o patronimu, od oca Nikše, koji i ne mora biti pripadnik plemena Nikšića.

Nikšu Ilijanovog ne treba mešati sa vojvodom Nikšom od kojeg su Nikšići i Gojakovići u Rovcima. Naime, ovaj drugi Nikša je savremenik onogoškog bana Ugrena, kojeg je ubio Nikšin sin Gojak. Gojakovi unuci su popisani u turskom defteru za Hercegovinu iz 1477/78. godine[7], što se uklapa u pomen bana Ugrena na početku 15. veka, kao i u narodno predanje po kojem je Ugrena ubio Gojak Nikšin, a zatim pobegao u nepristupačnu oblast Rovca, gde se od njega kasnije razvilo brojno potomstvo. „U istorijskim izvorima pominje se 1401. godine Ugren (Radinović) koji je kupio carinu na Onogoštu. Izgleda da je taj Ugren bio jedan od posljednjih župana u Onogoštu iz njegova roda starosjedilaca“.[8] Ove pojedinosti ukazuju da je Gojak živeo krajem 14. i u prvoj polovini 15. veka, a njegov otac Nikša je mogao biti rođen sredinom i živeti u drugoj polovini 14. i prvoj polovini 15. veka. Ovaj pozniji Nikša je potomak Nikše Ilijanovog, po kome je (i verovatno ne samo on, nego i još neki predak između njih) i nosio ime.

Postavlja se pitanje po kojem Nikši nosi ime pleme Nikšića. Činjenice ukazuju da je naziv Nikšići stariji od ovog poznijeg vojvode Nikše koji se nastanio u Onogoštu. Naime, najstariji zabeleženi pomen vlaha Nikšića je iz 1399. godine[9] u pismu koji su Dubrovčani pisali Jeleni Balšić u vezi pritužbe vlaha Nikšića („vlasi Nikšiki“) da im je Bogčin Korjenić u Ljutoj uzimao carinu kad su išli u Dubrovnik ili Kotor. Dakle, vlasi Nikšići su 1399. godine već oformljena zajednica (ratnička družina, katun, pleme) koja živi u području tadašnje Onogoške župe. Kako smo, prema drugim relevantnim vremenskim odrednicama, zaključili da je Nikša, otac Gojakov, rođen sredinom 14. veka[10], nemoguće je da za samo 50-ak godina on ima tako brojno potomstvo da se oni nazivaju po njemu – Nikšići, u smislu veće zajednice istorodnih potomaka nekog Nikše. U prilog ovoj pretpostavci ide i postojanje Nikšića u Polimlju, koji su sredinom 15. veka već toliko brojni da se po njima zove vlaška nahija.

Najverovatnije objašnjenje postojanja Nikšića u Polimlju i Potarju[11] krajem srednjeg veka je da su oni ogranak Nikšića koji su se sredinom 14. veka pojavili u Onogoštu, tu verovatno došavši iz Primorja, te se jedan deo plemena pomerio na istok i tamo trajno nastanio. Dosadašnja genetska istraživanja ne potvrđuju ovu vezu, s obzirom da svi do sada testirani koji imaju poreklo od polimsko-potarskih Nikšića, nisu naročito genetski bliski ostalim Nikšićima. Naime, i pored toga što su i jedni i drugi nosioci haplogrupe I2a PH908, genetska bliskost ove dve grupe Nikšića potiče od predaka još iz ranog srednjeg veka, tako da se ne može izvući zaključak da su i oni potomci Nikše koji je živeo u 13. veku. Moguće rešenje ove zagonetke je da je deo Nikšića bio samo glavarski sloj kod polimsko-potarskih Nikšića, koji je katunu dao i ime, dok su ostali njegovi pripadnici bili drugačijeg porekla. Žarko Šćepanović[12] i Bogumil Hrabak[13] smatraju da su Nikšići bili na Tari krajem 14. veka, gde su stupili u vezu s nadirućim Turcima, te da su još 1399. godine bili „stabilizovani“ na Tari. Raniji naziv oblasti – Brskovo, sa uspostavljanjem turske vlasti zameniće se nazivom vlaha Nikšića, pod turskom vlašću – Nahija vlaha Nikšića (Nikşiçler) popisana u popisu krajišta Isa-bega Ishakovića iz 1455. godine, a zatim i u ostalim turskim popisnim dokumentima sve do 1550. godine.

U jednom dubrovačkom dokumentu iz 1355. godine, između ostalih lica, pominju se i izvesni Vitoje i Ninko Nikšići iz Onogošta[14]. Radonja Ninković od Nikšića (de Nichsich), koji se pominje u mletačkom dokumentu iz 1399. godine, možda bi mogao biti sin Ninka Nikšića.

Nikšići su se u Onogošku župu doselili najverovatnije sredinom 14. veka, a ako se uzme da su dvojica pomenutih braće Nikšića 1355. godine stanovnici Onogošta i plemenski Nikšići, a ne sinovi nekog drugog Nikše[15], onda njihov dolazak u Onogošku župu pada verovatno i ranije. Tu će se ovo pleme umnožiti, pritom potiskujući starinačke rodove, istovremeno zaposedajući njihova naselja, dok nisu sasvim preovladali, u tolikoj meri da se oblast prema njima počinje nazivati – Nikšići, i to počev još od 1477. godine. Tokom 16. veka, oblast (župa) se još uvek naziva Onogošt, a početkom 17. veka još postoje naporedo oba naziva – Onogošt i Nikšići[16], da bi tokom 17. veka naziv Onogošt bio istisnut pred plemenskim nazivom. Kasnije, kad bude, od strane Turaka, zasnovan grad na mestu ranije tvrđave Onogošt (oko 1700-1702. godine), on će biti prozvan jednostavno – Nikšić, s obzirom da se nalazio u sred nikšićkog područja.

U turskom defteru za Hercegovinu iz 1477. godine[17], popisana je i nahija Gračanica, sa naznakom „drugi naziv Nikšići“. Vojvoda nahije je Batrić, a osim njegovog popisano je još 20 domova u džematu. Ako uzmemo kao tačno predanje da su sinovi Nikšini ubili bana Ugrena početkom 15. veka, što ukazuje da su oni tada bili odrasli ljudi, popisani Nikšići bi mogli biti njihovi unuci i praunuci. Zanimljivo je da se među popisanima javljaju dvojica sa naznakom „sin Nikše“ (Paskaš i Vladko), što ukazuje da je i dalje ime Nikša bilo zastupljeno među Nikšićima.

No, verovatno ovo nije konačan broj Nikšića u ovom kraju oko poslednje četvrti 15. veka. Sigurno su neki Nikšići tada živeli i u drugim okolnim nahijama. Kao mogući dokaz za to je i lično ime Nikša koje se javlja na više mesta u defteru i u nahijama Rudine, Riđani[18] i Piva, kao i činjenica da se, kao jedno od mesta gde zimi borave Nikšići navodi i Velimlje (u Banjanima), što je znatno na zapad od Nikšića i van područja koje se tradicionalno smatra nikšićkim.

Nikšiće bi trebalo tražiti i u Nahiji Onogošt, gde je popisan džemat Milike (ili Milka) Vojihninog sa ukupno 11 domova. Među popisanima su izvesni Stanoje sin Ozrihne i Oliver sin Ivke. U oblasti plemena Nikšića kasnije nalazimo sela Ozriniće i Liveroviće. Možda su dobila nazive po navedenima Ozrihni i Oliveru.

Pod Nikšićima u plemenskom smislu, smatraju se sledeći ogranci: Nikšići u Župi Nikšićkoj, Trebješani u selima Nikšićkog polja i njihov znatan deo naseljen u Uskocima, Rovčani – Gojakovići i Polimsko-potarski Nikšići.

Svima je zajednička slava – Lučindan. Prema Uskokoviću „svi Nikšini potomci slave Lučindan i preslavljaju Petrovdan.”[19] Gojakovići u Rovcima imaju različitu prislužbu u odnosu na ostale Nikšiće – Markovdan.

Kako je navedeno, rovački Nikšići[20] potiču od Nikšinog sina Gojaka, koji se, nakon ubistva bana Ugrena[21], sklonio u Rovca, u teško pristupačan kraj na desnoj obali reke Mrtvice, nedaleko od njenog ušća u Moraču. Od njegova četiri sina u Rovcima će kasnije narasti veliko bratstvo Gojakovića, koje se deli na uža bratstva: Bulatoviće (Bulatovići, Minići, Tapuškovići), Vlahoviće (Vlahovići, Selići), Srezojeviće (Ilinčići) i Šćepanoviće (Šćepanovići, Draškovići, Bećkovići)[22]. Od Gojakovića su i Popovići (Kolašin) i Novakovići i Puletići (Lipovo), a od jednog Gojakovića koji se doselio iz Rovca kod plemenika u Župu (selo Dučice), kasnije se razvilo nekoliko bratstava u Župi, i to: Vujinovići, Jokići, Kostići i Miličići.

Glavni deo plemena Nikšića su Nikšići naseljeni u srednjevekovnoj župi i gradu Onogošt, kasnije kraj i grad nazvan upravo po njima – Nikšić. Oni potiču od četvorice sinova Nikšinih: Radoslava, Milutina, Vladimira i Gezimira[23] (od petog, Gojaka, su Rovčani).

Prema plemenskom predanju, Vladimira je Nikša uputio u Grbalj (ili, pre, u Krtole?), gde su imali porodično imanje. Ne zna se koji bi rodovi u Grblju mogli poticati od njega, ukoliko ih uopšte ima. Za jedan rod se može pretpostaviti da potiču od ovih grbaljskih Nikšića, a to su Miletići koji su se kasnije doselili iz Grblja u Župu (selo Vasiljevići). Na prisustvo Nikšića u ovom delu Boke najverovatnije ukazuje i rezultat Babovića iz Radovanića na Luštici, koji su starinačka luštička porodica[24], a kod kojih je utvrđena haplogrupa I2a PH908[25], pri čemu utvrđeni haplotip ne stoji tako daleko od nikšićkog. Raičević[26] među Nikšiće računa i vojvodu Đuraša „za kojeg se veli da je živio u selu Krtolama u Župi. O njemu se pripovijeda daje bio oženjen kćerkom Ivan-bega Crnojevića“. Na poluostrvu Luštica u Boki (i to upravo u selu Radovanići!) postoji bratstvo Đuraševića čije predanje tvrdi da potiču od Đuraša Vrančića, velmoža kralja Stefana Dečanskog. U Krtolima postoji selo Đuraševići, koje se, kao i veći deo Krtola, u 14. i 15. stoleću nalazilo u posedu Đuraša Ilića, unuka Đuraša Vrančića i rodonačelnika Đuraševića, od čije jedne grane potiču Crnojevići[27].

Bratstvo Matijaševića iz Dragovoljića kod Nikšića za sebe takođe tvrde da su od Vladimira Nikšinog.

Isprva su Nikšići naseljavali Onogoško (kasnije Nikšićko) polje u okolini tvrđave, pa i nakon pada tvrđave u turske ruke (1465). No, nakon ustanka vojvode Grdana Nikšića krajem 16. veka i tokom tursko-mletačkih ratova 17. veka, većina stanovništva se pomerila prema drugim, nešto skrovitijim oblastima.

Veći deo Nikšića se nastanio u Župi kod Onogošta (kasnije Župa Nikšićka, na jugoistok od Nikšića), i to su potomci Milutina i Gezimira Nikšinih[28].

Liverovići

Od Milutina je veliko bratstvo Liverovići[29] (u selima Liverovići, Oblatno, Bastasi, Carine, Jugovići i Dragovoljići), koje se deli na rodove: Boškovići, Dakovići, Dačevići, Ivanovići, Jaridići[30], Jovanovići i njihov ogranak Mandići, Maksimovići, Mitrovići, Nikolići, Pekovići i Ćipranići.

Potomci Gezimira (u selima Zagrad, Kuta, Bjeloševina, Morakovo i Vasiljevići) se dele u nekoliko grupa:

Prvu grupu čine rodovi: Đilasi, Đurovići, Kneževići, Popovići i Čvorovići.

Drugu: Bezmarevići, Bečanovići, Bojovići, Kneževići, Laketići i Raškovići. Od Bečanovića je u Župi bio rod Spaića, koji su se 1712. godine iselili u Prošćenje kod Mojkovca, gde se razgranaju na Vidakoviće, Kršikape, Miniće i Pavloviće, od kojih neki pređu u Drobnjak[31]. Od Bojovića su Buškovići u Vranjini na Skadarskom jezeru i u Kurilu u Zeti[32]. U ovu granu Nikšića se često svrstavaju i Krulanovići, ali oni su Nikšići samo po ženskoj liniji[33].

Treća grana su Šundići[34] i njihovi ogranci Jokovići, Mirkovići i Ostojići.

Četvrta grana Gezimirovih potomaka je veliko bratstvo Vasiljevića, koje se deli na rodove: Mitrovići, Mićkovići, Pavlovići, Perišići, Pindovići, Popovići, Stojanovići i Ćirakovići.

Od župskih Popovića potiče poznata kuća nikšićkih muslimana – Ferizović, prema predanju Župljana – od Todora Popovića kojeg su u detinjstvu oteli Turci i poturčili ga, davši mu ime Feriz. Kada je odrastao, Feriz se vratio u Župu i nastanio među Popovićima. Njegovi potomci – Ferizovići su mirno živeli među pravoslavnim Župljanima, znajući da su istog porekla. Međutim, 1805. godine, nagovoreni od Cetinja, Župljani su isterali Ferizoviće, te oni pređu u Nikšić. Ferizovići su bili ugledna nikšićka kuća, uvažavana i od muslimana i od pravoslavnih. Nakon oslobođenja Nikšića, 1877. godine, svih deset domova Ferizovića iselilo se u Sarajevo i Podgoricu, gde ih i danas ima. Na Bošnjačkom DNK projektu postoji rezultat testiranog Ferizovića, kod koga je utvrđena haplogrupa I2a PH908, što ukazuje da je predanje da su Ferizovići poturčeni Nikšići po svoj prilici tačno.

Vremenom, Nikšići su naselili i Lukovo, kraj severoistočno od Nikšića (trebješki Vojvodići), međutim nakon podizanja novog utvrđenog grada Nikšića početkom 18. veka, Lukovo je, isto kao i veći deo Nikšićkog polja, zapustelo.

Trebješani su potomci Radovana Nikšinog, koji se nastanio u Trebjesi, u području istoimenog brda na istok od Nikšića. „Trebjesom se sada zove samo jedna velika glavica kod grada Nikšića (Onogošta). Ranije se Trebjesom nazivalo i jedno naselje ispod nje. To je naselje raseljeno 1789. godine. U najstarije doba Trebjesom se zvao deo Nikšićskog Polja, koji je južno od tvrđave Onogošta i glavice Trebjese. Na tome su zemljištu danas sela: Ozrinići, Kličevo, Kunak, Bršno, Prijespa, Gudelja i Straševina“.[35] Nakon dve razure Trebjese od strane nikšićkih Turaka (1711. i 1789. godine) većina Trebješana se konačno iselila iz svoje matične oblasti. Veliki deo Trebješana se 1789. godine naselio najpre u Bjelopavlićima, a kasnije prešao u Ljevišta u Gornjj Morači. Odatle se deo iselio za Rusiju (1804), a neki rodovi u sela u južnom delu Drobnjaka (Strug, Sirovac, i dr), gde se kasnije obrazovala posebna zajednica pod nazivom Uskoci. Nakon 1878. godine, neki rodovi Trebješana su se vratili u svoju matičnu oblast i naselili u Župi Nikšićkoj i samoj varoši Nikšić i selima oko nje.

U vreme druge razure Trebjese, 1789. godine, trebješka bratstva bila su sledeća: Balići, Batrićevići, Bućići, Vojvodići, Vujačići[36] (ranije Gavrilovići[37]), Dipići, Dragićevići, Jokanovići, Kljajići, Raspop(ović)i i Simonovići[38].

Tokom boravka Trebješana u Morači, od ovih bratstava su se odvojili neki ogranci sa novim prezimenima, a tako i drugde gde su se raseljavali, u Drobnjaku, Pivi, kao i kasnije prilikom povratka nekih rodova u nikšićki kraj.

Deo Balića se naselio u Župi Nikšićkoj (Carine), a od njih su i Lazarevići u Morači[39]. Od Dipića su Popovići i Trebješani u Morači i Uskocima, a od ovih Nikovići u Pivi. U Morači i Uskocima su i: od Jokanovića – Lopušine, od Kljajića – Bećirovići, od Vujačića – Turovići. Deo Vojvodića se naselio u Pivi, a od ovog bratstva potiču i Đokovići u Župi Nikšićkoj (selo Jugovići).

Od iste grane od koje potiču Trebješani su i Radulovići[40] u Rubežima kod Nikšića i njihov ogranak Radonjići, a od njih i u Župi (Carine), kao i u Drobnjaku – Lalovići (Pošćenje) i Pekići (Previš). Grdinići u Mojkovcu, Beranama i Uskocima (Sirovac) su potomci Rada Trebješanina, koji se posle prve razure Trebjese (1711) naselio u Gojakovićima kod Mojkovca.

Braća Miljanići u leksikonu crnogorskih prezimena[41], kao ogranke ili potomke Trebješana, navode i sledeće rodove:

U nikšićkom kraju: Vujovići, Vućići, Draškovići, Koljajići, Lazarevići i njihov ogranak Nikolići, Radosavljevići.

U Hercegovini: Bjeletići i Papići (Oputna Rudina – Crkvice, Bileća – Preraci, Hum) od trebjeških Milobratovića, Gutovići ranije Božovići (Gacko – Bodežište), Pehilji (Žiljevo), Šiljegovići (Nevesinje – Rilja); kao i Čelebići u Žabljaku (na Skadarskom jezeru).

Nikola Vujačić[42] kao osnovna trebješka bratstva (potomke vojvode Drakula Dragićeva (?)) navodi sledeća prezimena: Vojvodić (Đoković), Bućić (Papić), Vujačić, Grdinić, Đurković, Kljajić (Bećirović), Knežević, Lopušina, Radulović, Simonović i Trebješanin (Popović).

Dosadašnja genetska ispitivanja Y-hromozoma više osoba pokazala su da su Nikšići nosioci haplogrupe I2a PH908, takozvana „dinarska južna“[43].

Od plemena Nikšića potiču mnoge poznate ličnosti[44].

Jedan od poznatih izdanak plemena Nikšića je Aksentije Šundić. Rođen je kao Mirko Šundić u Vasiljevićima 1750. godine. Kao mladić, primio je monaški postrig u manastiru Studenica. Od 1792. godine bio je arhimandrit i starešina manastira Morača. Vodio je aktivan politički život u vremenima kad je razurena Trebjesa, te je bio propagator doseljenja Trebješana u Gornju Moraču. Vodio je prepisku s vođama Prvog srpskog ustanka, kao i s mitropolitom Petrom I Petrovićem. 1805. godine bio je jedan od vođa ustanka starohercegovačkih plemena, a s vojvodom Minom Radovićem predvodio je odred Moračana koji su se borili uz Karađorđa 1809. godine kada je osvojen Novi Pazar.
Arhimandrit Aksentije Šundić upokojio se 1826. godine u Kutima, a sahranjen je kod manastira Svetog Luke u Nikšićkoj župi. Ruska carica Katarina Velika odlikovala ga je ordenom Svete Ane.
Treba pomenuti i sledeće poznate Nikšiće: Arhimandrit Hadži-Ruvim Nenadović, čuveni duhovnik, slikar i rezbar, mučenički postradao od beogradskih dahija 1804. godine. Vojvoda iz oba srpska ustanka, predsednik Narodne kancelarije (vlade) tokom Drugog srpskog ustanka i školovan slikar – Petar Nikolajević Moler (sinovac Hadži-Ruvimov). Čuveni uskočki ratnik i harambaša Petar Kršikapa, jedan od učesnika ubistva Smail-age Čengića 1840. godine. Prota Zaharije Zaharić, kremanski sveštenik čijom zaslugom su sačuvana proročanstva Mitra i Miloša Tarabića[45], veoma ugledna osoba i lični prijatelj kralja Petra Karađorđevića. Pesnik Radovan Bećirović – Trebješki. Čuveni beogradski psiholog Žarko Trebješanin. Marko Lopušina, publicista koji je objavio više radova o srpskoj dijaspori. Svetski poznati narodni guslar Boško Vujačić. I još mnogi drugi.

Za one koje zanima više podataka o Župi Nikšićkoj, treba istaći da Župljani vode lepo uređenu i bogatu podacima internet stranicu o svom zavičaju:

http://zupa.today/

Naslovna slika: Nikšin kiljan na Lukavici, sa stranice:

http://perpetuum-mobile.net/2007-cg-biciklom/rovca-do-niksica/

Slika sela Liverovići, sa stranice:

http://zupa.today/liverovici.html

[1] „Kazivanja“ su zapisana 1842. godine od strane Dimitrija Georgijevića Tirola, srpskog pisca i istoričara. Glavni kazivač bio je Trebjeanin Ivan Stepanov Dragićević.

[2] “Iseljeni Nikšići”, Radoje Uskoković

[3] „Crnom Gorom“, Pavel Apolonovič Rovinski, 1893.

[4] „Boka“, pop Sava Nakićenović, strana 198

[5] „Paštrovići“, dr Jovan Vukmanović, strana 110

[6] „Paštrovići“, dr Jovan Vukmanović, strana 110

[7] „Postanak i razvitak, brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena“, Branislav Đurđev, strana 157

[8] „Spomenici u staroj župi Onogošt“, Slobodan Raičević, strana 159

[9] „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (XIV – XVI vijek)“, Risto Kovijanić, strana 142

[10] Nikša je poginuo od razbojnika na Lukavici, gde se i danas nalazi Nikšin kiljan, a sahranjen je na području današnjeg župskog sela Zagrad gde je nedavno iskopana “Nikšina ploča”, nadgrobna ploča Vojvode Nikše.

[11] Radi se o oblasti Gornjeg i Donjeg Kolašina, između reka Tare, Lima i Ljuboviđe. Uprošćeno se za ove Nikšiće koristi naziv – Tarski Nikšići.

[12] „Nikšići u Potarju“

[13] „Stari Vlah od XV do početka XIX veka“

[14] „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (XIV – XVI vijek)“, Risto Kovijanić, strana 144

[15] Nikša u to vreme, pa ni danas, nije bilo tako retko ime.

[16] „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (XIV – XVI vijek)“, Risto Kovijanić, strana 143

[17] „Poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina“, Ahmet Aličić

[18] Riđani su starije pleme ove oblasti, koje su, prema predanju, Nikšići „pritisli“. Da su ova dva plemena bila u suživotu, govori i činjenica da su u 16. veku imali zajedničkog vojvodu, iz plemena Nikšića.

[19] “Iseljeni Nikšići”, Radoje Uskoković

[20] Ovaj članak se neće detaljno baviti rovačkim Nikšićima – Gojakovićima, s obzirom da oni kasnije čine zasebno brđansko pleme, kao i iz razloga što o njima postoji poseban članak.

[21] Ugrenov kiljan i danas postoji u Liverovićima u Župi Nikšićkoj.

[22] Bratstva i rodovi se navode azbučnim redom, bez obzira na brojnost roda.

[23] Ovo za područje Crne Gore i Stare Hercegovine neobično ime, koje u osnovi ima mađarsko ime Geza, moglo bi biti vremenom izobličeno slovensko ime Kazimir.

[24] „Boka“, Pop Sava Nakićenović

[25] Tabela Srpskog DNK projekta: https://dnk.poreklo.rs/tabela-pojedinacne-grupe/?grp-filter=I2%20DS

[26] „Spomenici u staroj župi Onogošt“, Slobodan Raičević, str. 33-35

[27] „Boka“, Pop Sava Nakićenović

[28] Podaci o župskim Nikšićima su iz rada „Nikšićka Župa“, Milana Pekovića, str. 31-80.

[29] Verovatno uprošćeno od Oliverovići.

[30] Čuje se i varijanta: Jaredić.

[31] „Drobnjak, porodice u Drobnjaku i njihovo porijeklo“, Stojan Karadžić i Vuk Šibalić, strana 799

[32] Ovo predanje navode sami Buškovići, a zapisao ga je Andrija Jovićević („Riječka nahija“, strana 609); Milan Peković („Nikšićka Župa, str. 61-62) iznosi podatak da Buškovići potiču od župskih Šundića.

[33] Zanimljiva je priča o muškom poreklu Krulanovića. Naime, jedan Knežević je, tokom francuske invazije na Boku, početkom 19. veka, zarobio jednog francuskog vojnika i doveo ga u Župu, gde je ovaj radio kao sluga. Kako je u toj kući Kneževića bila jedna neudata a starija devojka, to ih oni ožene, a potomstvo ostane da živi u majčinom rodu.

[34] Prema drugoj verziji koju navode Karadžić i Šibalić, Šundići su ogranak trebjeških Dipića („Drobnjak, porodice u Drobnjaku i njihovo porijeklo“, str. 794-795).

[35] „Drobnjak, pleme u Hercegovini“, Andrija Luburić, strana 21

[36] Grahovski Vujačići smatraju da su Vujačići u Morači i Uskocima njigov ogranak.

[37] „Prezimena u Crnoj Gori“, Akim i Vukota Miljanići

[38] „Drobnjak, porodice u Drobnjaku i njihovo porijeklo“, Stojan Karadžić i Vuk Šibalić, strana 793

[39] „Prezimena u Crnoj Gori“, Akim i Vukota Miljanići

[40] Radulovići su od Radula Krstova Nikšića, a Trebješani od njegovog brata Drakula („Iseljeni Nikšići”, Radoje Uskoković).

[41] „Prezimena u Crnoj Gori“, Akim i Vukota Miljanići

[42] Rodoslovno stablo u radu „Trebješani“, Nikola Novičin Vujačić

[43]https://dnk.poreklo.rs/tabela-pojedinacne-grupe/?grp-filter=I2%20DS

[44] Biće navedeni samo poznati Nikšići rodom ili poreklom iz matične oblasti oko grada Nikšića, bez Rovčana, iz razloga navedenih u fusnoti 20)

[45] „Kremansko proročanstvo“