Poreklo prezimena, selo Gornji Dušnik (Gadžin Han)

Poreklo stanovništva sela Gornji Dušnik, opština Gadžin Han – Nišavski okrug. Prema knjizi Dragoljuba Simonovića „Zaplanje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Gornji Dušnik se nalazi u središnjem delu Zaplanja, neposredno ispod Suve Planine. Poznatno Dušničko Vrelo izvire u ataru ovoga sela.

Ime selu.

Samo ime Dušnik potiče, prema predanju, iz turskog perioda. Od Turaka je bažala jedna grupa mladića i devojaka, pa su naišli na Vrelo, napili se vode i „povratili dušu“. Od toga je izvedena reč „dušnik“ i dalje Gornji i Donji Dušnik kao imena dva sela pored ovog vrela.

Znamenitosti u selu.

Najveća retkost Gornjeg Dušnika je Dušničko Vrelo, na kome je, posle odlaska Turaka, od Gornjeg do Donjeg Dušnika podignuto 17 vodenica, od kojih većina sa 4 kamena. U ovim vodenicama mlelo se žito ne samo iz Gornjeg Zaplanja, već i sa znatno šireg područja. Ambijatalnu, etnografsku i arhitektonsku vrednost ovih vodenica prepoznali su kulturni radnici, koji organizuju Likovnu koloniju amatera „17 vodenica“ svake godine. Još ništa nije učinjeno da se očuvaju ove vodenice, od kojih su neke propale a druge su na tom putu.

Ambijentalnu vrednost Gornjeg Dušnika, njegove prirodne lepote i atraktivnost Dušničkog vrela otkrili su graditelji vikendica. Već ih je podignuto oko 20 koje unose novi stil gradnje i kulturu življenja.

Samo selo Gornji Dušnik leži uz brdo Suve Planine koje se zove Glavčina.

Druga znamenitost Gornjeg Dušnika, kao naselja, bile su mutavdžijske radnje, kojih je u selu između dva rata bilo oko 50. I ove radnje preživljavaju svoje zadnje dane. Pošto više nema koza ove radnje kao osnovnu sirovinu koriste ljudsku kosu i sintetička vlakna, ali je to sama zadnja faza u njihovom propadanju.

Iz prošlosti sela.

Iznad Gornjeg Dušnika postoji jedan veliki kamen, koji se zove Devojački Kamen. Predanje kaže da je neki Turčin jurio devojku, ona se popela na taj kamen i molila Turčina da je ostavi na miru. Kako on nije popustio, ona je skočila sa tog kamena i, spasivši svoju devojačku čast, ostala na mestu mrtva.

Poreklo stanovništva.

Danas je broj stanovnika ovog sela odseljen van Zaplanja. Jedan broj radi u „Elidu“ u Donjem Dušniku.

U Gornjem Dušniku ima oko 20 penzionera. Jednom rečju Gornji Dušnik se kao naselje dosta promenio, ali će te promene u budućnosti pretvarati ovo selo kao širi prostor u turističkom i rekreativnom smislu.

U Gornjem Dušniku postoje veće familije: Mandalska, Kečkina, Balina, Anđelkova ili Ljotina, Srndakova, Šakarska ili Ljubenkovićeva i Milenkova. Kao i u drugim selima, naziv familije je opšte poznat, pa su se ljudi identifikovali preko njega. Zbog toga i srećemo slučajeve da se prezime i menjalo, da se davalo obično prezime po dedi, pa je i bilo, kao što i sada ima, više prezimena u istoj familiji.

Mandalski*. Smatra se da je ova familija najstarija u selu. Ime je dobila po tome što je osnivač roda Nikola nije mogao da se odluči na koje mesto da se naseli, pa se „mandao“ (išao) od brežuljka do brežuljka. Tako su familiju nazvali Mandalska. Familija je brojna. Ima oko 40 kuća. Imaju različita preziemna, odnosno nove rodove, a to su:

-Milenkovci, Jankovci, Alalemci, Miloševići, Cvetkovići, Stefanovići, Petrovići i Stojanovići.

-Milenkovi (Milenkovići i Miloševići)*. Familiju ja zasnovao Milenko sa bratom Milošem. Došli su iz Predejana, jer se nisu mirili sa turskim zulumom. Milenko je bio nepomirljivi borac protiv Turaka. Neprekidno je hajdukovao po Zaplanju, ali je, čim se pogoršaju prilike u Zaplanju, prelazio u Šumadiju. Uoči oslobođenja od Turaka, a po oslobođenju 1878 godine, vratio u Zaplanje i zasnovao porodicu. Milenkov brat, Miloš, otvorio je han u Draškovoj Kutini (Taskovići). Kad su Turci saznali da je Milenkov brat, proterali su ga u Gornji Dušnik. Imaju dosta odseljenih, najviše u Niš, ali i u druge krajeve.

-Anđelkovi ili Ljotini*. Familiju se zasnovali braća Anđelko i Stevan. Doseljeni su iz Jersenova. Stevan se naselio u Gornjem Dušniku a Anđelko između Gornjeg i Donjeg Dušnika, na mestu koje se zove Vodeničje, po pomenutim vodenicama. Anđelko je nadimak Ljota dobio slučajno. Bio neki Ljota u Prvoj Kutini, koji je mnogo pecao ribe. Kad je jednom Anđelko pecao, neko ga je nazvao Ljota i tako jo stalo. Sada je cela familija poznata kao Ljotina. Od ove familije samo su dvojica (Predrag i Velimir) zemljoradnici. Ostali su se odselili, čak i  u Australiju.

-Srndakovići*. Osnivač roda je Ilija. Nadimak Srndak dobio je po tome što je bio strastven lovac. Za svoje vreme Ilija je bio napreedan čovek. Kažu da se oženo iz familije Obrenovića. Ilijin sin Nikola održavao je vezu sa Obrenovićima, koji je u Zaplanju okupljao ljude protiv Turaka u sklopu ustanka 1841 godine. Srndakov najbolji saradnici u Zaplanju bili su Stojan Čavdar iz Velikog Krčimira i Dina Petrović iz Gornjeg Barbeša. Srndak je imao borbu na brdu kod Prve Kutine. Nikola Srndak je pobegao u oslobođenu Srbiju. Njegovu ženu su zarobili Turci kod kojih je radila najgrublje poslove. Srndak je u Kragujevcu kupio plac za crkvu a isto tako i u Gornjem Dušniku. Ostali potomci ove familije prezivaju se:

-Stankovići, Golubovići, Stamenkovići, Vasići, Mitići i Ilići.

-Ljubenkovići ili Šakarski*. Osnivač roda Ljuben doselio se iz Malog Krčimira, iz Šakarske familije. Danas imaju 20 kuća. Iz familije se istakao Luka Ljubenković, najpre kao kmet, a posle kao komita u Prvom svetskom ratu. Bugari su ga uhvatili i streljali kod crkve u Gornjem Dušniku.

-Kečkini*. Ime je postalo od nekog pretka, koji je kao dečak umesto reči „gmeči“ izgovarao „keči“. Danas imaju 15 kuća. Imaju potomke pod ovim prezimenima:

-Filipovci, Tomini, Ranđelovi, Drkljanci i Simonovi.

-Šušnjarevi*. Zaplanjci jednu travu (korov) u pšenici zovu šušnjar, ali se ne zna da li je po toj travi nazvana ova familija. Osnivač roda je Zdravko.

IZVOR: Prema knjizi Dragoljuba Simonovića „Zaplanje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.