Poreklo prezimena, selo Prolesje (Trgovište)

Poreklo stanovništva naselja Prolesje, opština Trgovište  – Pčinjski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Gornja Pčinja“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih delimično 1940. godine, kao i 1949. i 1950. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Prolesje je planinsko selo i teško dostupno. Nalazi se u izvorišnom delu Proleske Reke, leve pritoke Tripošnice na zemljištu visokom oko 1000 do 1400 metara. Veći deo sela je na levoj dolinskoj padini.

Vode.

Meštani koriste vodu za piće iz izvora od kojih su poznatiji: Ajdučki Kladenac, Uši, Stojkov Preslap, Kačarevo Gumno, Govedarska Češma, Salatovi Kamen i dr.

Zemlje i šume.

Topografski nazivi za njive, pašu i šume su: Čuka, Proleski Preslap, Čulino Brdo, Klisura, Ovčar,  Golemi Vrh, Šumata Rtina, Popova Čuka, Zdravkova Čuka, Krivena, Borova Čuka, Gradište, Selište, Jovanovi Kući i Krstato Drvo.

Tip sela.

Prolesje je selo razbijenog tipa i deli se na mahale; Deda-Ilinci, Stojanovci, Sokolovci, Deda-Bogdanovci, Deda-Stanojinci i Baba Stamenci. Izuzev Deda-Ilinske, sve su ostale mahale nastale deobom zadruga jedne kuće.

Prolesje je 1949. godine imao 9 rodova u 39 domaćinstava.

Postanak sela, starine i prošlost.

U dolini Proleske Reke, na mestu Klisura – sa leve strane – nalazi se utvrđenje u ruševinama zvano Gradište. Utvrđenje je ležalo na stenovitom uzvišenju visokom 1155 metara. Uzvišenje je veoma podesno sa odbranu i dominira nad okolinom. Zbog toga je na njemu bio neki srednjevekovni grad. Na Gradištu danas ima slabih ostataka od zidova.

Topografski naziv Selište odnosi se na potes koji leži na levoj padini Proleske Reke. Tu je „u neko vreme“ bilo selo, kasnije raseljeno. Na Selištu postoje stare voćke, poglavito trešnje, kojih je ranije bilo više. Osim toga meštani otkopavaju zemljane ćupove. Danas su na Selištu podignute tri kuće doseljenih rodova. Te kuće pripadaju Deda-Ilinskoj mahali.

U Prolesju je ranije postojala crkva posvećnu Sv. Simeunu. Na dan pomenutog sveca na njeno crkvište dokaze meštani i pale sveće.

Dolinom Proleske Reke vodio je stari karavanski put, koji je dolazio sa zapada iz doline Južne Morave, Pčinje i Tripošnice da bi prema istoku put je napuštao Gornju Pčinju na Proleskom Preslapu odakle je vodio za Ćustendil i dalje za Carigrad. Priča se da se ovim putem ranije kretala turska vojksa, da su prolazile kamile koje su nosile „azno“, terala stoku na prodaju u Carigrad, prolazili su Tatari, jednom opljačkani u klisuri i slično.

Kod današnjih meštana očuvana je legenda i na raniju hajdučiju, koja je ovde postojala. Hajduci su napadali putnike i pljačkali stoku. Stoku su klali na mestu sada zvanom Hajdučka Češma. Među hajducima bili su istaknuti neki Borko i njegov brat. Borka je kasnije ubio njegov brat. Borkov grob sada se nalazi na ataru susednog Gornjeg Stajevca.

Srbi u Prolesju imaju sećanjnje na Juruke „sve na levo rabotale“ a kuće su im bile na mestima Krstasto Drvo i Gradište. Tu su Juruci držali ceo atar današnjeg Prolesja i planinu sa pašom i šumom iznad sela. Sada sse ne zna kada su se Juruci iz zbog čega iselili iz Prolesja.

Pored Gradišta, na mestu sadašnje osnovne škole, do druge polovine XIX veka postojao je han. Poslednji vlasnik hana bio je Peša iz Prolesja.

Poreklo stanovništva.

Svi srpski stanovnici potiču od doseljenika. Rodovi su:

-Baba-Stamenci, Sv. Atanasije i Đurđevdan, su prvi doseljenici. Starinu ne znaju. Osnivač roda deda Stanko došao je u drugoj polovini  XVIII veka i ovde je imao dosta zemlje, Zbog toga su ih ostali meštani zvali Pašarci („bili su kao paše“). Stanko je bio toliko bogat da je pare „nosio u bisazi“. I danas pripadnici ovog roda drže najbolju zemlju.

-Puđaci ili Pavunovci, Aranđelovdan. Kuće su im na Selištu, ali se ipak računaju u sastav kao sastavni deo Deda-Ilinske Mahale. Potiču od pretka Mladena, koji je ovde dobagao iz Kopačke kod Skoplja. Mladen je u mestu starine ubio čoveka pa je zbog toga došao ovde. U Prolesju žive od pre oko 180 godina – došli su odmah posle prvog roda. Pojasevi unazad su im: Staja, 93 godina – Smilko – Stanko – Đorđija – Mladen, koji se doselio. Imaju iseljenike u leskovačkom i kumanovskom kraju.

-Deda-Ilinci su ogranak roda Puđaci. Najpre su slavili svetoh Jaćima, posle su primili da slave Sv. Nedelju – pre početka uskršnjeg posta. Ime su dobili po Iliji, dedi današnjih stanovnika: Stanoja, 75 godina – Ivan – Ilija. Imaju iseljenih porodica u Umin Dolu kod Kumanova, Ovčem Polju, Leskovcu i Pločici kod Pančeva.

-Njivarci, Sv. Jaćim, su ogranak roda Deda-Ilinci. Imaju iseljenih porodica u Ovčem Polju, kumanovskom kraju i Jabuci kod Pančeva.

-Stojanovci, Aranđelovdan, su ogranak roda Puđaci. Imaju iseljenike u okolini Đevđelije i Karavukovu.

-Sokolovci ili Ratkovci, Sv.Petka, su poreklom „od Kočansko“. Potiču od pretka Sokola, koji se doselio pre oko 160 godina: Stamen, 70 godina – Stevan – Zdravko – Jovan – Sokol. Osnivač roda Sokola je zaklao tuđeg vola i posle dobegao ovde. Imaju iseljenika u Karavukovu i drugim mestima.

-Deda-Bogdanovci, Mitrovdan, su ogranak roda Sokolovci. Najpre su živeli u njihovoj mahali pa posle osnovali Deda-Bogdansku Mahalu.

-Vučkovci ili Deda-Stanojinci – Nikoljdan, Aranđelovdan i Mala Gospojina – su doseljeni iz okoline Ćustendila. Potiču od deda Vučka, koji je u starini izgubio konje, pa ih posle godinu dana našao na ataru Prolesja u šumi. Vučku se mesto dopalo i tako rešio da se ovde preseli.

Selo slavi Đurđevdan, kažu, da useve ne bije grad. Na Đurđevdan se kolje zajednički „kurban“ pokraj seoske reke na mestu gde je podignut krst. Za verske potrebe meštani posećuju crkvu u Radovnici.

Izumrli i iseljeni rodovi.

-Jovnici su doseljeni iz kočanskog kraja. Imali su kuće na Selištu za vreme Turaka su izumrli. Uspomena na njih čuva se u topografskom nazivu Jovanovi Kući.

Isto tako se priča i za nekog Stanojka, čiji su potomci ovde izumrli.

Prolesje je nekima poslužilo kao etapa u daljem preseljavanju. Tako su:

-Kočanci, koji danas žive u Radovnici, po iseljenju iz kočanskog kraja pre oko160 godina najpre došli u Prolesje. Kanije su se preselili u Radovnicu.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Gornja Pčinja“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih delimično 1940. godine, kao i 1949. i 1950. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.