Poreklo stanovništva sela Prvonek, Grad Vranje – Pčinjski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“, nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj naselja.
Prvonek je planinsko selo; leži na visokom zemljištu sa obe strane Banjske Reke. Pokraj reke su škola, opštinski odbor, crkva i groblje.
Vode.
Meštani koriste vodu za piće sa kladenaca. Poznatiji kladenci zovu se: Izvor, Ostrika, Crna Reka, Virovi, Selište i dr. Ovo selo ima dovoljno dobre pijaće vode.
Zemlje i šume.
Topografski nazivi za potese: Čukar, Konjski Rid, Kula (jedan čukar, tamo nema starina), Jelovarnik, Trnjivi Čukar, Smrdan, Gumnište, Srpska Čuka, Gradište, Turski Rid, Čovečka Glava, Selište, Staro Gumno, Crkvište i Deda Jankovo Gumno (tu se vršilo žito za spahiju).
Tip sela.
Prvonek je selo izrazito razbijenog tipa. Deli se na mahale: Bari, Srednja Mahala, Konjski Rid i Srbljaci ili Gornja Mahala. Kuće po mahalama nisu u grupama, već se dele u manje grupice.
Prvonek je 1953. godine imao ukupno 98 domaćinstava.
Postanak sela, starine i prošlost.
Gradište je uzvišenje levo od Banjske Reke, nedaleko od seoske škole. Na temenu uzvišenja vide se ostaci od zidova. Priča se da su na Gradištu živeli Rimljani. Njih su odatle oterali Turci. Borba za Gradište „vodila se pet godina“. Kanic je na Gradištu utvrdio ostatke utvrđenja za koje smatra da su rimski.
Mesto Crkvište je pokraj Banjske Reke. Tu je bila crkva „u vreme kada su Rimljani vladali“.Na površini zemlje poznaju se „zidinke“, oko kojih se okupljaju meštani svake godine na Pavlovdan.
U Srednjoj Mahali je crkva posvećena Sv. Jovanu. Ona je sagrađena u vreme „gladne godine, kada se oka žita plaćalao tri groša“. Meštani su se prehranili zahvaljujući kopriivama. To je bilo 1878. ili 1881. godine. Na mestu pomenute crkve nalazila se crkvina.
Na potesu Smrdan tuklis sus e Turci sa nekim drugim narodom. Oni su se toliko žestoko potukli da je od leševa izginulih ratnika to mesto dugo vremena smrdelo.
Današnji Prvonek je osnovan krajem XVIII veka. Osnivači su bili doseljenici iz drugih oblasti. Oni su zatekli zemlju obraslu u šumi – „našli su putstinju i sednali“ – „tada se zemmlja kupovala“. Posle su stanovniici krčili šumu i na taj način dobili njive. Kao osnivači sela smatraju se preci današnjih rodova: Srbljaci, Kačarci, Čurlinci, Cvetkovi i dr. Znatan deo stanovnika čine doseljenici iz Gornje Pčinje i iz okoline Bosiljgrada. U Srednjoj Mahali je mesto Selište. Priča se da je na Selištu bio prvi začetak današnjeg sela sa 5 do 6 kuća. Kada su se namnožili onda je Prvonek dobio razbijen tip.
Oko sredine XIX veka za „gospodara sela“ nametnuo se neki Turčin Adžija ili Kurtali-beg iz Vranja. On je imao imanja i u drugim selima, Izamnu i Slivnici. Adžija je zemlju u Prvoneku prodao meštanima 1878. godine za „deset kesa“ (jedna kesa imala je 500 groša).
Seoska slava su Duhovi – Trojice. Crkvena slava je Sv. Jovan „letnji“.
Stanovnici su mnogo stradali od Bugara 1944. godine. Tada su Bugari zapalili veći broj kuća, ubili su nekoliko meštana i opljačkali svu stoku.
Poreklo stanovništva.
Stanovnici potiču od predaka, koji su doseljeni.
Rodovi čiji su preci bili osnvači sela, doseljeni krajem XVIII veka, su:
-Srbljaci ili Srbakovci, Godžilci i Puljkovci su ranije činili jedan rod. Slave Nikoljdan a Srbljaci slave Savindan. Potiču od dva brata, koji su doseljeni iz neke oblasti severno od Aleksinca. Ubili su nekog u Srbiji pa došli ovde. U Prveneku jedan brat „begenisao mesto za koze“ a i od njega su Puljkovci, dok je drugi brat „begenisao mesto za ovce“ i od njega su Srbljaci i Godžilci.
-Kačarci, Mitrovdan,su doseljeni iz Surlice u Gornjoj Pčinji.
-Čurlinci, Nikoljdan, su doseljeni takođe iz Surlice u Gornjoj Pčinji. Ovde žive preko 160 godina. Genealogija: Stojan, 69 godina – Milan – Mita – Ivan, čiji se otac doselio.
-Cvetkovi i Dubravci su ranije činili jedan rod. Slave Aranđelovdan. Cvetkovci su od pretka Cvetka a Dubravci su od njegovog brata Milena. Doseljeni su iz Dukata kod Bosiljgrada.
Posle pomenutih osnivača sela doselili su se ovi rodovi:
-Sečoglavci, Nikoljdan, si iz susedne Slivnice. Rod u Prvoneku osnovao je posinjenik.
-Terzinci, Nikoljdan, u doseljeni iz Gornje Pčinje.
-Ristinci i Đurinci, Aranđelovdan, su ranije činili jedna rod. Doselili su se „od turskog terora“ iz okoline Kratova.
-Miajlinci – Nikoljdan i;
-Novčinci – Aranđelovdan su ranije činili jedna rod. Ne znaju za svoje poreklo.
-Manginci, Mala Gospojina, su doseljeni iz susedne Slivnice, gde imaju rođake.
-Stanojinci, Mala Gospojina, kažu da su iz Gornje Pčinje. U susednoj Dugoj Luki rod su im Kušinci.
-Korolejci*, Mišinci*,Čoljakovci*, Ljubišljavci*, Smiljkovci**,Đokinci**, Čolaci** i Ceračani** su doseljeni odnekuda. Prva četiri roda slave Aranđelovdan* a ostali Nikoljdan**.
-Dimitrijini, Mitrovdan, ne znaju za svoje poreklo.
-Temkarci, Aranđelovdan, su doseljeni iz susednog Crnog Vrha.
-Mutavdžikinci, Mala Gospojina, ne znaju za svoje poreklo.
-Bosaci, Nikoljdan, su doseljeni 1878. godine iz Babine Poljane u Pčinji.
-Garčinci i Selištanci – slave Nikoljdan – su ranije činili jedan rod. Doseljeni su iz susedne Duge Luke. Osnivač roda u Prvoneku je bio posinjen. Dalje poreklo im je iz Gornje Pčinje.
Iseljenici.
-Spasinci, Južarci, Milenkovci i Baba Nedinci iselili su se pre oko 140 godina u Stajkovce blizu Jelašnice.
-Dimitrijevići, Stajkovići, Mladenovići i Veličkovići su se iselili u Mali Trnovac.
-Pavlovići su se iselili u Reljan kod Preševa.
-Kačarci i Čurlinci imaju iseljenika u Leskovcu.
-Antići u Golemom Dolu i:
-Cvetkovići u Buštrenju kod Preševa su poreklom iz Prvoneka.
IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Vranjska Kotlina“ nastaloj na osnovu podataka prikupljenih od 1951. do 1955. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Komentari (0)