Poreklo prezimena, selo Vlase (Vranje)

Poreklo stanovništva sela Vlase, Grad Vranje – Pčinjski okrug. Prema knjizi Riste T. Nikolića „Poljanica i Klisura“ nastaloj na osnovu podataka prikupljenih 1902. i 1903. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Ovo selo je sa obe strane reke Veternice. Većim delom je dolinsko selo, malo je kuća na površini kosa „ridova“. Glavni deo sela je sa leve strane Veternice, u dolini Trstenske ili Vlasačke Reke, leve pritočice Veternice. Kuće u tom deslu sela su po stranama doline Trstenske Reke od njenog ušća u Veternicu pa do Kaline Doline, čiji potok utiče sa leve strane u Trstensku Reku. Nekoliko kuća je u početku Kaline Doline, na mestu Karaguzovcu. Neke su sa obe strane župne dolinice Bare, koja se pruža od Kaline Doline u pravcu Trstenske Reke, u koju njen potok sa leve strane utiče. Ostale kuće su pored Trstenske Reke, kao i po kosanicama i padinama na stranama doline, a ima ih i po ridu. Nekoliko kuća je sa desne strane, nedaleke od ušća, Stanačke Reke, leve pritočice Veternice a nekoliko je u grupicama raspoređenih uz levu stranu doline Veternice između Trstenske Reke i Baljkovačke Doline. Iznad kuća je šuma, koje tu ima mestimično dok su ispod kuća njive. Dolina Baljkovac deli Vlase od Golemog Sela. Kuće sa desne strane Veternice su pored puta, koji vodi dolinom ove reke dok su neke dalje od puta, uz stranu doline, udaljene jedna od druge. Trstenska i Stanačka Reka su prave planinske rečice, koje ponekad nadolaze ali ne čine štete kućama i imanjima.

Vode.

Meštani koriste vodu za piće sa kladenaca, od kojih su glavniji u selu a i dalje od njega: Jelica, Bara, Obršina, Donja Bara, Jezero, Kladenac u Bresju, u Obarku, Kovačev Kladenac, Vuksanovica i Oranice. Nikada ne presušuju. Osim ovih stanovnici piju i rečnu vodu. U selu postoji i Slana Voda, kod opštinske sudnice. Ona leči rane.

Zemlje i šume.

Veći deo njiva je oko kuća seoskih, ali je ima i dalje, van kuća, a na mestima zvanim: Gusta Trnica, Bele Lazine, Drenova Glava, Mrakovštica, Dragobuška Bara, Bresje, Duboke, Lipa, Kujnac, Obršina, Zajča Strana, Mijakov Breg, Kitice, Presveta, Obarak, Široki Put, Bunušanski Breg, Carinske Luke, Gornja i Donja Rosulja, Šumak, Ramnjak, Vuksanovica, Cerov Rid, Slane Livade, Velakovica, Bačište i Selište. Ta su mesta udaljena od kuća od 5 minuta do pola sata hoda. Najviše su njive na mestu Gustoj Trnici. Tamo seju ovas.

Paše ima na mestima zvanim: Rosoljica, Jabuka, Krivi Del, Mivtarevo Priče, Ramnište i dr. To im je, izuzev Ramništa, seoska utrina, koja je ostala od Arnauta; na nju porez plaćaju. Na tim mestima ima i šume. Šuma im je bila zajednička, a tu i ispaša Mrtvica i Donje Priče. Bila je gospodarska pa su je meštani kupili za 300 kesa i podelili među sobom na 80 deonica. Šume ima i na drugim mestima, kao što su: Miljak, Golemi Šib, Ramnjak, Dušina Čuka i dr. Sva je od lisnatog drveća.

Tip sela.

Vlase je selo razbijenog tipa, podeljeno u dve male, pravo Vlase ili, kako kažu, Gornja Mala i Zajska Mala. Gornju Malu čini deo sela sa leve strane Veternice doka je Zajska Mala na desnoj strani. Deo sela u blizini ušća Vlasačke Reke u Veternicu ima izgled zbijenog tipa. Tu je sudnica, kovačnica a blizu je i seosko groblje. Uopšte, idući ušću kuće su zbijenije, dok je prema izvorištu razbijenije, tako da je krajnja kuća uz reku daleko od stalih 10 minuta hoda. Te su grupe kuća po kosanicama ili padinama, kuda vode seoski putevi. Rastavlja ih dolina potoka.

Zadruga u selu nema a bilo ih je ranije. Đorgazovci su do pre nekoliko godina živeli u zadruzi od 30 ukućana.

Priča se kako jeu selu bilo najpre 6 kuća, pa 11 a pre 30-40 godina bilo ih jeoko 50. Danas u Vlasu ima 80 kuća, 65 u Gornjoj i 15 u Zajskoj Mali.

Starine u selu.

Sa desne strane Vlasačke reke ispod Dušine Čuke, prema potoku Kaline Doline postoji staro selište zvano Bačište. Preci starinaca ovog sela, Jankovaca, živeli su u tom selištu. Današnje selo Vlase razvilo se od kada je to selo sa selišta raseljeno.

Prema tom starom selištu, sa leve strane Vlasačke Reke ispod ušća potoka Kaline Doline postoji staro groblje, od koga  su ostale samo 2-3 krstače dok su ostale porazbijane.

Sa desne strane Vlasačke Reke nedaleko od njenog ušća u Veterniocu postoje temelji i zidine negdašnje crkve. Kažu da je bila „latinska“. Tu postoji i staro groblje.

Pored Veternice, gde su njive Carinske Luke iskopavali su cigle, te se misli da je ti nekada bilo neko gradište.

Sa desene strane Veternice na mestu Gornjoj Rosulji, gde je međa Gradnja i Vlasa, postojalo je staro groblje, po nekima „latinsko“; po drugima „jevrejsko“. Meštani su iskopavali krupne kosti „od ljudi džidovije – džinova“.

Sa leve strane Vlasače reke, na mestu Rovinama postoji selište, gde su nailazili na stari novac.

Postanak sela i poreklo stanovništva.

-Jankovci, Aranđelovdan. Začetak ovog sela se gubi u davnini. Preci današnjih Jankovaca, koji su starinci, živeli su u selu kada je ono bilo u starom selištu. Oni jamačno vode poreklo od staroga, možda srednjevekovnog stanovništva ove oblasti. Danas ih u selu ima 5 kuća i slabi su po imanju. Mnogi su se iselili. Nekada je najbolje imanje bilo njihovo. Bili su „oporiti“ premaa Turcima a i prema doseljenicma. Sa njima su ista porodica:

-Bunušanci, Aranđelovdan, nazvani po tome što im je predak iz Vlasa bežao u Bunušu (selo u Leskovačkom Polju),  pa se ponovo vratio u selo. Živeo je nedaleko od današnjeg sela na mestu Drenju, gde se našao sa nekom Vlahinjom, sa kojom se oženio i izrodio decu, od kojih su nastali Bunušanci.

-Baba-Ivaninci, Aranđelovdan, su „kadimlije“ (starinci) vode poreklo od dva brata, Kitana i Velka, koji su u Poljanici živeli „od vreme“ i bili Vlasi. Njihovim potomcima predak je bio Stojko a nazvani su Baba-Ivanincima po babi. Sa njima su u rodu po ženskoj liniji i Bunušanci. Ranije se među sobom nisu uzimali, što danas već čine. Iz ove porodice bio je čuveni hajduk poljanički Nikola Mandrda, o čijem se poreklu do danas ništa nije znalo.

Sve ostale porodice su doseljene. Te su porodice, po redosledu doseljavanja:

-Aladžakovci, Aranđelovdan. Ne zna se odakle su doseljeni.

–Đorgazovi (po starom prezimenu Perčinlije), Nikoljdan i Ilindan, su poreklom iz sela Retkocerja (Jablanički srez). Otuda su pobegli od Arnauta, najpre u Drvodelje (jablanički srez), gde su se zadržali kratko vreme da bi potom došli u Vlase. Današnji potomci su im šesto koleno. To se dve najveće porodice u Vlasu.

-Đurakovi, Nikoljdan. Njihov predak prešao u Vlase iz obližnjeg sela Stance, gde se zovu Tominci, a starinom su iz „novobrdsko“ a po nekima „od Malo Kosovo“. Njihov predak Stevan doselio se pre 90-100 godina kao prizetko u porodici Baba-Ivaninskoj.

-Zajci, Aranđelovdan, su poreklom iz sela Vrućoica kod Desivojca – do granice u Staroj Srbiji. Otuda su im preci pobegli od Arnauta.

-Čarapanci, Aranđelovdan, ne zna se pouzdano odakle su doseljeni; po nekim iz Koćure (Vranjska Pčinja u slivu Vardara), po drugima iz Stare Srbije, gde rađa pirinač a neki kažu da su poreklom mečkari (Linguri-Vlaški Cigani).

-Rašinci, Aranđelovdan, su iz Ravne Reke (Vinogoš), odakle im je praded dobegao.

-Stojkovići*(“Trčil’žinci) su iz Kostomlatice (Vinogoš), odakle im se doselio ded.

-Jovilovci* su iz Vranja, po ženskoj liniji iz aladžakovske porodice.

-Đorđević* (Mladen) je iz Sekirja odakle mu se otac doselio.

-Vidosavljevići ili Desivojčani, Aranđelovdan, su iz Desivojca odakle su, pre 60 godina, došla dva brata, od kojih jedan ostane u Vlasu dok se drugi skrasi i Stancu.

Do skora su u selu živeli:

-Pčinjanci i Kartavelci (poreklom iz Pljačkovice), pa se iselili; prvi u unutrašnjost Srbije, a drugi i Dragobužde. Pčinjanci su spadali u red najstarijih doseljenika.

*Ne kaže se koju slavu slave.

Seoska slava je Četvrtak pose Duhova.

IZVOR: Prema knjizi Riste T. Nikolića „Poljanica i Klisura“ nastaloj na osnovu podataka prikupljenih 1902. i 1903. godine.   Priredio saradnik Porekla Milodan.