Poreklo prezimena, naselje Kostolac (Požarevac)

Poreklo stanovništva naselja Kostolac, Grad Požarevac – Braničevski okrug. Prema knjizi Mihaila J. Miladinovića „Požarevačka Morava“, prvo izdanje 1928. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj naselja i vode.

Kostolac se nalazi na severoistočnom kraju Braničevvskog Povijarca, gde se on najviše sužava i gubi između Mlave i Dunava, do kojih dopiru seoske kuće.

Postoji samo jedna izvor u selu i zove se Dobriljka.

Zemlje, šume i starine.

Seoski atar se pruža sa obe strane Mlave i njegovi obradivi delovi nose ove nazive: Kurab (udubljeno mesto; meštani kažu da je tu u staro vreme kopana zemlja za ciglu za Kostolački Grad), Klepečka (postoji predanje da je tu bila istoimena varoš), Abraševa Bara (po Turčinu čiji je ribnjak tu bio), Čair (pripadao knezu Milošu a docnije kao selska zemlja razdeljen. U njemu se nalazi Kostolačko staro Selište), Burdelji (po nekadašnjem zbegu i kolibama u zemlji), Braničevac (južno od sela, dug više kilometara, sve do Klenovačkog atara. Na njemu ima tragova od starog grada a nalaze se rimske grobnice i druge starine), Leštar, Srača, Provalija (Velika i Mala. Priča sa da je dotle nekada Morava „provalila“), Vratnica, Prokop (misli se da je tu prokopan put od sela do grada kao između velikog i malog grada, koji danas predstavljaju više i niže brdo), Dolinac, Banja (danas su ovde vinogradi a ovde je bio pust gradić Banja, koji se početkom XVIII veka nalazi na Langerovoj karti) i Ostrovac (pri ušću Mlave).

Tip naselja.

Mada je ovo naselje zbijenog tipa, ipak su kuće na jugu razređene i uopšte, zbog terenskih prilika, naselje je nešto ušoreno, te se približava mačvansko-jaseničkom. Naselje se može širiti samo po dužini a u širinu ne može zbog Mlave i brda. Razlikuju se tri mahale; severni deo zove se Ciganska Mala, sredina oko opštinske sudnice zove se Srednja Mala dok je na jugu Vlaška Mala. U naselju ima 269 kuća i 1583 stanovnika. Ovde su uračunate i kuće rudnika uglja koje se nalaze u severnom kraju sela.

Ime naselju.

Ime naselju je došlo od latinske reči kostellum, kako su ga docnije stanovnici nazivali po ostacima grada Viminacijuma a docnije Braničeva. Meštani pogrešno pričaju da je naselje dobilo ime po caru Konstantinu koji ga je „osnovao“.

Postanak naselja i istorijat.

Kostolac je nastao na ruševinama rimskog Viminaciuma, koji su Huni u Avari srušili i opljačkali a Sloveni obnovili, naselili i dali mu ime Braničevo. Ovo ime primiše od Slovenca i Vizantinci pod čijom je vlašću ovaj grad dugo ostao. Još 879. godine pominje se u Braničevu episkop Moravski a u XII veku krstaši pominju Srbe kao stanovnike ovog kraja, kroz koji su prošli. U vizantinsko-ugarskim ratovima Braničevo su Mađari više puta osvajali (kao castrum Boronch) i rušili. Od Mađara su ga nekoliko puta osvajali Bugari i u njemu se nalazio jedno vreme bugarski episkop, a kada su ga posldnji put Bugari osvojili od Mađara, sredinom XIII veka, grad već nije postojao, bio je u ruševinama i opusteo. Ubrzo, 1285. godine, došao je pod kraljem Milutinom prvi put pod srpsku vlast, ali se imenom Braničevo sada naziva oblast. Na mesto velike tvrđave Viminaciuma i Braničeva postaje manja srpska tvrđava, koju su Srbi sagradili od materijala zaostalog od ruševina, ali ne na istom mestu, nego južnije, na mestu koje sa danas zove Braničevac, kilometar i po severno od manastira Rukumije a tako se, izgleda, zvao i srpski grad, jer je pod imenom (Braniczovacz) zabeležen 1459. godine u turskim spomenicima, kada ga je zauzeo vezir Mahmud.

Kostolac je danas na levoj strani Mlave, ali je za vreme srednjovekovne države (u povelji kneza Lazara pominje se kao Kostolbcb) kao i za vreme Turaka, bio na desnoj strani (kao Viminacium i Braničevo), pa ga tako na desnoj strani nalazimo i u početku XVIII na austrijskoj karti.

Kad je Kostolac premešten sa desne obale Mlave (iz starog „Selišta“, današnje mesto Čaira) na levu, gde je sada, ne može se tačno već samo približno utvrditi. Prema pričanju najstarijih ljudi do bi bilo pre 160 godina, ali je tada Kostolac bio slabo naseljen, tako da  je (po predanju) za vreme Kočine Krajine 1788. godine u Kostolcu je bilo samo 9 kuća. Za prva četiri roda ne zna se poreklo, te se mogu smatrati kao starinci.

Poreklo stanovništva.

Rodovi su:

–Jarašilovi (novije prezime Marinkovići), Đurđic, su starinci ili prvi naseljenici. Kuće su im u sredini sela.

–Stojakovi, Mitrovdan;

-Kršići (Stamenkići), Nikoljdan, nadimak „Kršići“ vele da im je došlo po tome što je njihov predak kršio repove tuđim volovima na kojima je noćima orao.

-Sinđelići, Lazarevdan.

-Davidovi, Nikoljdan, su doseljeni pre 155 godina iz sela Pečanice.

-Nenadovi, Jovanjdan i Aranđelovdan, su doseljeni iz Pečanice.

-Bogosavljevi, Đurđevdan, su doseljeni iz Pečanice.

-Ružini i Aleksijini, Sv. Nastasije, su doseljeni iz Banata.

-Kručičani, Jovanjdan, su doseljeni pre 150 godina iz Kručice u Banatu.

-Mišići, Sv. Petka, su doseljeni iz Banata kao Vlasi (prvog doseljenika zvali Miša Vlaović) a sada su posrbljeni.

-Rajkovi, Đurđic,  su doseljeni iz Pečanice.

-Žurkini (Petrovi), Aranđelovdan i Nikoljdan, su doseljeni iz Banata kao Vlasi, ali su od skora posrbljeni, tako da samo još stariji ljudi iz tih kuća znaju vlaški.

-Požeženci, Đurđic, su iz Požežene.

-Stanojlovi, Jovanjdan su iz Koprivnice u Krajini.

-Vanđelkovi, Nikoljdan, su iz “Turske“.

-Jevrmovi, Nikoljdan. Kuće su im do Ciganske Male a poreklom su iz okoline.

-Lukini, Trifundan. Kuće su im na sredini (ili u severnom delu) sela. Ne znaju za svoje poreklo.

-Slavuji, Đurđic. Kuće su im u severnom delu sela, Poreklo im je nepoznato.

-Đorđevi, Mitrovdan, su poreklom iz okoline.

-Nikolić, Nikoljdan, je doseljen sa porodicom iz Banata kao sveštenik.

Ima 25 kuća Cigana-Roma. Slave Nikoljdan i Sv. Petku. Poreklom su iz Kostolca, Dubravice i Batovca. Ranije su u Kostolcu provodili samo leto a zimu u Dubravici i Batovcu, ali po naredbi kneza Miloša su se stalno naselili u Kostolcu. Osim gornjih ima još 20 porodica koje su u poslednjih 40 godine doseljene iz Češke i Banata, kao radnici u rudniku i u fabrici stakla, koja je do Velikog rata postojala u Kostolcu.

Zavetina je Sv.  car Konstantin i carica Jelena, a preslava Aranđelovdan jesenji.

IZVOR: Prema knjizi Mihaila J. Miladinovića „Požarevačka Morava“, prvo izdanje 1928. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.