Bratstva plemena Ljubotinj

PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Nebojša Babić

Pregled bratstava Ljubotinja pravljen je prema radu Andrije Jovićevića „Riječka nahija u Crnoj Gori“ (1911) i pokazuje stanje s početka 20. stoleća.

Ljubotinj je pleme u južnom delu Riječke nahije. Severnom i istočnom stranom graniči se sa Ceklinom, a zapadnom sa područjem Cetinjskog plemena. Na jugu graniči se sa riječkim plemenom Građani i crmničkim plemenima Podgor i Dupilo. Izvorna teritorija Ljubotinja je planinska, ali je, širenjem svoje teritorije, Ljubotinj dobio niže oblasti na istoku i mali izlaz na Skadarsko jezero.

Prvi pomen Ljubotinja pod tim nazivom je iz 1398. godine u jednom kotorskom dokumentu (kao Lubotin)[1]. Prema mišljenju Aleksandra Lome, naziv je izveden od ličnog imena Ljubota.

Naselja u Ljubotinju su stara, i teško je utvrditi u koje doba su zasnovana, ali svakako pre 14. stoleća. Pravi Ljubotinj čine sela Mužovići, Vignjevići, Boguti i Prekornica, koja su u Viranjskoj rupi, kotlini ispod brda Viranj, dok su sela Začir, Smokovci i Dubova ušli u sastav Ljubotinja tokom 17. i 18. stoleća, pridruživanjem, a oblast Donjih sela je vremenom oteta od starijeg stanovništva, koje se pod pritiskom Ljubotinjana iselilo. Ljubotinjani su naselili i neke susedne krajeve u Crmnici, no oni nikad nisu postali deo plemenske teritorije.

U turskim defterima iz 1521. i 1523. godine, Ljubotinj čine sela Vignjevići, Bogute i Dragosalići, dok je Prekornica pusto zemljište. Od sela kasnije uključenih u Ljubotinj, u to vreme postoje Začir, Smokovci (Smokovac) i Dubova.

1614. godine u Boličinom izveštaju i opisu Skadarskog sandžaka, Ljubotinj je glavno i najveće pleme Riječke nahije, sa 70 kuća.

Danas u ljubotinjskim selima većinom žive stariji ljudi koji ne žele da napuste svoja ognjišta, dok su mlađi ljudi otišli u gradove. Ukupno u svim selima Ljubotinja, prema popisu u Crnoj Gori iz 2003. godine, živelo je 80 stanovnika (od čega u Donjim selima, najpogodnijim za život, 23), a danas sigurno i znatno manje.

Bratstva u Ljubotinju:

Starinci:

Nikinovići (Začeće Svetog Jovana) u Vignjevićima. Nekada je celo selo bilo njihovo, ali su se mnogo iseljavali, naročito u pravcu Hercegovine, kao i u Istru 1657. godine (u selo Peroj).

Sablje (Đurđev-dan) u Vignjevićima.

„Šeste“ (Nikolj-dan) u Začiru su staro ceklinsko bratstvo iz Strugara koje se preselilo u Ljubotinj u vreme Ivana Crnojevića, koji je Ratku Ostojinom dao zemlju u zamenu. 1494. pominje se Ostoja Šesta u Začiru u službi Đurđa Crnojevića. Po bratstvenom predanju, od trojice braće Šesta su rodovi: od Ostoje Kolini (ili Kolinovići), od Ratka Radiši i njihov ogranak Markovići, a od Damnjana Džongazi, koji su se iselili. Da li Šeste mogu imati veze sa Šestanima u Primorju, nije utvrđeno.

Od Kolina je bio Visarion II, crnogorski vladika u razdoblju 1659– 1662. godine.

Izumrli su i iselili se Lakete i Ujanovići iz Vignjevića, Kokore, Grukali, Tice, Škulji, Škrapulje, Macali[2] i Puri[3] iz Prekornice, Lešonjani iz Smokovaca. U Donjim selima su živeli starinci Čukovići, Mitali, Ercezi, Kapruci i dr. koji su se iselili pod pritiskom Ljubotinjana. U Ljubotinju se pamte i prezimena starinačkih izumrlih i iseljenih familija: Frnci[4], Raičkovići, Dosi[5], Kerići, Bujići.

Grukala i Lešonjana ima u Vraki. Macali su se iselili u Vranjinu i danas se prezivaju Bušković; od njih su i Buškovići u Kurilu u Donjoj Zeti.

Doseljenici iz vremena Crnojevića (druga polovina 15. stoleća):

Vujovići (Aranđelov-dan) u Mužovićima i Donjim selima su potomci spahije Vuja Raičeva, koji je krajem 16. stoleća dobio carski ferman da upravlja Crnom Gorom. Naveden je i u Boličinom popisu iz 1614. godine, kao Vuko Raičev, i u nekim drugim onovremenim dokumentima.

Vujo, prema bratstvenom predanju, potiče od vlasteoske kuće Vojinovića, potomak je vojvode Altomana iz vremena vlasti despota Đurđa Brankovića. Unuk Altomanov, Vuk[6], doveden je kao dečak kod Crnojevića nakon propasti srednjevekovne Srbije (1462. godine) iz matičnog Vučitrna. Vujo je Vukov čukununuk. Sve do uspona Petrovića početkom 18. stoleća, kuća Vujovića je vladala nahijama Stare Crne Gore. Spahiluk Vujovića prestao je smrću spahije Vuka Markova 1746. godine, a vojvodstvo ukinuto 1891. godine (poslednji vojvoda bio je Petar Filipov).

Postoji više verzija o dolasku predaka Vujovića u Ljubotinj. Kovijanić navodi pismo braće Pavla i Filipa Vujovića iz Ljubotinja, koji su bili dobri poznavaoci povesti svog bratstva. Po njima, preci Vujovići nisu došli sa Kosova pravo u Ljubotinj. Vuk – Vujo Brajanov se doselio u Moraču, gde je živeo do svoje smrti, a tako i njegov sin Novak. Marko Novakov i njegov sin Raič, prešli su u Bratonožiće. Raič Markov je održavao dobre odnose sa turskom vlašću, te je dobio zvanje vojvode, a zatim i spahije. Tek on dolazi u Ljubotinj, pre 1580, a njegov sin Vujo ga nasleđuje oko 1584. godine. Vujov otac Raič navodi se u jednom kotorskom dokumentu iz 1580. godine kao vojvoda Ljubotinja.

O Vujovićima i njihovom poreklu od Vojinovića je mnogo pisano, te se detaljnije informacije mogu naći u nekom od izvora.

Vujovići su se dosta naseljavali i u susednim oblastima Crmnice, te tamo ima njihovih ogranaka: Vujovića (Trnovo, Komarno), Lekića (Komarno) i Lalića (Limljani).

U turskim defterima iz 1521. i 1523. godine selo Mužovići ne postoji, verovatno je popisano pod imenom Dragosalići. Međutim, ni tu ni u drugim ljubotinjskim selima, ne navodi se Vuk Vojinović, koji je prema predanju u to vreme još uvek bio u životu, što verovatno potvrđuje onu verziju po kojoj su preci Vujovića u Ljubotinj došli kasnije.

Jedan pripadnik bratstva Vujovića DNK analizom testiran je kao nosilac haplogrupe R1b:

http://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=391.msg17644#msg17644

Boškovići (Ivanj-dan) i Nikolići (Nikolj-dan) u Vignjevićima su od predaka koji su bili u službi kod Vuka Vojinovića i zajedno s njim došli iz Vučitrna u Ljubotinj. Nisu međusobno srodni.

„Sarapi“ (Nikolj-dan) su razgranato bratstvo, koje čine rodovi: Banovići (Prekornica, Donja sela), Vučkovići (Prekornica), Laličići (Prekornica, Donja sela) Vukićevići i njihov ogranak Karadaglići (Boguti), Vujanovići (Boguti, Donja sela), Markišići (Boguti, Donja sela), Đuraševići (Boguti, Donja sela) i Kaluđerovići – Nikovići, ili Nikolići (Začir), koji su deo mešovitog začirskog bratstva Kaluđerovića.

Sarapi su potomci Božine Sarapa koji je u vreme Ivana Crnojevića došao u Ljubotinj, prema bratstvenom predanju, iz Sarajeva. Iako su prvo bili u sukobu, Crnojević je dozvolio Božini da se naseli u Ljubotinj zbog neke usluge koju mu je ovaj učinio u Mlecima. Da li je Božina dobio vlastelinstvo od Ivana Crnojevića, ili je i u Bosni bio vlastelin, nije poznato, ali se u povelji Đurđa Crnojevića navodi Božinin sin Brajko Sarap kao vlastelin (u bratstvenom rodoslovu, on se navodi kao Branko).

Detaljno o Sarapima može se pročitati na stranici:

http://www.sarapi.org/default.php

Od Vujanovića – Sarapa je aktuelni crnogorski državnik Filip Vujanović.

Na Srpskom dnk projektu imamo testiranog Karadaglića, nosioca haplogrupe R1b.

Drecuni (Nikolj-dan) u Bogutima i Donjim selima su od pretka koji se doselio iz Stare Srbije u vreme Ivana Crnojevića.

Na Srpskom dnk projektu imamo testiranog Drecuna, nosioca haplogrupe R1b.

Jovetići (Aranđelov-dan, ranije Nikolj-dan) u Dubovi su starinom iz Vučitrna. Sredinom 15. stoleća, po padu Kosova pod tursku vlast, doselili su se u Zetu, a u vreme Ivana Crnojevića u Ljubotinj.

Od ovih Jovetića je poznati crnogorski fudbaler Stevan Jovetić.

Đurovići (Đurđev-dan) u Začiru su potomci četvorice sinova nekog Đura iz Zaljeva kod Bara, koji je ubio nekog turskog zapovednika, te je prebegao na područje Ivana Crnojevića. U turskom defteru za Crnu Goru iz 1521. godine, u Začiru se navodi baština u posedu Đurovića, što je redak slučaj zapisanog prezimena u ovo vreme u turskim defterima.

Zajedno sa Đurom, pretkom Đurovića, došao je Vicko Salac Mrkojević, koji je bio kod Đura u službi. Od njega potiču Sorati (Nikolj-dan) u Začiru. Prema drugoj verziji, Sorati su starinci Šeste.

Pejakovići (Nikolj-dan) u Bogutima i Donjim selima su doseljeni iz Paštrovića u u vreme Ivana Crnojevića. Potiču od starog paštrovskog bratstva Kanjoša iz Buljarice.

Račevići i Zlotvori (Srđev-dan) u Smokovcima[7] su doselili iz Paštrovića u vreme Ivana Crnojevića. Prema Jovićeviću, potiču od plemena Srzentića. Međutim, prezime Srzentić datira iz 17. stoleća, dok je stariji plemenski naziv Ćuda, a još raniji Bulgarović. Paštrovski Srzentići slave Nikolj-dan.

Šabani (Đurđev-dan) u Mužovićima su od Donjokrajaca Borojevića sa Cetinja. O Borojevićima je pisano u tekstu o Cetinju na:

http://www.poreklo.rs/2015/11/20/pleme-cetinje-poreklo-stanovnistva/

Njihov predak Dragoslav se u drugoj polovini 15. stoleća, doselio u Ljubotinj i po njemu su nosili prezime Dragoslavljevići ili (češće) Dragoslavići[8]. Početkom 18. stoleća jedan Dragoslavić je ubio nekog turskog Šaban-bega i obukao njegovu skupocenu odeću, pa zbog toga njega i njegove prozovu Šabani. Neki iz ovog roda su u savremeno doba vratili staro prezime Dragoslavić.

U turskom defteru iz 1521. godine, Dragoslavići su upisani kao posebno selo. Prema popisu, selo broji 21 kuću (u defteru iz 1523. godine – 20), pa je teško je pretpostaviti da su svi oni bratstvenici Dragoslavići, jer, s obzirom na rodoslov Borojevića, to bi bilo pokoljenje Dragoslavljevih unuka. Verovatnije je da u ovo vreme okosnicu sela čine Dragoslavići, a da osim njih ima i starinačkog ili novodoseljenog stanovništva.

Na Srpskom DNK projektu imamo testiranog Ivaniševića – Borojevića nosioca haplogrupe R1a, pa bi se moglo zaključiti da i Šabani – Dragoslavići nose ovu haplogrupu.

Kasniji doseljenici:

Dapčevići i njihov ogranak Kambani, kao i Mrguni koji su se istražili (Ivanj-dan) u Vignjevićima su od Bjeloša iz Cetinjskog plemena, od Dabca koji se početkom 16. stoleća iselio u Ljubotinj. O Bjelošima je pisano u tekstu o Cetinju na navedenoj stranici.

U defteru iz 1521. godine, u Vignjevićima su popisana četvorica domaćina sa imenom Dabiživ, od kojih bi neki mogao biti rodonačelnik Dapčevića.

Od ovih Dapčevića bio je partizanski general i narodni heroj iz Drugog svetskog rata, Petar-Peko Dapčević (1913-1999).

Na Srpskom dnk projektu imamo testiranog Dapčevića, nosioca haplogrupe I2a1 dinarik južni.

Ratkovići (Nikolj-dan) u Prekornici su od pretka koji je u 16. stoleću dobegao iz Paštrovića zbog krvi.

Crvenci[9] (Aranđelov-dan) u Vignjevićima su od Sjekloća – Gorevuka iz Dobrskog Sela. Gorevuci su poreklom iz Hercegovine, doseljeni u Njeguše u vreme Ivana Crenojevića, a kasnije preselili u Dobrsko Selo. O Gorevucima je pisano u tekstu o Njegušima na:

http://www.poreklo.rs/2015/12/24/pleme-njegusi/

Prlje (Aranđelov-dan, ranije Petrov-dan) u Mužovićima i Donjim selima su od pretka koji se doselio iz Mrkojevića (ranije prezime Barjaktarović) u 16. stoleću. U jednom kotorskom dokumentu iz 1580. godine pominje se Raičko Stjepanov Prlja iz sela Ljubotinj.

Srodni su im Lajkovići iz Zete, za koje postoji mišljenje da su starinci u Zeti, od starog plemena Grlja (Grelja). O Lajkovićima je pisano u tekstu o Zeti na:

http://www.poreklo.rs/2016/02/01/bratstva-zete-i-ljeskopolja/

Od Prlja su iseljenici Barjaktarovići u Istri (Peroj) i Ivovići u Crmnici (Seoca).

Radomani (Aranđelov-dan) u Mužovićima i Donjim selima su potomci Nika Radomana koji je u 16. stoleću prebegao iz Banjske na Kosovu, zbog ubistva nekog Turčina. Zajedno s njim, došla je i njegova sestra, udova Ivana Džona, sa sinom od kojeg potiču Džoni[10] (Aranđelov-dan), takođe u Mužovićima. I Radoman i Džono su starinom iz Ovčeg Polja u Makedoniji. Radomani su u 17. stoleću bili znatno bratstvo i davali knezove ne samo u Ljubotinju, nego i u drugim krajevima Riječke nahije.

Od ovih Radomana je naš poznati fudbalski sudija Miroslav Radoman.

Milaševići (Aranđelov-dan, ranije Nikolj-dan) u Dubovi su od dva brata dobegla u drugoj polovini 17. stoleća zbog krvi iz Bjelica (Mikulići), od tamošnjih starinaca Milaševića (ili Mileševića)

Kaluđerovići (Nikolj-dan) u Začiru su mešovitog porekla: naime, kćer jednog Kolina udala se za jednog Nikovića – Sarapa iz Prekornice, no kad je ovaj poginuo, otac je preudao za jednog Milaševića iz Dubove (jednog od dvojice braće dobeglih iz Bjelica); sa obojicom je imala potomstva, te su se svi oni zajedno prozvali Kaluđerovićima, po ocu svoje majke, koji se u starosti zakaluđerio. Iako nisu istog porekla po muškoj liniji, drže se kao jedno bratstvo.

Kusovci (Aranđelov-dan, ranije Petrov-dan) u Začiru su potomci Marka Lazarevića iz Grblja, koji je krajem 17. stoleća, zbog ubistva nekog Kotoranina, prebegao u Crnu Goru. O grbaljskim Lazarevićima (iz Glavatičića) pisano je u tekstu o Grblju:

http://www.poreklo.rs/2016/01/20/grbljani/

Prezime je nastalo od nadimka koje je Marko dobio od Začirana, a zbog svog kratkog (kusog) gunja, kakav se nosi u Primorju.

Prema Nakićenoviću, Lazarevići su starosedeoci u Grblju, dok Jovićević navodi bratstveno predanje Kusovaca da je njihovo poreklo iz Bjelopavlića. Moguću sumnju u poreklo Kusovaca od grbaljskih Lazarevića izaziva i podatak da je ranija slava Markova bila Petrov-dan, dok Lazarevići slave Nikolj-dan.

Od ovih Kusovaca je poznati beogradski istoričar umetnosti Nikola Kusovac.

Od Kusovaca su Kotorčevići iseljeni u Prizren.

Šoći (Aranđelov-dan, ranije Nikolj-dan) u Dubovi i i Donjim selima su od pretka Vukca iz abanskog plemena Šoša (skadarski kraj) koji je zbog krvi dobegao u Crnu Goru početkom 18. stoleća. Svoje prezime vezuju za pleme Šoša, međutim, prema mišljenju Jovićevića, prezime Šoć dolazi od istovetne albanske reči, što u prevodu znači – muž (od lat. socius).

Od ljubotinjskih Šoća bio je ministar inostranih djela Kraljevine Crne Gore i istoričar dr Pero Šoć (1884-1966).

Lubarde (Đurđev-dan) u Vignjevićima i Donjim selima prema bratstvenom predanju potiču od Lumbardića iz Herceg-Novog (Topla), doseljeni u Ljubotinj u 18. stoleću. Topaljski Lumbardići su u Boku došli iz Bosne sa talasom doseljenika predvođenih vladikom Savatijem Ljubibratićem, krajem 17. stoleća. Prezime su dobili po nadimku jednog bratstvenika koji je oteo Turcima top (tal. lombarda), a ranije prezime bilo im je Savić. Topaljski Lumbardići slave Usekovanje glave Svetog Jovana.

Od ljubotinjskih Lubardi je jedan od najvećih srbskih slikara 20. stoleća, Petar Lubarda (1907-1974).

Stanišići (Ivanj-dan) u Prekornici su iz Maina, od pretka koji se tu doselio u prvoj polovini 19. stoleća.

_______________________________________________________________________

Izvori:

Riječka nahija u Crnoj Gori – Andrija Jovićević

Stara Crna Gora – Jovan Erdeljanović

Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića – Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović

„Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14-16. vijek)“ – Risto Kovijanić

_______________________________________________________________________

[1] Što opovrgava predanje Vujovića po kome je naziv Ljubotinja donet sa njihovim precima, prema zavičajnom Ljubotenu. Naime, Vujovići su u Ljubotinj došli znatno kasnije, najranije u drugoj polovini 15. stoleća, a verovatnije tek krajem 16. stoleća.

[2] Jednina: Macale

[3] Jednina: Pur

[4] Jednina: Frnco

[5] Jednina: Dos

[6] Altoman je imao tri sina. Prema različitim verzijama bratstvenog predanja, Vuk je sin Markov ili Brajanov.

[7] Doseljeni Paštrovići su, najverovatnije, dali ime selu. Naime, oni potiču iz kraja u Paštrovićima koji se zove Bijela Smokva, te je naziv Smokovci nastao po njima.

[8] U defterima sa početka 16. stoleća i kao Dragosalići.

[9] Jednina: Crvenko

[10] Jednina: Džono