Grbljani

PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Nebojša Babić

 

„Stanovnici Grblja su bili odvajkada ratoborno, neustrašivo pleme, ljubomorno na svoju slobodu i sasvim neukrotivo, koje je zahtevalo za sebe privilegije i umelo da ih održi“ (bečki list „Wanderer“, 1869. godine, povodom ustanka u Grblju)

 

Grbalj je župni kraj koji se pruža između Kotora na severozapadu i Budve na jugoistoku, na površini od oko stotinu kvadratnih kilometara. Ka unutrašnjosti, oivičen je od Stare Crne Gore Lovćenom, a od mora niskim grebenom koji se pruža dinarskim pravcem. Deli se na Donji Grbalj – polje okrenuto prema moru, i Gornji Grbalj – izdignutu površ između brdskog grebena po sredini Grblja i Lovćena. Istorijski, Grbaljska župa se deli na četiri knežine: donjogrbaljske Lazareviće i Bojkoviće, i gornjogrbaljska Ljubanoviće i Tujkoviće[1].

 

Naziv Grblja potiče od iskvarenom latinskog naziva naselja Agruvium, kod današnjeg Bigova u Donjem Grblju. Prema Aleksandru Lomi, od latinskog Agruvium, preko romanskog Grubiu, Sloveni ga izgovaraju kao Grъblь. Od starog romanskog naziva potiče i srednjevekovni naziv župe (12. stoleće) i utvrđenja u oblasti današnjeg Bigova, Gripuli (Gripuli, Gripoli, Grispoli, Grispuli). Selo oko nekadašnje tvrđave postojalo je i 16. stoleću: u turskom popisu iz 1523. zabeleženo je kao Grbil u nahiji Donji Grbalj. Kasnije je selo zamrlo, pa ponovo naseljeno od stanovnika Glavatičića (Bigovo).

 

 

Kratka istorija Grblja

Slovensko stanovništvo se naselilo u ovoj oblasti još u 6-om, a masovnije u 8. i 9. stoleću. Potomaka ovih naseljenika u Grblju danas verovatno nema, zbog stoleća ratovanja koja su usledila. Grbalj je bio pod vlašću Vizantije do 1185. godine, sa prekidima u kojima su svoju vlast ovde uspostavljali Vojislavljevići (Mihailo, Bodin). Tokom ovog razdoblja, u Grbalj se stalno doseljava novo slovensko stanovništvo. Grbalj zatim postaje sastavni deo države Nemanjića.

U 14. stoleću, feudalnu vlast ovde uspostavlja kotorska vlastela, pod okriljem srbske, a zatim i ugarske države. Jedno vreme (1396-1420), Grbalj drže Crnojevići i bosanski kralj Tvrtko, a 1420. godine, Kotor se dobrovoljno stavlja pod mletačku vlast, a s njim i Grbalj. Međutim, Grbljani odbijaju da postanu mletački kmetovi, te počinje niz pobuna protiv Mletaka u 15. stoleću, i to:

1421-28, kada su Grbljane isprva podržali Crnojevići, a zatim se nagodili s Mlečanima, te su i Grbljani na kraju morali prihvatiti mletačke uslove;

1432-43, uz podršku bosanske vojske vojvode Sandalja Hranića, no tada se i Sandalj nagodio s Mlečanima, a Grbljani su na kraju morali položiti oružje i potpisati zakletvu Mletačkoj republici;

1448-52, kada vojvoda despota Đurđa Brankovića, Altoman, dolazi sa vojskom pred Kotor i zahteva od Mlečana svu zemlju koja je pripadala despotu Stefanu Lazareviću, uključujući i Grbalj; tada su se i Grbljani podigli na oružje, no, kako se Altoman morao vratiti u Srbiju zbog opasnosti od Turaka, Grbljani ostanu usamljeni, a Mlečanima je u gušenju ustanka pomogao Stefan Crnojević[2];

1462-69, grbljanskim ustanicima je isprva pomoć dao Ivan Crnojević, no, kako se i on nagodio s Mlečanima, Grbljani su morali položiti oružje.

To 15. stoleće bilo je najteže u povesti Grblja, zbog stalnog ratovanja i uništavanja, a tako i zbog izdaje srbskih velikaša koji su ostavljali Grbljane usamljene u borbi protiv moćne Mletačke republike. Iz ovog perioda (1427) potiče Grbaljski zakonik, kodifikacija narodnih pravnih običaja.

Kada su 1496. godine Turci zaposeli Zetu i došli do mletačke granice, Grbljani, ne mogavši više trpeti mletačku vlast, dobrovoljno su se priklonili Turcima, izabravši „manje zlo“. I, zaista, u narednih stoleće i po, do 1646, u Grblju se živelo mirno: Turcima je plaćan porez – filurija i porez na so, a Grbljanima Turci nisu dirali u veru i običaje, niti su postavili upravnu vlast. Grbljani su imali svoje kneževe i sudstvo po svom zakonu.

Razdoblje 1646 – 1718. ponovo je donelo nemir u Grbalj, usled ratova između Turske i Mletačke republike. Grbljani su se tada stavili na stranu Mletaka i Crnogoraca koji su se zajedno borili. Grbalj je često bio mesto okršaja i poara, a Grbljani su se istakli kao ratnici u mnogim bojevima: u Kandijskom ratu 1645-69, na Vrtijeljci 1685, u bici za Bar 1689, na Carevu lazu 1712, itd.

Požarevačkim mirom iz 1718. godine, Grbalj je pripao Mletačkoj republici, s tim što je mletački dužd prihvatio sve uslove Grbljana, tako da su oni u miru ostali mletački građani do propasti Republike 1797. godine.

Kada je Napoleon ukinuo Mletačku Republiku, Grbalj, kao i cela Boka, ujedinio se sa Crnom Gorom vladike Petra I, koji je, zatim, predao na upravu ove oblasti Austriji koja se borila protiv Napoleonove Francuske. Međutim, Austrija je odbila da poštuje privilegije koje su Grbljani uživali pod mletačkom vlašću, te se Grbalj podigao na oružje 1804. godine. Pobuna je okončana mirno, pregovorima, tokom kojih su Austrijanci obećali da će poštovati stečene grbaljske privilegije. Međutim, nedugo za tim, austrijske vlasti su pohapsile neke vođe pobune. Tokom daljih ratnih dejstava, Napoleonova vojska ponovo zauzima ove teritorije. Francuska vlast u Grblju, 1807-13, veoma je teško pala Grbljanima: ostala je upamćena po nasilnom novačenju (mobilisanju) grbljanskih mladića u francusku mornaricu i po prinudnom radu, kao i po tome što Francuzi nisu poštovali nikakva ranije stečena prava Grbljanima. Usled svega toga, u Boki je, 1813. godine, izbio ustanak Grbljana, Paštrovića, Luštičana, Pobora, Maina, Braića, Krivošija i drugih Bokeza protiv francuske vlasti. Uz pomoć Crnogoraca i ruske vojske, kao i podršku britanske mornarice, silovito su napadnute francuske trupe iz svih pravaca i proterane sa crnogorskog Primorja. Nakon ovog događaja, stanovništvo Boke i Primorja zatražilo je ujedinjenje sa Crnom Gorom pod okriljem ruskog cara. Međutim, voljom velikih sila, ove oblasti su predate Austriji. Austrijska vlast je, tako, i u Grblju potrajala čitavo naredno stoleće.

Odmah po uspostavljanju svoje vlasti, Austrijanci su podigli niz utvrđenja na granici sa Crnom Gorom, da spreče svaku vezu Primoraca sa Crnom Gorom. Ukinute su sve privilegije Grbljanima i zabranjeno suđenje po običajnom pravu, ukinuto kneštvo, a za zvanični jezik uveden italijanski, za šta se izborila katolička crkva u Boki.

1848. godine, kao jedan u nizu ustanaka u Austrijskoj carevini, izbio je i Grbaljski ustanak. Povod je bio neravnopravan položaj Grbljana u izbornom i poreskom sistemu nametnutom od austrijske vlasti. Austrija je poslala veću vojnu jedinicu da umiri Grbljane, međutim, Grbljani, uz podršku pristiglih Crnogoraca, nakon nekoliko kraćih okršaja, naterali su okupacionu silu na povlačenje. Malo buntovno pleme odbilo je napad svetske sile i nateralo je da prihvati sve svoje uslove, kao i amnestiju za vođe ustanka. 1869. godine, Grbalj se još jednom podigao na pobunu zbog zakona o opštoj vojnoj obavezi za sve stanovnike Carevine. Ponovo je ovo bio opštebokeški ustanak, u kojem su učešće pored Grbljana uzeli i Pobori, Braići, Maine, Paštrovići, Krivošije i drugi Bokezi. Početkom 1870. godine zaključen je mir u Knezlazu, gde su se austrougarski predstavnici obavezali da će bokeški mladići biti izuzeti od obaveze novačenja, kao i da će biti amnestirani svi pobunjenici i naknađena stanovništvu sva šteta od ratnih razaranja. Kao posledica ove nagodbe, 1872. godine, prestala je i upotreba italijanskog jezika u crnogorskom Primorju, a uveden je, u upravi i školstvu, srbski jezik i ćirilično pismo.

Međutim, nije prošlo mnogo vremena do novog austrougarskog zakona o opštoj vojnoj obavezi, 1881. godine. U proleće sledeće godine, Grbalj se ponovo digao na ustanak. Međutim, ovoga puta, bečki car je očekivao pobunu i bio odlučan da upotrebi svu silu kako bi za svagda umirio Grbljane i ostale Primorce. Nakon žestokih okršaja u Grblju i Krivošijama, gde je nastupala izuzetno jaka vojna sila Carevine, ustanak je ugušen.

U Prvom balkanskom ratu, mnogo grbaljskih dobrovoljaca se borilo u crnogorskoj vojsci, naročito u borbama za osvojenje Skadra. Tako i u Prvom svetskom ratu. Naročito je veliki odjek za učešće u crnogorskoj vojsci bio među grbaljskim iseljenicima u Americi. Dobrovoljci su doplovili do Napulja gde su se ukrcali u brod „Brindisi“ i pošli put Balkana. Međutim, na Badnje veče (24. decembra 1915 / 6. januara 1916. godine), brod je kod Svetog Jovana Medovskog, nadomak albanske obale, naleteo na podvodnu minu, te je u brodolomu poginuo veliki deo dobrovoljaca (njih 328 od 492). Mnogo Grbljana je stradalo početkom 1916. godine, tokom borbi crnogorske i austrougarske vojske na područje Grblja.

U Drugom svetskom ratu, vođeni patriotizmom i odanošću srbskoj monarhiji, većina Grbljana je podržala četnički pokret. Poznat je čuveni napad grbaljskih četnika na nemačku fabriku municije u Kotoru, u jesen 1943. godine. Mnogo ih je, zbog učešća u četničkim jedinicama, stradalo od partizana u Sloveniji u proleće 1945. godine.

Grbalj je danas oblast većim delom u sastavu Opštine Tivat, a manjim Opštine Budva. Postoje težnje među Grbljanima da dobiju svoju zasebnu opštinu, ili zajedničku grbljansko-paštrovsku opštinu.

 

Prema narodnom predanju, Grbalj je rodna zemlja dvojice velikih imena naše povesti: Svetog kosovskog mučenika kneza Lazara i vojvode Nikše Ilijanovog, rodonačelnika velikog plemena Nikšića. Na žalost, uverljivih dokaza o njihovom poreklu nemamo. Grbljani svojakaju i Branka Radičevića, premda još nekoliko plemena u Crnoj Gori pretenduje na ovog velikog pesnika. Ali, Grbalj je, nesumnjivo, kolevka još nekih slavnih imena koja će biti pomenuta kasnije u tekstu.

Grbalj ima čak 62 žive crkve i Manastir Podlastva, koji je podigao, kao svoju zadužbinu, car Dušan Silni 1350. godine.

 

Stanovništvo je većinom srbskog porekla i veći deo Grbljana se i danas tako oseća. Manji broj rodova je starosedelačkog porekla i verovatno delom pripada sloju starinačkog (vlaho-romanskog) i većinom doseljenog slovenskog življa. Većina grbaljskih bratstava nastala je od doseljenika iz više talasa: iz okolnih krajeva Stare Crne Gore bilo je doseljavanja još krajem srednjeg veka, i ono se nastavlja tokom 16, 17, 18. stoleća. Značajan talas doseljenika dobegao je iz Crne Gore tokom kaznene ekspedicije Numan-paše Ćuprilića 1714. godine. Jedan broj bratstava u Grblju potiče od doseljenika iz severne Albanije iz 15. i 16. stoleća, čija migracija je pokrenuta turskim osvajanjima. Bilo je i lokalnih doseljenja, iz Boke, Krtola, Luštice i Paštrovića. Konačno, jedan značajan talas doseljenika dolazi iz Hercegovine i pripada onom krugu Hercegovaca doseljenih u Boku nakon proterivanja Turaka iz Herceg-Novog (kraj 17. i 18. stoleće).

Kretanje broja stanovništva u Grblju prema istorijskim izvorima

– 1523. godine, turski defter za Crnu Goru i Grbalj: Grbalj ima 27 sela sa 557 kuća,

– 1614. godine, izveštaj mletačkoj vladi Marijana Bolice: 25 sela, 742 kuće, 1650 vojno sposobnih muškaraca,

– 1683. godine, turski defter za Skadarski sandžak: 27 sela, 572 kuće,

– 1758. godine, mletački popis: 408 kuća, 2714 stanovnika, 779 vojniika,

– 1850. godine, austrijski popis: 20 sela, 4826 stanovnika,

– 1913. godine, prema proti Savu Nakićenoviću:1085 kuća, 3790 stanovnika,

– 1921. godine, popis u Kraljevini SHS: 3690 stanovnika,

– krajem 20. stoleća (procena): oko 4000 stanovnika.

Sela u Grblju su:

Donji Grbalj: pravcem sever jug, u blizini inače strme i kamenite morske obale su Bigovo, Glavatičić[3], Zagora i na samom južnom delu Grblja Krimovica i Višnjevo. U unutrašnjem delu Grblja, sa juga na sever su: Glavati, Kovači, Kubasi, Trešnjica, Ukropci, Pobrđe i Vranović. Svojim severnim delom Donji Grbalj se graniči s područjem Tivatske opštine i Krtola.

Gornji Grbalj: najjužnije mesto je Prijevor, iznad Višnjeva, a severnije od njega Lastva. Područje ovih naselja graniči se sa Budvanskom opštinom, Mainama i Poborima. Dalje, u Gornjem Grblju, sa juga na sever su Gorović, Bratešić, Prijeradi, Šišić, Pelinovo, Nalježić, Sutvara i Dub. Ova sela se istočnom stranom graniče sa Njegušima. Ranije je Grblju pripadao i Mirac, dok ga Njeguši nisu preoteli u 17. stoleću. S druge strane, Lješević, na severu Grblja na granici sa Krtolima, ranije je bilo krtoljsko selo, a od 1865. godine pripada Grblju.

U središnjem delu Grblja, između Pelinova i Pobrđa, u savremeno doba od nekadašnjeg pelinovskog zaseoka Radanovići, razvila se glavna grbaljska varošica koja nosi naziv po ovom bratstvu i danas je središte Grblja. Nalazi se na glavnom putu koji povezuje Budvu i Tivat.

U turskom defteru iz 1523. godine nalazimo sledeća sela:

Nahija Grbljani (Gornji Grbalj): Nalježić, Pelinovo, Šišić, Prijeradi, Bratešić, Bogosav[4] (prema geografskom redosledu navođenja sela u defteru, ovo selo bi moglo biti kasniji Gorović), Lastva, Svinjište (danas lokalitet na jugoistok od Lastve, na putu za Budvu) i Prijevor.

Nahija Donji Grbalj: Bjelaš, Vranović, Mioković (danas postoji lokalitet Miokovići nedaleko od Pobrđa), Grbil (danas je tu Bigovo), Ukropci[5], Glavatičići, Kosorani[6], Kovač, Glavati, Stuci[7] (sada nepostojeće selo između Glavata i Višnjeva), Višnjevo, Krimovica, Turija (danas zaselak Krimovice), Puhović[8], Sinodar[9], Gostovići (danas Zagora), Dub i Sutvara.

Nejasno je zašto su turski poreznici Sutvaru i Dub popisali u Donji Grbalj, kad se ova sela geografski nalaze u najsevernijem brdskom delu Gornjeg Grblja, sasvim ispod Crne Gore.

Grbljanski rodovi, po naseljima u kojima žive[10]

Donji Grbalj

Glavatičić

(selo je postojalo u 14. stoleću, a naziv je dobilo po kotorskoj plemićkoj porodici Glavati čiji je posed selo bilo u srednjem veku[11])

Starosedeoci:

Parapidi (slava: Sveti Teodor) su starinci u Grblju, za njih se smatra da su Grci čiji su preci još u preslovensko vreme živeli u gradu Gripuliju[12].

Lazarevići (Nikolj-dan) su starosedeoci Grblja, živeli su u gradu Gripuliju, nakon čije propasti prešli u Glavatičić. Vlasteoskog su porekla. Vojvoda Ostoja Lazarević je u 14. stoleću bio zapovednik grada Gripulija. U vreme mletačke vlasti, Lazarevići su davali guvernadure grbaljske. Po njima se zove zaselak u Glavatičiću.

Mikijelji (Začeće Svetoga Jovana) su u Glavatičiće došli isto kad i Lazarevići iz Gripulija. Njihov izdanak protopop Raič Mikijelj bio je crkveni starešina grada u vreme vojvode Ostoje Lazarevića. Mikije

Zekljevići (Sveti Hariton) su starosedeoci u Grblju.

Istražili su se Petričevići, takođe stari rod iz Gripulija.

Doseljenici:

Dabuški[13] (Sveti Hariton) su došli iz Albanije u 15. stoleću.

Baštrice (Sveti Hariton) su došli iz Ceklina u 15. stoleću zbog krvi, potiču od ceklinskih Jankovića.

Benovići (Mitrov-dan) došli su u 16. stoleću iz Herceg-Novog.

Bigovo (čuje se i Bigova)

(selo je zasnovano u 16. stoleću od Lazarevića iz Glavatičića, koji su se u vreme Ivana Crnojevića ponovo naselili u blizini svog razorenog grada Gripulija).

U selu žive Lazarevići (Nikolj-dan) koji su ogranak Lazarevića iz Glavatičića.

Kubasi

(najraniji pomen sela je iz 17. stoleća)

Starosedeoci:

Androvići (Nikolj-dan) i njihov ogranak Mačci[14] (Mratin-dan), Bućini[15] (Sveti Stefan) i Bilali (Aranđelov-dan).

Doseljenici iz Crne Gore iz 17-18. stoleća, nisu međusobno srodni:

Maslovari (Miholj-dan), Strahinići, Ćose, Marovići, Simuni (svi Aranđelov-dan).

Trešnjica

(selo je postojalo u 15. stoleću, raniji naziv je Crešnja / Trešnja)

U selu žive bratstva Bećiri i Dobriše (oba Jovanj-dan) koja potiču od doseljenika iz Crne Gore iz 15-16. stoleća, ali nisu međusobno srodni.

Ukropci

(selo je nastalo krajem 17. stoleća od doseljenika iz Hercegovine iz tamošnjih Ukropaca, po kojima je dat naziv selu)

Starosedeoci:

Kunići su došli iz Glavatičića (gde se ovaj rod istražio), a potiču od one grupe žitelja Gripulija koji su se po razorenju grada iselili.

Doseljenici:

Begovići su hercegovački doseljenici s kraja 17. stoleća koji su zasnovali selo.

Klopani su došli iz Stare Crne Gore sredinom 18. stoleća.

Svi ukropački rodovi slave Aranđelov-dan.

Glavati

(selo je dobilo ime po kotorskoj vlasteoskoj porodici Glavati, čiji je posed selo bilo u srednjem veku, što ukazuje da je postojalo pre 14. stoleća)

Starosedeoci:

Tičići (Sveti Stefan) su došli iz Glavatičića (gde se ovaj rod istražio), a potiču od one grupe žitelja Gripulija koji su se po razorenju grada iselili.

Kruti[16] (Sveti Stefan) su, prema Nakićenoviću, starosedeoci u Glavatima; prema drugoj verziji, oni su došljaci iz Skadarskog kraja u 16. stoleću. Ima ih i u Paštrovićima, istog porekla. O Krutima je pisano ovde: http://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=1061.40

Doseljenici:

Bani[17] i njihov ogranak Bajkovići (Sveti Stefan) došli su u Grbalj u 16. stoleću iz Građana u Riječkoj nahiji. Od ovih Bana bio je mitropolit Mitrofan Ban[18].

Pejovići (Sveti apostol Vartolomej) su došli u 16. stoleću iz Njeguša.

Subotići (Đurđev-dan) su došli u 17. stoleću iz Nikšića.

Vujačići (Nikolj-dan) su od grahovskih Vujačića, došli u 17. stoleću.

Damjanovići i Đurovići (oba Đurđev-dan) su došli u 18. stoleću iz Crne Gore, nisu srodni.

Kovači

(selo je postojalo pre 15. stoleća, a naziv je dobilo po majstorima – kovačima koji su tu u ranije vreme živeli)

U Kovačima postoji bratstvo Buzdovan, koje Nakićenović u svom radu ne navodi.

Ostalo su doseljenički rodovi:

Bajkovići su od Bajkovića iz Glavata.

Doljanice su od Doljanica iz Krimovice.

Bjeloši su došli iz Bjeloša (Cetinje) krajem 17. stoleća. O cetinjskim Bjelošima se više može videti na: http://www.poreklo.rs/2015/11/20/pleme-cetinje-poreklo-stanovnistva/

Đurići su došli početkom 18. stoleća iz Mojdeža u Boki.

Svi kovački rodovi slave Aranđelov-dan.

Višnjevo

(veoma staro selo, po nekim predanjima iz 10. stoleća)

Starosedeoci:

Bojkovići[19] i Tupčevići (čuje se i Tučevići).

Doseljenici:

Pime (došli krajem 15-og) i Petrovići (krajem 16. stoleća su u Grbalj došli iz Njeguša. O starom bratstvu Pima, koje verovatno potiče od cetinjskih Bajica, može se videti na: http://www.poreklo.rs/2015/12/24/pleme-njegusi/ kao i na navedenoj adresi za Cetinjsko pleme.

Radanovići su od Radanovića iz Pelinova.

Svi višnjevski rodovi slave Veliku Gospođu[20].

Zagora

(ranije se za selo govorilo i: Zagorom; raniji naziv sela bio je Gostovići)

Starosedeoci:

Kostovići (ranije Gostovići) i Popovići[21], verovatno istog porekla.

Nakićenović je u svom radu o Boki zapisao da su u 19. stoleću izmurli starinački Boškovići i Strahinje. Nije jasno šta je razlog ove konstatacije, moguće je da su ove familije u tom trenutku živele van matičnog sela, ali, u svakom slučaju, njih i danas ima.

Doseljenici:

Barbe su došli početkom 17. stoleća iz Albanije.

Marići su došli iz Crne Gore početkom 17. stoleća.

Lazovići, Ilići i njihov ogranak Midorovići su došli početkom 18. stoleća iz Ledenica više Boke.

Vučićevići su došli početkom 18. stoleća iz Crne Gore.

Svi zagorski rodovi slave Ilin-dan, osim Marića koji slave Svetog Jovana Bogoslova.

Krimovica

(s obzirom na grbaljsko predanje da su krimovičke crkve najstarije u Grblju, selo postoji od velike starine)

Starosedeoci:

Maslovari (Sveti apostol Vartolomej).

Mikijelji (Sveti apostol Vartolomej) su od Mikijelja iz Bigova.

Doseljenici:

Doljanice (Aranđelov-dan) su došli iz Crne Gore početkom 15. stoleća. Žive u zaseoku Turija na sever od Krimovice.

Marovići (Sveti Stefan) su došli iz Crne Gore krajem 16. stoleća

Antonovići (Srđev-dan) su došli iz Krtola u Boki krajem 17. stoleća.

Pićani (Sveti Stefan) su došli iz Ljubotinja početkom 18. stoleća.

Carevići (Sveti apostol Vartolomej) su došli iz Crne Gore početkom 18. stoleća

Vranović:

Sva bratstva u Vranoviću su doseljenička:

Bućini (Sveti Stefan) prema bratstvenom predanju potiču od pretka koji je još početkom 14. stoleća došao u Grbalj iz Prizrena.

Ercegovići (Nikolj-dan) su došli iz Herceg Novog početkom 15. stoleća[22].

Jovanovići (Nikolj-dan) su došli iz Crne Gore u 17. stoleću

Vukasovići (Sveti Stefan) su došli iz Orahovca više Boke u 18. stoleću.

Božovići (Jovanj-dan) su došli iz Maina u 18. stoleću.

Međusobno nesrodna bratstva čiji su preci došli iz Crne Gore u 18. stoleću: Bubanje (Sveta Petka), Petovići (Nikolj-dan), Drakulovići (Nikolj-dan), Bjelice (Nikolj-dan), Batuti[23] (Đurđev-dan) i Kustudije (Nikolj-dan). O Kustudijama je pisano u tekstu o Njegušima, koji se može naći na ranije navedenoj adresi.

Bani (Sveti Stefan) su ogranak Bana iz Glavata.

Pobrđe

(prema predanju, selo je zasnovano u 14. stoleću)

Ne pamti se koji starinački rodovi su živeli u Pobrđu, ali u jednom kotorskom dokumentu iz 1596. godine pominju se pobrdski Dabovići.

Sva živa bratstva u Pobrđu su doseljenička:

Kneževići su došli iz Maina početkom 17. stoleća.

Vulovići, Pantovići, Milojko i Peštere su došli iz Crne Gore početkom 17. stoleća.

Batuti su srodni onima u Vranoviću.

Svi pobrdski rodovi slave Đurđev-dan.

Lješević

(selo se pominje u jednom mletačkom dokumentu iz 1455. godine, u vreme napada Mlečana na pravoslavni Manastir na Miholjskoj prevlaci; Lješević je do 1865. godine pripadao Krtoljskoj opštini, a tada je pripao Grblju)

Starosedeoci su samo Verstavčevići.

U 16. stoleću u kotorskim dokumentima pominju se u Lješeviću familije, verovatno starosedelačke, Dabovići i Medovčevići.

Doseljenici:

Štileti[24], Giljače, Marovići i Gobovići su došli iz Albanije u 16. stoleću.

Kaštelani po predanju dolaze u 16. stoleću iz Mirca; očito je da postoji neka veza između lješevićkih Kaštelana i miračkih Kašćelana; međutim, njeguški Kašćelani, ogranak Herakovića (Popovića) u Mircu, su mlađe bratstvo, prema Erdeljanoviću, zasnovano u 17. stoleću, o čemu je pisano u tekstu o Njegušima (videti na ranije navedenoj adresi). U jednom kotorskom dokumentu iz 16. stoleća, pominju se Herakovići u Lješeviću. Po svoj prilici su ovi Kaštelani njihovi potomci.

Jovičići su došli iz Maina početkom 17. stoleća.

Maroševići (ranije su se zvali Maroši[25]) su starinci u Krtolima, a u Lješeviće se naseljavaju u 17. stoleću.

Svi lješevićki rodovi slave Svetog Haritona.

Gornji Grbalj

Lastva

(selo je veoma staro, postojalo je u vreme nastanka Manastira Podlastva sredinom 14. stoleća; u okolini postoje razvaline srednjevekovnih utvrđenja, a i prema predanju tu su bili vlastelinski gradovi, poput Milin-grada i Šebe-grada)

Starosedeoci su samo Mihovići (Ilin-dan). U Libru od Grblja iz 1750. godine upisani su kao Miovići.

Doseljenici:

Bauci[26] (Jovanj-dan) su došli u 15. stoleću iz Cuca.

Vukadinovići (Jovanj-dan) su došli u 15. stoleću iz Zagarča, srodni Vukotićima i Vujadinovićima u Bratešićima.

Miši[27] (ranije prezime Stanišić, Jovanj-dan) su došli početkom 16. stoleća iz Crne Gore.

Duletići (Aranđelov-dan) su došli iz Ozrinića početkom 16. stoleća.

Očinići (Mratin-dan) su od cetinjskih Očinića, došli početkom 16. stoleća.O Očinićima je pisano u tekstu o Cetinju (na ranije navedenoj adresi).

Bekuni (Velika Gospođa) su došli iz Njeguša sredinom 16. stoleća.

Orlovići (Mratin-dan) su došli početkom 17. stoleća sa Cetinja. Moguće je da ovi Orlovići imaju veze sa cetinjskim Orlovićima, a zbog vremena doseljenja sačuvali su i izvorno bratstveno prezime. O Orlovićima se može pročitati detaljno na sledećim stranicama:

http://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=960.0

http://porekloorlovica.blogspot.rs/

https://sr.wikipedia.org/sr/%D0%9E%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%9B

Vučetići (ranije se u izvorima pominju i kao Vukotići, slava Velika Gospođa) su došli iz Njeguša početkom 17. stoleća.

Nikovići (Srđev-dan) su došli iz Krtola sredinom 17. stoleća, a daljim poreklom su iz severne Albanije[28].

Odali[29] (Nikolj-dan) su od Odalovića iz Krivošija, od pretka došlog krajem 17. stoleća, a daljim poreklom su od Odalovića – Punoševića iz Njeguša.

Gorović

(selo je zasnovano u 14. stoleću)

Starosedeoci:

Kralji (Nikolj-dan) su došli iz Milin-grada kod današnje Lastve u 14. stoleću. Izgleda da su u srednjem veku bili neka vlastela, jer su ih ostali Grbljani prozvali „kraljima“.

Mezalini[30] (Začeće Svetoga Jovana).

Istražili su se sledeći starosedelački gorovićki rodovi: Despoti, Bezdani, Ćenani, Dabovići. U Libru od Grblja 1750. godine, zapisani su i Lečići.

Doseljenici:

Bogetići (Nikolj-dan) su došli iz Bogetića u Pješivcima u 15. stoleću.

Pobori (Nikolj-dan) su došli iz Pobora početkom 16. stoleća.

Mazaraci[31] (Sveti apostol Vartolomej) su došli iz Crne Gore u 16. stoleću.

Dajičići (Nikolj-dan) su došli iz Cuca u 16. stoleću.

Mrgudovići (Nikolj-dan) su došli iz Cuca u 16. stoleću.

Kaluđerovići (Nikolj-dan) su došli iz Ljubotinja u 17. stoleću.

Cuce (Sveta Petka) su došli iz Cuca u 17. stoleću.

Kunjerice (Jovanj-dan) su došli iz Orahovca u Boki u 17. stoleću.

Ćetkovići (Nikolj-dan) su došli iz Orahovca u Boki u 18. stoleću.

Jovanovići (Nikolj-dan) su došli iz Kovača u Donjem Grblju u 18. stoleću.

Prijevor

(selo je postojalo pre 16. stoleća)

Starosedeoci su Janovići i Vasovići (oba Jovanj-dan).

Doseljenici:

Radoševići, Lalovići i Bratovići (svi Jovanj-dan) su došli iz Crne Gore u 16. stoleću, verovatno istog porekla.

Kovačevići[32] (Jovanj-dan) su od grahovskih Kovačevića, došli u Grbalj krajem 16. stoleća.

Rađenovići (Mitrov-dan) su došli iz Paštrovića početkom 17. stoleća. Rađenovići su bratstvo paštrovskog plemena Mitrovića, o kojima je pisano u tekstu o Peštrovićima: http://www.poreklo.rs/forum/index.php?topic=1061.0

Vukotići (Mitrov-dan) su starinom iz Ozrinića (Čevo), prema bratstvenom predanju od tamošnjih Vukotića, odakle se jedan iselio početkom 17. stoleća, a u Grbalj su došli preko Njeguša[33].

Prentovići (Mitrovdan) su došli iz Braića u 17. stoleću.

Martinovići (Jovanj-dan) su došli iz Braića u 18. stoleću; moguće je da su ogranak bajičkih Martinovića.

Bjelice (Jovanj-dan) su došli iz Bjelica početkom 18. stoleća.

Bratešić

(selo je zasnovano u 15. stoleću, naziv je verovatno bratstveni, po prezimenu braće zasnivača sela)

U Bratešiću su sve doseljenički rodovi:

Vukotići i Vujadinovići su potomci dva brata, Vukote i Vujadina (verovatno Bratešića), koji su se doselili iz Gornjeg Zagarča u 15. stoleću. Treći brat Vukadin se naselio u Lastvi i od njega su Vukadinovići.

Od ovih Vukotića je Stevan Vukotić, prvi od Južnih Slovena koji je, na ruskom brodu, oplovio oko sveta (1823- 1826), 30 godina pre slavnog moreplovca Iva Vizina iz Prčnja.

Vuksanovići potiču od Vuksana Maroša, koji je došao iz njeguškog Mirca u 16. stoleću. U njeguškom Mircu zaista postoje Maroši (ogranak Raičevića), jedino se vreme doseljenja Vuksanovog ne podura sa drugim podacima, s obzirom da su Njeguši Mirac preoteli Mlečanima u 17. stoleću, te da je bratstvo Maroš moglo biti zasnovano tek kasnije tokom tog stoleća. O Mircu je pisano u tekstu o Njegušima (na ranije navedenoj adresi).

Ćetkovići su došli iz Orahovca u Boki u 18. stoleću.

Svi rodovi u Bratešiću slave Začeće Svetoga Jovana.

Prijeradi

(selo je zasnovano najkasnije u 15. stoleću)

Starosedelaca u Prijeradima više nema. Najstarije bratstvo koje je zasnovalo selo i bilo verovatno plemićkog porekla su Ćeklići, koji su izumrli. S obzirom na prezime Ćeklić, nije isključena veza sa istoimenim crnogorskim plemenom, koje je jako staro i ima svoje ogranke u mnogim krajevima Boke i Primorja. O Ćeklićima je pisano na: http://www.poreklo.rs/2015/12/05/pleme-ceklici/

Doseljenici:

Najstariji doseljenici su Ljubanovići i njima srodni Mirkovići[34] i Radonjići (koji su izmurli). Čuveni su bili knezovi Vule, Nikola[35], Marko i Đuro Ljubanovići (17/18. stoleće). Bratstvo Ljubanovića, prema porodičnom predanju, potiče iz Hercegovine, odakle su došli u Grbalj u 15. stoleću.

Ivetići i Kneževići su došli iz Ozrinića (Čevo) u 16. stoleću.

Radovići i Brdari su došli iz Crne Gore u 16. stoleću.

Nikodimovići su došli iz Cuca u 17. stoleću.

Vučkovići su došli iz Ozrinića (Markovina) u 17. stoleću.

Kadije su došli iz Bjelopavlića (od tamošnjih Kadića) u 17. stoleću.

Duletići su od mainskih Duletića, u Grbalj došli u 18. stoleću.

Mihailovići i Rakovići su došli iz Crne Gore u 18. stoleću.

Radonjići – Guvernadurovići su od njeguških Radonjića, guvernadurskog ogranka, od kojih se jedna kuća naselila ovde nakon proterivanja iz Njeguša od strane vladike Petra II Petrovića, 1831. godine, o tome videti ovde:

https://sr.wikipedia.org/sr/%D0%93%D1%83%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D1%83%D1%80

https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%98_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9A%D0%B8%D1%9B

Sva bratstva u Prijeradima slave Đurđev-dan.

Pelinovo

(selo je postojalo pre 14. stoleća, a naziv je dobilo po Pelinskoj rudini na kojoj se nalazi; u seoskoj oblasti nalaze se razvaline utvrđenja koje narod zove Krstin-grad, koji je razoren od turskih gusara, verovatno u 16. stoleću):

Starosedeoci:

Ljepavići, oni su davali seoske glavare; čuveni je bio Rade Ljepavić (17/18. stoleće) koji je bio veliki junak, imao je svoju nesavladivu kulu, bio je učesnik bitke na Carevu Lazu 1712. godine (gde je i poginuo) i mnogih drugih bojeva.

Pavleže i Marčinko.

Najstariji rodovi u Pelinovu bili su Koljenovići, Brajevići[36], Raškovići i Ivančevići, koji su svi izumrli.

Doseljenici:

Đukići i njihov ogranak Baći[37] su od nekog Đuke koji je od Vasojevića, po bratstvenom predanju još u 14. stoleću.

Radanovići su od pretka Radana koji je došao iz Hercegovine, po bratstvenom predanju još u 14. stoleću

Vujovići su došli iz Lješanske nahije, po bratstvenom predanju još u 14. stoleću.

Zeci[38] su od poborskih Zeca.

Svi rodovi u Pelinovu slave Jovanj-dan, osim Vujovića koji slave Svetog Simeona.

Šišić

(selo je veoma staro; seoska crkva Svetog Mine je, najverovatnije, iz 14. stoleća, iako narod tvrdi da je mnogo starija, iz 9. stoleća; starinu potvrđuju i razvaline utvrđenja koje narod zove Krstin-grad):

Starosedeoci:

Šofrani ili Šovrani (Mratin-dan), Sladovići (Sveti Simeon), Đuranovići (Sveti Vasilije), Vlatkovići (čuje se još i Latković, slave Svetog Simeona),

Milinići (ranije su se zvali Milin, slave Mratin-dan), Raškovići (Sveti Simeon), Antovići (Sveti Simeon), Donkovići (Mratin-dan), Grivići (Sveti Simeon Stolpnik). Ne zna se da li su srodni, ali bi se mogao doneti zaključak o zajedničkom poreklu rodova koji slave istu slavu.

Miloševići (Mratin-dan) su grbaljski starosedeoci iz Nalježića.

U Šišiću je nekada verovatno živelo bratstvo istog imena, ali o njima nisu sačuvani nikakvi podaci. U Šišiću su živeli i starinci Mršulje[39] koji su se iselili u Kotor.

Doseljenici:

Kadije (Sveti Simeon) su došli iz Crne Gore, neznano kada.

Kordići (Đurđev-dan) su došli iz Hercegovine u 15. stoleću.

Odži[40] (Mratin-dan) su došli iz Albanije u 16. stoleću.

Nikoljevići (Mratin-dan) su došli iz Crne Gore sredinom 16. stoleća.

Krasići ili Krašići (Sveti Vasilije) su od jednog Luštičana Krašića, koji je došao u Šišiće početkom 17. stoleća.

Vujaškovići (čuje se i Ujaškovići, slave Mratin-dan) su došli iz Crne Gore početkom 17. stoleća.

Vučićevići (čuje se i Učićevići, slave Mratin-dan) su došli iz Hercegovine sredinom 17. stoleća.

Zeci su potomci domazeta koji je došao iz Crne Gore početkom 18. stoleća. Jedan deo bratstva slavi Lučin-dan, a drugi Svetoga Vasilija.

Mitrovići (Mratin-dan) su došli iz Zubaca u Hercegovini početkom 18. stoleća.

O Šišiću je napisao knjigu meštanin Marko Šovran, u okviru edicije „Hronike sela“, čija se digitalizacija na Poreklu očekuje.

Sutvara i Dub

(raniji naziv sela bio je Titel, a naziv Sutvara potiče od narodnog izgovora Svete Varvare[41] kojoj je posvećena seoska crkva iz 16. stoleća, što je najstarija crkva u selu; ovo ukazuje da je selo starije od 16. stoleća; Dub je bio zapustelo selo, kasnije nastanjeno bratstvima iz Sutvare)

Starosedeoci:

Tujkovići[42] (Đurđev-dan) su bili kneževsko bratstvo, Vukšići (Sveti Varvara), Mačići (Jovanj-dan).

Doseljenici:

Perići, Magudi, Vulovići, Marovići (svi Jovanj-dan) su doseljenici iz Crne Gore iz 16. stoleća.

Kovačevići (Jovanj-dan) su od grahovskih Kovačevića, doseljeni početkom 17. stoleća.

Bukilice (Nikolj-dan) su došli iz Crne Gore sredinom 17. stoleća.

Vukotići (Đurđev-dan) su od čevljanskih Vukotića došlih u prvoj polovini 18. stoleća.

Nalježić:

Između Nalježića i Sutvare je bratstveni zaselak Tujkovića, u kojem žive Tujkovići, Jankovići i Bukilice.

Starosedeoci:

Vukšići (Đurđev-dan) i Tujkovići (Đurđev-dan) su srodni onima u Sutvari.

Doseljenici:

Marinovići (Đurđev-dan) su došli iz Crne Gore u 16. stoleću, a predak Marin po kome nose prezime živeo je u 17. stoleću.

Jankovići (Đurđev-dan) su došli iz Crne Gore u prvoj polovini 17. stoleća.

Marići, Vučkovići i Mršulje (svi Mitrov-dan) su došli iz Crne Gore početkom 18. stoleća.

 

Izvori:

„Boka“ – prota Savo Nakićenović

„Grbalj – Šišići“ – Marko Šovran

„Stara Crna Gora“ – Jovan Erdeljanović

„Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14-16. vijek)“ – Risto Kovijanić

„Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića“ – Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović

„Libro ot Gerblja, na 1750. godine mjesec junija opisanije čituljah ot mjesta Gerblja“ – prir. Goran Komar

http://www.grbalj.org/2.html

____________________________________________

[1] Sela su imala svoje glavare, a ceo Grbalj četiri kneza.

[2] Izdajstvo Stefana Crnojevića među Grbljanima pamti se kao „najveća srbska sramota“. Nakon Altomanovog odlaska, Stefan se sam ponudio Mlečanima da uguši pobunu Grbljana za određene protivusluge. Na prevaru, vojska Crnojevićeva tada je zarobila oko 80 najviđenijih Grbljana i pradala ih Mlečanima. Tridesetoricu njih Mlečani su obesili u Kotoru, a ostali su proterani van Boke. Nakon toga, mletačka i Crnojevićeva vojska upale su u Grbalj i popalile sela. Tada je zapaljen i Manastir Podlastva. Istovremeno, tobož zbog kuge, sa mora je artiljerijom bombardovan i Manastir Svetog Arhanđela Mihaila na Prevlaci kod Tivta. Očito je da je cilj Mlečana dobrim delom bio i uništavanje pravoslavlja u ovom delu Primorja.

[3] Svi nazivi grbaljskih sela u prezimenskom (rodovskom / bratstvenom) obliku postoje i u jednini i u množini. Tako naporedo postoje nazivi Šišić i Šišići, Glavatičić i Glavatičići, itd.

[4] Kod Bolice 1614: Bogoslalichi.

[5] U defteru piše: Ukropci, drugo ime Crešnja. Kasnije su se od ovog naselja razvila dva sela – Ukropci i Trešnjica.

[6] Prema rasporedu tadašnjih sela Bjelaš, Mioković i Kosorani, po svoj prilici se radi o bratstvenim zaoseocima kasnijih sela Pobrđe, Glavatičić, Ukropci i Kubasi. Narodno predanje pominje staro grbaljsko bratstvo Bjelaše.

[7] Kod Bolice 1614. godine navedeno je kao Succi.

[8] Selo se pominje i kasnije, kao Puxovich (Bolica 1614) i Peklovic (popis 1683). U kotorskim dokumentima pominje se grbaljska porodica Puchoevich.

[9] Prema rasporedu u defteru, Puhović i Sinodar bi trebalo da su nekadašnja sela između Krimovice i Zagore.

[10] Osnova ovog popisa grbaljskih rodova je rad Sava Nakićenovića, koji je podatke skupljao u prvoj deceniji 20. stoleća, te je ovo stanje iz tog vremena (uz izvesna odstupanja koja su posebno navedena). Svi ti rodovi postoje i danas, s tim što su mnoge grbaljske porodice poslom iselile u okolne gradove – Budvu, Tivat, itd. Prezimena rodova koji u tom trenutku i dalje postoje u Grblju, ispisani su boldom, a iseljeni i izumrli rodovi italikom.

[11] 1316. godine, kralj Milutin je kotorskoj vlasteli poveljom darovao Grbalj. Tada su plemićke porodice iz Kotora žrebom razdelile Grbalj na posede, te su stari Grbljani, kao i doseljenici postali zakupci nad imanjima na kojima su živeli i plaćali rentu kotorskoj gospodi. Ima mišljenja da su Kotorani ovu povelju, kao i neke druge (od povelje kralja Radoslava 1230, pa do Dušanove iz 1351. godine), falsifikovali kako bi dokazali svoje pravo nad Grbljem, tzv. “kotorski falsifikati”.

[12] Gripuli je razoren od Turaka krajem 14. stoleća, a stanovništvo se iselilo, od čega je deo ostao u Grblju.

[13] Jednina: Dabuško

[14] Jednina: Mačak

[15] Bućini su prezime dobili po tome što su u 14. stoleću bili zakupci na posedu kotorske plemićke familije Buća.

[16] Jednina: Kruta

[17] Jednina: Ban

[18] Mitrofan Ban se zamonašio u manastiru Savina 1865. godine, kao 24-godišnji mladić. Bio je nastojatelj manastira Podlastva, zatim iguman manastira Morača, a rukoložen je za arhimandrita 1877. godine. Iako monah, istakao se u Veljem ratu protiv Turaka. Za mitropolita Crne Gore, Brda i Primorja izabran je 1884. godine. Bio je poslanik u skupštini Knjaževine i Kraljevine Crne Gore. Umro je 1920. na Cetinju i sahranjen je u porti Cetinjskog manastira.

[19] 1750. u Libru od Grblja, Bojkovići se navode kao žitelji sela: Doli, Višnjevo, Glavati i Bjeloševići. Ovi Bjeloševići su verovatno zaselak u kojem su živeli glavatski Bjeloši / Bjeloševići. U Libru se kao žitelji Bjeloševića pominju i Slavčevići.

[20] Praznik Uspenja Presvete Bogorodice, 28/15. avgusta.

[21] Nakićenović je u svom radu o Boki zapisao da su Popovići starosedeoci. Međutim, ovaj rod ima porodično predanje o poreklu od pretka koji je sredinom 17. stoleća došao iz Zagarča.

[22] U Nakićenovićevom radu „Boka“, pisanom početkom 20. stoleća, kaže se da su došli „ima 500 god. iz Hercegnovoga“. Bratstveno predanje i istorija se ovde, očito, ne podudaraju. Početkom 15. stoleća, Novi nije postojao ni kao „Novi“, a još manje kao „Herceg“, s obzirom da ovaj grad svoj naziv duguje hercegu Stjepanu Vukčiću koji je grad (podignut 1382. godine u okviru Bosanskog kraljevstva pod nazivom Sveti Stefan) obnovio i utvrdio posle 1450. godine. Ili je bratstvo svoje prezime neosnovano povezalo sa nazivom grada u Boki ili vreme doseljenja ne odgovara stvarnosti. S druge strane, trebalo bi razmotriti mogućnost veze ovog bratstva s hercegom Stejpanom, ili barem sa Hercegovinom kao zemljom porekla.

[23] U jednini se javljaju oblici Batut i Batuta

[24] U jednini se javljaju oblici Štilet i Štileta

[25] Tako su upisani 1750. godine u Libru od Grblja.

[26] Jednina: Bauk

[27] Jednina: Miš

[28] Predak svih nikovićkih bratstava u selu Nikovići u Krtolima je Niko Dabčić, koji je tu došao iz severne Albanije početkom 16. stoleća.

[29] Jednina: Odale

[30] Mezalini su se ranije drugačije prezivali, a Mezalini su prozvani od mletačkih vlasti, jer su im kuće bile na sredini između Gorovića i Bratešića. Njihov zaselak se zove bratstvenim imenom.

[31] Jednina: Mazarak

[32] U Grblju ima nekoliko rodova sa prezimenom Kovačević. Kod svih postoji priča o poreklu od grahovskih Kovačevića. Da li je to tačno, ili su ti rodovi hteli svoje prezime povezati sa slavnim grahovskim bratstvom, teško je utvrditi. Naročito treba imati u vidu da kovački zanat nije baš bio na dobrom glasu u ovim krajevima, tako da bi eventualno povezivanje sa grahovskim Kovačevićima svakako dalo na značaju rodovima koji nose to prezime. DNK testiranja bi razrešila nedoumice. O grahovskim Kovačevićima može se pročitati na: http://www.poreklo.rs/2012/02/19/poreklo-prezimena-kovacevic/

[33] I ovde je bratstveno predanje u opreci sa povesnim činjenicama. Čevljansko bratstvo Vukotića zasnovano je u 18. stoleću, tako da nije moguće da prijevorski Vukotići potiču od čevljanskih, ukoliko se predak sa Čeva iselio „početkom 17. stoleća“. Ili je u pitanju greška pri kazivanju vremena kada su se preci ovih Vukotića doselili u Grbalj. Po svoj prilici, postojala je želja da se, zbog istog prezimena, poreklo poveže sa tada veoma jakim i uglednim bratstvom Vukotića sa Čeva.

[34] Od njih je u 17. stoleću bio čuveni knez Vuko Mirković, pobratim Baja Pivljanina.

[35] Knez Nikola Vulev, sa svoja dva sina, Markom i Đurom, prvi je istakao mletački zastavu pri osvojenju Herceg-Novog od Turaka 1687. godine.

[36] Brajevići su zapisani u Libru od Grblja iz 1750. godine.

[37] Jednina: Baća

[38] Jednina: Zec

[39] U kotorskom dokumentu iz 1437. godine, pominje se prezime Mršulić u Grblju.

[40] Jednina: Odža

[41] Po analogiji: Sveti Šćepan – Sušćepan, Sveti Ivan – Sutivan, itd.

[42] Grbaljski Tujkovići su najverovatnije isti rod sa njeguškim Tujkovićima koji se pominju u 16. stoleću. Prema porodičnom predanju, Tujkovići su se u srednjem veku doselili iz Zete u Njeguše, a zatim se spustili u Grbalj. Istog porekla (iz Zete, a po predanju tu došli sa Kosova) su Miranovići iz Donjih Kokota u Zeti.