Poreklo prezimena, selo Gruža (Knić)

Postanak naselja i poreklo stanovništva sela Gruža, opština Knić – Šumadijski okrug. Priredio saradnik portala Poreklo Saša Zarić.

Mihailo Dragić je kao student Jovana Cvijića ispitivao gružanska naselja od 1909. do 1911. godine. Kao rezultat tih ispitivanja nastala je knjiga „Gruža-antropogeografska ispitivanja“. Dragić je istražio i detaljno opisao 58 gružanskih sela. Od 36 sela koja sada administrativno pripadaju opštini Knić, jedino nije opisano naselje Gruža. Razlog za to je jednostavan, u vreme Dragićevih ispitivanja gružanskih sela, selo Gruža nije postojalo.

Današnje naselje Gruža je skorijeg postanka i pod ovim imenom datira iz 1922. godine.

Ovaj kraj je u antčko doba pripadao rimskom carstvu. Na teritoriji današnjeg naselja Gruža postojalo je rimsko naselje u kom su bili stacionirani delovi sedme rimske legije, a u najvećem rimskom naselju tog vremena, na teritoriji današnjeg sela Radmilović bila je smeštena rimska uprava za ovo područje.

U vreme srednjovekovne srpske države, ovo mesto je pripadalo župi Borač, a najznačajnija naselja su bili utvrđeni gradovi Borač i Čestin. Na mestu današnjeg naselja Gruža nalazilo se naselje čije se ime u narodnom predanju čuva kao Krasojevac, Grasovac, Graslovo ili Grasa. Po jednom predanju, najstariji doseljenik sela Senaje u Kosmaju bio je neki Mihailo Krasa koji je tamo doseljen iz gružanskog kraja. Po svoj prilici ovo prezime ima veze sa starim imenom naselja koje se nalazilo na teritoriji gde je danas selo Gruža.

Najezdom Turaka 1438. godine uništeni su gradovi Borač i Čestin, a stanovništvo okolnih naselja se proredilo a u narednim vekovima čitav kraj je opusteo. Za vreme Kočine krajine i Prvog srpskog ustanka, gružanski kraj je naselilo stanovništo iz okolnih turskih pašaluka.

Krajem 19. i početkom 20. veka, sadašnje naselje Gruža je bilo deo  sela Grabovac i zvalo se Slepak. Slepak je nastao kao drumsko nasenje na delu kolskog puta Kragujevac – Karanovac (Kranjevo) od Lipničke do Čestinske reke. Ovaj put je izgrađen oko 1822. godine u vreme krunisanja kralja Milana u Žiči. Slepak je bio tipičan drumski deo sela. Začetak Slepaka je bila drumska mehana, a ubrzo su nikle trgovačke i zanatske radnje. Za potrebe drumskog naselja Slepak vezivale su se potrebe nekoliko sela – Grabovca, Lipnice, Čestina, Pajsijevića i Balosava.

Prema narodnom kazivanju, kralj Milan je posetio Gružu pred kraj 19. veka i tom prilikom je otseo u mestu Slepak. On se raspitivao u narodu, zašto se ovako lepo mesto zove ovako ružnim imenom. Narod mu je odgovorio da su ga tako nazvali Turci, da bi na taj način ponizili junački ponos Gružana.

Prilikom proučavanja sela Donje Gruže 1910.godine Mihailo Dragić je izneo pretpostavku da Slepak ima izglede da se razvije u varošicu i najnaprednije naselje i postane centar čitave oblasti Gruže.

Slepak se prvi put spominje kao naselje Gruža 1922. godine kada je u ovom mestu  osnovana gružanska banka.

Gruža je današnje ime i status varošice dobila 22.novembra 1922. godine ukazom kralja Aleksandra I Karađorđevića.

Kada je završena železnička pruga 1929-1930. godine, u ovom mestu je otvorena železnička stanica pod nazivom Gruža. Današnje naselje Gruža obuhvata samo oko 13 hektara površine.

U Slepaku 1910.godine su bile ove familije:

-Petkovići (mehandžija). Došli pre 30 godina iz Kumanova. Slave Đurđic.
-Tijanići su došli 1880. godine iz Gledića od tamošnjih Tijanića. Starinom su iz Kolašina. Slave Sv. Petku.
-Zlatići su od čestinskih Zlatića, došlipre 35 godina. Slave Ilindan.
-Aćimovići (dućandžija). Došli su 1890. godne iz Lipnice od Štavljana. Slave Nikoljdan.
-Marinkovići. Došli pre 15 godina iz Grabovca (?). Slave Lučindan.
-Gavrilovići (mehandžija). Rodom su iz Guglja kod Ovčara. Slave Đurđevdan.
-Bosići. Otac došao pre 10 godina iz Kragujevca a starinom su od Kuršumlije. Slave Nikoljdan.
-Maksovići su došli pre dve godine iz Čestina. Slave Aranđelovdan.
-Kostadinovići su došli iz Kragujevca pre dve godine a poreklom su iz Borče u Banatu. Slave Mitrovdan.

PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Saša Zarić