Poreklo prezimena, selo Brnjak (Zubin Potok)

Poreklo stanovništva sela Brnjak, opština Zubin Potok. Prema istraživanju dr Milisava Lutovca, Ibarski Kolašin, antropogeografska ispitivanja, Beograd, 1954. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.

Jedno od najvećih sela Ibarskog Kolašina, prostire se u slivu Brnjačke Rijeke, koja ističe ispod ogranaka planine Mokre. U ovu se rečicu baš u sredini sela stiču nekoliko pritoka: Ćukovački Potok, Rado-Potok, Aluga, Mala-Potok, Banovica.

Inače Brnjak čini malu geografsku celinu, ograničenu sa juga Mokrom, a sa severoistoka i jugozapada kosama. Unutra oko Brnjačke Rijeke i njenih pritoka stvorene su u škriljcima dolinske ravni i relativno blage strane raščlanjene mnogobrojnim potocima.

U selu se smenjuju livade u dolini potoka, njive po nižim stranama i pojasevi šuma po obroncima planine Mokre. Nose različne topografske nazive, u većini iz starije prošlosti: Mahala, Jelačin Do, Jerinjino Selo, Selište, Spasojevik, Žarkoviće, Jeličića Njive, Krše, Zapis, Oraška Gora, Pribojne, Sastavci, Mitrova Lokva, Paljevine, Pavlovo Brdo, Poljana, Bašča, Pogledalo, Ravna Gora.

U planini Mokroj koja pripada Brnjaku ovi su krajevi: Šibutovo, Čkalja, Uvor, Ibraševića Bačije, Bršak-Voda (bačije), Savina Voda, Šamića Bačije, Pavlovo Brdo, Crna Rijeka, Smet, Podjelje, Miletino Brdo.

Brnjak je naselje razbijenog tipa; deli se na krajeve u kojima su kuće grupisane po srodnosti; oni često nose naziv užeg bratstva: Jakovljevići, Jeremići, Popovići, Dobrići, Švikovići, Đukovac, Bašča. Ovde treba ubrojati Presjeku, koju nazivaju i „selo“, ali je u okviru Brnjaka.

Prirodne lepote, bogatstva u vodi, livadama i šumama, zatim važan srednjevekovni put, koji je ovuda prolazio iz doline Raške za Metohitu, i neposredna blizina grada Jeleča, učinili su da te Brnjak bio važno mesto u doba srednjevekovne srpske države. Poznato je iz istorije da je tu bio dvorac kraljice Jelene, žene kralja Uroša i majke kraljeva Dragutina i Milutina. Iz toga vremena ima dosta ostataka, topografskih naziva i drugih tragova naselja. Na livadama pored potoka u Mahali vide se temelji kuća od kojih je kamen odvučen za školu i sveštenikovu kuću. Na maloj zaravni ispod Mahale i Jelačin-Dola (Jelenin Do), takođe su otkriveni temelji zgrada gde je po tradiciji bila škola kraljice Jelene. U nepoorednot blizini, na mestu zvanom Krnje, postoji crkvina dimenzija 3,5 h 6,5 metara, i oko nje groblje. Crkva je bez svake sumnje starija od groblja, jer oko nje nema srednjevekovnog groblja, koja su redovna pojava u drugim mestima ove oblasti. Ona je zauzimala i najlepši položaj u starom naselju. Sa ove male zaravni iznad stava tri potoka, lep je pogled na sve stpane živopisnog Brnjaka.

Drugo još važnije naselje koje je bilo vezano za život kraljice Jelene leži u Sastavcima na stavama Brnjačke i Oklačke Rijeke 3 km nizvodno od prvog. Tamo se u ravni pored reke vide temelji zgrada i kamene humke od njihovih ruševina. Najveće zgrade su bile do same reke pri dnu Popovića livade: dve od ovih su bile dugačke 15—17, a široke 6—7 metara. Odmah tu na levo strani Brnjačke Rijeke na jednom brežuljku, postoje tragovi neke građevine i groblja, gde je nađena ploča sa stilizovanim petolistom, koju su kao običan kaken uzidali u zgradu Zadružnog doma.

Sudeći po položaju, ovo naselje u Sastavcima bilo je u vezi sa dvorom u Jelač-Dolu — oba su sačinjavali jednu celinu.

Sem svih u Brnjaku ima još ostataka iz Srednjeg veka. Na Spasojeviku, između Bašče i Jeremijića, postoji srpsko srednjevekovno groblje, čiji su grobovi poklopljeni velikim pločama. Neke su seljaci povadili da bi proširili livadu. U sredini groblja su bila tri otromna i vrlo stara hrasta, od kojih su dva od starosti pala, dok su na trećem gotovo sve grane sasušene. U njih niko ne dira,, kao u neku svetinju; čak ne odnose ni drva srušenih grmova; po narodnom verovanju pad tabu-hrasta predznak je kakve nesreće ili važnog događaja.

Na Dublju, brežuljku između Miljkovića i Jakovljevića, vide se takođe ostaci starog groblja, gde se i sada sahranjuju Miljkovići i Dragaljičani. Neposredno ispod groblja dobro su očuvani temelji crkvice i nekakve zgrade pored nje. Nedaleko od zapisa na Jeremijića livadama, na mestu Starom Guvnu, postoje ostaci crkvice. Stara crkvina i zapis kod nje vidi se i u Presjeci.

Preci današnjeg stanovništva su ovde naseljeni pre 200 godina. Njihovo opšte prezime je Komatovići (Đurđevdan i Sv. Pantelej), ali se sada prezivaju po užim bratstvima. Poreklom su Kuči. Četiri brata: pop Lazar, Dobrija, Vukajlo (po drugoi kazivanju Radonja) i Ilija, bili su najpre u Štavici. Ilija je ostao tamo kod rođaka Amgazića i primio islam, a oni dalje pošli niz Ibar da traže zemlju. Kad su došli do mesta gde Brnjanjačka Rijeka utiče u Ibar, videli su tu dosta orahovog lišća, koje je ona nanela. Pop se reši da ide uz reku, jer je smatrao da je mesto gde rađa orah dobro, i tako se sva tri brata nasele u opusteli Brnjak kod Jelač-Dola. Odavde su se širili ne samo po Brnjaku nego i po susednim selima i drugim krajevima. Od popa Lazara su Popovići (15 k.), od Dobrije (Dobre) Dobrići u Brnjaku i Oklacu (20 k.), a od Vukajla, odnosno Radonje, potomci su: Jeremijići i Kokerići u Ćukovcu (14 k.), Milojevići u Vukojeviću (10 k.), Ilići u Ljajčiću (6 k.), Švikovići, Komatovići u Babiću (zaselak Oklaca) (10 k.), Veselinovići u Vitkojeviću (6 k.) i Tajovići u Dragaljici.

— Jakovljevići (Matasukići) (6 k., Petkovdan), čije je staro prezime Lakonići, poreklom su iz Bjelopavlića. Po dolasku iz Biševa (Rožaje) prvo su se nastanili na polju blizu Ibra, gde je danas Opštinski odbor. Tu je i njihovo groblje; odavde su se pomerili uz Brnjačku Rijeku. Od doseljenja ovde broje 6 pojaseva. Rođaci su im Galjaci u Rezalima i rodovi u Padinama. Drobnjaci (16 k., Đurđevdan) nastanjeni su u brnjačkom „selu“ Presjeci. Samo njihovo prezime kaže da su doseljeni iz Drobnjaka. Pominju neko selo Trešnjevicu odakle su došli. Brzo su se množili i raseljavali po okolnim selima i druge udaljenije krajeve.

IZVOR: SANU, Srpski etnografski zbornik, knjiga, LXVII, D-r Milosav Lutovac, IBARSKI KOLAŠIN, antropogeografska ispitivanja, Beograd, 1954. Odabrao i priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić