Prigrevica – stanovništvo po prezimenima od 1715. do 1947. godine

PIŠE: Saradnik portala Poreklo Zorka Korica-Aćimović, Novi Sad

Spomen biblioteka u Prigrevici je prva biblioteka u Srbiji koja je posle Drugog svetskog rata izgrađena kao spomenik palim borcima u borbi protiv fašizma i žrtvama fašizma. Izgradnja biblioteke je završen 1967. godine.

Na ulazu u biblioteku piše:

“Dođosmo s pepela negdašnjih domova,
Primismo novo vedrinom banijskog neba,
Trajnošću ličkog stenja,
Gordi na ideale palih
Utkane u naša stremljenja!” (Dušan Ćurčić, Prigrevica)

U ulaznom holu je Spomen knjiga sa imenima i biografijama 967 palih boraca i žrtava fašizma u Drugom svetkom ratu, čije su humke ostale u kraju iz koga su kolonizovane njihove porodice u Prigrevicu. Druga Spomen knjiga sadrži spisak 230 Prigrevčana nosilaca Partizanske spomenice 1941. godine.

Na drugoj strani prve Spomen knjige piše:

Posle pobjede nad porobljivačima naše domovine doselismo u naš novi zavičaj, a svome voljenom rodnom kraju ostavismo rasute grobove naših palih ratnika i bezimenih junaka, pod kojima leži staro i nejako, pokošeno rukom dušmanina. Otišli smo, ali nikada nećemo zaboraviti svoje borce i mučenike, svoje najdraže i najmilije, s kojima smo zajedno djelili crnu koru hljeba, radovali se i tugovali i u strašnom času, rame uz rame, boj bili i krv lili za odbranu rodnog praga.
Zauvjek smo ponijeli u srcu svoje junake, rod svoj rođeni, a kao skromnu uspomenu na njih podigosmo ovu Spomen biblioteku. Nek se u njoj okuplja mladost naša, nek se sjeća predaka i njihove slavne borbe i nek u slobodnoj zemlji gradi i živi za ono o čemu su pali junaci samo sanjali. Ova Spomen biblioteka za nas će biti svetinja, kao i naše pale šrtve, a za našu djecu nek ona bude i jedna od žiža kulture, koja će im svjetliti i voditi ih časnim putem slobodnih radnih ljudi”.

Na konkursu Kulturno-prosvetne zajednice Srbije, 1970. godine, Spomen biblioteka u Prigrevici je osvojila prvu nagradu kao najbolja seoska biblioteka u Srbiji. Za doživotnog predsednika biblioteke, izabran je Branko Ćopić 9. maja 1968. godine, koji joj je češćim dolascima 9. maja poklonio oko 400 knjiga. Spomen biblioteka ima preko 13.000 knjiga, a oko 50% knjiga su joj poklonjene.

Biblioteka je izgrađena mesnim samodoprinosom. Prigrevčani su na isti način izgradili i druga spomen obeležja: Zavičajna zbirka-muzej (1970.), Trg heroja (1976.), na kome su biste šest narodnih heroja i Spomen ploča na upravnoj zgradi PIK-a (1984.), na kojoj piše: “U ovoj zgradi u periodu mart-maj 1945. godine nalazio se štab grupe vazduhoplovnih divizija, odakle je rukovodio borbenim dejstvima vazduhoplovnih jedinica, koje su podržavale operacije 1.,2. i 3. armije za konačno oslobođenje zemlje” .

Stanovnici sela Prirevica

U Prigrevicu je 1945-47. godine kolonizovano 880 porodica iz Like i Banije, kao i manji broj iz drugih krajeva tadašnje Jugoslavije, sa 4.752 člana, od toga je 54% ženskog pola. U 30% (255) porodica nosioci kolonizacije su žene, a 4% porodica su bile ženske porodice. Kolonizovano je oko 400 udovica palih boraca.

U PRIGREVICI SE TRADICIONALNO ODRŽAVAJU “MAJSKE SVEČANOSTI”, A OVOGODIŠNJI PROGRAM SE REALIZUJE 8,9. i 10. MAJA 2015, A POVODOM 70 GODINA OD ZAVRŠETKA DRUGOG SVETSKOG RATA I POBEDE NAD FAŠIZMOM, 70 GODINA OD KOLONIZACIJE, 50 GODINA OD OSNIVANJA MESNE ZAJEDNICE I OBELEŽAVANJA DANA SPOMEN BIBLIOTEKE.
Ovaj tekst je skromni doprinos majskim svečanostima u Prigrevici, a sačinjen je, najvećim delom, na osnovu knjige Prigrevica, Edicija hronike sela SANU, Kulturno-prosvetna zajednica Srbije, Beograd 1997. godine i Mogorić-Lika, Gradska biblioteka, Novi Sad, 2013. godine.

P R I G R E V I C A

Prigrevica pripada apatinskoj opštini, koja je u sastavu Zapadno-bačkog okruga sa sedištem u Somboru. Sa Apatinom, od koga je udaljena 10 km, povezana je asfaltnim putem. Od Sombora je udaljena 20 kilometara, sa njim je povezana železničkom prugom, koja je među najstarijim u Vojvodini, i autobuskom linijom. Nalazi se na pruzi Subotica-Vinkovci. Kroz selo prolazi asfaltni put koji vezuje Apatin i Novi Sad. Selo se nalazi na lesnoj terasi a mesta oko nje na aluvijalnoj ravni Dunava. Nadmorska visina je 89 metara, Apatin je na 86, a uz sam Dunav i do 84 metra, i do izgradnje kanala DTD, često su mu pretile poplave. Bilo je primera da je apatinsko stanovništvo u vreme poplava, tražilo spas u Prigrevici. Prirodno-geografski uslovi sela su veoma povoljni- sastav zemljišta, klima, šumski kompleks itd.

Sadašnji naziv selo je dobilo 1947. godine, a do tada je mnogo puta menjano ime, jer su se na ovim prostorima smenjivale vlasti država i naroda. Selo se spominje prvi put 1318. godine kao Scentyvάn i 1361., kao Zenthyvan, po plemićkoj porodici Szentivάny. Verovatno je u XVI veku prostor današnje Prigrevice pripadao porodici Combor, koja je u tadašnjoj županiji imala preko 80 poseda (na osnovu toga je dobio ime grad Sombor). U 17. veku selo se zvalo Prigrevica Senthyvan, 1772. godine Sentivanprigrevica, početkom 19. veka Prigleviza Szent Iwan, krajem veka (1893.) Prigrevica, u 20. veku Bacssenthivan; Prigleviczaszentivan; Bacsszent Ivan; Prigrebica, Prigrevica Sveti Ivan i Prigrevica.

Klima, vode (kanali, izvorske-lekovite vode), šume

Na području na kome se nalazi Prigrevica bilo je mnogo podzemnih voda, ali prokopavanjem kanala DTD i povlačenjem podzemnih voda, zemljište se pretvaralo u plodne oranice. Klima je kontinentalna, sa toplim letima i hladnim zimama, sa čestom košavom. Kroz prigrevački atar, koji ima oko 4.000 ha, prolazi deo velikog hidrosetema Kanal Dunav-Tisa Dunav, koji je udaljen od centra sela oko 2 kilometra. Deo ovog sistema u dužini od 31, 7 kilometara (od Prigrevice do Bezdana) je plovan. Ovim sistemom se poveziju i drugi rečni tokovi Vojvodine-Begej, Tamiš, Jegrička, kao i nekadašnja reka Mostonga. On povezuje oko 80 vojvođanskih naselja. Preteča ovog kanalskog sistema je Veliki Bački kanal sa kraja 18 veka. Ideja za kanal DTD nastala je 1958. godine. Ova kanalska mreža za odvodnjavanje i navodnjavanje, za odbranu od poplave, istovremeno je pogodna za razvoj turizma, ribolova itd.

Početkom XX veka po Vojvodini su bušotinama tražene arterske vode. Pronađene su lekovite termalne vode, sa temperaturom od 30 do 50ºC. Prvi takav bunar u Prirevici izbušen je 1913. godine (Austrougarska), na dubini od 312 metara, a 1929. g (Kraljevina Jugoslavija) u centru sela je izgrađeno kupatilo, nazvano Artersko kupatilo ili Lekovito-jodno kupatilo. U ravni je sa vodama u Karlovim Varima, Harkanju i Lipiku. Lekovito jodno kupatilo je 1974. godine prestalo sa radom, jer je bilo veoma dotrajalo. Tada je 97% prigrevčana referendumom odlučilo da se izgradi nova banja i samodoprinosom su platili idejni projekat. Uz pomoć opštine Apatin i šire, banja je izgrađena 1983. godine na prigrevačkom ataru u šumi Junaković. Geotermalna voda je pronađena na dubini od 700 metara, sa temperaturom od 50ºC. Šuma (218ha) se nalazi između Prigrevice i Apatina, pripada Šumskom gazdinstvu Sombor. Predstavlja veći i lepši spomenik- Park prirode. Banja Junaković je prerasla u Rekreciono-rehabilitacioni centar Banja Junaković- Apatin. Ima 10 otvorenih bazena, više terena za tenis, fudbal, košarku itd. Jedna je od najznačajnijih banja regiona i popunjava svoje kapacitete tokom čitave godine.

STANOVNIŠTVO PRIGREVICE

Masovnije naseljavanje Srba u Vojvodinu počelo je u 15. veku, u vreme kada je to područje bilo veoma močvarno, vlažno, sa puno komaraca. Međutim, 1542. ovaj deo je pao pod tursku vlast (Segedinski sandžak u Budimskom pašaluku), tako da se u izvorima može naći da su 1554. godine u Prigrevici bila samo 2 domaćinstva koja su plaćala porez, i 6 domaćinstava koja porez nisu plaćala. Krajem 16. veka (1590.g.) u selu je bilo 17 domaćinstava. Ne zna se tačno kada je u Prigrevicu masovnije naseljeno srpsko stanovništvo. Moguće je krajem 17. veka, u vreme poznate Velike seobe pod patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem (1690.). Kada su Turci pobedili austrijsku vojsku kod Kačanika 1690. godine, povlačila se austrijska vojska ali i Srbi sa Kosova i Metohije. Srbi su bežali prema Beogradu, Savi, u Ugarsku. Jedan krak je išao preko Dunava kod Petrovaradina i penjao se prema severu- prema Subotici, a drugi prema Dravi kod Osijeka.Tako su kolone išle prema Baji, Segedinu, Sent Andreji. Tada su se neke srpske porodice zadržale kod Apatina (Vraneševo, Bukčenović, gde je kasnije nastala Prigrevica). Naseljavanje Ugarske Srbima je podržavao Leopold I, tako da je po popisu Habzburške monarhije 1715. godine u Bačkoj bilo 97,6% Srba, Bunjevaca i Šokaca, a 1720. godine bilo104.569 stanovnika, od toga 76.000 Srba, 22 000 Bunjevaca i Šokaca, 5. 000 Mađara i 750 Nemaca.

Po spisku prezimena porodica, po popisima 1715, 1720 i 1725. godine, može se videti da je u Prigrevici Sv. Ivan bilo većinsko srpsko stanovništvo.

Prezimena porodica u Prigrevici 1715.,1720., i 1725. godine:

1715. godine: Bačvanin (11 por.), Bačman (2), Vidanac, Vlaškalija, Vučetić, Gojkić, Karabukovac, Kojkić, Kolar, Kuljanin, Lazić, Ležemirac, Nenadić, Roglotačin, Somborac, Sentivanec, Staromirov, Topiljanin, Šoljanin (30 porodica).

1720. godine: Ačanin (2), Bosnaj, Bandobranin, Budimac,Velički, Vlašković, Vlaškalija, Vujezatin, Vujin, Dolovac, Živković Krickovac, Kuljanin, Mađar, Nenadinac, Ošojbrat, Parčetić, Svirac (2), Stariknez, Stari, Stojanovac, Starac, Sremac, Čupavi, Švenobrat, Šovljanin. (24 porodice).

1725. godine: Belanin (2), Bolovac, Vukoman, Vuletin, Vučetin, Dolovac, Jankov, Jeptim (2), Šovljanin, Marzončanin, Mađar, Krnajac, Sentivanec, Utomirov (3), Kuljanin (3), Kucurac, Latinkin, Mali, Moja, Nenadić, Pervačanin (2), Pećović Pešović, Popesetić, Rašković, Savić, Savicin, Stanimirović (2), Tadić (2), Cvejanović, Crni. Ukupno 38 porodica. U sva tri popisa bila su samo domaćinstva Kuljanin i Šovljanin.

KOLONIZACIJA U VOJVODINU U XVIII VEKU

Posle Karlovačkog (1699.) i Požarevačkog mira (1718.) teritorija današnje Vojvodine je došla pod austrijsku (habsburšku) vlast. Veći deo Srema i delovi Bačke uključeni su u vojnu granicu. Tada su organizovane velike seobe naroda: Velike seobe Srba 1690. i 1739. godine.

U XVIII veku, Karlo VI, Marija Terezija i Josip II su naseljavali Vojvodinu nemačkim, mađarskim, slovačkim, rusinskim, rumunskim, srpskim, francuskim, italijanskim itd. stanovništvom. Kolonizacije su nazvane Velikim kolonizacijama u Evropi. Trajale su od 1722. do 1790. godine. U ovom periodu kolonizovano je u 46 sela banata oko 150.000 Nemaca. U Bačkoj su kolonizovana naselja: Apatin (1749.), Bukin (1750.), Kolut (1753.), Hodschag (1756.). Terezijanska kolonizacija (po Mariji Tereziji) trajala je u periodu 1763. do 1773. godine. Postavljen od carice, grof Anton fon Kotman je u roku 5 godina, naselio Nemcima 13 novoosnovanih sela: Filipowa (1763.), Priglevica St. Ivan  1763, Gakowa, Neu Palank i Gajdobra (1964.), Kernei (1765.), Karawukowa (1766.), i Kruschiwl (1767.). Najviše je doseljeno Rumuna, Srba, Nemaca (ukupno 310.000 stanovnika). Jozefinska kolonizacija (po Jozefu II) je bila u periodu između 1765. i 1790. godine. Jozef II je sproveo reforme, 1785. godine, kojima je objedinio Banat i Bačku u tzv. Temišvarski distriht. Naselja Torža i Savino selo je naselio 1784. , a 1786. godine je naselio 8 sela sa 2000 kuća: Bačku Palanku, Brestovac, Čonoplja, Kljajićevo, Kula, Parabuć, Miletić i Stanišić. (Srem je duže vremena bio pokriven gustim šumama, pun vukova i bara. Prva nemačka opština u Sremu bila je 1791. godine, Nova Pazova, a Inđija i Ruma naseljene su 1820-1840. godine).

Putovalo se nedeljama Dunavom, uglavnom, drvenim čamcima. Bilo je mnogo nesreća na putu, zbog komaraca, kolonisti su umirali od malarije. Dolazili su u nova naselja, u kojima se ulice selu pod pravim uglom. Podizane su i me crkve (doseljavani su katolici i protestanti), škole, obezbeđen je bio seoski lekar, apotekar. Po dolasku su dobijali kuće sa bunarima, okućnice, njive i alatke za obradu zemlje, seme za setvu prve godine, oruđe za razne vrste zanata, stoku (npr. krava sa teletom), ogrev itd. Najtariji sin je za izvesno vreme bio odslobođen vojne obaveze. Na 10 godina bili su oslobođeni državnog poreza. Doseljavani su zemljoradnici, ali obavezno i zanatlije. Kultivisali su močvarno zemljište, dobili su od države savremeniji plug, ali doseljenici su imali i neke obaveze prema državi: da zasade po 12 topola za ogrev, po 12 dudova za svilenu bubu i za rakiju dudovaču, da svako domaćinstvo gaji kudelju na pola jutra. Određeno im je da zasade neka stabla ispred kuća, neka uz put zbog potrebnog hlada. Sa istom namenom da zasade stabla po njivama. To im je obezbeđivalo sirovine za zanatsku delatnost. Meštani su se bavili zemljoradnjom, stočarstvom, a bila je razvijena domaća radinost i razne vrste zanata. Vremenom, razvijala se i industrija. Ali, da bi se naselilo nemačko stanovništvo, iz nekih naselja potisnuti su Srbi koji su tu živeli. Prigrevčki Srbi su se morali preseliti u Stapar, u kome su živeli Srbi.

Prezimena porodica u Prigrevici koje su prešle u Stapar:

Ascanin, Acsanszky, Bellin, Belin, Bugarin, Vakity, Veszin, Vlaskalin (2), Gavrilovity, Gyalacs, Gyalacz (2), Gruin (2), Danilov, Istakov, Jerkovity, Klaja, Kleni, Krajnik, Krszovizy, Kupuszinac, Lazin, Lascin, Lagyenko, Mandavac, Masic, Mitovan, Milutinov, Miloszev, Mrkity, Momirov, Csupity,  Macsarevity (2), Matyarevity, Martenonsky, Marcikity, Masity, Maximov (2), Ninko, Ninkov, Pantely, Papulity, Perisin, Popov, Puszovity, Puskarevity, Percsetity (2), Radisev, Raiti, Raity, Raletity, Rastovity, Raskovics, Radivoj, Radivojevity, Szekulin, Sztojancsev, Sztojakov, Stojsin, Fasin,  Tomics, Tomin, Turcsija, Csupity (2), Hangelin; popa senior, popa junior (stariji i mlađi pop), Eccla Graeci Ritus (pravoslavna crkva), Communitas (opšinska kuća), Educillarus Domus (školska kuća) – 73 porodice, sa 66 prezimena.

KOLONIZACIJA NEMACA U PRIGREVICU 1763. -1767. GODINE

Pre nego što su naseljeni kolonisti Nemci, iz Prigrevice Sv. Ivan u Stapar je potisnuto preko 70, uglavnom, srpskih porodica, koje su poreklom sa Kosova. Otišla su i dva pravoslavna sveštenika, premeštena je škola, opštinska služba itd.

Od 1763. Do 1767. godine, u Prigrevicu je planski kolonizovano stanovništvo sa područja teritorija Nemačke, Austrije, Češke, Slovačke itd. Sabirni centar iz koga kolonisti pošli bio je Ulm. Išlo se od Ninberga, do Ulma, zatim Guncburga, Regensburga, Beča do Apatina, a odatle u Prigrevicu. Iz različitih područja “des Altes Reich” je 101 porodica, zatim Lotharingen 63, Bӧhmen 19, Schlesien 7, Ӧsterreich 3, Bayern 3, Sachsen 2, Mӓhren 2, Tirol i Ungaria 9. Ukupno 230 porodica. Na primer: 1763. godine, došla je 41 kolonistička porodica, sledeće godine 61, pa 39 porodica, 63 porodice i 1767. godine 26 porodica. Od toga je kolonizovano 139 seljaka, 22 vojnika, 66 zanatlija: 5 stolara, 5 krojača, 5 kovača, 9 obućara, 11 tkača, 3 pekara, 3 bačvara, 3 brijača, 2 mlinara, 2 mesara, vrtlar, pivar, lovac, pastir, 2 muzikanta, kipar itd. Po dolasku doseljenima je raspoređeno: 178 konja, 164 krave, 101 svinja, 84 govečeta, 21 tele, 40 koza, 734 ovce i 8 košnica pčela. Dobili su sve privilegije kao što su dobili kolonisti toga doba u Vojvodinu. Uz to, kolonistima je izgrađena katolička crkva (1764.g.), pored crkve škola, a 1780.g. izgrađena je nova školska zgrada, mesni ured, otvorena apotekarska ustanova itd. Sredinom 19. veka izgrađena je sinagoga, jer je, izgeda, među doseljenicima bilo i Jevreja. Selo se brzo razvijalo. Prigrevačani, među kojima su većinu činili Nemci su se bavili zemljoradnjom, stočarstvom, a uz to zanatima, vremenom i industrijom. Selo je bilo veoma razvijeno i lepo uređeno.

Prezimena porodica u Prigrevici u periodu od 1900. do 1945. godine

Na osnovu podataka iz više izvora, navode se prezimena porodica koje su živele u Prigrevici u periodu od 1900. do 1945. godine: Amman, Azinger, Augustin; Basler, Bazarin, Beni, Berg, Berti, Beritsch, Bernhardt, Bischat, Bischof, Blechl, Blecht, Bluscht, Brand, Braun, Brauns, Bolinowisch, Bosch, Borkovic, Brettrager, Buschdruker, Buher, Burghardt, Buroherd; Cigar, Cothman; Dani, Dasvac, Dombeck, Drexsler, Drescher; Ebli, Ehefrau, Edl, Egert, Egertz, Egner, Ešli, Ergh; Fabach, Fabrach, Feger, Filipp, Fink, Finka, Fischer, Fradl, Frandl, Frank, Frick, Fuderer, Fuska, Fuzik; Gams, Gans, Ganto, Gasser, Gassmann, Gazer, Geiser, Gepart, Gerber, Gernei, Geppert, Gloksner, Grac, Grӓάtz, Gašpar, Gergen, Grassalkovish, Goschir, Gressel, Gumringer, Gurka, Guring, Gunisch; Hack, Heizer, Halija, Han, Hanc, Havc, Hadimar, Harjung, Harting, Haubert, Haus, Hausperger, Hausberger, Heiser, Heschler, Hemm, Hembeck, Hermann, Hiel, Himelbah, Himelsbuh, Hippich, Hok, Horvat, Horn, Hoffmann; Humilitas; Isinger, Illish; Jӓger, Juras, Juranowisch, Jurischish, Jungert; Kӓmmerer, Karl, Kasper, Katli, Kerscher, Kersner, Kernschner, Kesler, Kilian, Kirsch, Klett, Kleiner, Knӧbl, Kowasch, Korsch, Kopp, Kramml, Krammel, Krassler, Kravath, Kübler, Kirhenmajer, Klajsner, Knecht, Knebl, Kohl, Konrad, Krӓmer, Krampl, Kühn, Kuniš, Kleiner; Laser, Lehrmann, Lekc, Lendel, Lenz, Licmeger, Lindner, Lindmer, Litringen, Lnebl, Lorenc, Lowatsch, Lotz, Ludwig; Ludgardis; Mack, Mang, Mand, Manhardt, Mӓhr, Mahr, Mӓrz, Majer, Müarz, Martin, Menninger, Meinhohofer, Meszara, Michels, Misherls, Mischkowisch, Mihola, Mirić, Müller; Nagy, Neff, Nebl, Nobl, Noll, Njari, Nubert; Ott, Ofler, Ostiadal; Pahl, Pajs, Paitsch, Paitz, Panto, Petri, Pfajfer, Pferrer, Pest, Petschner, Philipp, Pingert, Pinkert, Pleli, Pintz, Princ, Posch, Pollmann, Prokopp, Pump, Pumer, Pundio; Raab, Reitenbach, Rackita, Remlinger, Renblinger, Reinhardt, Reitmayer, Rock Rottinger, Ronto, Ruzicka; Sabo, Santer, Sauber, Seidl, Seiring, Seter, Sihn, Spigl, Stainbuch, Stark, Straush, Stegmajer, Stefan, Sokola, Stӧckl, Surkob, Sunaritsch; Tabijas, Takasch, Tasman, Tafferner, Taufer, Tatman, Traub, Traul, Treer, Tettmann, Til, Tiesler, Tordi, Traub, Trauk, Tho, Theis, Tschumarditsch, Tschepella; Schӓfer, Schwager, Schering, Scheich, Schleich, Schesovic, Schmidt, Schneider, Schenberger, Schnept, Schrodi, Schrӧder, Schtadtlhater, Stadlhofer, Schrodi, Schtark, Schӧnbeger, Schwalm, Schwend, Schwager, Schpicer, Schpeizer, Schtefan, Schtegemayer, Schtudlhofer; Veigberger, Vasek, Verschner, Vis, Vinkov, Wagner, Wahl, Wall, Wasek, Wanscher, Weissberger, Weisenburger, Weiskopf, Walter, Weissgerber, Wiegerth, Wohl, Würtz; Udvory, Ungar, Utmaleki; Zelenka, Zieger, Ziegler, Zirbs (oko 310 prezimena).

Kada je završen Drugi svetski i kada je pobeđen fašizam, Prigrevica je opet promenila stanovništvo. Do 1763. godine u njoj je živelo srpsko stanovništvo, verovatno najvećim delom nastanjeno posle Velike seobe 1690. godine. Terezijanskom kolonizacijom, 1763. godine, dobila je nemačko, a od 1945. godine, kolonizacijom FNR Jugoslavije, dobila je srpsko stanovništvo.

Zna se da je veći broj folksdojčera dobrovoljno bio uključen u ratne operacije fašističke Nemačke (SS trupe, Vermaht), i zna se za zversta divizije “Princ Eugen”, formirane 1942. godine u Beloj Crkvi, u čijem sastavu su bili Folksdojčeri Jugoslavije. Kulturbund, nepolitična organizacija Nemaca, formirana 1920. godine u Novom Sadu, sa ciljem negovanja nemačke culture i jezika, posle aprilskog rata, postala je duhovna osnova folksdojčera, preko koje su svojim aktivnostima pomagali Treći Rajh, iako su u nekim sredinama pojedini Nemci i grupe tome davali otpor. Već pred rat, u naseljima sa Švabama, formirane su razne grupe koje su iskazivale svoju novu ulogu.
U Prigrevici (ne zna se tačno kada) formirane su grupe: Frauenschaft des Schwӓbisch-Deutschen Kulturbundes, Deutschmenschaft, Deutsche Jugend, Mӓnner des Kulturbundes itd. Ove grupe su defilovale ulicama Prigrevice, obučene u svečanu odeću. Okupljala su se ženska udruženja, i pripremala odeću i obuću za nemačke vojnike na frontu u ratnoj bolnici (O okupljanju nekih udruženja Kulturbunda u Prigrevici, njihovoj pomoći nemačkim vojnicima, kao i defileima kroz selo, svedoči više fotografija sa potpisima, u knjizi Gassmann/Jӓger: Unser schӧnes Batschentiwan, Regensburg, 1985.)

Nemačke vlasti mobilisale određen broj muškaraca, jer su folksdojčeri bili njihov instrumrnt osvajačke politike. Pre i posle dolaska Crvene armije, i prigrevački Nemci su u jesen 1944. godine, bežali, ili su evakuisani. Oni koji su ostali, a među njima je bilo više žena, smešteni su u radni logor u Prigrevici. Iz arhivskog materijala može se videti koje su poslove radili. Na primer, u septembru 1945. godine na različitim poslovima radilo je 845 logoraša, od toga 70% (587) žena. Neki radovi su evidentirani za 6 ili 7 dana, ali se ne može videti koje različite poslove su radili isti logoraši. Radilo se u fabrici kudelje (74 muškarca i 105 žena), na močilima stabljika kudelje (79 ž+m), na istovaru kudelje (27), na utovaru (53), u tvornici gvožđa i metala (31), hranili i čuvali 500 svinja (17), zatim su radili u fabrici šarafa, u mlinu, krpili vreć (4), radili kod pekara ( 4), čuvali i negovali zečeve i guske (5ž), hranili i čistili konje (5m), krunile kukuruze (4ž), zatim su radili na vršidbi, čupali i vrli pasulj, u magazinu punili vreće suncokretom, zatim, žene kuvale sapun za logor, radile u državnom magazinu. Zanatlijske poslove radičo je 17 muškaraca, jedan logoraš je radio berberske poslove u logoru. Na održavanju higijene u logoru, radilo je 11 žena, popravljali su i čistili kupatilo i stan (2), pripremali drvo za ogrev, jedan logoraš je nosio hranu po polju, 4 su radila kao bolničari u bolnici, 13 žena radilo kod đaka, u logoru je bilo 12 kuvarica i 17 je radilo kod oficira, policije, kočijaša itd. Iznetim podacima se ne pretenduje na prikazivanje potpune slike o logorima, već nastojanje da se na primeru navede veći broj poslova radnog logora u Prigrevici, iz koga su logoraši transportovani u Gakovo i Vajsku 1946. godine. Logori u Jugoslaviji su raspušteni 1948. godine…

AGRARNA REFOMA I KOLONIZACIJA POSLE DRUGOG SVETSKOG RATA (1945-1948.)

Pripreme za Agrarnu reformu i kolonizaciju u Jugoslaviji, vršene su već tokom rata. Predsedništvo AVNOJ-a, 21. nov. 1944. godine je odlučilo da u državnu svojinu prelazi sva imovina nemačkog Rajha i njihovih državljana, kao i imovina nemačke narodnosti, da će se konfiskovati imovina ratnih zločinaca i domaćih pomagača (d. izdajnika). Izuzeti su Nemci koji koji su učestvovali u NOR-u, i oni koji se nisu držali neprijateljski u vreme okupacije. To je potvrđeno Deklaracijom Privremene vlade DFJ, (9. 03. 1945. g.), kojom je naglašeno da će se “ u najkraće moguće vreme pristupiti rešavanju pitanja u pogledu seljaštva, kao što su agrarna reforma i kolonizacija, kako bi siromašni slojevi seljaštva dobili na uživanje zemlju sa posebnim inventarom”. Doneti su Zakon o konfiskaciji ( 9. 06. 1945. g.) i Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji ( 23. 08. 1945.). Osnovna načela zakona su bila da “zemlja pripada onima koji je obrađuju”, da “zemlju dobiju oni koji je nemaju ili je imaju nedovoljno”. Razrađeno je stvaranje zemljišnog fonda, određene su kategorije agrarnih interesenata i postupak za sprovođenje agrarne reforme i kolonizacije.

Formiran je Agrarni savet (8. 09. 1945. g)., pri Ministrastvu za kolonizaciju. U radu Agrarnog saveta, čiji je predsednik bio Moša Pijade, učestvovali su Ministar za kolonizacuju, Sreten Vukosavljević i Ministar za poljoprivredu, Vasa Čubrilović i drugi. Istog dana je osnovana Glavna komisija za naseljavanje boraca JA u Vojvodini, koja je upućivala koloniste u mesta naseljavanja, raspoređivala kuće, zemlju, pokućstvo, oruđa, vodila računa o ishrani kolonista po dolasku itd (Istovremeno su formirane mesne i opštinske komisije). Uredbom o spovođenju naseljavanja boraca u Vojvodinu, konkretizovani su planovi naseljavanja Vojvodine.

Određen je Ukupni zemljišni fond agrarne reforme i kolonizacije u Jugoslaviji (1.647.305ha zemljišta), koji je nastao eksproprijacijom veleposedničke zemlje, zemlje banaka, crkvenih poseda iznad 10ha, preduzeća, deoničarskih društava, seljačke zemlje iznad maksimuma. U Vojvodini je bilo 40,6 % obradivog zemljišta (668.412ha), od toga je uzeto od Nemaca 389. 000 ha. Vojvodina je određena za tzv. saveznu kolonizaciju. Iz Ukupnog fonda Jugoslavije, raspoređeno je: 24,6% zemlje za 265.809 porodica mesnih agrarnih interesenata, 5.5% zemlje za 24.192 porodice tzv. unutrašnjih kolonista i 13% zemlje za 44.116 porodica savezne kolonizacije (u Vojvodini). To je sve bilo 43% od ukupnog zemljišnog fonda Jugoslavije, 56% zemljišta je pretvoreno u državno vlasništvo.

KOLONIZACIJA U VOJVODINU 1945.-1948. GODINE

Za kolonizaciju u Vojvodinu prvobitno je planirano 39.000 porodica, od toga 37.616 spojnih kolonista. Međutim, tokom kolonizacije menjale su se predviđene kvote doseljenika, te se u literaturi nailazi na različite podatke o planiranim i kolonizovanim porodicama. Kolonizacijom 1945-1948. godine, u Vojvodinu doselilo se oko 250.000 lica, u oko 41.500 porodica. Od toga 73% ( 162.447) Srba.

Za Bačku je planirano 20.000 porodica: iz Hrvatske 7.500, iz Crne Gore 7.000, iz BiH 3.000 i iz Srbije 2.500 kolonista. Za Banat je planirano 16.500 porodica: iz Slovenije 3.000, iz Makedonije 2.000, iz Srbije 3.000, iz BiH 8.500. Za Srem su planirane boračke porodice iz Srema, u zapadni Srem 500 porodica iz drugih delova Hrvatske, ali i iz BiH 500, iz Srbije 500 porodica.
Kolonisti iz BiH doseljavali su se u Banat (8.500), Bačku (3000) i Srem (500). Predviđeno je naseljavanje oko 12.000 porodica sa 76 000 ljudi u 38 naselja. Kasnije se broj povećao na 14.500 porodica. Doseljavali su se u mesta: Banatski Despotovac, Katarina (B. Topolovac), Lazarevo, Nakovo, Martinici (Lukićevo), Šupljaja (Krajišnik), Čestereg, Sečanj, Kleka, Sarča (Sutjeska), Sveti Hubert-Soltur- Šarlevir (Banatsko Veliko Selo), Hajfeld (Novi Kozarci), Mokrin, Perlez, Bočar, Ostojićevo, Bačka Palanka, Bukin (Mladenovo), Titel, Obrovac, Bački Jarak, Kać Budisava. Iz Crne Gore doseljavali su se u mesta: Bačko Dobro Polje, Veprovac (Kruščić), Kula, Vrbas, Sivac (stari i novi), Torž (Savino Selo), Kucura, Crvenka, Sekić (Lovćenac), Feketić, Zmajevo (srezovi: Kula, Bačka Topola i Novi Sad). Ukupno je planirano 7.000 (ili 7.200) porodica za Bačku. Iz Makedonije su se kolonisti doseljavali u mesta: Glogonja, Jabuka, Kraljevičevo (Kačarevo), Knjićanin, Gudurica, Veliko Selište, Hajdučica, Stari Lec. Planirano je za Banat 2.000 porodica, kasnije 2.400 porodica. Iz južnog dela Srbije, doseljavali su se u mesta u Bačkoj i Banatu: Karavukovo, Parabuć (Ratkovo), Odžaci, Deronje, Srpski Miletić, Banatski Karlovac, Omoljica, Banatski Brestovac, Mramorak, Kovin, Ploča, Bela Crkva, Starčevo, Bavanište, Plandište. Kolonisti iz Slovenije planirani su za Banat.Međutim, za kolonizaciju se opredelilo 460, što je bilo manje za 2.540 porodica, i ta mesta su podeljena drugima.

Za kolonizaciju iz Hrvatske planirano je 9.000 porodica u Vojvodinu i 1.000 u Baranju.

Iz Like su stanovnici kolonizovani u mesta: Bački Brestovac (400), Filipovo- Bački Gračac (250), Apatin (600), Stapar (350), Svilojevo (50), Sonta (600), Doroslovo (150), Prigrevica (462),

Iz Banije: Prigrevica 377.

Iz Korduna naseljavali su mesta: Čonoplja (600), Krnjaja-Kljajićevo (700), Bezdan (300);

Iz Dalmacije su naseljavali mesta: Stanišić (1.200), Riđica (650).

Iz Gorskog kotara naseljavali su: Bajmok (350), Bački Breg (200).

Iz okruga Hrvatsko Primorje, Hrvatsko Zagorje, planirana je kolonizacija za Srem i Baranju ( 1000 por.). Za Srem su predviđene i boračke porodice iz Srema, a u zapadni Srem naseljavane su porodice iz drugih delova Hrvatske (500por.).

Oko 40 000 kolonista iz Hrvatske kolonizovano je u 14 naselja somborskog, apatinskog i odžačkog sreza. Po nekim podacima iz Hrvatske je kolonizovano 7.000. porodica.

Po nacionalnom sastavu, u Vojvodinu je kolonizovano: 26.963 (71, 97%) Srba sa 164.447 članova, 6. 696 (17, 8 %), crnogorskih porodica sa 40.176 članova, oko 2.000 pododica Makedonaca sa 12.000 članova, hrvatskih porodica 1.189 sa 7. 134 članova, i oko 460 slovenačkih porodica.

O tome kako su putovali kolonisti do novog zavičaja, kako su raspoređivani po naseljima, formirajući bosanska, srbijanska, lička, hercegovačka itd. naselja, na kakve problem su nailazili, kako je tekla adaptacija u novu ekološko-ekonomsko-socijalno-kulturnu sredinu, daju svoje mišljenje istoričari. U raznim izvorima navodi se da je aklimatizacija (navikavanje na novu klimu) ostavila teže posledice, jer su u novim klimatskim uslovima kolonisti oboljevali od tuberkuloze. Akomodacija ( akulturacija-razamenjivanje kulturnih vrednosti sa drugima u novoj sredini, umanjenje sukoba) se sporije odvijala, zavisno od toga da li su kolonisti dolazili u mešovita naselja po nacionalnosti, po poreklu iz zavičaja, ili čisto kolonisička itd. Do sukoba je dolazilo pri naseljavanje po rejonima (lički, banijski, dalmatinski itd. deo sela), i optuživanje da li su drugi pojagmili bolje kuće, reone. Međutim, duže mogu trajati nesporazumevajući odnosi između starosedelaca (nađoša) i kolonista (dođoša) iste ili različite nacionalne pripadnosti. Sve je to moglo uticati na inverziju (povratku u zavičaj), koja je bila najveća prvih godina posle kolonizacije.

KOLONIZACIJA U PRIGREVICU 1945-48. GODINE

Početkom oktobra 1945. godine obrazovana je komisija za kolonizaciju u Prigrevici. Prva porodica je stigla 10 oktobra 1946. a ostale su došle 29 oktobra i neke u februaru 1946. godine.. U januaru 1946. godine, došli su Banijci. Poslednji transport iz Like je bio 21 maja 1947. godine sa 122 ljudi. Pojedinačno, oko 40 porodica je dolazilo do 1949. godine. U Prigrevicu je od 1945. do 1947. godine kolonizovano oko 880 porodica sa 4.752 članova ( daljem tekstu se navode porodice a ne domaćinstva). Prosečan broj članova porodice je 6,2. Bilo je oko 46% (2.181) muškog i 54, 4% (2.571) ženskog stanovništva, što je i razumljivo s obzirom da je mnogo muškog stanovništva stradalo u Drugom svetskom ratu. Stradali su u partizanskim jedinicama ili u NDH kao žrtve fašizma.

Nosioci kolonizacije su bili borci, roditelji i udovice palih boraca. U 255 (30%) slučajeva nosioci kolonizacije bile su žene, a oko 4% su bile čisto ženske porodice. Kolonizovano je preko 400 udovica palih boraca. U zavičaj se vratilo oko 100 porodica sa 470 članova (11,6%). Iz Like su kolonizovane 468 (52%) porodice sa 2.535 članova. Najviše je kolonizovanih porodica iz bivšeg sreza (kotara) Gospić, zatim slede Donji Lapac, Udbina, Srb, korenički. U porodicama je bilo prosečno 7,1 članova. Iz Banije je kolonizovana su 377 porodica, sa 2.027 članova, od toga 923 muškog i 1.104 (54,4%) ženskog pola. Prosečno je u domaćinstvu bilo 5,4 članova. Najviše kolonizovanih lina, Petrinja, Kostajnica. Iz ostalih krajeva kolonizovano je 35 porodica, sa 190 članova.

Po popisu stanovništva 1948. godine, u Prigrevici je bilo 5.129 stanovnika, što znači da se stanovništvo još doseljavalo. Od toga su 92% bili kolonisti iz Like i Banije. Ostali su bili kolonisti iz drugih krajeva. Ali, treba naglasiti da je selo naseljeno kolonistima, što je bilo retko u vreme kolonizacije.

Kolonisti po prezimenima iz Like i Banije u Prigrevici 1945-47. godine

Analizirajući, uglavnom, srpska prezimena u Prigrevici u XVIII veku, vidi se da je zanemarljiv broj porodica sa istim prezimenom. U periodu od 1900. do 1945. godine, zabeleženo je 310 nemačkih porodica, odnosno 310 različitih prezimena.
Prezimena ličkih i banijskih porodica se razlikuju, odnosno veoma je mali broj prezimena koja postoje u obe grupe, iako je stanovništvo, uglavnom, srpske nacionalnosti. Doselilo se više ličkog stanovišta, ali imaju znatno više porodica istog prezimena. (kolonisti Ličani imaju oko 115, Banijaci oko 300 prezimena). Verovatno je to i zbog toga što se za kolonizaciju na Baniji, iz više sela opredeljivao manji broj porodica. Zna se da je kod Banijaca duži period bilo znatnog opiranja kolonizaciji, jer u vreme agitacije za kolinizaciju nisu pruihvatali obrazloženje tadašnjih vlasti da je kolonizacija potrebna iz ekonomskih razloga.

Prezimena kolonista iz Like 1945-1947. godine (broj u zagradi je broj porodica istog prezimena)

GOSPIĆ (392 porodice):

Grad: Čanak.

Široka Kula: Rakić (20), Serdar (14), Knežević (12), Čanak (12), po 10 porodica Dmitrović, Mileusnić i Čović, Vujnović (8) Paskaš (8), Lovrić (7), Kovač (6), Milisavljević (5), Uzelac (5), Marić (4), Čubrić (4), po 3 porodice Žužić, Rapajić, Klasnić, Umiljendić, Štrbac, po 2 Jelić, Miljanović, Novković, Sudžuković i po 1 porodica Korać, Kosanović, Odanović, Radmanović, Repac, Čubrilo (ukupno 167);

Ostrvica: Radmanović (12), Dimić (9), po 3 porodice Pandžić i Polovina, po 2 porodice Bakić, Bogdan, Krančević, Teslić, i po 1 porodica Basarić, Galović, Zobenica, Kovač, Narandžić i Ciganović;

Vrebac: po 5 porodica Dragosavac, Uzelac i Mandarić, Narandžić (4), Krajnović (3), po 2 porodice Novković, Popović, Ugarak, i po 1 porodica Balać, Pavičić, Rajšić, Sunajko, Todorić, Cetina, Crnokrak, Šakić, Šuša;

Mogorić: Radaković (9), Korica (7), Đaković (5), po 4 porodice Ilić i Maljković, Čanković (3), po 1 porodica Basarić, Zaklan, Kravić, Lazić, Milojević;

Raduč: Kalinić (6), Ćelić (5), po 3 porodice Pokrajac i Dejanović, Mrkajlo (2) i po 1 porodica Vračar, Gajić, Gnjatović, Jelača, Došen, Kuprešanin;

Pavlovac: Novković (8), po 2 porodice Graovac, Dobrota, Njegomir, Tomaš i Ćurčić, po 1 porodica Bursać, Dragosavac, Korać, Pavković i Teslić;

Počitelj: po 3 porodice Vitas i Uzelac, po 2 porodice Vuksan i Ljubojević, po 1 porodica Maoduš, Miščević, Pavlica i Potkonjak (uk.14);

Barlete: Basarić (6), Sudar (4), Rajšić (3) i Rašeta;

Divoselo: Počuča (4), po 2 porodice Obradović i Potkonjak, po 1 porodica Bjegović, Vujnović, Dragaš, Plećaš, Rajčević;

Medak: po 2 porodice Zagorac i Petrović, po 1 porodica Ljeskovac, Maoduš, Marić, Mihić, Uzelac;

Ornice: Pjevač, Potkonjak;

Smiljan: Pejnović (3), 2 Vraneš, po 1 Bogić i Lemnajić;

Mušaluk: Bešić;

Zavođe: Ćurčić.

DONJI LAPAC:

Grad: Vlatković;

Doljani: Medić (4), Majstorović (3), po 2 porodice Došen, Radaković i Filipović, po 1 Dotlić, Dukić, Krneta, Obradović i Tepavac;

Dobroselo: Mandić (2), po 1 porodica Vojnović, Medić, Opačić, Polovina;

Osredci: po 2 porodice Zorić i Pavković, Bokan i Novković;

Nebljusi: Kenjalo (2), Čučak;

Suvaja: Puača, Rašeta;

Brđani: Puvača;

Kruge: Bešir, Vlatković;

Brotnja: Vukas, Rađenović.

UDBINA:

Jošan: Mandić (4), po 3 Banjanin (3), po 1 porodica Vranić, Diklić, Mašić, Radaković i Uzelac;

Srednja Gora: Basta, Divjak;

Kurjak: Matić, Šarac;

Mutilić: Popović, Vuletić, Đukić;

SRB:

Grad: Desnica;

Nateka: Damjanović;

Kupirovo: Šijan (2), Kalinić, Rašeta;

KORENICA:

Ljubovo: Rakić (2), Knežević;

Pećani: Svilar;

BRINJE:

Grad: Stokuća.

LIKA, nepoznato mesto:

Stanisavljević (3), Ivanišević, Škundrić, Marčetić, Obradović, Đokić, Knežević, Lukić, Grković.

Prezimena kolonista iz Banije 1946-1947. godine

DVOR NA UNI ( 185 porodica):

Dvor na Uni: Ćalić (2), po 1 porodica Begić, Vanić, Vinčić, Vraneš, Vukšić, Durman, Ilibašić, Kasap, Šesta, Kovačević, Maljković, Rajšić i Resanović:

Zut: Mrđenović (10), 9 Rakas (9), Podunavac, Trivunović;

Donji Žirovac: po 3 porodice Ostojić i Suzić, po 2 Drljača, Carić, Tintor, po 1 porodica Vladušić, Zorić, Jarić i Čugalj;

Ljubina: Tadić (6), Radojčić (4), Stojaković (3), Milaković, Rudić;

Javnica: Nesvanulica (4), Živković (3), Cvetojević (2), po 1 porodica Dragoljević, Vidović, Borojević i Milić;

Vrpolje: Krbavac;

Sočanica: Stambolija (5), Tadić (3), Rudić (2), Dragosavljević):

Komora: Bodlović (3), po 2 porodice Arbutina, Mećava, Savić, Zorić, Carić;

Ljeskovac: Zuber (6), po 1 porodica Banjanac, Večerko, Tovarloze i Šušnjar;

Javoranj: po 3 porodice Jarić i Krnjajić, Lotina (2), po 1 porodica Opačić i Džaja, Panjković;

Stanić-Polje: po 3 porodica Rajšić i Štrbac, Vidović (2), Zdjelar;

Majdan: Kasap (3), Dobrić (2), po 1 Ostojić, Resanović i Suzić;

Dobretin: Podunavac (2), po 1 porodica Drobnjak, Grubor, Malivuk, Sirota i Carić;

Orahovica: Vranešević (2), po 1 porodica Dobrić, Jakovljević i Cvrkljaj;

Gage: Miličević (2), po 1 porodica Bodlović, Gagić i Kovačević;

Brđani: Roksandić (2), Ivković;

Rujevac: Topo (2), Meničanić;

Čavlovica: po 1 porodica Đurašinović, Kovačević i Stevčić;

Kosna: Borojević;

Matijevići: Borojević;

Vrpolje: Đurić, Arbutina, Trivanović;

Zakopa: Vučetić, Resanović;

Pedalj: Vujičić, Grčić.

GLINA ( 137 porodica):

Kobiljak: po 4 porodice Nikšić, Ostojić i Šaša, Stanar (3), po 2 porodice Vladetić, Putnik i Suzić, po 1 porodica Bogović, Vujičić, Kuprešanin, Popović, Čugalj i Ćeran;

Bojna: Dmitrović (4), po 2 porodice Janus i Čule, po 1 Baljak, Baždar, Vladetić, Dakić, Kokić, Miljević, Popović, Putnik, Ćuća, Ćeran, Čučilović, Štula;

Obljaj: po 2 porodice Baljak, Katić, Krnjajić i Ljubičić, po 1 porodica Griva, Dulić, Mrđenović, Rakić, Sarapa, Čučković i Štulić;

Borovita: Miljević (5), Radić (3), po 1 porodica Baždar, Vekić i Mamuzić;

Majske Poljane: po 2 porodice Zlonoga, Rebrača, po 1 porodica Drljan, Gruvić, Pađen, Priljeva, Coklin i Crnogorac;

Roviška: po 1 porodica Bakrač, Vučetić, Žarković, Jović, Kovjenić, Nišević, Durman i Ćupović;

Hajtić: po 1 porodica Baždar, Velebit, Dodoš, Jandrić, Cico, Šuškalo i Slepčević;

Gradac: Ličina (2), po 1 porodica Gruborović, Živković, Marić i Tarbuk, Kreća, Stević;

Brezovo Polje: Paunović (2), po 1 porodica Miljević, Petrović i Šikanja;

Brestik: Bulat (2), Vladušić, Droždibaba;

Klasnić: Zorojević, Zrakić i Malakara;

Šašava: Glušac, Dmitrović i Roksandić;

Mala Vranovina: Miljević (2), Romić;

Gornje Selište: Kotaranin, Relić, Čučković;

Drenovac: Kačara, Petrović;

Majski Trtnik: Đurašinović, Kurljaja;

Dragotina: Lelić, Bodrić;

Bijele Vode: Avgustinović, Samardžija;

Brubanj: Vujasinović, Janus;

Luščani: Miljević, Bogović;

Buzeta: Zec;

Trnovac: Vučković;

Balinac: Čučković;

Grabovac: Polimac.

PETRINJA (34 porodice):

Gornja Mlinoga: po 2 porodice Perenčević i Dragaš, po 1 porodica Drobnjak i Đurić;

Moštanica: Peškir (2), po 1 porodica Zec, Lazić i Trkulja;

Tremušnjak: Kljajić (4);

Bačuga: Čavić (3), Prečanica;

Klobučani: Miletković, Nožinić;

Mijočinovići: Mijočinović (3)

Blinja: Abramović, Letica;

Begovići: Begović (2);

Jošavica: Grubješić i Rakić;

Čakale: Lazić, Radmanović;

Mačkovo Selo: Tadić, Trkulja;

Pasuša: Mikulić, Trkulja;

Stražbenica: Todorović;

Staro Selo: Vlajnić.

KOSTAJNICA (13 porodica):

Kukuruzari: Demonja, Pauković, Tamašević;

Čukur: Janjić;

Lovče: Vicković, Kovačević, Srbljanin;

Memska: Bojčin;

Borojevići: Borojević (2);

Knezovljani: Novaković

Rastovica: Čavić, Ćopić;

SLUNJ:

Rakovica: Mađarac, Mudrić.

KARLOVAC:

Prisek: Blažin, Vidaćak, Živčić, Šašek.

OSTALI (35 porodica):

SUNJA:

Radonja Luka: Stojaković;

PODRAVSKA SLATINA:

Umljani: Perić;

BELA PALANKA:

Novo Selo: Nikolić;

SOMBOR:

Stapar: Aperlić, Savin, Volić (2), Janković, Katić, Kovačev, Mrđenov, Pandurov, Parabucki, Matić, Stanković, Todin, Stajšić, Staničkov;

Sonta: Martinović;

Svilojevo: Jožef;

OTOČAC:

Podum: Diklić;

Zalužnica: Brakus;

BOSANSKI NOVI:

Rudnice: Zdjelar.
“…Kako se Srbija, da bi bila s bratom,
U temelje bratstva uzidala sama?
Kako s njenog bleska sa nas ode tama,
Pa sad braća na nju bacaju se blatom?
Aleksa Šantić, Tema, 1921.

Mrem…sa mojih njiva eno drugi žanje…
Tamo više nema stare kuće moje—
Pod očevim krovom strana čeljad stoje,
I šljemena srpskih sve je manje, manje…”
(Aleksa Šantić Povratak, 1913.)
PRIGREVICA OD 1945. GODINE

Dolaskom kolonista u ravničarsko selo iz planinskih i brdskih krajeva sa veoma teškim ratnim posledicama, u novoj sredini počeo je novi, drugačiji život. Do 1955. godine određeni broj švapskih porodica je bio u selu, na nekim poslovima radili su zajedno. Osećalo se nepoverenje, u to vreme i mržnja jednih prema drugima. To je stvaralo nesigurnost, a kod kolonista se moglo čuti: “Šta, ako se Švabe vrate!” Ali moralo se dalje, postizani su rezultati. Do devedesetih godina XX veka, Prigrevica je bila veoma napredno selo. Tada su se promenile političke prilike: Raspad SFRJ, promena političkog sistema, ekonomska kriza, proterivanje Srba iz Hrvatske, opet ratne posledice, NATO bombardovanje. Besposlenost. Selo u stagnaciji deli sudbinu zemlje.
Usponu sela do tada, doprinelo je više faktora. Još pri doseljavanju Nemaca u XVIII veku, Bečki dvor je planirao izgradnju i razvoj naselja u Vojvodini. Kao što je navedeno, kolonizovane porodice su dobile više privilegija. Razvijala se zemljoradnja, stočarstvo, zanatstvo, kasnije industrija. U drugoj polovini XIX veka, pod uticajem razvoja industrije u Evropi, industrija je prodirala i u ove krajeve. U Prigrevici je izgrađena prva kudeljara (1856.), zapošljavala je 75 radnika, proizvodila se konoplja, radila su močilišta, povećavao se broj kudeljara. Apatin, Odžaci i Prigrevica bili su jači centri za proizvodnju i preradu kudelje. Izgrađen je mlin, 1859. izgrađena ciglana, koja je imala 13 radika. Gajila se i svilena buba.

Početkom veka (1911.) uvedena je elektrifikacija. Na osnovu vidljivih podataka, u periodu od 1920-40. godine, u Prigrevici je bila razvijena zemljoradnja, povrtarstvo, stočarstvo, mlinska industrija, žrvnanje kukuruza. Bilo je 9 kudeljara i preko 30 grebenara, 2 ciglane, od metalne industrije livnica i galvanizacija, tekstilna industrija (vunovlačara), zatim pekare, drvare, agencije (za lična prava i prevoz putnika), autotaksi, krupare, pečenjare rakije, dve šramparije, banka i štedionica, pošta, veći broj trgovina i kafana, sirćetara, 3 krečane, 3 zidarske radionice, farbarski i čaraparski zanat, 4 vršaća stroja, prodaja plavog kamena, savremena bioskopska sala, mehaničar i puškač, 2 dunđerske radionice, fotografska radnja, Lekovito jodno kupatilo, osnovna škola, pogrebno preduzeće, kapela i Katolička crkva itd Vlasnici su bili, uglavnom, prigrevački Nemci, koji su imali i velike zemljišne posede. U privredi Prigrevice i drugim delatnostima bilo je zaposleno preko 1.000 radnika. Od 1944. godine, Prigrevicu je napustio veći broj Nemaca, a ostali su logorisani. Čuvanje napuštenih kuća i imanja, organizacija privrednog života u novim uslovima je preuzela Uprava narodnih poljoprivrednih dobara (UNPD) i Mesni narodnooslobodilački odbor (MNOO). Organizovan je rad nekih industrijeskih pogona, čuvanje kućnog inventara, stočnog fonda Nemaca, organizovani su poljski poslovi u proleće 1945. godine itd. Poslove je obavljalo oko 3.000 radnika, sezonaca sa teritorije Srbije, i Nemci iz radnog logora. Kolonisti Ličani su došli krajem oktobra 1945. godine, Banijci u proleće 1946. godine. Tada su Nemci tranportovani u logor u Gakovu.

U posleratnom periodu, više industrijskih postrojena iz Prigrevice je preneto u Sombor, Apatin i šire, kolonistima je ostala zemlja, što je bila nova državna mera. Verovatno se računalo da je došlo preko 90% poljoprivrednika da obrađuju zemlju. Iako se odmah nisu snašli sa dodeljenom zemljom, preko 90% kolonista se uključilo u 9 seljačkih radnih zadruga (SRZ), gde su kolektivno radili za trudodane, po uzoru na sovjetske kolhoze (slično toz-u). I pored teškuh ratnih posledica, posebno žalosti za stradalima, i napuštenim zavičajem, uveče se po ulicama čula, najčešće zavičajna, pesma zadrugara. Međutim, pedesetih godina se menjala politika u vezi sa zadrugarstvom, u vezi sa privatnim sektorom. Zadrugari su izlazili i vraćali se jer su se morali sami snalaziti za radnu stoku i inventar. Kada je ostvareno pravo na penzije, 1965. godine, seljaci su zemlju prodavali, ili su je ostavili u zadruzi na čuvanje, a u svhu zaposlenja zemlja se mogla pokloniti drugim članovima porodice.

Zemljoradnička zadruga je formirana 1948.godine, radio je mlin, ciglana, kudeljara metalna industija, formirana su komunalno i ugostiteljsko preduzeće. Zemljoradnička zadruga u Prigrevici je doživela veliki uspon između 1960. i 1980. godine, a to znači i selo. Pri zadruzi se formira služba kooperacije, saradnja privatnog i društvenog sektora.

Zalaganjem za privredni razvoj, i prihvatanjeg mesnog samodoprinosa, selo je uređeno, i bilo među najuređenijm selima Srbije. Prvi samodoprinos 0,5% od primanja zaposlenih, uveden je 1963., poslednji od 1%, uveden je 2013. godine. Sedamdesetih godina, Zemljoradnička zadruga je objedinjavala celokupnu privredu sela, ali uz osnovnu školu i društveno-političke organizacije, skoro sve vanprivredne aktivnosti. Na primer, mlin je imao 30 radnika, ciglana 56, kudeljara 96 radnika. Formirano je oko 30% mešovitih domaćinstava (tzv. seljaci industrijski radnici). Zadružna ekonomija je imala na farmi preko 100 krava, preko 50 junadi, u Bašti je zasađena paprika na 100ha, paradajz na 5ha, kupus na, boranija itd. U inkubatorskoj stanici, koja je imala 3 inkubatora, izlegalo se preko 60.000 pilića, u selu se prodavalo 40.000. U Nemačku se izvozilo preko 100 vagona paprike. Pri zadruzi je radila Jodna banja, koja je tada imala 35 ležajeva i restoran. Primala je do 150 kupača dnevno, ali je bez ulaganja njen rad doveden u pitanje. Zadruga je 1960 imala 180, zaposlenih 7 sa visokom i višom spremom, 1970. imala je 430, sa visokom i višom spremom 9 zaposlenih, ali se za 50% povećao kadar sa srednjom spremom.

Zemljoradnička zadruga- PIK, formiran je 1975. godine. Osamdesetih godina je bilo 405 zaposlenih, 10 sa fakultetom 13 sa višom školom, što je dobrinelo usponu firme. Godinama je u selu radilo oko 400 sezonskih radnika. Bilo je razvijeno ratarstvo, stočarstvo, razvijen mašinski park, remontna radionica, silos za 2.200 vagona i sušare, mešaonica stočne hrane, transport, kooperacija itd. Uz oko 210 zaposlenih radnika u manjim privrednim jedinicama u mestu, u Prigrebvici je 1980 bilo 610 zaposlenih. Međutim, 1984. van Prigrevice je bilo zaposleno 883 radnika i 100 u inostranstvu, ukupno 1.541 zaposlen Prigrevčanin. Na osnovu rada u privredi, i izvora od mesnog samodprinosa, meštani su izgradili puteve, trotoare, vodovod (1973.), rekonstrisali električnu struju, izgradili školsku zgradu, u opštini prvi nabavili automatsku telefonsku centraul sa 180 brojeva (1970.), realizovali idejno rešenje za novu banju, kada je izgrđena, do nje su izgradili biciklističku stazu, izgradili kapelu u groblju (1989.), i kao što smo već navel, spomen obeležja.

Zemljoradnička zadruga, odnosno ZZ-PIK dobila je mnogo priznanja. Najznačajnija:

Oktobarsku nagradu opoštine Apatin, 1968.
Privredna komora Srbije je 1969. godine, zemljoradničkoj zaduzi iu Prigrevici je dodelila nagradu, kao najboljoj zaduzi.
Privredna komoraa Jugoslavije dodelila je Diplomu sa zlatnom medaljom ZZ Prigrevica, za proizvodnju kokoši rase White rock, XXXV Novosadski sajam
Republička privredna komora dodelila je nagradu Dan republike 1969. ZZ Prigrevica za postignute rezultate na unapređenju i razvoju privrede
Privredna komoraa Jugoslavije dodelila je Diplomu sa bronzanom medaljom ZZ Prigrevica kao znak priznanja za papriku šorokšari, na IX međunarodnom sajmu povrća, voća i prerađevina u Novom Sadu
Privredna komora Jugoslavije dodelila je Diplomu sa zlatnom medaljom ZZ Prigrevica za papriku šorokšari, Međunarodni jesenji novosadski sajam 1973. godine.
Privredna komora Jugoslavije dodelila je Diplomu sa zlatnom medaljom ZZ Prigrevica za paprika kurtovska kapija, Međunarodni jesenji novosadski sajam 1973. godine.
Zadružni savez Jugoslavije je 1986. godine zadruzi dodelio Povelju i Plaketu za uspešnu saranju sa kooperantima.
Zemljoradnička zadruga-PIK, odnosno PIK Prigrevica je kupila Lučić kompanija iz Prigrevice. Sada je to Lučić Group, koja objedinjuje poznatu Panonku iz Sombora i Sunfoods, koji se bavi unutrašnjom i spoljnom trgovinom. Zaposleno je oko 120 radnika i ima 200 sezonaca. Orjentilasala se na proizvodnju, skladištenje, pakovanje i prodaja povrtarskih kultura. Ima veoma povoljne uslove jer se plodno zemljište černozem nalazi uz zalivni sitem.Zemlja spade u najplodnije zemlje u Evropi.To je jaka privatna privrena firma. U Prigrevici je 1995. Godine bilo firmi, u oblasti trgovine na veliko (33), trgovina na malo (17), građevinske usluge ( 5), ugostiteljstvo (18), prevoznici (6), pekari (2), frizer, obućari (2) berber (2), servis el. aparata (4) ostale usluge (3). Ukupno oko 90, od toga su žene vlasnici na trećini.

Kulturno-zabavni život

Razvojem objedinjene privrede preko zemljoraničke zadruge.PIK, istovremeno u selu se odvijao kulturno- zabavni život. Osnovna škola je počela sa radom septembra 1945. godine imala je 170 učenika, a kada su došli kolonisti broj je naglo povećan, 1956. godine bilo je 1.220 učenika. Međutim, sedamdesetih godina, za 800 učenika, nastava je bila organizovana u 5 zgrada. Ali, i pored teških uslova za rad, 1976. godine dobila opštinsku Oktobarsku nagradu, jer je 25% učenika završilo razred sa odličnim i 25% sa vrlo dobrim uspehom. Prigrevčani su 1983. godine završili novu školsku zgradu, izgrađenu njihovim samodoprinosom. Već 1985. godine, Škola je osvojila drugo mesto u Vojvodini za urednost, a 1986. godine, dobila je Povelju Saveta za zaštitu i unapređenje čovekove sredine Predsedništva PK SSRNJ, kao najurednija u Vojvodini. Diplomu Partizanski učitelj Škola je dobila 1988. godine- za izuzetne rezultate u vaspitanju i obrazovanju. To je bilo najviše priznanje koje se u to vreme moglo dodeliti u Vojvodini. Od 1945. do 1995. godine, preko 400 učenika ove škole je završilo više škole, akademije i fakultete, što joj je izuzetno priznanje.

Zdravstvena služba organizovana odmah po dolasku u novu sredinu. Od 1945 do 1955. godine, u svojoj kući, zdravstvene usluge kolonistima pružao je lekar dr Štefan Jakob, starosedelac Prigrevice, iako je navršio 60 godina. Selo je osnovalo Zdravstvenu stanicu 1955. godine., obezbedilo drugog lekara, tako da od tada zdravstvena zaštita u selu postoji kontinuirano u dve smene. Porodilište je radilo od 1966 do 1976. godine.

Biblioteka je počela sa radom 1945. g. sa 1500 knjiga, 1950. godine, u cilju informisanja meštana, instalirana je razglasna stanica u zgradi sadašnje Mesne zajednice, 1960. godine, u selo stiže štampa. Od vremena uređenja nove Spomen biblioteke, 1967. meštani mogu čitati knjige i štampu u najsavremenijoj bibliotečkoj ćitaonici. Već 1975. godine, meštani imaju 160 TV aparata i 860 radioaparata.
Kulturna zabava, kulturno-umetnička aktivnost počela je uz trudodane. Pamte se igranke u Domu culture, u kome su i po dva puta mesečno održavane razne svečanosti. U prvo vreme na jednoj strani doma Banijci su igrali svoj drmež, a Ličani opa, đikac. Tu su padala prva zagledanja cura i dičaka, pevale su se pesme iz zavičaja. Orile su se pesme po ulicama u večernjim satima, kada su se zadrugari vraćali sa njiva:

Na Baniji selo u šljiviku, u njemu sam izabrala diku!
Oj Banijo, volil` te` jače, da mi nije nositi pregače!
Liko, majko kad` ću doći u te`, da ponovim one stare pute!
Liko, majko mi te ostavismo, al`te nikad` ne zaboravismo!
Ličanka sam govor me odaje,
po po govoru dragi me poznaje.

Među Ličanima i Banijcima je bilo podozrivosti, nepoverenja, ljubomore (koja je grupa dobila bolje kuće), čiji su dičaci bili bolji, čije cure su ljepše, zašto će se nazvati ulica po ličkom, a ne banijskom narodnom heroju, ko će pre dobiti neki posao- radnik ličanin, ili banijac. Zadirkivali su se i pesmama:

Oj Ličani (Banijci, Baninci) jabuke vam gorke,
kad Banijci (Ličani) ljube vam djevojke!

A bili su upućeni jedni na druge. Kad su bile raspuštene seljake radne zaduge, mladi su se zapošljavali u Apatinu i Somboru. Sve većom adaptacijom u novoj sredini, radeći po fabrikama, družeći se sa onima koji nisu kolonisti, ali i sa mađarima, hrvatima. Postojale su razlike u jeziku, novi izrazi, strane reči, govor. Ipak, vremenom su koristili i mađarske izraze, zaigrali bi čardaš. Kolonisti su prihvatali način oblačenja, ali mnoge udovice do kraja života nisu skidale crninu, što je zadržan običaj iz zavičaja. Dugo su se zadržala prela u novoj sredini. Čijalo se perje, ali i kumušali kukuruzi, što je bilo propraćeno smehom, pesmom, štipanjem (drpanjem). Selo je čisto kolonističko, što je, ipak, retko, pa su se po rejonu ličkom ili banijskom, prela odvijala po zavičajnim običajima. Mladi su se otvarali i približavali u nekim zajedničkim poslovima, i u Domu culture. Banijka se zaljubljivala u Ličanina, i obrnuto. Sklapani su brakovi. Mešali su se i sa starosedeocima. Naučili su njhove pesme i igre. Slušalo se i pevalo se:

Bećar jesam, bećarsko mi telo, još da mi je bećarsko odelo!
Lolo, moja, moje milo janje,
Dođi lolo biće komušanje
Ličanka (Banijka) sam od glave do pete,
al` zavoli vojvođansko djete!
Kad bećari šorom zapevaju, prozori se sami otvaraju!
Kukuruzi sad, je vaše branje, dođi lolo biće komušanje!

Međutim, pored takvih druženja i zabava, mladi su odmah posle rata formirali KUD Branislav Nušić (1947.). Po prepričavanju dogodovština, pamti se entuzijazam folklorne grupe iz Prigrevice, koja je 1950. godine učestvovala na obeležavanju Batinske bitke. U povratku, zatajila je organizacija prevoza, folkloristi su noću, sa svom opremom, prepešačili 9 kilometara od Apatina do Prigrevice. Uz put, pričale su se dogodovštine i šale. Neispavani odlazili sun a njive, u fabrike… Međutim, dugo se prepričavaju uspešna gostovanja KUD-a Branislav Nušić u Lici i Baniji, to je veza sa zavičajem, kao i niz imena iz zavičaja datih ulicama, firmama, društvima itd. Kasnije dobija ime KUD Prigrevica. Vezu sa zavičajem ostvaruje i zavičajna udruženja Ličana Ličko ognjište, i zavičajno udruženje Banijaca. Organizuju se lički dani, banijski dani, organizuju Ličke večeri itd. U savremenom tehnološkom vremenu, zainteresovani mogu doći do pretdstavljenih programa i aktivnosti na Youtube-u.
Ali, redovno se išlo u bioskop. Bioskop Banija je mesečno prikazivao i do 15 filmova. Imao je nadaleko poznatu projektorsku aparaturu. Pričalo se-ostalo je o Švaba! Poznat je bio prigrevački korzo, naročito u vremenu šezdesetih-sedamdesetih godina. Naročito su ga koristili školarci i studenti. Atrakcija je bila u centar doći bos, šetali gore- dole, u trofrtaljkama. Nije bilo razbacanog stakla, eksera… Formirane muška pevačka grupe Ličani (1973.) i Banija, učestvovale su na mnogo manifestacija. Kulturno-prosvetna zajednica Vojvodine je uvrstila grupu Ličani u program Međunarodne kulturne saradnje. Grupa je gostovala u mnogim gradovima i selima Srbije, ali i mestma Like i Banije. Gostovala je u hotelu Jugoslavija u beogradu na obeležavanju proslave godišnjice Šeste ličke divizije. Dobila je Devetomajsku nagradu i Oktobarsku nagradu opštine Apatin. Ženska pevačka grupa je formirana 1993. godine, u vreme najveće finsijske krize.

Prigrevica je poznata u svom okruženju, ali i šire po sportskim aktivnostima i uspesima sportista pojedinaca. Još 1946. godine, osnovan je fudbalski klub, 1955 rukometni klub, 1955.formirana košarkaška ekipa, izviđački klub, zatim su fomirane odbojkaške ekipe, gimnastičke sekcije, razvijalo, kuglanje, rvanje, karate, boks, atletika, šah, streljaštvo, atletika itd. Sada stariji ljudi, sećaju se večernjih utakmica muških I ženskih odbojkaških ekipa u školskom dvorištu. Te manifestacije su bile veoma posećene jer su bile dobro organizovane.

Istaknutiji sportisti:

Ljubica Todorić je rođena 1936. godine u Vrepcu, Lika. Kao članica DTV Partizan, Sombor, je 1952. godine, na držanom prvenstvu u Ljubljani postala prvakinja u gimnastičkom višeboju Jugoslavije, 1955. godine bila je u sastavu ekipe Sombor, koja je osvojila prvenstvo Jugoslavije u gimnastici.

Radmila Dimić je rođena u Prigrevici 1955.godine. U period 1977-1983. godine, bila je stalni član ženske ekipe reprezentacije Jugoslavije u padobranstvu. Bila je višegodišnja prvakinja SFRJ u pojedinačnim skokovima na cilj.Na Balkanijadi u Sofiji 1979. godine osvojila srebrnu medalju. U 1990. godini je proglašena sportistom godine.

Željko Rebrača je rođen u Prigrevici 1972. godine. Košarkom se počeo baviti u prigrevačkoj osnovnoj školi, zatim u Apatinu, odakle je brzo napredovao. Bio je član juniorske košarkaške reprezentacije Jugoslavije na svetskom juniorskom prvenstvu u Kanadi. U seniorskoj reprezentaciji Jugoslavije na evropskom prvenstvu u Atini, dobio je zlatnu medalju. Na Olimpijadi u Atlanti 1996. godine, dobio je srebrnu medalju.

Rođeni Prigrevčanin Jovan Pašti, baletan, rođen 1924. godine, učesnik NOR-a, 1946. godine je stupio u muzički anambl JNA u Beogedu, zatim je postao član Narodnog pozorišta u Beogradu, te član Narodnog pozorišta u Skoplju. Bio je jedan od najboljih baletana u Jugoslaviji.

Međutim, istorija razaranja balkanskog prostora se ponovila. Po evidenciji Crvenog krsta u Prigrevici, u periodu 1991-1995. godine, kolonisti i njihovi potomci su u svoje domove primili 6.142 izbeglice iz Hrvatske. Od 1.500, izbeglice je primilo 1.270 (85%) porodica iz svih krajeva bivše Jugoslavije, naročito iz Like i Banije. Broj ljudi u mestu se povećao na oko 8.000, što je bilo humano opterećenje u inače kriznom periodu zbog sankcija i NATO bombardovanja. Pored toga, Prigrevčani su materijalno pomagali srpskom stanovništvu u krajevima gde se mnogo stradalo od devedesetih godina prošlog veka.
Ali, u pesmi o Prigrevici, Dobrice Erića se vidi, da za Prigrevčane “… pa ni zimi nema zime.”

“Zamirisa sneg u vreći,
Izgrejao hleb iz peći,
Prigrejalo sunce s lica,
Prigrejala Prigrevica.
Prigrejava svakog dana
Zlatne ruke Prigrevčana
Prigrejalo kravlje vime
Pa ni zimi nema zime…”

U Prigrevici je 2002. godine bilo 4.786 stanovnika, od toga 95,5 su srpske nacionalnosti.
U dužem vremenskom periodu, selo pojedinačno i grupno posećuju njeni bivši stanovnici Nemci- Švabe- folksdojčeri. U kontaktima bivših i sadašnjih stanovnika sela i njihovih potomaka, uspostavljaju se tolerantni odnosi, ali u više slučajeva i trajniji prijatejskiji odnosi. Oprašta se iako se ne zaboravlja!
Iz različitih izvora može se videti da postoje različiti podaci o tome koliko je logora za Nemce-folsdojčere bilo u Jugoslaviji, koliko logorisanih. Iskazuju se različiti stavovi o njihovom položaju, odnosno da li je i koliko bilo propusta novih vlasti u vezi sa tim. Različiti su navodi o tome koliko ih je stradalo od bolesti, gladi ili težih poslova i koliko ih je ubijeno. Navode se različiti podaci o tome kako su se rešavali problemi u vezi sa preostalim folsdojčerima, posle raspuštanja logora 1948. godine, kako su se u vezi sa tim rešavalii odnosi Nemačke i Jugoslavije do 1955.godine. Takođe se različito tumači da li se na folsdojčere bivše Jugoslavije može odnositi restitucija, na koje i kako to dalje rešavati itd. Pošto to nije predmet ovog rada, iako je pitanje vezano i za Prigrevicu, autorka smatra da je to predmet istraživanja nepristranih ( politički neobojenih) naučnika- istoričara, sociologa, naučnika iz oblasti pravnih i političkih nauka, ali i advokata itd. Jer i nekritičko prekrajanje istorije do proglašavanja krivih nevinim, i obrnuto, nikada ne može izbrisati sećanja na logore smrti Jadovno- Jasenovac, Banjica, Aušvic i mnoge druge logore planirane i organizovane smrti, uz sve ostale žrtve Drugog svetskog rata. Prikrivenije, pa sve glasnije omalovažavanje obeležavanja pobede nad fašizmom, u vreme pojave neonacizma, može pokrenuti lavinu novih nemerljivih ljudski žrtava u savremenijim logorima.

Bolje je, kako se počelo, radno-saradnički uspostavljati odnose poverenja među državama. U Srbiji radi preko 2.500 stanih kompanija. Od 2003. godine postoji Nemačko-Srpsko privredno udruženje. Otvoreno je oko 400 privrednih preduzeća, sa saposlenih 25.000 radnika. U planu je osnivanje Nemačko-Srpske privredne komore. Cilj je pospešenje razvoja bolje osnove za dugoročnu obostranu korisnu saradnju, posredstvom ulaganje nemačkog kapitala u selo. Prigrevica ima dobre uslove da opet krene napred. Samo, selo je poprilično ostarilo, jer mladi odlaze. Možda će odlaske zaustaviti nova postrojenja i bolja organizacija rada.

Od Srbije, kao buduće članice Evropske unije se očekuje veći napor u kompletnijim reformama. Njena Vlada mora raditi oprezno zbog mogućih ucena i političkih pritisaka, jer živimo u vremenu nemerljivo brzog napredovanja nauke i tehnologije, ali i napetosti. Veoma su potresna ratna razaranja na raznim delovima naše planete, a posledice na nas u našem okruženju su vremenski neograničene.

Istaknutije vrednosti i specifičnosti Prigrevice

Navršilo se pola veka kako Pigrevčani organizuju i realizuju mesni samodoprinos (1963-2013.)
Među prvima u Vojvodini je izgradnjom trotoara i puteva (kaldrmisanje, asfaltiranje) otklonili su prekomernu prašinu i blato.

Selo je verovatno jedino u Srbiji podiglo poginulim borcima i žrtvama fašizma Spomen biblioteku (1967.). Spomen biblioteka je 1970. godine dobila nagradu kao najbolja biblioteka u Srbiji
Selo je bilo među najlepšim selima u Srbiji.

Do 1995. godine više škole, akademije i fakultete završilo je oko 400 Prigrevčana, što se ne može zabeležiti tako često. Svi su u selu završili osnovnu šolu koja je dobila Oktobsrku nagradu, dobila priznanje kao najurednija škola u Vojvodini, nagradu Partizanski učitelj (1988.) za izuzetne rezultate za vaspitanje i obrazovanje.

Prema broju stanovnika, Prigrevica spada u vojvođanska naselja koja su prihvatila najviše izbeglica (preko šest hiljada).

Zemljoradnička zadruga-PIK je dobila više zlatnih priznanja i nagrada od Privredne komore Jugoslavije i Srbije i drugih institucija državnog značaja.

Prigrevica je imala i ima državne sportiste u gimnastici, padobranstvu i košarci.

Jedan od najboljih baletana u Jugoslaviji je rođeni Prigrevčanin.

Interesantan je podatak da je Prigrevica jedina po tome što je bivšem trogodišnjem robijašu Golog otoka, nekadašnjem direktoru Zadruge, zaslužnom za prosperitet zadruge i sela, poshumno postavila bronzanu bistu.

IZVORI:

Johan Bӓr, Siwatz 1786-1944., Pannonia-Verlag Freilassing, 1963.

Gassmann/Jӓger, Unser schӧnes Batschsentiwan, Regensburg, Deutschland,1985.

Korica-Aćimović Zorica, Prigrevica, Edicija Hronike sela SANU, Kulturno-prosvetna zajednica Srbije, Beograd, 1997.

Korica-Aćimović Zorka, Radaković B. Davorka: Mogorić, Gradska biblioteka, Nov Sad, 2013.

Radovi, autorka: Korica-Aćimović Zorica: Ličani i Banijci u Prigrevici, List Dnevnik, 28.07.- 31.07. 1995.; Salaši na severo-zapadu Bačke, Pčesa, Edicija poljoprivrede, salaša i sela, knjiga X, Ej salaši, Novi Sad, 1994.: Od lekovitog jodnog kupatila do RRC Junaković, ista edicija, knjiga XI, Tija voda, Novi Sad, 1995.; Jedno detinjstvo i komšije, ista edicija, knjiga XII, Komšija pa Bog, Novi Sad, 1996.