Poreklo prezimena, selo Šare (Sjenica)

Poreklo stanovništva sela Šare, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović iz 2009. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.

Šare se nalaze 5 km severoistočno od Duge Poljane i 37 km istočno od Sjenice, sa kojom su povezane makadamskim putem. Selo je smešteno na blagim padinama Ljudske reke, u podnožju Golije, sa prosečnom nadmorskom visinom od 900 m. Pripada naseljima razbijenog tipa, i nalazi se u visinskom pojasu 920 do 1.200 m. Selo je locirano u dolini koja polazi od Belih voda na Goliji, pa ima obeležja župnog mesta, jer je na 200-300 m manjoj nadmorskoj visini od ostalih sjeničkih sela. Iznad sela su uzvišenja Šarski krš, Miljkov krš, Ajdinovski (Gacov) krš, Koznik, Plane, Ražište, Brijeg i Kleče. Po položaju svojih kuća meštani selo dele na Donje i Gornje Šare. Deo sela Gornje Šare nalazi se ispod Šarskog krša, obronci Golije, dok se Donje Šare prostiru od Sastavaka niz Ljudsku reku do ušća Kurtagića potoka. U okviru Šara nalazila su se i sledeća sela, koja su statutom opštine izdvojena u samostalna naselja: Crčevo (dobilo ime kada su od najezde Turaka “pocrkali” hajduci), Leva Reka (nalazi se levo od Milićanskog potoka), Miliće (naziv po Milinu, koji je bio najstariji stanovnik u selu), Koznik (po terenu koji je povoljan za uzgoj koza). Površina seoskog atara iznosi 297 ha. a katastarske opštine 2.865 ha, koja obuhvata i atare sela Koznik (površine 395 ha), Lijeva Rijeka (površine 889 ha), Milići (površine 494 ha) i Crčevo (površine 790 ha). Po rezultatima popisa 2002. godine selo Šare je imalo 250 stanovnika.

Zaseok Budakovac pripada selu Šare i nalazi se na strmim kosama južno od Leve reke, ispod Šaranskog krša. Nekada je izdvajan kao samostalno naselje. Na zapadu, od sela preko Krstovog brda vodi Golijski put. Put prolazi iznad zaseoka, pored Šaranskog krša i brda Demirovac i Joša. Kroz selo protiče Demirov potok koji se uliva u Levorečku reku. U zaseoku se nalazi i poznati izvor, “Fatin izvor”. Površine pod šumama su male i nalaze se ispod Šarskog krša i poznate su pod nazivom Demirovac i Velike livade. Poznatija livada je Đokovište. Ispod zaseoka nalazi se Grčko groblje i u njemu su 1993. godine živele porodice Halakovići (1 domaćinstvo), Jakupovići (1 domaćinstvo) i Hamčovići (3 domaćinstva). Na osnovu podataka sa terena, 2008. godine zaseok nema stanovnika.

O postanku imena zaseoka postoji legenda: “prvi doseljenici zatekli su se u okolini koja beše pod šumom. Da bi mogli da izgrade kuće danonoćno su krčili šumu, a u isto vreme mukotrpno su vadili krlje sa žilama. Pošto se u radu nisu odvajali od budaka Šarani ih nazvaše Budakovcima, a po njima selo prozvaše Budakovac.” [Sebečevac, 1993, 154-155].

Atar sela Šare je pod livadama, od kojih su najpoznatije: Slana bara, Dudina livada, Nezova rijeka, Agina livada, Aljkovača, Hodov brijeg, Repušina, Luka, Velika livada i Dugi dol. Na ovom prostoru nalaze se i dolinska udubljenja Dumača i Klisura.

U Šarama ima dosta izvora, koji se javljaju u vidu vrela, od kojih voda potopima otiče prema Ljudskoj reci. Poznatiji izvori su: Vrelo, Vrelci – Halilov izvor, Šarsko vrelo. Pored Ljudske reke poznati su Milićanski potok i Krćanski potok. U selu postoje i česme: Halilova česma, Česmica ispod Čukara, Čorice i Rahova česma. Šarsko vrelo se nalazi 20 km istočno od Sjenice, u ataru ovog sela. Javlja se na visini od 1.040 m, sa temperaturom vode od 8,5°S. Ovo vrelo svrstava se u red najizdašnijih vrela u okolini Sjenice. Od Šarskog vrela nastaje i reka, koja se posle samo 700 m toka uliva u Ljudsku reku. Kako se voda Šarskog vrela sa znatnim padom strmo i slapovito spušta prema Ljudskoj reci, koristila se za pokretanje 9 stupnjevito poređanih vodenica, od kojih u prvoj deceniji XXI veka ni jedna ne radi. U ataru sela nalazi se i Orlova pećina.

Na teritoriji sela su vršena arheološka istraživanja koja ukazuju na tragove naseljenosti od davnina. Utvrđenje na Šarskom kršu je locirano na strmoj litici, i istraživanja na ovom lokalitetu izvršena su 1983. godine. Istraživanja su pokazala da se život na ovom lokalitetu odvijao tokom V i IV veka pre naše ere i u III i IV veku nove ere. Zapadno od utvrđenja na Šarskom kršu, na udaljenosti oko 500 m, na mestu Glavica, nalazi se tumul većih dimenzija. Njegova starost se vezuje za praistoriju [Premović- Aleksić, 1985, 49-50]. Tragovi materijalne kulture ukazuju i na kasni srednji vek, tj. da je selo postojalo u doba Nemanjića (crkvište u centru sela). Pod ovim imenom selo se javlja u turskom popisu 1455. godine [Šabanović, 1964]. Selo Šare 1455. godine bilo je dosta veliko i imalo je 40 domova [Premović-Aleksić, 1997, 44]. Godine 1921. navodi se kao selo u sastavu Dugopoljske opštine.

O poreklu imena sela postoji nekoliko verzija, a jedna od njih je “da selo nosi ime po Muj Šari, poznatom buntovniku koji nije poštovao ničiju vlast”. Druga verzija o imenu sela, izvedena je iz njegove klimatske pogodnosti. “Pošto je Šare niže od ostalih susednih sela, mikroklima je toplija, ranije dolazi proleće i sneg se mahom ranije otopi u odnosu na sela na padinama Golije. Tako se izmešaju otopljene i snežne površine, tako da prošaraju okolinu čije se šare vide iz daleka i po njima selo dobi naziv Šare.” [Sebečevac, 1993, 168].

U selu se nalazi četvororazredna osnovna škola, koja je prvo otvorena 1937. u selu Miliće, gde je radila do 1941. godine. Godine 1945. ponovo je počela da radi u Milićima, da bi 1946. bila premeštena u Šare, gde je školska zgrada sagrađena 1955. godine. Od 1970. do 1975. godine škola je radila kao petorazredna. Na početku XXI veka škola ima 12 učenika. Selo je struju dobilo 1972, makadamski put 1946, a telefon 2006. godine. Džamija je sagrađena 1997. godine. U selu je postojala i crkva koja je sagrađena pre dolaska Turaka, ali je danas ruinirana. Meštani se snabdevaju vodom sa lokalnih česmi, jer ne postoji seoski vodovod.

Osnovna zanimanja stanovništva su ratarstvo i stočarstvo. Dnevne migrante čini 12 učenika osnovne škole.

Od 1948. godine do 1953. broj stanovnika u Šarama je porastao za 9%, da bi sve do 1981. godine se smanjivao i ostvario smanjenje 50%. U periodu 1981-1991. se povećao za 65% i u poslednjoj popisnoj deceniji (do 2002. godine) ponovo se smanjio za 42%. Ovakva dinamika kretanja broja stanovnika uticala je i na sva ostala demografska kretanja u selu. Broj domaćinstava u periodu 1948-1981. se smanjio 53%, da bi se 1991. povećao 68%, a do 2002. godine ponovo smanjio 19%. Prosečan broj članova u domaćinstvu je neujednačen i pratio je promene broja stanovnika. Sa 5 i više članova 1991. bilo je 48 (69,57%), a 2002. godine 30 (53,57%). Smanjuje se i broj domaćinstava sa 8 i više članova. Godine 1991. bilo ih je 18, a 2002. godine samo 5.

Broj stanovnika i domaćinstava sa prosečnim brojem članova u domaćinstvu  

Godina      Broj stanovnika     Broj domaćinstava    Srednji broj članova u domaćinstvu

1948.                   487                                    88                                             5,53

1953.                   530                                     83                                            6,38

1961.                    515                                     79                                             6,51

1971.                    272                                    48                                             5,66

1981.                    263                                    41                                             6,41

1991.                    434                                    69                                             6,28

2002.                   250                                    56                                             4,46

Domaćinstva u selu Šare:

1. Dolićanin Smajo
Domaćinstvo ima 5 članova. Udaljeno je od Sjenice 36 km, od osnovne škole 1 km, a od autobuske stanice 4 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, ali ima vodu i sanitarne uređaje. Struju su dobili 1972. godine. Jedan član domaćinstva je zaposlen van teritorije Sjeničkog kraja, a 1 traži posao. Bave se uzgojem goveda.

Poreklo: doseljeni su iz sela Doliće, ali godina doseljavanja nije poznata.

Rod: Dolićani.

2. Demirović Mesud
Domaćinstvo ima 6 članova. Udaljeni su od Sjenice 37 km, od osnovne škole 1 km, a od autobuske stanice 5 km. Kuća je zidana od tvrdog materijala, ima vodu i sanitarne uređaje. Struju su dobili 1972. godine. Nema zaposlenih lica, a 1 član traži posao. Prihode ostvaruju uzgajanjem goveda.

Poreklo: doseljeni su od reke Lepenice (istočna Srbija), ali godina doseljavanja nije poznata.

Rod: Demirovići.

3.         Ajdinovići, 2 domaćinstva,

4.         Bailovići, 2 domaćinstva,

5.         Bektaševići, 3 domaćinstva,

6.         Brničani, 2 domaćinstva,

7.         Vejselovići, 2 domaćinstva,

8.         Demirovići, 1 domaćinstvo,

9.         Dolićani, 1 domaćinstvo,

10.        Jahovići, 1 domaćinstvo,

11.        Karalići, 1 domaćinstvo,

12.        Karišici, 1 domaćinstvo,

13.        Kicore, 3 domaćinstva,

14.        Lekpek, 4 domaćinstva,

15.        Malićevići, 2 domaćinstva,

16.        Nikulići, 2 domaćinstva,

17.        Nuševići, 2 domaćinstva,

18.        Hazirovići, 1 domaćinstvo,

19.        Halikovići, 1 domaćinstvo.

Iseljenici iz sela Šare:

1.                  Bektašević Bajazit

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se u Sjenicu 1996. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva ima srednju školu.

2.                  Lekpek Murat

Domaćinstvo ima 8 članova. Iselili su se u Novi Pazar 1996. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju školu.

3.                  Zahović Rifmt

Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Novi Pazar 1999. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva ima srednju školu.

4.                  Veličković Milovan

Domaćinstvo ima 2 člana. Iselili su se u Kraljevo 1987. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Petka.

5.                  Kanjevac Radoslav

Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se u Kraljevo 1995. godine, radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Mrata.

Terenska zapažanja ukazuju da su se žitelji sela Šare selili najviše u Novi Pazar, Kraljevo i Sjenicu.

U periodu 1991-2002. godine broj stanovnika do 19 godina starosti smanjio ss 50%, a sa 60 i višs godina života 9%. Indeks starenja je u porastu, 1991. iznosio je 0,29, a 2002. godine 0,53 indeksnih poena.

Stanovništvo po veroispovesti

Godina            1991.   %

pravoslavni  1          0,23

muslimani     432      99,54

ostali             0,23

Stanovništvo po nacionalnoj pripadnosti

Godina            2002.   %

Srbi               –           –

Bošnjaci        250      100,00

Muslimani    –           –

Ostali            –           –

U selu je po vsroispovesti, po podacima iz 1991, bilo 100% muslimana, a 2002. godine, po nacionalnoj pripadnosti, 100% Bošnjaka. Na osnovu istraživanja na terenu, stanovništvo poreklo vodi iz Crne Gore, i na ove prostore je doseljeno u XVIII veku.

U Šarama stanovnika sa preko 15 godina starosti 1981. bilo js 179, 1991. godine 320 i 2002. godine 194. Od 1981. do 2002. godine broj stanovnika bez škole smanjio se 13%, sa 4 razreda osnovne škole 47%, a povećao ss sa osnovnom školom 115%. Godine 1991. sa višom školom bilo je 7 lica i jedno sa fakultetom, dok 2002. godine jedno lice je imalo višu školu, a ni jedno fakultet. Nepismeno je 1991. bilo 32 (10,00%), a 2002. godine 39 stanovnika (20,10%).

Iz podataka se vidi da su domaćinstva 1991. uglavnom bila mešovita (53,62%), a 2002. godine taj odnos je ujednačen pa izvore prihoda ostvaruju iz poljoprivrede (30,36%), nepoljoprivrede (32,14%) ili su mešovita (32,14%). Iako su uslovi za razvoj stočarstva veoma povoljni, 2002. godine u selu je bilo svega 137 grla govedi i nijedna ovca.

IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić