Poreklo prezimena, selo Grgaje (Sjenica)

Poreklo stanovništva sela Grgaje, opština Sjenica. Prema studiji „Sela sjeničkog kraja antropogeografska proučavanja“ Mile A. Pavlović iz 2009. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić.

Grgaje su udaljene 30 km jugozapadno od Sjenice. Selo je smešteno u visinskom pojasu 1.100-1.200 m i nalazi se u graničnom pojasu prema Crnoj Gori. Svrstava se u sela razbijenog tipa. Atar sela čini nekoliko zaselaka: Zabrđe, Dranevina, Potkrš, Potok, Gnjilavica i Kija brdo. Selo se nalazi sa leve strane puta Sjenica – Bare i meštani tvrde da su bez saobraćajnih komunikacija. Površina seoskog atara iznosi 675 ha, a atar je deo katastarske opštine Bare (površine 2.580 ha). Prema rezultatima popisa 2002. godine u selu Grgaje je živelo 97 stanovnika.

U ataru sela ima nekoliko izvora, vrela i potoka: Zabrđansko vrelo, Savina voda, Studenac, Vodice, Kokošinja voda, Milanov studenac, Zabrđanska stublina, Medova česma, česma u Osoju, Šandolinska česma, Grebska rijeka (potok) i Dranevski potok.

Na teritoriji sela, kod groblja, nalazi se sastojina hrasta, među kojima ima i desetak starih hrastova, koji se svrstavaju u najstarije u Sjeničkom kraju. Pomenuta sastojina je prirodna retkost jer se hrastove šume nalaze ispod 800 m nadmorske visine, a hrastovi u Grgaji su na 1.140 m i predstavljaju retkost u Sjeničkom kraju, pa ih treba zaštititi.

Selo se pod ovim imenom spominje 1588. godine. O njegovoj davnašnjoj naseljenosti svedoče ostaci srednjevekovnog utvrđenja Samograd, kao i ostaci crkve. Na osnovu istraživanja Dragice Premović- Aleksić, lokalitet Stara crkvina nalazi se na severnoj strani brda Ravni Gvozd, koje čini granicu opština Sjenica i Bijelo Polje. Na lokalitetu su utvrđeni tragovi srušenih zidova, koji su od kamena koji učestvuje u građi cele padine ovog brda. Samograd se nalazi iznad ušća seoskog potoka u Višnjevsku reku, na litici visokoj oko 300 m, na čijem se vrhu nalazi zaravnjeni plato. Na ovom platou je smešteno utvrđenje sedlom odvojeno od susednog brda. U steni se vidi očuvan urezan put, a levo od ulaza je očuvan i deo bedema [Premović- Aleksić, 1988, 98].

Stanovnici sela tvrde da je selo nastalo na mestu sa tragovima davne naseljenosti (ostaci „grčkog” groblja iznad sela). Smatraju da je selo dobilo naziv po trešnjama – grkajama ili po dva brata koja su se ovde naselila (Grga i Gaja). Jedan se naselio na dnu sela, a drugi na vrh sela. Međutim, Mile Nedeljković tvrdi da naziv sela potiče od žuborenja vode (grgoriti, šumeti, klopotati). Grgaje su jedino mesto ovakvog naziva u Srbiji.

U popisu iz 1921. godine selo se navodi kao zaselak u okviru opštine Bare, kada je imalo 72 doma i 172 stanovnika. Status samostalnog naselja dobilo je statutom opštine Sjenica 1964. godine.

Selo je struju dobilo 1977. godine. Stanovništvo se bavi uzgojem stoke, povrtarstvom i voćarstvom.

U selu postoji i spomenik poginulim borcima u Prvom svetskom ratu.

Dnevne migrante čine 2 radnika i 10 učenika osnovne škole, koji školu pohađaju na Barama.

U periodu 1961-2002. godine broj stanovnika u Grgajama je opao za 66%, a broj domaćinstava za 43%. Prosečan broj članova u domaćinstvu se smanjuje od 1961. godine. Sa 5 i više članova 1991. godine je bilo 7 domaćinstava (23,33%), koliko ih je bilo i 2002. godine (29,17%).

Broj stanovnika i domaćinstava sa indeksima i prosečnim brojem članova u domaćinstvu

Godina            Broj stanovnika             Broj domaćinstava            Srednji broj članova u domaćinstvu

1948.                                  193                                                  36                                                                       5,36

1953.                                  255                                                  41                                                                       6,21

1961.                                  255                                                  42                                                                       6,07

1971.                                  150                                                  34                                                                       4,41

1981.                                  148                                                  34                                                                      4,35

1991.                                    90                                                  30                                                                      3,21

2002.                                   87                                                  24                                                                      2,63

Domaćinstva u selu Grgaje:

1.                  Ćurović Vučeta

Domaćinstvo ima 8 članova. Od Sjenice i autobuske stanice udaljeno je 30 km, a od osnovne škole 2 km. Kuća nije zidana od tvrdog materijala i nema vodu; struju su dobili 1978. godine. Četiri člana domaćinstva traže posao, a 2 pohađaju osnovnu školu. Bave se ovčarstvom.

Poreklo: porodica potiče iz Stožera (okolina Bijelog Polja) u Crnoj Gori.

Napomena: Vučetin otac Radovan je za vreme Drugog svetskog rata bio jatak narodnog heroja Đoka Pajkovića iz Crne Gore.

2.                  Grebović Konstantin

Domaćinstvo ima 6 članova. Od Sjenice i autobuske stanice je udaljeno 30 km, a od osnovne škole 4 km. Kuća nije zidana od tvrdog materijala i nema vodu ni struju. Dva člana domaćinstva traže posao, a 2 pohađaju osnovnu školu. Bave se gajenjem ovaca.

Poreklo: porodica potiče iz plemena Ratkovića, iz Dobrilovine (Crna Gora).

Napomena: Konstantinov deda Radomir bio je solunski borac i nosilac odlikovanja Karađorđeva zvezda, Medalja Obilića i Albanska spomenica; bio je predsednik opštine Bare.

3.                  Grebović Milisav

Domaćinstvo ima 3 člana. Od osnovne škole je udaljeno 4 km, a od autobuske stanice 30 km. Kuća nije zidana od tvrdog materijala i nema sanitarne uređaje i vodu. Jedan član domaćinstva traži posao. Bave se uzgojem goveda.

4.                  Grebović Miladin

Domaćinstvo ima 7 članova. Od osnovne škole je udaljeno 4 km, a od autobuske stanice 30 km. Kuća nije zidana od tvrdog materijala i nema vodu; struju su dobili 1976. godine. Jedno lice je zaposleno u rodnom selu, a jedno traži posao. U domaćinstvu su 3 učenika osnovne škole i 1 student. Bave se uzgojem ovaca i goveda.

5.                  Grebović Branko

Domaćinstvo ima 7 članova. Od osnovne škole je udaljeno 3 km, a od Sjenice i autobuske stanice 30 km. Kuća nije zidana od tvrdog materijapa i nema vodu; struju su dobili 1976. godine. Jedno lice je zaposleno u Sjenici, a jedno traži posao. U domaćinstvu su 3 učenika osnovne škole. Bave se uzgojem ovaca i goveda.

Poreklo: familija Grbovića vodi poreklo od Medojevića iz Bijelog Polja (Crna Gora).

Rod: Pavlovići i Morići.

6.                  Ćurović Ratomir

Domaćinstvo ima 7 članova. Od autobuske stanice je udaljeno 30 km, a od osnovne škole 3 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala i ne poseduje sanitarne uređaje i vodu. Dva lica u domaćinstvu traže posao, a jedno pohađa osnovnu školu. Bave se uzgojem goveda i ovaca.

Poreklo: familija potiče iz Crne Gore.

7.                  Derdemez Husein

Domaćinstvo ima 2 člana. Od autobuske stanice je udaljeno 28 km, a od osnovne škole 1 km. Kuća nije građena od tvrdog materijala, ali ima sanitarne uređaje i vodu.

Poreklo: familija potiče iz Kolašina (Crna Gora).

Rod: Hajdarpašići.

Nalomena: Husein Derdemez je prosvetni radnik (nastavnik u penziji); supruga mu je rodom iz Godijeva (Šipovice), od Sijarića (opština Bijelo Polje).

Iseljenici iz sela Grgaje:

1.                  Čović Desa

Domaćinstvo ima 6 članova. Iselili su se 1990. godine u Kraljevo radi školovanja dece. Nosilac domaćinstva je bez školske spreme. Porodična slava: Sv. Nikola.

2.                  Čović Mirčeta

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se 1982. godine u Gornji Milanovac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju trgovačku školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

3.                  Ćurović Milomir

Domaćinstvo ima 9 članova. Iselili su se 1970. godine u Kraljevo radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

4.                  Ćurović Milenko

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili se 1968. godine u Jagodinu radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio šumarski fakultet. Porodična slava: Sv. Nikola.

5.                  Ćurović Živko

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se 1967. godine u Jagodinu radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

6.                  Grebović Ratko

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se 1974. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je zanatlija – automehaničar. Porodična slava: Sv. Đorđe.

7.                  Grebović Radenko

Domaćinstvo ima 3 člana. Iselili se 1980. godine u Kolašin radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio srednju železničku školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

8.                  Grebović Radivoje

Domaćinstvo ima 4 člana. Iselili su se 1965. godine u Kragujevac radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Đorđe.

9.                  Jurišević Milašin

Domaćinstvo ima 5 članova. Iselili su se 1972. godine u Nemačku radi zaposlenja. Nosilac domaćinstva je završio osmogodišnju osnovnu školu. Porodična slava: Sv. Nikola.

10.              Filipović Branko

Jednočlano domaćinstvo. Iselio se 2006. godine u Petrovac (Crna Gora). Završio je osmogodišnju osnovnu školu.

Prema podacima prikupljenim na terenu, stanovnici sela Grgaje iseljavali su se pretežno u Kraljevo, Kragujevac, Jagodinu, Gornji Milanovac, Kolašin, Petrovac i u Nemačku.

Selo je zahvaćeno intenzivnim procesom starenja jer je populaciji sa 60 i više godina života 1991. godine pripadalo 24,44%, a 2002. godine 35,64% ukupnog broja stanovnika. Mladog stanovništva je 1991. godine bilo 24,44%, a 2002. godine 27,58%. Indeks sgarenja je 1991. godine iznosio 1,00 indeksni poen a 2002. godine 1,29 indeksnih poena.

Stanovništvo po veroispovesti

Godina            1991.   %

pravoslavni  88        97,78

muslimani     –           –

ostali             2          2,22

Stanovništvo po nacionačnoj pripadnosti

Godina            2002.   %

Srbi                85       97,70

Bošnjaci        –           –

Muslimani    1          1,15

Ostali            1          1,15

U Grgajama je, po popisu iz 2002. godine, po nacionalnoj strukturi bilo 97,70% Srba, 1,15% Muslimana i 1,15% ostalih. Meštani tvrde da su se njihovi preci doselili u XVIII veku iz Crne Gore. Srpsko stanovništvo slavi Sv. Nikolu i Sv. Đorđa.

U selu je 1981. godine bilo 112 stanovnika sa preko 15 godina starosti, 1991. godine 73, a 2002. godine 69 stanovnika. U periodu od 1981. do 2002. godine smanjio se broj stanovnika bez školske spreme za 60%, a broj stanovnika sa osnovnom školom za 66%, dok se povećao broj onih sa 4 razreda osnovne škole za 78% i sa srednjom školom za 67%. U selu je 1981. godine bilo jedno lice sa višom školom, 1991. godine 2, a 2002. godine jedno lice. Nepismenog stanovništva je 1991. bilo 21,91 %, a 2002. godine 18,84%.

U Grgajama je 1991. godine 85,71% domaćinstava izvore prihoda ostvarivalo u poljoprivredi, a 2002. godine takvih je 50,00%, pri čemu je znatno povećan udeo domaćinstava koja prihode ostvaruju iz nepoljoprivrednih delatnosti (25,00%), a mešovitih domaćinstava je bilo 25,00%. Brojnost stočnog fonda u 2002. godine govori o nerazvijenosti ove grane i smanjenju u odnosu na 1991. godinu.

IZVOR: UNIVERZITET U BEOGRADU GEOGRAFSKI FAKULTET, Mila A. Pavlović: SELA SJENIČKOG KRAJA antropogeografska proučavanja – naučna monografija, štampa „Forma B“, Beograd, 2009. Priredio saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić