Srbi na Novom Zelandu

Na Novom Zelandu živi oko 5.000 naših građana. Najviše ih je u Oklandu i Velingtonu, a manje u Krajstčerču i Hamiltonu. Srbi su se, uglavnom pojedinačno, počeli da doseljavaju na novi Zeland već krajem XIX veka.

Međutim, u većem broju su došli u ovu zemlju tek posle Drugog svetskog rata – od 1948. do 1952. godine. Kao raseljena lica ili politički emigranati. Ipak, najviše Srba se doselilo neposredno posle izbijanja krize i građanskog rata na prostoru prethodne Jugoslavije. Većinom, to su bili visoko kvalifikovani i stručni radnici, sa solidnim radnim iskustvom, a često i sa međunarodnim referencama.

Naši iseljenici u Oklandu su 1992. godine osnovali Jugoslovenski kosmopolitski klub, koji je kasnije promenio naziv u Srpski klub. Klub je okupio stotinak porodica i ima nekoliko stotina članova, uglavnom iz redova starih i novih doseljenika. Svi oni aktivno rade i redovno posećuju klupske prostorije. Broj članova Kluba stalno se povećava. Među njima je angažovano i više intelektualaca i poslovnih ljudi.

Klub ima amaterski orkestar i otvoren je svake subote. Redovno organizuje prigodna druženja i susrete naših ljudi, a povremeno i izlete. Pokušaji da se u Klubu pokrenu i druge aktivnosti, na primer organizovanje kurseva engleskog jezika, računarstva i muzike, nisu imali odjeka među članstvom i nisu dali neke vidnije rezultate.

Naši građani na Novom Zelandu se prilikom zapošljavanja suočavaju sa dva glavna problema: nedovoljnim poznavanjem engleskog jezika i komplikovanim i decentralizovanim sistemom priznavanja kvalifikacija.

Priznavanje kvalifikacija vrše imigracione vlasti i diploma ne znači i automatsko priznavanje kvalifikacija kod zapošljavanja. O tome, gotovo samostalno, odlučuje poslodavac, ili uz pomoć profesionalnih asocijacija, kao što su, na primer, asocijacije lekara, advokata i inženjera. Lekari, advokati i prosvetni radnici imaju najviše problema prilikom nostrifikacije diploma i zapošljavanja u struci. Novi Zeland u obrazovanju ne vodi multietničku politiku, poput Australije. Negovanje maternjeg jezika je prepušteno etničkoj zajednici i zavičajnim organizacijama, njihovim finansijskim i organizacionim sposobnostima. Imajući u vidu činjenicu da na Novom Zelandu živi veliki broj naših nezaposlenih nastavnika, dopunsku nastavu na maternjem jeziku bi bilo moguće uspešno organizovati, uz relativno malu finansijsku podršku roditelja.

Međutim, roditelji, suočeni sa egzistencijalnim problemima i željom da deca što pre nauče engleski jezik i uklope se u postojeći sistem škola, za sada pokazuju malo interesovanja za učenje maternjeg jezika. Ipak, u prostorijama Srpskog kluba deci je omogućeno da uče svoj jezik i da pohađaju Srpsku školu „Sveti Sava“.

Na Novi Zeland su iseljeni mnogi naši slikari, muzičari, režiseri, glumci. To je prilika našoj zajednici da u ovoj zemlji organizuje sadržajniji i bogatiji kulturni život. Međutim, još su retki koncerti, slikarske izložbe, pozorišne predstave, a ako ih i ima, obično su slabo posećene.

Umetnici, nedovoljno podržani od svoje zajednice, polako i mukotrpno, sa različitim uspehom, nastoje da steknu afirmaciju u široj kulturnoj javnosti ove zemlje.

U Oklandu, u organizaciji Srpskog kluba, Srpski radio-čas emituje jedan sat programa nedeljno na srpskom jeziku. u Velingtonu svake druge nedelje se emituje 45 minuta radio programa i dvomesečno, mada neredovno, izlazi list na srpskom jeziku. Usrpskoj zajednici u Oklandu, koja ima oko 3.000 članova, 1996. godine osnovan je Srpski fudbalski klub. On je, samo nakon tri meseca igranja, postao finalista amaterskog fudbalskog prvenstva u ovom gradu.

Na Novom Zelandu postoje dve srpske pravoslavne crkve: u Velingtonu i Oklandu.

(Slavko Vejinović:  Srbi u dijaspori u prošlosti i sadašnjosti,  Novi Sad, 1999)

PAROHIJA I CRKVENO-ŠKOLSKA OPŠTINA „SVETI SAVA“, VELINGTON, NOVI ZELAND

Novi Zeland je država koju sačinjavaju dva velika ostrva: Južno i Severno ostrvo, sa glavnim gradom Velingtonom.

Prvi stanovnici novog Zelanda su Maori. Englezi su na novom Zelandu počeli stvarati svoje kolonije tek početkom druge polovine devetnaestog veka, mada je na Novom Zelandu bilo trgovaca iz Evrope i pre dolaska Engleza.

Jedan brod sa doseljenicima iz Dalmacije prispeo je 1890. godine na Novi Zeland. To su bili uglavnom pripadnici rimskog ispovedanja vere, većinom sa dalmatinskih ostrva, po zanimanju zemljoradnici. Oni su se naselili u severnom Oklandu, čija konfiguracija zemljišta podseća na dalmatinsko zaleđe. Pre njih, na Novom Zelandu je bilo mornara iz Austrougarske, meću kojima i Slovena, ali se ne može sa sigurnošću reći da li je meću njima bilo Srba.

KAKO SU SRBI NA NOVOM ZELANDU DOBILI  PRVOG SVEŠTENIKA

Po završetku Drugog svetskog rata, od 1948-1952. godine, na Novi Zeland je pristigao izvestan broj raseljenih lica iz evropskih logora, meću kojima je bilo i pravoslavnih Srba.

Od dolaska na tle Novog Zelanda, Srbi iz Velingtona i okoline su se u početku okupljali na molitvu u ruskoj crkvi. Ruski sveštenik Aleksej Godjev, koji je pre Drugog svetskog rata živeo u Jugoslaviji, rado ih je primio, pozivajući sve Srbe da se pridruže braći, pravoslavnim Rusima.

Patrijarh srpski German je bio obavešten da na Novom Zelandu živi priličan broj Srba pravoslavne vere, te je zamolio Arhijerejskog namesnika za Australiju i Novi Zeland, protojereja Petra Radoša, da ga o tome izvesti kako bi, kao nadležni Arhijerej, preduzeo određene mere radi organizovanja crkvenog života.

Arhijerejski namesnik je tada zamolio Vojina Halasa, čoveka koji je pre svog preseljenja u Pert, šesnaest godina živeo na Novom Zelandu, da lično izvesti patrijarha Germana o stanju naše ratne emigracije na Novom Zelandu, o broju doseljenih, međusobnim odnosima i drugim prilikama i okolnostima u kojima žive. u pismu Patrijarhu, Halas navodi:                               „Sem dva tri izuzetka, Srbi su došli na Novi Zeland po svršetku rata. Ukupan broj odraslih muškaraca i žena iznosi nešto više od stotine. Muškarci su većinom oženjeni strankinjama, te čisto srpskih brakova jedva da ima desetak. Živeći već dve decenije van naše narodne sredine mnogi su počeli da se asimiliraju. Tome je doprinela i politika novozelandskih imigracionih vlasti, koje su nas, kad smo došli na Novi Zeland, rasturile na oba ostrva. Veće i otpornije nacionalne grupe,  sa  brojnijom,  nacionalnom  svesnijom  inteligencijom od naše, uspele su kasnije da se organizuju, dok mi Srbi u tom pogledu nismo ništa učinili. Velika je smetnja udruživanju bila nesloga i međusobna netrpeljivost… Kad bi se postavio sveštenik na Novom Zelandu, isti bi morao da se bori sa mnogim poteškoćama. Što se tiče najpodesnijeg mesta gde bi sveštenik mogao da živi, smatram da je Velington, što zbog njegovog centralnog položaja, pošto su tamo najbolje mogućnosti za uposlenje i zato što tamo živi najveća srpska grupa na Novom Zelandu koja se sastoji od četrdeset odraslih lica.

„U  Velingtonu imaju svoje crkve Rusi i Grci, kojih tamo ima oko tri hiljade, a isti imaju i svog sveštenika i nedeljnu školu gde ih sveštenik poučava grčki.

“Srbi koji žive u Velingtonu posećuju rusku i grčku crkvu. I grčki i ruski sveštenik povremeno posećuju i ostala veća mesta  i  obavljaju  krštenja  i  venčanja  Srba  koji  tamo žive. Sahrane Srba koji žive van Velingtona obično vrši anglikanski sveštenik.“ Na kraju, Vojin Halas zaključuje: „Nažalost, onaj koji sada nešto započne, imaće jednu poteškoću više. Osim što godine više odlaze, odmiču, ljudi se sve više asimiliraju u sredinu gde žive i rade, bilo na nacionalnom, bilo na verskom polju.“

Neosporna je činjenica da je stanje naše zajednice na Novom Zelandu bilo teško: Srbi su bili dezorijentisani, bez ličnosti koja bi ih okupila i ujedinila, a uz sve to i politički podeljeni.

Tako je ideja o osnivanju crkvene opštine meću Srbima na Novom Zelandu postojala više od dvadeset godina. Mećutim, do konkretnih koraka za njeno ostvarivanje došlo je tek polovinom šezdesetih. izmeću ostalog, srećna okolnost je bila i ta, što je početkom šezdesetih godina stigao Dušan Kuridža, koji je pre dolaska na Novi Zeland završio monašku školu.

„Zauzimanjem izvesnog broja naših savesnijih ljudi, meću kojima je i sveštenički kandidat g. Dušan Kuridža“, kaže arhijerejski zamenik protojerej Ilija Bulovan, „konačno, 10. decembra 1967. godine, osnovana je prva srpska pravoslavna crkvena opština u Velingtonu, Novi Zeland. nadati se da će našoj maloj koloniji onamo poći za rukom da složnim radom organizuju svoj verski i crkveni život.“

Osnivanje  je  spontano  proisteklo  iz  sastanka  pravoslavnih Srba i Srpkinja koji je sazvao Akcioni odbor, u prostorijama Ruske pravoslavne crkve u Velingtonu, 10. decembra 1967. godine. Na zahtev svih prisutnih sastanak je jednoglasno pretvoren u osnivačku skupštinu. Tom prilikom prisutni su sa zadovoljstvom usvojili predlog o osnivanju Srpske pravoslavne crkveno-školske opštine u Velingtonu, Novi Zeland. Skupština je takoće, rešila da umoli nadležne crkvene vlasti da odobre izbor prvog crkvenog odbora, kao i da za prvog paroha bude rukopoložen Dušan Kuridža. Pošto je o tome obavešten, patrijarh German je usvojio ovaj predlog i naimenovao privremeno poverenstvo, koga su sačinjavali: Vladimir Raković predsednik, Branko (Bani) Grubješić podpredsednik, Nenad Perošević sekretar, Milivoje Petrović blagajnik i Milisav (Miša) Milovanović član uprave.

Par meseci nakon osnivanja crkvene opštine Velington, ukazala se prilika za kupovinu bivše katoličke crkve sa salom i dve stambene zgrade, na jednom od glavnih puteva u gradskoj četvrti Ajlend Bej (Island Vau). Posle mnogih razgovora i savetovanja, na skupštini održanoj 4. februara 1968. godine, odlučeno je da se imanje kupi za $21,000 i da se novoosnovana crkvena opština zaduži. Zgrade su iziskivale popravku, a hram je trebalo preurediti.

Malobrojna zajednica se veoma trudila da isplati imanje i u tu svrhu su slali molbe za pomoć svima za koje su znali, a takoće i crkvenim opštinama u drugim zemljama, u Australiji i Americi. Tako su i mnoge druge crkvene opštine i organizacije, makar i manjim iznosom, pomogle otplatu crkve.

Po osnivanju crkvene opštine i kupovini imanja izbile su i razne intrige i nesuglasice koje su se širile malobrojnom srpskom zajednicom. Zbog toga crkveni odbor na sednici 10. jula 1968. godine rešava da se sazove sastanak svih Srba i da se preko advokata postojeća Pravila crkvene opštine, odobrena od arhijerejskog namesnika Petra Radoša, registruju kod državnih vlasti.

U svom obraćanju i molbi Patrijarhu  za potvrdu njihovih izbora, članovi Poverenstva su izjavili: „Ovim se svečano obavezujemo da ćemo ovu svoju novoosnovanu crkvenu opštinu pomagati svim svojim silama, moralno i materijalno, a tako i sveštenika koji nam bude postavljen za paroha.“ U isto vreme članovi poverenstva zamolili su patrijarha Germana da dodeli svoj arhijerejski blagoslov za rukopolaganje Dušana Kuridže.

Međutim, postavljalo se pitanje ko će obaviti njegovo rukopoloženje? S tim u vezi, protojerej Petar Radoš, kao arhijerejski namesnik, uputio je patrijarhu Germanu telegram:

„Podobnost Kuridže za Tajnu Sveštenstva ustanovljena. Arhiepiskop  Sava,  (episkop  Ruske  zagranične  crkve)  odbija  da rukopoloži. Grčki episkop Dionisije saglasan da rukopoloži Kuridžu, čeka Vaš zvaničan akt.“

Patrijarh German je uputio pismo grčkom episkopu u Velingtonu, Dionisiju, sa molbom da obavi rukopoloženje Dušana Kuridže u čin đakona i potom prezvitera, sa zadatkom da preuzme dužnost paroha Srpske pravoslavne parohije i crkveno-školske opštine Svetog Save u Velingtonu, Novi Zeland. Povodom Kuridžinog rukopoloženja, u letopisu crkve lazarice iz Sidneja, protojerej Ilija Bulovan je zapisao da su Srbi u Novom Zelandu konačno dobili svog sveštenika u licu Dušana Kuridže, rođenog 1913. godine u Obrovcu.

MISIONARSKO PODRUČJE SVETI  KRALJ MILUTIN SRPSKI, OKLAND, NOVI ZELAND      

Početkom pedesetih godina prošloga veka većina, ionako male srpske imigracije koja je došla na Novi Zeland, našla je utočište u glavnom gradu, Velingtonu. Mnogo manji broj Srba se nastanio u Oklandu i okolini, tako da, u to vreme, uslova za crkvenu opštinu nije bilo. Povremena bogosluženja i trebe od kraja šezdesetih godina obavljao je sveštenik Dušan Kuridža, a nakon njega sveštenik Zoran Ivanić, parosi iz Velingtona.

Kao posledica rata u Jugoslaviji, devedesetih godina prošlog veka, stiže novi talas srpske imigracije. Ali, ovoga puta za većinu je Okland glavno odredište. Ovaj grad ima oko 1,400.000 stanovnika i nalazi se na severnom delu Severnog Ostrva. u poslednjih par decenija Okland postaje najrazvijeniji industrijski grad na novom Zelandu, što je novim doseljenicima omogućilo lakše pronalaženje posla. Broj srpskih porodica koje su se tokom devedesetih godina doselile na Novi Zeland je teško utvrditi, ali se smatra da se kreće između 1500 i 2000. Od tog broja najmanje 1000 porodica se naseljava u Okland i njegovu okolinu.

Dolaskom novog talasa srpske imigracije javlja se i potreba za osnivanjem crkvene zajednice, kao i potreba za stalnim sveštenikom. Iako je od samoga početka potreba za redovnim bogosluženjima bila zaista velika, ipak nisu postojali realni uslovi za dovođenje stalnog sveštenika u Okland. Brinući o svim vernima, eparhija australijsko-novozelandska šalje sveštenika Petra Damnjanovića sa ciljem da okupi i organizuje srpski narod u Oklandu i ispita mogućnosti za osnivanje parohije. Nakon oko dva meseca boravka u Oklandu, otac Petar je 24. aprila 1995. godine,  poslao molbu za organizovanje misionarske parohije. U svom dopisu on je dostavio i spisak parohijana od 46 porodica.

Potom je, po blagoslovu episkopa luke, 29. aprila 1995. godine, održana osnivačka skupština, a blagoslov za osnivanje misionarske parohije „Sveti kralj Milutin Srpski“, koja teritorijalno obuhvata Okland i Hamilton, udaljen oko 150 kilomatara južno, episkop je uputio 6. jula 1995.

Drugi sveštenik koji je privremeno opsluživao i nastavio sa organizovanjem srpskoga naroda u Oklandu je protojerej Milorad Lončar. U toku njegovih boravaka služene su Svete liturgije u sestrinskim pravoslavnim crkvama, a najčešće u Ruskoj i grčkoj.

Prvi stalni sveštenik, Saša Radoičić, rukopoložen je 14. avgusta 2000. godine. Prva liturgija novog paroha je bila 1. oktobra 2000. godine , u sali anglikanske crkve Sv. Albans, u centru Oklanda. Ova sala se potom koristila za redovna bogosluženja. u tu svrhu je bila prefarbana i preuređena, dodan je još jedan zid i tako napravljen pravoslavni oltar.             Na dužnosti paroha sveštenik Saša Radoičić je ostao do 9. decembra 2004. godine, kada ga je, kao privremeni paroh, zamenio protosinđel Lazar (Caran).

Skupljanje novca za kupovinu zemljišta i izgradnju hrama, pravoslavni Srbi Oklanda su organizovali tako, da svaka porodica prema svojim mogućnostima mesečno izdvaja određenu svotu novca na crkveni bankovni račun. Zemljište za izgradnju hrama je kupljeno 2004. godine, na industrijskom terenu, na adresi 91 henderson Vali put u gradskoj četvrti Henderson. Plac na kome se nalazi i trosobna kuća, ima površinu od 1309 kvadratnih metara. Pri kupovini je postavljeno i prvo poverenstvo, od sledećih članova: paroh Saša Radoičić, Miladin Bošković, Vladimir Bojović i Mita Milovanović.              

Tokom sledećih nekoliko godina radilo se na otplati kredita, jer je deo novca pozajmljen od banke. Kada se budu stekli uslovi, počeće se i sa izgradnjom hrama.

Jedan od značajnijih faktora, koji utiču na život i rad ovog misionarskog područja, jeste i činjenica da se mnogi Srbi odseljavaju iz Oklanda, i uopšte sa Novog Zelanda, odlazeći uglavnom za Australiju, Ameriku i druge zemlje. Tako je na Novom Zelandu tokom 2005. godine broj Srba nekoliko puta manji  nego devedesetih godina, zbog nastavka migracije koja traje do danas.

Iz knjige Istorija Srpske pravoslavne crkve u Australiji, Novom Zelandu i Južnoj Africi,    autora Stanimira Spasovića i Srboljuba Miletića, Sidnej, 2008.

SPC KUPILA CRKVU NA  NOVOM ZELANDU

Srpska pravoslavna crkva je na Novom Zelandu, u Oklandu i Hamiltonu, kupila postojeću prezbiterijansku crkvu koja će biti novi srpski hram posvećen Svetom kralju Milutinu, objavljeno je internet sajtu SPC.

Ovo je druga srpska crkva na Novom Zelandu, a prvu su pre 45 godina u Velingtonu kupili Srbi koji su došli na Novi Zeland ranih 50-ih godina 20. veka i posvetili je Svetom Savi.

Ova najnovija crkva kupljena je sa blagoslovom episkopa australijsko-novozelandskog Irineja, na radost mnogobrojnih srpskih pravoslavnih vernika koji žive u Oklandu i Hamiltonu.

Koliko je ovo veliki poduhvat sadašnje generacije Srba koji žive na Novom Zelandu i njihove crkvene opštine, govori činjenica da je posle 15 godina postojanja ove parohije kupljena crkva koja će trajno biti vlasništvo SPC.

Crkva je izgrađena početkom prošlog veka i nalazi se u centralnom delu Oklanda, a prošle nedelje u njoj je već služena prva sveta liturgija, kojoj je prisustvovao veliki broj vernika, a potom je priređen i svečani ručak.

„Ovo će ostati zabeleženo kao jedno od najbrojnijih okupljanja Srba na Novom Zelandu”, ističe SPC. Svečanosti su prisustvovali sveštenik Ruske zagranične crkve otac Vladimir i predstavnici Prezbiterijanske crkve. Tom prilikom uručene su zahvalnice Ruskoj, Prezbiterijanskoj i Baptističkoj crkvi na njihovom doprinosu SPC.

Najviše priložnika za kupovinu hrama bilo je sa Novog Zelanda, ali su donacije stizale i iz Australije, Amerike i Srbije.

1. 18.  05. 2010.

izvor: SRNA

PRVI SRBIN AKADEMIK  U NOVOM ZELANDU SARAJLIJA PROF. DR ZORAN SALČIĆ UŠAO U KRUG „VJEČNIH“

(08. 09. 2008)

Vijest je stigla s Novog Zelanda: Profesor Zoran Salčić (58), rođeni Sarajlija, svojevremeno jedan od najmlađih doktora nauka u bivšoj Jugoslaviji, profesor i dekan sarajevskog elektrotehničkog fakulteta, danas profesor kompjuterskih sistema na univerzitetu u Oklandu, postao je prvi Srbin član Akademije nauka Novog Zelanda (Royal Society New Zealand).

Desilo se to, zapravo prije skoro godinu dana, ali je tek ovih dana upriličena promocija. Skromna je to svečanost bila: dodjela akademijinih obilježja i upis u knjigu „vječnih”, svečani govori…i riječi zahvale novih članova.

U obrazloženju za profesora Salčića stoji da je riječ o naučniku koji je svoju međunarodnu reputaciju stekao kroz pionirski rad u domenu reaktivnih mikroprocesora, novih kompjuterskih arhitektura za namjenske i sisteme u realnom vremenu (embedded computer systems), njihovog povezivanja sa jezicima za specifikaciju i programiranje tih arhitektura i njihovih formalnih modela.

Spisak je dugačak i običnom čovjeku nedovoljno razumljiv, ali se sve može sažeti u nekoliko riječi: po srijedi su svjetski vrijedni rezultati njegovih istraživanja koji su publikovani u više od 200 objavljenih radova, sedam knjiga i više od 20 internih tehničkih izvještaja. Zoran Salčić je i glavni urednik časopisa za namjenske kompjuterske sisteme (Journal on Embedded Systems) evropske asocijacije za obradu signala (EURASIP). On je supervizirao više od 60 novih doktora i magistara nauka na univerzitetu u Oklandu i Sarajevu, a rezultatima svojih istraživanja i saradnjom je prisutan u institucijama Azije i Kine, SAD i Evrope i naravno Novog Zelanda i Australije.

Do rata Zoran Salčić se vrlo vjerovatno najintenzivnije među mladim naučnicima u Bosni i Hercegovini okušavao u svjetskoj nauci: nakon doktorskih studija u Americi i Sarajevu (postao doktor nauka 1976. godine), povezivao se s naučnicima u Evropi i moćnim proizvođačima računarskih tehnike, ali je izabrao da živi i radi u Sarajevu, na Elektrotehničkom fakultetu koji je u to vrijeme bio doista respektabilna naučna ustanova s izvanrednim kadrovskim potencijalom. Tadašnji „Energoinvest” je ulagao mnogo novca u razvoj tog fakulteta i školovanje nastavnika i studenata, ali je i stvarao uslove da mladi eksperti dobiju šansu u kreiranju razvoja ovog giganta. Tako je Zoran Salčić postao direktor energoinvestovog IRIS- a, jednog od motora razvoja informatičke industrije u Bosni i Hercegovini…

Rat je sve zaustavio. Nastavnici i studenti fakulteta ostali su uglavnom u opkoljenom gradu. Nastava je nastavljena u posuđenim prostorijama na građevinskom i arhitektonskom, ponekad i na medicinskom fakultetu. Organizovani su i ispiti za studente, dijeljene diplome koje su imale jednaku vrijednost kao i one do rata.

Profesor Salčić je tada dobio poziv da dođe za nastavnika na češkom Tehničkom univerzitetu u Pragu, a uskoro nakon toga i s dalekog Novog Zelanda, sa renomiranog univerziteta u Oklandu. Tamo je prešao put kroz niz akademskih stepenica da bi za desetak godina postao profesor, što je izuzetno i rijetko zvanje u novozelandskom univerzitetskom sistemu, i, evo, član najprestižnije naučne ustanove, koja je daleke 1857. utemeljena kao posestrima londonske kraljevske akademije nauka.

Sa Internet sajta Srpska armija http://srpskaarmijasrbskaarmi- ja.wordpress.com/2008/10/01/prvi-srbin-akademik-u-novom-zelandu-pro-sledio-sava vidanovic/

Izvor: Časopis Društva „Sveti Sava“ BRATSTVO XV, Beograd, 2011, ČIGOJA štampa

Odabrao i obradio: Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić