Poreklo prezimena, selo Kremna (Užice)

Poreklo stanovništva sela Kremna, grad Užice – Zlatiborski okrug. Prema knjizi Ljubomira, Ljube Pavlovića, „Užička Crna Gora“. NASELJA I POREKLO STANOVNIŠTVA (knjiga 19) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga XXXIV), Zemun 1925. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.

Položaj i tip sela, vode, zemlje i šume.

Kremna je čisto planinsko selo. Od zapada i nešto sa severa diže se Tara, čiji se Miloševac vidi sa svakog mesta u selu, a ispod koga se Kremanske Kose spuštaju polagano selu. Sa juga i istoka je Šargan i njegoe kose, koje se sa obe strane spuštaju lagano selu i gube. Od severa je visoka serpetinska kosa Strmac, rasečena na dva mesta Konjskom Rekom i Karačicom. Strmac se naglo podiže da se sa suprotne strane izgubi u dolini Đetinje koja pod njima nastaje. Kremna su oivičena visokim kosama preko 1000 metara unutra potpuno ravna i ravnija nego ma koje selo u ovaoj oblasti, iako su na velikoj visini.

Kroz Kremna teku i u njima su i izvori tri poveće rečice; Karačice, Konjske Reke i Trgoviške Reke (Trgovište). Karačica izvire u Gornjoj Raduši pod Šarganskom kosom Sokolinom i teče istočnim obodom sela. Oko nje su naselja i najlepša polja od početka polja, od početka do ispod Vračarića i Crnog Vrha. Trgoviška Reka izvire por Šarganom na njegovoj presedli, preko koje prelazi u Mokru Goru, teče od početka do kraja širokom ravnicom, koja se zove pod Šarganom do Panića Trgovište a odatle do kraja Dubrava. I niz ovu reku sa obe strane po obodu ravni su naselja i plodna polja. Konjska Reka spušta se sa kremanskih Kosa i kad izbije iz njih pada u ravne Dubrave i tu se sastaje sa Trgovškom Rekom, posle kratkog vremena probija Strmac ispod Kadijine Glavice spaja se sa Karačicom i gradi Đetinju. I po dnu ove reke su naselja i bogata kremanska polja. Sve tri ove reke teku mirno kroz selo, samo delimično Konjska Reka ima plavina i neredovnim prilikama.

Sredinom sela diže se visoka obla glavica Grobljanski Vis, po čijem obodu su naselja, a celim prostorom su po njoj najbogatija polja za obrađivanje. Kremna su i sa ovim visom geološki jednolikog sastava od najgornjih kretacejskih naslaganja koja su otkrivena svuda po selu, ponegde se izore i poneka plasica uglja duž Karačice. Kremna se smatraju najplodnijim selom u celom kraju. U Kremnama rađaju svi zemaljski usevi i daju mnogo bogatije plodove nego donja đetinjska sela. I voće ne uspevaju nigde bolje u okolini nego po Kremnima. I voća i usevi pozniji su nego u Biosci, mada je Bioska neodvojena od Kremana. Po obodu kosa, po Grobljanskom Visu su polja za obrađivanje, dolinom reka su zakosi a oko kuća su voća, koja su još mala, ali se stalno povećavaju. Na sve strane oko sela su džematski ispusti; dalje džematski zakosi a u planini letnja staništa. Vitasi, Panići Rodalji i Bešlje imaju zakose, šume i letnja staništa po Šarganu i Miloševcu; Milosavljevići, Tarabići i Mihailovići po barama i Kosama, Radušani po Šarganu na sve strane. Ostali seljaci izlaze na sve strane i na visoke kose.

Kremna je tipsko starovlaško selo, sva su u Starom Vlahu. Njegovi džemati su veliki, sa kućama zbijenum po naročitom načinu. Pravi džemati su: Radojevići po Strmcu sa severne strane i oko stava Karačice i Konjske Reke; Popovići na Popovini i sa prisojne strane Strmca; Jankovići na sredini sela i po istočnom obodu i na prigrevici Grobljanskog Visa; Gornja Raduša pri izvoru Karačice pod Sokolinom; Donja Raduša duboko uvučena u Karačicu do Šljivovice; Bogosavljevići na zapadnom obodu oko škole, mehane i sudnice; Vitasi pri izvorima Trgoviške Reke; Dubrave iza Bogosavljevića i na putu za Taru i Zaovine; Matik u Kosama i Konjska Reka pri izvoru i padu s Kosa, severno od Matika.

Starine u selu.

Kremna su najstarije naselje ovoga kraja. Na vrhu Grobljanskog Visa u Jankovićima je staro groblje iz najranijih vremena. Tako isto staro groblje ima u Popovićima, koje je skoro celo raskopano i razneto. Gornji tok Tgoviške Reke zove se Trgovište, gde se drži da je bila varoš i da je imala čuvene trgove, na koje je dolazio radi trgovine čak i primorski svet. Po polju su izoravane razne kulturne stvarčice, zidine i grede iz starog doba. Na više mesta u selu ima visokih tumula, koji su raskopavani i stalno se raskopavaju, u njima se nalaze kosti i razne sitnice. Veliki šančevi po Šarganu i Grobljanskom Visu su iz 1807. godine, dobro očuvani, čuvaju se i ne zaoravaju. Stare putine po Tari i stare zidine po njoj su iz novijih vremena. Mnoge ruševine po džematima su ostaci iseljenih porodica.

Poreklo stanovništva i osnivanje sela.

Kremna su po svom položaju u doba migracija bila etapna stanica: Mnoge posavske,podrinske i šumadijske porodice zastale su ovde i tek po odmoru i orjentaciji otišli odavde, naselile sa ne ona mesta, gde su im se ranije srodnici naselili. Od ovog sela pa niz Drinu do Save, na istok do Morave i niz nju do Dunava naći će se mnoge porodice, koje su se spustile iz Kremana a danas nemaju ovde potomaka.

Zbog svog položaja teško da su Kremna mogla održati stare porodice, ispuštale su ih da bi dobili nove, tako da i njih zamene mlađima. Kremna su još 1834. godine završile svoje primanje, tada je u selo došla poslednja porodica, današnji Milanovići. Još u početku 19. veka prestalo je doseljavanje. Dolazak Milanovića izazvao je uzbinu u selu i protivljenje, gde su se i državne vlasti umešale i dale ostatak seoskih utrina.

–Jankovići je najstarija porodica u selu u koje su došla dva brata Miljko i Jovko, Jankovisinovi, doseljeni uz neke svoje srodnike iz Drobnjaka. Prva kuća bila je u šumi na jednom kanalu istočno od velikog šanca na Grobljanskom Visu. Oba su brata ostala u selu, ali su im se mnogi srodnici iselili i na razne strane otišli. Poznato je da ih je dosta u ražanskim i subjelskim selima i da ih je isto zako i u Šumadiji. I danas se vrlo lako iseljavaju ali ne kao u ranija vremena; sada idu po zanatima i trgovini i sele se po varošima. Za Jankoviće se misli da su u Kremnima 250 godina. Danas su Jankovi potomci u dva velika džemata na Visu i oko stare kapele, ima ih 34 kuće, slave Đurđevdan.

–Radonjići su došli za Jankovićima. U Kremna odmah za Jankovićima stigla su tri brata, knez Stjepan, pop Lukoi seljak Kosta Radonjići iz Dragovoljića u Nikšićkoj Župi. Knez Stjepan, beratski knez, bio je najmlađi brat od strica popu Luki i Kosti. Prvu kući kulačicu podigli su na Crnom Vrhu, istočnom delu Strmca, gde je dugo živeo i umro knez Stjepan.
Dugo su se ovde zadržali, pa se podele, pop Luko se spusti u selo Godljevo da služi u sječoriječkoj crkvi, njegov sin pop Zaharijeostane da popuje u Kremnima a Kosta se spusti u karansku Trnavu i tu se naseli. Knez Stjepanov unuk bio je pop Zarija a njegovi potomci i danas popuju. Potomci prvog pop Zarije otišli su u Stapare i Mačkat, tamo se pogubili ili se odatle raselili. Iz porodica drugog popa Zaharija je viđeni sveštenik ovog sela protojerej Zaharije Zaharić-Radonjić, najviđeniji sveštenik ovoga kraja sa početka 20. veka. Pop Luka je umro u Godljevu i kroz dugi niz godina njegovi potomci su popovali pri crkvama u Rogačici i Sječoj Rijeci, pa ih nema više kao popova, ali imaju potomstva. Kosta je imao sina popa Mitra, ovaj je popovao u Karanu, gde i danas popuju njegovi potomci. Iz njegove porodice je književnik i viđen sveštenik, protojerej Tadija Kostić. Od prvog dana odkako je Stjepan Radonjić došao u Kremna, pa kroz sva vremena dokle je teklo raseljavanje, njegova kuća je bila stanica za sve župljanske porodice, koje su ne samo knez Stjepan i njegovi potomci morali primiti na odmor i ishranu, nego su još morali ili staviti u službu da ih lično ili preko ranijih srodnika prebace i stalno nasele. Svi Župljani od Kremana pa čak do Novog Sada znaju za ovu kuću, da ih je primila, ugostila i odatle uputila na istok, gde su danas. U tradiciji je ove ugledne porodice bilo da popovi moraju ostaviti selu jednog sina popa i drugog seljaka, a sve druge sinove spremiti za popove ili trgovce i udaljiti ih iz sela. Otuda su se Radonjići našli u dosta crkava i manastira u 18. i 19. veku, tamo popovali i izgubili vezu sa svojom maticom. U Kremnima ih je na Strmcu i Popovićima 20 kuća, slave Lučindan.

–Selakovići (Selaci) su treća stara porodica ovog sela. Za Selake se zna da su starinom Kuči, pali u Moraču. Nemirnog su duha; nisu dugo ostali pa uz neke hajdučke porodice prebegli u Glasinac i odatle se spustili u selo Braliće u Sarajevskom Polju. Iz Bralića su prebegli u ovo selo četiri seljaka sa decom i nekim udovama, pa se raselili u Raduši, tu se izdelili i odmah uz neke viđene porodice odselili u dalja drinska sela. Selaci su kao i Jankovići, s kojima su u dodiru, stalno sele po zanatima, trgovinama i školama, te ih ima rasturenih na sve strane. Seljaci se zovu ovim prezimenom u selu i do Užica, a odatle dalje menjaju svoja prezimena i gube svaku vezu sa selom. U Kremnima ih je u Gornjoj i Donjoj Raduši i do planine 31 kuća, slave Jovanjdan.

–Milosavljevići (Vračevići) su četvrta stara porodica ovog sela u ovo selo došla su pred Selacima na nekoliko godina od moračkog manastira braća; Siman, Milosav i udova snaha Stana sa decom i naselili se u Gornjoj Raduši, gde su i Selaci došli uz njih. Odmah po dolasku Selaka podele se; Milosav izađe u Matik na Kose, malo ispod njega Siman a udovu Stanu ostave u Raduši. Od Stane se odeli pastorak Jovan i ostane u Raduši a Stana sa drugom decom siđe u Konjsku Reku i tamo umre, gde joj se deca izdele i pređu u Biosku ili ostanu na starom mestu kao Stanići. Jovanovi potomci u Raduši po sinu Bogdanu zovu se;

–Bogdanovići, Milosavljevi su;

–Milosavljevići, svi u Matiku, pod njima Simanovi potomci su;

–Simanovići i Markovići, gde ih je ukupno 39 kuća, slave Sv. Vrače.

–Bogosavljevići (Kurlagići) i Tomići su peta stara porodica. U selo su došli iz Gackog iz Gatačkog Polja. Bogosavi udova snaha Stamena, stočari i strugari. Prvi put se nasele na Grobljanski Vis do Gornje Raduše, pa su se uz Jankoviće pomerali po Visu, dokle nisu zauzeli zapadni kraj i tamo počeli iseljavati sa starog mesta. Unuk Stamenin, neki Jovo Stamenić bio je seoski vikač, posle poljar i najzad opštinski šumar. Stanko je živeo i tumarao po Šarganu, upadao u Višegrad i turska sela krao i tukao se. Seljaci su ga nazvali Kurlaga, te se gotova sva porodica zove Kurlagići. Bogosavljevići su nad Dubravama, na Visu oko sudnice i mehane, Kurlagići su oko groblja, Tomići u Popovićima, ima ih 37 kuća, slave Stevanjdan.

–Vitasi su šesta stara porodica. U selo je došlo šest bliskih srodnika Vitasa ili iz sela Vitasa u blizini Ljubinja u Hrecegovini. Vitasi su u Trgovištu. Prve njihove kuće ponikle se na Šarganu na izvoru Trgoviške Reke, pa se posle pomerale na sever do Dubrava i premeštali na obe strane reke. Vitasima se zove ceo kraj, zove se celo Trgovište i svega 5 kuća, koja su ostale na starom mestu, a sve ostale porodice su promenile ovo staro prezime. Vitasi znaju da po Hercegovini i Lici imaju pravoslavnih i katoličkih srodnika i da se zovu Vitasi, a znaju da ih ima u Bjeloparicama i Kaleniću kao Vitasa dok su svuda po drugim mestima promenili prezimena. Vitasi su:
–Arsići, Đokić, Todorići, Mitričevići, Spasići i Karajići, ima ih 38 kuća, slave Đurđic.

–Tarabići su sedma stara porodica u Kremnima. Oni su taranska porodica, doselila se iz Tepaca na Tari; stara strugarska i japijarska porodica. Naselila se u Tari i odmah ušla u Taru, i na starom putu, kojim se iz drinskih i moravskih sela išlo za Višegrad i Bosnu podgli svoj han. Tarabići su se isticali bogatstvom u stoci i hrani, te se pričalo, da su stari Tarabići mogli hraniti mesecima puk vojske. Već danas opali su, a to je poteklo od onog doba, od kad se varošani digoše na Taru i počeše je seći. Za stare Tarabiće zna se da su bili vrlo bistri, otresiti , vredni, neumorni, kratkovečni i induktivnih osobina. Nema seljaka u okrugu užičkom da ne zna za proricanja Milana, Miloša i Mitra Tarabića. Selili su se ali nikada kao druge taranske porodice; ima ih 12 kuća, slave Jovanjdan.

–Radojevići (Ćirkovići, Divljakovići-Divljaci) su osma stara porodica. Radojevića ima i u Biosci, o njima je tamo rečeno dosta. U ovom selu su ostala braća Ćirko i Radoš, oba su pomrli u Gornjoj Raduši. Po smrti njihooj deca ima se podele. Radoje, Ćirkov sin, ode u Strmac i tamo se naseli sa bratom a Radošev unuk Paša ostane u Gornjoj Raduši i po njemu se njegovi potomci nazovu:

–Pašići.

Radojevići se zovu i Divljakovići (Divljacima), ima ih 23 kuće, slave Petrovdan.

–Erići su deveta stara porodica. Oni su u Gornjoj Raduši i po dnu Vitasa, između njih su Kurlagići. U selo sa Bogosavom iz istog mesta od Gatačkog Polja došla je udova Resimija Erac sa tri sina. Resimija se naslila pored Kurlagića do Selaka. I sama je videla da nema mesta za njeno širenje te podeli sinove. Jenog ostavi na starom mestu i od njega su Erići, mlađeg pomeri na zapad do Kurlagića i od njega su:

–Filipovići, nazvani po unuku Filipu za koga pričaju priče o junaštvu i hrabrosti. Sa trećim ode iz Vitasa i tamo umre i ti se nazovu po njoj:

–Resimići.

Ima ih danas 31 kuća, slave Đurđevdan.

–Panići (Nikolići) su deseta stara porodica u Kremnima. Naselio ih je nekakav Pano, za koga se misli da po svojim običajima i načinu života i razgovoru nije jedno isto sa starim seljacima. Pano je bio miran, puki siromah i nevoljnik, sav zarastao i prljav. Doselio se iz istih krajeva odakle su i Vitasi i uz njih se naselio, pa se posle spustio u Šanac, gde su mu pod Visom i Dubravi potomci. Za Paniće se zna da ih je oko Lijevna i po Krbavi te da ih ima dosta po drinskim selima, ovde ih je 31 kuća, slave Đurđic.

–Mulići-Nešovići su jedanaesta stara porodica u Donjoj Raduši. Neki Mulo Karadža, Kuč došao je u Moraču srodnicima i nameri da ostane, ali nije mogao da živi u miru. Stalno je bio u zavadi sa Arbanasima, pa tu zavadu preneo i na decu. Mulo je umro u Morači. Vitorje prebegao u ovo selo i po dnu Selaka naselio se u Donjoj Raduši sa tri sina. Posle kratkog vremena došla su mu još dva brata iz Morače; u tome umre i Vitor a njegovi sinovi i braća se rasture; jedni odu u Golu Glavu, drugi u Radušu a treći u Skelu i Kupinovo i tamo ostanu gde i danas imaju potomstvo. U selu ostave jednog slabašnog dečka uz mater udovu. Od ovog slabašnog dečka Maksima ostanu tri sina. Od njih se dvojica odsele u Grnčaru i Runjane i tamo zasnuju velike porodice Maksimoviće, od koji su Samurovići u Prnjavoru i druge porodice u okolini. Od Maksima se ostalo u selu slabaško dete Neško, Nešo, od koga su dnašnji Mulići – Nešovići, ima ih 9 kuća, slave Jovanjdan.

Doseljeni si posle 1892. godine su:

–Vračarići. Stari Milun Vračarić došao je iz Pive. Bio je gatar, vidar i seoski pametar. To su mu godinama bili i potomci. Milun je imao poviše sinova, odakle dvojica siđu u Badovince i usele se u Bujukliće ali očuvaju staro prezime. Vračarići su na ulazu Karačice u tesnac i među Popovićima, ima ih 14 kuća, slave Aranđelovdan.

–Bešlije (Bešlijići) su preko Trgoviške Reke, došli su od Nevesinja od mesta ili porodice Bešlija; zauzeli su prema Panićima levu stranu reke i do Matika. Ima ih 12 kuća, slave Đurđic.

–Rodalji-Đurđići su prema Bešlijama, utisnuti među Paniće i Bogosavljeviće u Dubravama, doseljeni odnekuda od istih strana odakle su i Bešlije, došli zajedno i poseli rodni deo Dubrave. Ima ih 16 kuća, slave Đurđic.

–Misailovići su na stavama Konjske Reke i Trgoviške Reke u najravnijem i najpitomijem delu Dubrava, došli su iz Pive iz istog mesta odakle i bioštanski Pivljani. I oni su se mnogo raseljavali i na sve strane kretali; ima ih 13 kuće, slave Jovanjdan.

–Moljkovići (Moljci). Došla su dva brata Moljkaod porodice Moljaca u Drobnjacima u Velikoj Komarnici i naselili se na Kadijinoj Glavici. Za njih se zna da su vredni, preduzimljivi ali se teško održavaju i množe. Ima ih danas oko škole i na Glavici 7 kuća, slave Đurđevdan.

–Đenadići su do Bioske po Strmcu su od neke Đenadije. Otišao neki Janković po trgovačkom poslu u Sarajevo i na pazaru naišao na udovu Đenadiju sa detetom Vojinom. Upita je da li bi služila i ona pristane, dovede je u selo i uzme u službu. Po smrti Anđelije dobije od sela zemlju u Strmcu, tamo se naseli i sina oženi. Potomci se zovu Đenadići, ima ih 5 kuća, slave Nikoljdan.

–Bukvići su u Erićima, došli kao strugari kod Erića; došla su dva brata iz sela Bukve kod Pljevalja i ovde se oženili. Selo ih je isturilo pod Sokolovinu, gde su nekada bile najbogatije kuće a sada siromašne, ima ih 7 kuća, slave Jovanjdan.

–Stašići su u Panićima i Nikolićima, doseljeni iz Osta u Bosni, došli kao radnička porodica, ima ih 4 kuće, slave Đurđevdan.

–Nešovići su u Mulićima u Donjoj Raduši, doseljeni iz Kamene Gore kod Pljevalja, ušli na imanja raseljenih Mulića, ima ih 3 kuće, slave Đurđevdan.

Doseljenici posle 1834. godine i do danas su:

–Milanovići su došli iz Višegrada, ima ih dve kuće u Bogosavljevićima, slave Jovanjdan.

–Dragovići su u Bogdanovićima, došli iz Šljivovice, jenda kuća, slave Sv. Vrače.

–Kovačevići su u Moljcima, došli iz Šljivovice, jedna kuća, slave Đurđevdan.

–Đenadići drugi su iz Bioske od Ljubičića, jedna kuća, slave Nikoljdan, prekađuju Đurđevdan.

U Kremnima ima 391 dom od 24 porodice.

IZVOR: Ljubomir Pavlović – Užička Crna Gora. NASELJA I POREKLO STANOVNIŠTVA (knjiga 19) – SRPSKI ETNOGRAFSKI ZBORNIK (knjiga XXXIV), Zemun 1925. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.