Prezime Ćelović prisutno je u Crnoj Gori i Hercegovini. Vredan prilog o ovom prezimenu napisao je naš stalni saradnik Branko Novakov Medojević:
ĆELOVIĆI
Prikupljajući podatke o prezimenu Medojević, naišao sam na prezime Čelo, Ćelo i Ćelović, svuda u blizini prezimena Medojević. Podaci se nalaze u mojoj knjizi (1) na nekoliko mjesta. Ovdje ću dati sažete podatke o ovom prezimenu, nekad čuvenom, danas malo poznatom.
Po turskom popisu iz 1521.godine (2), iznad Budve je popisano selo Maine sa 14 mahala (po Branislavu Đurđevu, bratstava). Među njima je bilo i bratstvo Medovići, po popisu iz 1529-36.godine, upisano je kao Medijovići. Pošto je u vrijeme Crnojevića postojalo prezime Medojević, nesumljivo je da se radi o mahali, bratstvu Medojevića. U tom bratstvu su upisana dva Čela, Dabiživi Gojčil. U narednom defteru iz 1523. godine, pojavljuju se samo njihovi sinovi: Vaskoi Stjepan. S obzirom da je popis iz 1521. godine bio fiktivan, da je pravljen na osnovu nekog ranijeg popisa koji nije pronađen, Dabiživ i, vjerovatno njegov brat Gojčil su živjeli i u doba Crnojevića, otac Čelo zasigurno.
Ime Čelo i od njega prezime Čelović je karakteristično zbog prvog slova koje se lako može transformisati u slovo ć, što se, najvjerovatnije i desilo. Moguće je i da je turski pisar pogriješio pišući ime, u ovom slučaju ime oca ali podatak da i danas u blizini Budve postoji toponim Čelobrdo, ostavlja sumnju na grešku. Ćelo može biti i nadimak za čovjeka sa malo ili ni malo kose. Takođe asocira i na, u srednjem vijeku, poznat pojam ”ćelator”. Naime, u Svetostefanskoj (Banjskoj) povelji se kaže da Srbin (u značenju: ratar) koji se oženi od Vlaha (u značenju: stočara) i ostane da živi kod njih, ne može biti vojnik, nego samo ćelator – pastir. Ranijim poveljama je ovo bilo izričito zabranjeno. Car Dušan je ovim potezom vjerovatno samo verifikovao sve izraženiju pojavu prelaska ratara u stočare.
Starostavni toponim Čeligrad, utvrđenje namijenjeno za očuvanje puta koji je vodio od Plavskog jezera (Crna Gora), pripadalo je Dečanskom vlatelinstvu (3). U istom vlastelinstvu se prvi put pominje staro srpsko ime Medoje, iščezlo u 16. vijeku.
Kretanjem Medojevića u okolinu Dubrovnika i do Neretve, do Metkovića, nailazimo i na Ćeloviće. Najviše ih je bilo u selu Duži, južno od Trebinja. Najpoznatiji Ćelovići su iz Risna. Po istorijskim dokumentima, veća doseljavanja (4) u okolinu Risna su nastala po okončanju Kandijskog rata. Mletački providur Barbaro je 1670. godine odredio lokacije za naseljavanje hajduka i drugih hercegovačkih boraca koji su se u ratu tukli na njihovoj strani. Lokacije su bile u Risnu, Ublima i Krivošijama, dok su stari hrišćanski žitelji Ledenica ostali na svojim imanjima. Najvjerovatnije su se i Ćelovići tada doselili iz Hercegovine a po tome što se u dokumentima pominju i kao Metkovići, sve upućuje na krajnju tačku u Hercegovini do koje su njihovi preci dospijevali.
Među prvima su u Risnu priznali mletačku vlast (5) i ”žrtvovali imanje i život u ratu za veličinu njihove države”. Podvizi (6) ove porodice su opisani u 25 mletačkih dokumenata, izdatih od 1689. do 1720. godine. Tu su i dva dukala od strane mletačkog dužda. Isticali su se u borbama protiv Turaka u Morejskom ratu, naročito Nikola koji se, kao potpukovnik proslavio u borbama na moru i upravom odbrane ostrva Krfa. Po okončanju rata, bio je u komisiji koja je određivala granicu prema Turskoj. Poznat je kao dobrotvor. U testamentu je ostavio 200 cekina kako bi se kamata od tog novca svake godine dijelila risanskoj sirotinji.
Ćelovići se u 18. vijeku pominju kao vlasnici brodova, kapetani, trgovci, dok su Petroi Lukabili i guvernaduri Risna. I u 19. vijeku su bili istaknuta porodica. Petar (1822-84) je bio predsjednik risanske opštine. Uživao je veliki ugled u narodu i u vrijeme kada nije obavljao tu funkciju. Bio je u pratnji cara Franca Josifa kada je ovaj posjećivao Risan i Krivošije. Manastiru Ostrog je priložio kandilo ”gdje počivajet Sveti Vasilije da stojit više njega i da gori, svake godine da se šilje dok bude njegova traga pod veliku kletvoju”, piše u posebnoj knjizi manastira Ostroškog. U manastiru je zapisano i ime njegovog oca Luke koji je dao prilog ”ocu Đuru za četrdeseticu”. Ćelovići su živjeli na lokacijama Košćela i Mala, u 19. vijeku su naseljavali i Budvu. Kao mletački plemići, imali su i svoj grb sa motivom lisice koja uspravno stoji na hrastovom panju.
Tragajući za podacima o prezimenima Medojević, Medović i Medo pokazalo se da je kretanje iz Hercegovine išlo do predjela Kričaka, Mataruga i Starog Vlaha. Sa njima su bila i prezimena koja su ih pratila još iz Maina: Vukšići, Mažići, Ostojići, Krvavci, Ćeli. Po do sada poznatim podacima, doseljavanje na ove prostore se desilo oko 1575. godine. U zapisima se pominju Medovići, u dolini Tare to su Medojevići jer su se zadržali duže na sjeveru Stare Crne Gore i preselili tek oko 1700. godine.
Prezime Ćelo se pojavljuje (7) u selima: Repci (sjeverno od Pljevalja), Sočice i Kaluđerovići (opština Priboj) i slave Đurđevdan, isto kao i Medojevići.
U Srbiji je najpoznatiji od Ćelovića bio Luka, rođen 1854. godine u selu Pridvorci kod Trebinja. Ovo selo se prvi put pominje 1443. godine u dubrovačkim zapisima i to kao dio tadašnjeg sela Trebinja. Luka je bio trgovac u Beogradu, u svoje vrijeme jedan od najbogatijih ljudi u Srbiji. Nije se ženio, a ostao je upamćen (danas se ne pominje) kao najveći darodavac Beogradskog Univerziteta. Poklonio mu je sve što je stekao. Umro je u Beogradu 1929. godine.
________________________________________
LITERATURA:
1) Branko Novakov Medojević, Istorija Medojevića, Beograd 2013. godine
2) Branislav Đurđev i Lamija Hadžiosmanović, Dva deftera Crne Gore iz vremena Skenderbega Crnojevića, druga sveska, ANiUBiH, Sarajevo 1973. godine
3) Branislav Otašević, Slovenski i srpski toponimi na području Plavske župe po Dečanskim hrisovuljama i drugim izvorima, Mileševski zapisi 7, Prijepolje 2007. godine
4) Bogumil Hrabak, Krivošije, Ledenice i Ubli od 16. do 18. veka, Istorijski zapisi 12, Podgorica 1999.godine
5) Lazar Drobnjaković, Risan i stare risanske porodice, Beograd 2003. godine
6) Ljubomir Kovačević, Zbirka dokumenata risanske porodice Ćelovića (1689-1724), Spomenik LI, SKA, Beograd 1913. godine,
7) Petar Mrkonjić (Tanasije Pejatović), Srednje Polimlje i Potarje, Srpski etnografski zbornik IV, SKA, Beograd 1902. godine
19. oktobar 2018. u 12:55
Vojislav Ananić
ĆELOVIĆ (p.m). Ćelovići (p), u Dužima, Pridvorcima i Zasadu kod Trebinja. U Duži je neki Ćelović došao iz Dalamacije “kao bjegunac” i sklonio se u manastir “kao sluga”. U ovom selu se “oženio i okućio”. Najstarija su porodica u Dužima. Odavde je “jedan od Ćelovića” prešao u Pridvorce i naselio se “na Hadži- Asanovića zemlju”, a neki je “skoro prešao na Zasad“. Slave Šćepandan (75:1205. 1206). Iz Pridvoraca potiče i poznati beogradski trgovac i dobrotvor Luka Ćelović Trebinjac (1854-1929). Učesnik je hercegovačkog ustanka 1875. i srpsko turskog rata 1876-1878. Pri Beogradskom univerzitetu osnovao je (1925) Zadužbinu Luke Ćelovića čiji su prihodi namijenjeni u naučne i prosvjetne svrhe. (77/2:618) Ćelovići (m), takođe su bili nastanjeni u okolini Trebinja. Toponim Huseinov do (šuma) nazvan je po Huseinu Ćeloviću, koji je, prema predanju, imao u Dužima samo tu dolinu “a nikada nije imao svojih kmetova”. (184:31)
Izvor: Risto Milićević – Hercegovačka prezimena, Beograd, 2005.
12. decembar 2019. u 18:45
Vojislav Ananić
BILO JE TO VREME KADA SU MALOM SRBIJOM HODALI VELIKI LJUDI …
© 2019 Veliki Ljudi
11. 09. 2017
Srpski Rokfeler iz Savamale
Autor: Branimir Gajić
„Gledano iz današnje perspektive, Luka Ćelović izgleda više kao mitska ličnost nego kao neko ko je zaista postojao. Došavši u Beograd, počeo je ni iz čega, a onda je velikim talentom, radom i odricanjem napravio svoju malu imperiju. Kada je to postigao, rešio je da to blago podeli sa drugima.“ Dragomir Acović
Luke Ćelovića „Trebinjca“ nije danas u potpunosti nepoznato u Srbiji. Ipak, razlog zbog koga je to ime na pijedestalu najvećih ljudi koje je naša sredina iznedrila nije toliko jednostavan niti potpuno poznat.
A isključivo iz kompleksnosti te veličine i traga koji je ostavio u svom narodu veliki „Trebinjac“. Jer, posmatrajući život koji je vodio, od detinjstva i mladosti pa do njegovog kraja, nemoguće je ne videti da se Luka Ćelović istakao u nekoliko polja i da je na svakom ostavio grandiozan trag, uključujući i ono zbog koga je dobio istorijski publicitet i pamćenje – dobrotvorstvu.
Luka Ćelović delovao je na društvenom, ekonomskom, finansijskom, nacionalnom, patriotskom i ličnom polju, dajući u svakom segmentu sve do sebe, bespoštedno, najpre po sopstvenu ličnost, da bi ideju koje se prihvatio doveo do suštinske i smislene razrade i ostvarenja.
Kada je krajem 19. veka kao dečak očevom voljom krenuo iz rodne Hercegovine na posao u Beograd, Luka Ćelović bio je poput hiljada svojih tadašnjih „ispisnika“: beskrajno siromašan, neškolovan, bez mnogo šansi za bilo kakav uspon na društvenoj lestvici epohe.
Ipak, sve prepreke koje su mladom Luki stajale kao nepremostive i to na samom početku života, bile su savladane upornošću, marljivošću i bistrinom trgovačkog pomoćnika „šegrta“, što je Luka Ćelović postao po započinjanju svoje poslovne i životne karijere u tadašnjem Beogradu.
Angažman u trgovačkim robnim magacinima braće Krsmanović na tadašnjem Savskom pristaništu bio mu je ipak nakratko prekinut izbijanjem srpsko-turskih ratova i ustanka u rodnoj Hercegovini: buntovne i rodoljubive prirode, Luka Ćelović nije mogao niti želeo da propusti borbu za oslobođenje svoje zemlje od vekovne orijentalne okupacije. Hrabro se borio u brojnim bitkama tokom nekoliko godina, bio je i ranjen, i kada se sve završilo, vratio se u Beograd da nastavi posao.
Taj isti posao počeo je u međuvremenu da se širi jer je od „šegrta“ Luka Ćelović u jednom trenutku krenuo da vodi sopstvenu trgovinu, u čemu je imao sve više uspeha kako je vreme odmicalo.
Kruna njegovog uspeha dolazi onog trenutka kada je neškolovani ali izuzetno inteligentni i promoćurni Hercegovac shvatio da budućnost srpske nacionalne trgovine leži u formiranju zadruge, po uzoru na seoska domaćinstva koja su se tako međusobno ispomagala, čiji bi osnivači i korisnici bili domaći trgovci i privrednici.
Luka je računao da će zadruga pomoći svojim osnivačima i korisnicima da dobijaju povoljnije kredite i finansijske usluge, čime bi bolje i lakše razvijali svoj posao, što se u veoma kratkom roku pokazalo kao potpuno ispravna prognoza.
Beogradska privreda krenula je da raste, posebno na prelazu vekova, krajem 19. i početkom 20, a glavni „motori“ tog razvoja bili su upravo iz redova „Beogradske zadruge“ kako je Luka Ćelović nazvao svoju organizaciju.
Kako je i njegovo bogatstvo krenulo da raste u novim okolnostima, Luka Ćelović odlučuje da investira u izgradnju novih velelepnih zgrada, po uzoru na evropske palate tog doba, i to u najmanje razvijenom delu Beograda – Savamali.
Tamo gde je deceniju ranije kao gladan mladić počeo svoju karijeru, pored magacina u pristaništu, Luka Ćelović kupuje velike parcele močvarne i blatnjave zemlje sa namerom da tu napravi centar novog bogatog Beograda.
Današnja Karađorđeva ulica sadrži neke od najreprezentativnijih objekata iz te svetle epohe razvoja grada i čitavog društva, poput hotela „Bristol“, bloka zgrada kod Ekonomskog fakulteta ili palate „Beogradske zadruge“, kao najlepšeg primerka epohe. Sve ih je sagradio Luka Ćelović „Trebinjac“.
Tim graditeljskim naporom dao je arhitektonsko-urbanistički estetski pečat Beogradu koji traje i danas, i, još više, zaista omogućio tadašnji razvoj grada ka Savi i dalje, van važećih uskih urbanih okvira.
Ipak, iza svog bogatstva i zgrada krije se jedan štedljiv, oprezan čovek, večni protivnik rasipništva, bahaćenja i besmislenog života. Ostalo je zapisano da je išao po gradskim kafanama ne bi li video ko se kocka i opija da bi takvim „domaćinima“ sutradan uskratio pravo članstva u zadruzi i korišćenja njenih pogodnosti.
Vodio je brigu o sopstvenom novcu ali i o tuđem sa nekom naročitom posvećenošću, svestan da u novim vremenima samo količina bogatstva može da jednom malom narodu kakav je bio njegov srpski, obezbedi nezavisnost i slobodu, kao i da mu donese još jednu stvar, suštinski najvažniju za opstanak, a čiju vrednost je vizionarski sagledao – znanje, odnosno, obrazovanje.
Kako je bio bez potomstva i porodice, Luka Ćelović odlučio je da celokupno svoje bogatstvo, u novcu i nekretninama, pokloni Beogradskom univerzitetu da bi tim sredstvima učinio školovanje studenata još boljim i modernijim.
Dvadeseti vek je doba fantastičnih naučnih i tehnoloških proboja i dostignuća, i patriota kakav je bio, Luka Ćelović nije mogao da ostane po strani od činjenice da će njegovo bogatstvo nakon njegove smrti jedinu pravu funkciju i smisao imati ukoliko bude na najbolji način upotrebljeno da Srbiji i njenoj mladosti omogući da ravnopravno učestvuju u svetskom napretku.
Beogradski univerzitet je sa ogromnom zahvalnošću prihvatio veličanstveni poklon Luke Ćelovića: od njegove smrti 1929. godine pa do Drugog svetskog rata 1941. godine, glavnina svih aktivnosti univerziteta bila je finansirana od prihoda koje je omogućio Luka Ćelović.
Bum naučne, istraživačke i tehničke „misli“ u Beogradu i čitavoj zemlji, koji je školovanjem stotina mladih stručnjaka izazvao Beogradski univerzitet, bio je ukorenjen u ono što je Luka Ćelović ostavio „svom rodu“.
Kada se završio Drugi svetski rat, promenom društvenog uređenja u Srbiji, odnosno, tadašnjoj Jugoslaviji, rad univerziteta drugačije je koncipiran, a zaostavština Luke Ćelovića dobila je drugačiji status.
Ipak, i ono relativno kratko vreme koliko je poslužila domaćoj nauci i obrazovanju, bilo je dovoljno da Luku Ćelovića upiše u besmrtni „stroj“ dobrotvora i velikana.
Iako se za slične ličnosti – bogataše koji su svoj novac podarili nauci i obrazovanju – danas u svetu naširoko zna, poput Rokfelera ili Karnegija, Luka Ćelović je i od svog roda, kome je svim srcem i dušom stremio i voleo ga, doživeo uglavnom zaborav pa čak i negaciju učinjenog.
24. septembar 2021. u 14:39
Goran
U 16.veku se u Dubrovniku pominje trgovac-kiridžija Dabiživ Medović, s nadimkom Medo Šaponja.Moguće da taj Dabiživ Medović baš pomenuti sin Ćela Medovića,i da je kiridžija Medo Šaponja u 16veku došao u okolinu Bjelog Polja,južni Pešter,Korita,gde je morao da ostane.Tu je u Koritima postojao zaseok Šaponje prozvan po sinovima Meda Šaponje.U blizini se nalazi i zaseok,danas toponim Vukšići.Šaponje su iz Korita kod Bjelog Polja otišli u Stari Vlah na reku Uvac,a tamo su imali nadimak Kelevići,Turska varijanta prezimena Ćelović,Ćelo,jer na Turskom Kele znači Ćelo.Šaponje u Starom Vlahu slave Stevanjdan,a znaju da je starija slava bila Đurđevdan,što i sad slave neke familije Šaponja.Jedan od potomaka Meda Šaponje iz Starog Vlaha je u 18veku pobegao iz sela od Kuge,vratio se na staro selište u Korita,kod Dragutinovića iz Ćeklića od kojih se bio oženio i prihvatio njihovu slavu Stevanjdan.Taj Šaponja se posle nekog vremena vratio u Stari Vlah,u Komarane gde žive odmah u blizini Šaponja familija Ostojići.