Poreklo Ruđera Boškovića

ROĐEN:  U Dubrovniku 18. maja 1711. godine (umro u Milanu 13. februara 1787).

RODITELJI: Otac Nikola (Srbin, rodom iz Orahova Dola kod Trebinja, trgovac), majka Pavla (italijanskog porekla, iz porodice Bara Betere, poznatog dubrovačkog pesnika).

KRSNA SLAVA: Sveti Luka.

O PRECIMA: Preci Ruđera Boškovića su Rovčani sa crnogorskih Brda, veliko pleme koje kao krsnu slavu slavi Svetog Luku i naseljava planinski prostor između Nikšića, Podgorice i Kolašina. U vreme prvobitne srpske države Rovca su bila u sastavu župe Morače i tamo su Srbi, doselivši se na Balkan, zatekli mali broj Vlaha koji su u narodnoj tradiciji ostavili pomene kao rod Macure. Vrlo brzo su posrbljeni od strane srpskog plemena Lužana koji su se u Rovca pomerali iz zetske ravnice. U petnaestom veku tu se naseljavaju Nikšići, o čijoj istoriji svedoči samo narodno predanje, s obzirom da ne postoje nikakvi pisani tragovi.

Rovčani su se ubrzano razmnožavali, a među njima su Srezojevići bili najveće bratstvo. Četvrti Gojakov sin Srezoje imao je četiri sina – Radonju, Radiča, Luku i Vukašina.

Knez Ivaniš Radonjin Srezojević se početkom sedamnaestog veka nalazio na čelu celog rovačkog plemena. Ali, tada dolazi i do masovnog iseljavanja, najviše Srezojevića, ali i Bulatovića, Vlahovića i Šćepanovića. “Preko Nikšića Rovčani se sele u Popovo kao i u okolinu Stoca, Čapljine i Mostara. U Popovu su se rano naselili Šćepanovići – Boškovići, nazvani tako po Bošku Stoškovu Šćepanoviću. Jedan deo tih Boškovića iselio se početkom 17. veka preko Kolašina u Zatarje, a Boškovići u Popovu naselili su se u Orahovom Dolu blizu manastira Zavale, odakle su se docnije raseljavali, najviše u okolinu Stoca, u Dubravama, gde i danas ima oko 70 domaćinstava. Oni Boškovići u Orahovu Dolu docnije su pokatoličeni i nazvali se Kristićima, dok su se drugi Boškovići nazvali Tomičići. Jedan od tih Boškovića, Nikola Matijašev, preselio se u Dubrovnik u drugoj polovini 16. veka, gde se bavio trgovinom. Njegov je sin Ruđer Bošković.

Otac Nikolin zvao se Matijaš i živeo je u Orahovu Dolu u Popovu, što se vidi iz odobrenja o Nikolinu venčanju koje mu daje otac.” (str. 302.) Akademik Milenko Filipović i istaknuti istraživač Ljubo Mićević ustanovili su da je u vreme pokatoličavanja Boškovića u Orahovu Dolu, “otac Ruđerov, Nikola, otišao je u Dubrovnik kao pravoslavni.” Neprihvatajući pokatoličavanje, deo Boškovića, koji su se nazvali Šešelji i Milići, odselili su u Veličane. Iako su odatle uskoro Šešelji odselili u Do, deo Veličana i danas se naziva Šešeljevina. Pošto su se Boškovići u Popovo polje preselili početkom sedamnaestog veka, ta velika seoba posledica je neuspele srpske bune protiv Turaka s kraja šesnaestog veka, koju je predvodio nikšićki vojvoda Grdan. “Profesor Darinka Zečević (antropogeograf, radila u SANU, umrla 1970. godine) zabeležila je predanje sačuvano u Rovcima o preseljavanju Rovčana u Popovo pre 350 godina, od kojih potiče Ruđer Bošković, i o istovremenom preseljavanju u Ibarski Kolašin. (Saopštenje profesora Branislava Nedeljkovića.) Otuda su mnogi rodovi u Popovu slavili Lučindan, krsnu slavu Rovčana: Bošković i, Ivaniševići, Ljepave, Batinići, Šešelji, Milići i dr.”

Što se tiče Ruđerovog oca Nikole, zna se da se doselio u Dubrovnik iz Orahova Dola u drugoj polovini 17. veka, gde je stupio u službu Rada Gleđovića, koji ga je poslao u Novi Pazar, gde se nalazila jaka dubrovačka naseobina. Tu je stekao nešto imovine, vratio se u Dubrovnik i oženio kćerkom dubrovačkog trgovca Baje Betere, Talijana poreklom, sa kojim je imao osmoro dece: pet sinova (najmlađi Ruđer) i tri kćeri (najmlađa, Anica, imala je pesničkog dara i sa Ruđerom se dopisivala dok je god bio živ)… Pod stare dane Nikola je beležio svoja “Staroraška sećanja” u kojima opisuje čuvene srpske manastire: Sopoćane i Đurđeve Stupove kod Novog Pazara, Studenicu, Patrijaršiju, Dečane, Trojicu kod Pljevalja i dr, po čemu se jasno vidi njegovo poreklo.”

Sina Ruđera, kad je navršio petnaest godina, otac je poslao u Rim na školovanje u Kolegijum romanum. Već 1736. Ruđer je objavio svoju doktorsku disertaciju “O Sunčevim pegama”. Njegovi radovi iz matematike, fizike i astronomije privlačili su sve veću pažnju naučnih krugova. Iako je bio prinuđen da se zakaluđeri u okviru jezuitskog reda, Bošković se isticao svojom slobodoumnošću. Utemeljivač je fizikalne jednostavne atomistike, a u svom kapitalnom delu “Teoriji prirodne filozofije”, objedinio je njutnovske principe gravitacije, kohezije i fermentacije u jedinstven princip, izgradio zakon sila, bitno unapredio sfernu geometriju, bavio se mehanikom, geofizikom, optikom, geodezijom, hidrologijom, arheologijom, ali i poezijom. Pročuo se i po svom geometrijskom metodu beskonačno malih veličina, a u geodeziji teorijom instrumenata i teorijom grešaka. U nekoliko navrata poveravane su mu važne diplomatske veze, uspostavio je vrlo prisne veze sa francuskim enciklopedistima, a ubrzo je Ruđer Bošković postao i francuski i britanski akademik.

Godine 1760. Bošković se, uz sve počasti koje su mu iskazivane kao slavnom naučniku, “mnogo kretao u društvu diplomata. Bio je tu i ruski poslanik Galicin. Bošković i Galicin ustanoviše da su “iste narodnosti” i da govore “dva dijalekta našega zajedničkoga jezika.” (Agata Truhelka: Ruđer Josip Bošković, Hrvatsko prirodoslovno društvo, Zagreb 1957., str. 64.) Kad je već uveliko skinuo monašku odeždu i distancirao se od propalog jezuitskog reda, Bošković se trajno nastanio u Parizu 1774. godine i stekao akt o naturalizaciji, plemićki oficirski status, sam se proglašujući za “vlastelina od Luke”, sećajući se da mu je porodica kao pravoslavna slavila krsnu slavu Svetog Luku. Francusko državljanstvo je rešilo sve finansijske probleme Ruđeru Boškoviću, ali on tada zaoštrava mnoge naučne polemike, a izložen je i sujeti osvetoljubivih kolega koji sve mogu lako podneti osim tuđeg uspeha.

IZVOR: Vikipedija, riznicasrpska.net