Poreklo prezimena, selo Gornja Sabanta (Pivara, Kragujevac)

Poreklo stanovništva sela Gornja Sabanta, gradska opština Pivara, grad Kragujevac. Prema antropogeografskim ispitivanjima Todora Radivojevića iz 1910. godine. Objavljeno u ediciji Koreni u izdanju JP Službeni glasnik i SANU.

Gornja Sabanta je uvrh izvora rečice Ždraljice, sa obeju starna Kragujevačkog Druma, koji odavde vodi jednim krakom u Jagodinu, a drugim u Rekovac.

Selo ima pet mahala: Rovine, Veliko Orašje, Malo Orašje, Ravnišku i Petrićevsku Malu. Silazeći Kragujevcu najpre dolazi mahala Rovine. Ona počinje kod Nelina Groba, odakle se račva pomenuti drum, a prostire se na levoj strani nasipa. Na desnoj starni Simickog Potoka, koji teče od izvora Brestova i smatra se kao glava rečice Ždraljice, Petrićevska Mala. Severoistočno je od nje, za desetak minuta hoda, Malo Orašje s desne strane potoka Korita. Zapadno je od Rovina, opet posle desetak minuta rastojanja, Ravniška Mala (Ravništa) na levoj strani Simickog Potoka. Zapadno je od nje, posle pola časa hoda, Veliko Orašje na levoj strani potoka Raždenika. Mahale su međusobno rastavljene seoskim putevima i imanjima.

U Gornjoj Sabanti ima dosta bunara, među kojima su najglavniji: Brestovi uvrh Rovina, Točak između Ravništa i Velikog Orašja na mestu zvanom Porobinac, Crvena Vrba na putu iz Ravniške Male u selo Malu Pčelicu, Izvorak ispod Ravništa u mestu Siljevini, Šarenik s desne starne Jagodinskog Druma spram sela Ratkovića, Mali Drenjak u polju kod sastava drumova, Božovac u Velikom Polju severoistočno od Drenjačkog Groblja do hatara sela Velike Sugubine, Močila na levoj strani puta idući iz Velike Sugubine, Stublina severno od Petrićevića i Raždenik između Gornje i Donje Sabante. Pa ipak su seljani dosad iskopali 26 đermova (22 na točak, 3 na vreteno i 1 na prekretušku) da bi dobili vodu kod svojih kuća.

Osim pomenutih potoka kroz Gornju Sabantu i njen hatar teku još: Porobinac od bunara Točka, Dunjice od Crvene Vrbe i Raždenik od istoimenog izvora. Nijedna tekućica ne plavi i ne šteti nikad seoska polja ni kuće.

Ziratno je zemljište u selu između mahala i van sela na razdaljini do 6 kilometara. To isto vredi i za šume.

Seoska su imanja na mestima koja se nazivaju: Adžin Grob, Banjarska Ornica, Bara, Brdo, Brestovi, Budim, Bukva, Velike Livade, Veliki Lug, Veliko Polje, Veskov Potok, Vračar, Vrbljak, Gaj, Gajić, Groblje, Grobljišta, Drenjak, Kamidžor, Katavice, Klenovi, Ključ, Konakovac, Krvačko Brdo, Krušar, Krčevina, Laz, Lazarev Grob, Lesa, Luka, Osojica, Perovac, Planina, Polje, Poljčina, Popila, Porobinac, Prisoje, Pčeličke Vratnice, Ravni Gaj, Raždenik, Reka, Rovine, Salšina, Srinac, Siljevina, Simicki Potok, Sinićevac, Slatina, Srednji Breg, Staro Selo, Stražara, Stubline, Suvari, Torovi, Ćuprija, Ugarnica, Udut, Usovina, Crvena Vrba, Čirevi, Šaponjske Ornice, Šarenik, Ševar, Šib i Šumari.

Hatar Gornje Sabante veliki je 1381,34 hektara. Ziratnog zemljišta ima 1281,4 ha, a šuma 99,94 ha. Ziratna zemlja je podeljena ovako: njive 622,73 ha, livade 357,15 ha, u trećem 432,32 ha, u četvrtom 649,02 ha, a u petom 58,61 ha. Šume su u četvrtom (88,52 ha) i petom (11,42 ha) šumskom redu.

U hataru ovog sela imaju zemljišta stanovnici Donje Sabante, Velike Pčelice (Lugomir) i Velike Sugubine (Belica). Seljani Gornje Sabante imaju svojih polja samo u hataru Donje Sabante.

Gornjo-sabanačke mahale sastavljene su od kućnih grupa od kojih najveća broji 11 kuća. U Rovinama imaju grupisane kuće Trebinjci i Perišići, u Ravništima Ravništani i Trebinjci; u Velikom Orašju Ravništani, Trebinjci i Simići; u Malom Orašju Levićani, a u Petrićevskoj Mali Kulize i Vukovići.

U Gornjoj Sabanti živelo je 1903. godine 27 rodova u 140 domova sa 882 stanovnika (1900 godine). Među njima jedan rod (sa dve kuće) je ciganski. 1910. godine u selu je bilo 156 domova sa 1021 dušom. Na dan 31. januara 1921. godine Gornja Sabanta je imala 908 stanovnika.

Seljani ne umeju da protumače postanak imena svoga sela, a ni ja nisam imao nikakvih podataka na osnovu kojih bi se ono moglo objasniti.

Imena mahala protumačili su mi. Petrićevska je nazvana po istoimenom rodu. Ravniška (Ravništanska) tako isto, ali s tom razlikom, što se ovaj rod prozvao po mestu odakle je doseljen (iz sela Ravništa u Jablanici). Veliko i Malo Orašje dobili su imena mesta na kojima su osnovana, a mestima su došli nazivi po gori od oraha (orašje). Rovine su ime mesta i mahale; to je mahala ispresecana jalacima ili rovinama. Tako kažu jedni. Drugi pak vele da je to ime preneo jedan rod koji je ovamo došao iz Rovina u Crnoj Gori. Ovo je drugo tumačenje tačno.

Gornja Sabanta je osnovana početkom XVIII veka, otprilike između 1705. i 1710. godine, dakle, u doba Prve seobe.

Osnovala su ga četiri roda: Ravništani, Trebinjci, Simići i Tarani. Oni danas imaju u selu 62 doma, tj. Skoro polovinu od ukupnog broja.

Sabanta se (Gornja i Donja kao jedno naselje) pominje još 1729. godine, pod imenom Sabumnitz. Posle toga doba proteklo je skoro punih 90 godina dok nije upisana u u Upisnik 1818. godine kao Sabanta gornja. Tako je isto zabeležena u Naznačeniu i Popisniku. Kod Vuka kao Sabanta gornja, kod Pirha kao Sabanta gornja – Sabanta gornja.

Obe Sabante unesene su kao jedno naselje – Sabanta – u Ridlovu kartu 1810. U Lapievu 1822, Gridovu 1829 i Kipertovu 1853. godine. Na Ruskoj karti 1831. Stoji Sabanta Verh., a na Milenkovićevoj 1850. godine Sabanta G.

Selo je raslo u podjednakoj meri rađanjem i novim doseljavanjem. Doseljavanje je bivalo sve jače sa svakim novim periodom naseljavanja Lepenice. Druga seoba dala je Gornjoj Sabanti 5 rodova 32 kuće, Kočina krajina 9 rodova 32 doma, Prvi ustanak 3 roda 5 kuća, a posle 1815. godine došlo je 6 rodova (sada 9 domova).

Gornja Sabanta naseljena je iz trinaeset oblasti. Toplica joj je dala 7 rodova sa 53 kuće, Kosovo 4 roda 11 domova, Lugomir 3 roda 10 kuća, Stara Srbija 2 roda 12 domova, Srem 2 roda 10 kuća, Jablanica 2 roda 22 doma, a ostale oblasti samo po jedan rod, i to: Kolašin 16 kuća, Kalenićka Reka, Crna Gora i Rumunija po 2 doma; a Jasenica, neposredni levi sliv Velike Morave i neposredni levi sliv Golijske Morave po jednu kuću.

21 rod (131 dom) dobegao je ovamo u zbegove, 4 roda (6 kuća) preseljena su na imanje, 1 rod (2 doma) poreklom je od kovača, a 1 rod i dom od sluge.

U hataru Gornje Sabante imaju tri stara groblja: Drenjačko Groblje i dva Grobljišta. Pored toga u starine spada i Staro Selo. Drenjačko Groblje je u Velikom Polju, istočno od Rovina, a ulevo od druma Jagodina – Kragujevac. Jedno je Grobljište u Velikoj Livadi, s leve strane druma, kod velikog zidanog mosta. Drugo je Grobljište na Krvačkom Brdu, udaljeno od prvog samo pet minuta hoda ka zapadu. O ovim se starinama ništa ne zna u selu i okolini. Zapadno od grobljišta na Krvačkom Brdu poznaju se zakopine nekog starog puta, za koji narod kaže da je iz vremena kneza Lazara. Ime polja Stražara podseća na tursko doba, kada je ovde bila straža za čuvanje druma.

Crkva je između ovog sela i Donje Sabante. Tu je 1873. godine bila i škola, u kojoj je učiteljevao poznati srpski pesnik Đura Jakšić. On je ovde spevao svoje najlepše pesme: „Ponoć“ i „Na Liparu“.

Seosko je groblje na mestu zvanom Jasenje. Ono je za jedan kilometar udaljeno od Petrićevske Male prema severozapadu.

Selo slavi Sv. Janićija Devičkog 2/15 decembra, a litija se nosi na mali Spasovdan.

Poreklo stanovništva Gornje Sabante

Porodice doseljene od 1690. do 1786. godine:

Ravništani, poreklom iz Ravništa (Jablanica). Slave Aranđelovdan. Marčići (Stevanovići) 4, Radovanovići 4, Milutinovići 3, Nedeljkovići 3, Nikolići 3, Stevanovići (Ćosići) 2, Lazarevići 1 i Petrovići 1 k.

Simići, poreklom iz Kuršumlije. Slave sv. Petku. Od njih su: Markovići (Jelići) 7, Đurđevići 3 i Milenkovići 1 k.

Tarani, poreklom Vasojevići (Crna Gora). Slave Aranđelovdan. Od njih su: Brzakovići i Dimitrijevići.

Trebinjci, poreklom iz Trebinja (Toplica). Slave sv. Luku. Od njih su: Glišići 7, Đokići 5, Jakovljevići 3, Milovanovići 3, Mitrovići 3, Nedići 2, Trifunovići 2, Miletići 1, Ristići 1 i Timotijevići 1 k.

Porodice doseljene od 1737. do 1787. godine:

Karići, poreklom iz Kuršumlije. Slave sv. Vrače. Od njih su: Nedeljkovići 2 i Petronići 1 k.

Kulizići, poreklom iz Kolašina (Stara Srbija). Slave Sv. Mratu. Od njih su: Stojanovići 9, Antonijevići 2, Mikići 2, Radovanovići 2 i Jovičići 1 k.

Levićani, poreklom iz Novog Pazara. Slave Aranđelovdan. Od njih su: Dilanovići (Dimitrijevići) 2 Đorđevići 2 i Krstići 2 k.

Milovanovići, poreklom iz Toplice (nepoznato). Slave Aranđelovdan. Od njih su: Vasići.

Perišići, poreklom iz Novog Pazara. Slave Sv. Panteliju. Od njih su: Stepanovići 2, Jeremići 1, Jovanovići 1, Matejići 1 i Todorovići 1 k.

Porodice doseljene od 1788. do 1803. godine:

Blagojevići, poreklom sa Kosova. Slave Sv. Đorđa.

Vasiljevići, poreklom sa Kosova. Slave Sv. Petku.

Vukovići, poreklom iz Srema. Slave Sv. Đorđa.

Zdravkovići, poreklom iz Kuršumlije. Slave Aranđelovdan. Od njih se 1 k. zove Radivojevići.

Kostići, poreklom iz Kuršumlije. Slave Sv. Nikolu. Od njih je jedna kuća Jevtića.

Lukići, poreklom sa Kosova. Slave Sv. Đorđa.

Milisavljevići, poreklom iz Crešnjevice (Kosovo). Slave Aranđelovdan. Od njih su: Ćatići.

Radičevići, poreklom iz Rekovca. Slave Sv. Jovana.

Todorovići, poreklom iz Srema. Slave Sv. Nikolu. Od njih su: Marčići 1, Milovanovići 1, Todorovići 1 i Filipovići 1.

Porodice doseljene od 1804. do 1814. godine:

Vukašinovići, poreklom iz Toplice. Slave Đurđevdan.

Živkovići, poreklom iz mesta Sinji Vir, mor. Levački. Slave Sv. Andreju.

Milutinovići, poreklom iz Ratkovića (Lugomir). Slave Sv. Jovana.

Porodice nepoznatog porekla doseljene od 1815. do 1903. godine:

Milijići, doseljeni 1818. godine iz mesta Riljac (Kalenić). Slave Petrovdan.

Miloradovići, doseljeni 1820.godine iz mesta Trnava (Jasenica). Slave Sv. Nikolu. Od njih su Milisavljevići.

Petkanići, doseljeni 1822. iz Rumunije. Slave Sv. Đorđa.

Tutunovići, doseljeni 1823. Iz Lobodera (Kruš. Trst.). Slave Sv. Petku. Od njih su: Ginići 1, Petrovići 1 k.

Milutinovići, doseljeni 1892. Iz mesta D. Konjuvac (Jablanica). Slave Aranđelovdan.

Cigani

Nikolići, doseljeni 1833. iz mesta Cikote (Lugomir). Slave Novo Leto (1. januar)

IZVOR: Todor Radivojević, “Lepenica”, antropogeografska ispitivanja. Naselja srpskih zemalja, knjiga VII, Beograd 1911. godine. Objavljeno u ediciji Koreni, knjiga 5, u izdanju JP Službeni glasnik i SANU 2010. godine