Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić piše o utvrđenom mestu Kupinik (današnje Kupinovo), u kojem su stolovali poslednji srpski despoti Stefan Lazarević, Đurađ Branković i Vuk Grgurević.
Današnje Kupinovo, u sremskoj opštini Pećinci, je najjužnije naselje u Vojvodini. Najstariji deo sela je sačuvan i zaštićen kao Etno selo i tu se nalaze neke od najstarijih kuća u Vojvodini, koje su zakonom zaštićene kao kulturna dobra Srbije. Ima kuća sa početka 19. veka koje su pravljene od pletari sa trščanim krovom. Kuće imaju tremove i doksate sa drvenim stubovima i arkadama.
Preteču današnjeg naselja predstavlja tvrđava Kupinik čije se ruševine nalaze u jugoistočnom delu Obedske bare. Kupinovo je nastalo početkom 18. veka, u blizini tvrđave. U ovom području je bilo više manjih naselja već u 15. i 16. veku. Nastalo je od srednjovekovnog grada Kupinika, sazidanog od Mađara najverovatnije u 14. veku, kao kraljevsko utvrđenje na levoj obali Save. Ovaj deo je bio veoma važan, jer se odatle prelazilo u Srbiju. Grad okružen močvarom, mogao je dobro da se brani, a sa njegovih visokih kula, pružao se pogled nadaleko.
Kupinovo je jedino sremsko selo koje je bilo kraljevski grad. U njemu se nalazi crkva Svetog Luke, poznata kao Despotska crkva, koja je najstarija pravoslavna crkva severno od Save i Dunava. Iz temelja rušena, obnovljena je 1730. godine.
Tačnije, jezgro sela začelo se oko crkve Sv. Luke, zadužbine despota Đurđa Brankovića, i kasnije se širilo u jedino mogućem pravcu prema severoistoku, jer je južna strana bila močvarna. Prvi put Kupinovo se pominje 1733. godine i za tadašnje prilike, to je bilo veliko naselje.
Crkvu su obnovili srpski kapetan Mihailo Vasić i žitelji oko 1730. godine. Danas je crkva zajedno sa baroknim ikonostasom Jakova Orfelina iz 1780. zaštićena zakonom.
Kupinik se prvi put pominje 1388. godine kao ugarsko kraljevsko utvrđenje na levoj obali Save. Početkom 15. veka, ugarski kralj Sigismund, poklonio je Kupinik despotu Stefanu Lazareviću. Posle pada prestonog Smedereva 1451, u njega se uselio stari despot Đurađ Branković, koji je tu često boravio sve do kraja 1455. Tada ga je u decembru, iznenada napala i zarobila četa konjanika pod komandom zapovednika Beograda Janoša Silađija. U ovom sukobu, despot je izgubio tri prsta desne ruke i bio je zarobljen. Padom Smedereva, Kupinik je bio poslednja prestonica srpskih despota. Postao je poslednja prestonica srpskih vladara kada ga je legendarni despot Vuk Grgurević, poznat kao Zmaj Ognjeni, dobio od ugarskog kralja zbog ratnih zasluga protiv Turaka.
Turci su osvojili Kupinik 1521. godine i spalili ga. Od tada Kupinik prestaje biti prestonica, a Sulejman Veličanstveni prodire ka Beogradu, osvaja ga i razara. Tada je deo materijala iz Kupinova prenet u Beograd da bi se obnovila beogradska tvrđava. Pored Kupinova, na malom ostrvu u jugozapadnom delu Obedske bare, leže danas vidljivi ostaci grada Kupinik, rezidencije srpskih despota i poslednje prestonice. Kupinik je imao izvanredan odbrambeni položaj jer je sagrađen na mestu na kome je, okružen močvarom. S obzirom da je grad podignut u ravnici, preglednost je postignuta podizanjem visokih kula sa kojih je vidik ipak mogao da bude širok. Grad je imao četiri isturene kule u sastavu obimnih zidova i petu kroz koju se ulazilo. Svih pet kula, bilo je različitog oblika. Grad je sa svih strana bio opasdan rovom a ulazna kula, gde je jedino bio moguć prilaz sa kopna, imala je pokretan most.
Predanje kaže da je manastir Obed sagrađen početkom 16. veka od lađe kojom je despotica Angelina sa sinovima Jovanom i Đorđem i moštima svoga supruga, slepog despota Stevana Brankovića, doplovila do Srema u Kupinovo. U ovom manastiru se i zamonašila 1509. godine. Crkva i mali manastirski konak isprva su bili podignuti od hrastovih balvana, a srušeni su 1930, da bi na njenom mestu bila sazidana kapela kao uspomena na srednjovekovnu brvnaru.
Kupinovo je poznato i po Obedskoj bari, koja se pročula širom sveta još od sredine 19. veka kao raj za ptice, a naročito zbog njegove evropske kolonije egzotičnih ibisa. Jedna je od malo očuvanih ritskih područja u Evropi koja se odlikuju stoletnim šumama hrasta lužnjaka i neverovatnim brojem vrsta barskih životinja i biljaka. Područje Obedske bare se nalazi u jugoistočnom Sremu između naselja Kupinovo, Obrež, Grabovci i reke Save, svega 40 km zapadno od Beograda. Korito Obedske bare je ostatak napuštenog korita Save, čiji glavni tok sada teče južnije. Još pre 6.000 godina ovde je proticala preteča reke Save, a pre 4.500 godina njen sporedni tok, da bi se se pre 2.000 godina formirala mrtvaja, od koje je nastala močvara kakvu poznajemo.
PRIREDIO: Saradnik portala Poreklo Vojislav Ananić, Senta 9. decembra 2012.
28. februar 2017. u 15:57
vojislav ananić
Kupinovo, prestonica poslednjih srpskih despota Lazarevića i Brankovića
http://nadica-janic.blogspot.rs/2017/02/vremenski-prozor-kupinovo.html
1. maj 2017. u 22:52
Ssss
Pokrenimo obnovu Kupinika.
Pokrenimo pricu.
Mozda se primi
8. septembar 2017. u 08:32
vojislav ananić
ANGELINA BRANKOVIĆ (»Majka Angelina«), kći Arijanita, elbasanskog gospodara. A. se udala 1460. za slijepog despota Stevana Brankovića, Đurđeva sina. S njom je despot živio u Furlanskoj, u gradu Beogradu, do svoje smrti 1477. Poslije toga A. je mijenjala svoja boravišta, dok 1486. nije došla u Srijem, gdje joj je stariji sin Đorđe postao despot. Njihov je dvor bio u Kupinovu. Poslije smrti mlađeg sina Jovana ona je sa starijim, koji se bio zakaluđerio i dobio ime Maksim, prešla u Vlašku, ali ni tamo nije ostala dugo. Njezina i Maksimova je zadužbina manastir Krušedol. Pod starost A. se pokaluđerila. Umrla je i sahranjena u Krušedolu oko 1510.
V. Ć.
Izvor: Prof. St. Stanojević,NARODNA ENCIKLOPEDIJA, SRPSKO-HRVATSKO-SLOVENAČKA, I KNJIGA
21. novembar 2017. u 11:04
Vojislav Ananić
Angelina (Angelija, Anđelina, Andjela), despotica, žena despota Stefana Brankovića (Albanija, oblast Kroje?, pred sredinu XV v. — Srem, 30. VII verovatno 1520)
Rođena je u porodici albanskog oblasnog gospodara Arijanita Komnina i supruge Marije iz velikaške porodice Andrije (III) Musaki. U novembru 1460. udata je za oslepljenog despota Stefana Brankovića, najstarijeg sina despota Đurđa Brankovića. Stefan je posle pada Smedereva boravio u Budimu, zatim kod sestre Katarine u Varaždinu, odakle je preko Dubrovnika otišao u Albaniju. Od tasta Arijanta ili pašenoga Skenderbega Kastriota dobio je prilikom ženidbe posed, čiji obim i lokacija nisu poznati. Već početkom 1461. Angelina je sa mužem napustila Albaniju, boravila neko vreme u Veneciji i nastanila se u Beogradu (Belgrado) u Furlaniji kod Udina, u zamku koji SU Stefan i sestra kupili od grofa Leonarda Goričkog. Tu je do 1476. rodila decu Mariju, Đorđa i Jovana, živeći skromno, delom od pomoći mletačke vlade i pape. U Furlaniji se Stefan razboleo i umro 1477, tako da je ostala sama sa troje dece. Sačuvano je njegovo pismo Dubrovačkoj republici, kojim preporučuje Angelinu i decu žaleći se da im iz svog ubogog doma nema testamentom šta ostaviti. Angelina se za pomoć obraćala i caru Fridrihu III Habzburgu i od njega dobila zamak Fajtersfeld u Štajerskoj. Car je posredovao pri sklapanju braka Angelinine kćeri Marije i Bonifacija IV Monferatskog i dao 10.000 dukata za njen miraz. Prelom u životu porodice nastao je 1485, kada je Angelina ispratila ćerku i učestvovala u svadbenim svečanostima u Kauzale di Monferato i kada su sinovi dobili poziv od ugarskog kralja Matije Korvina da posle smrti Vuka Gr^revića jedan preuzme dostojanstvo srpskog despota. Sa sinovima je u Ugarsku 1486. otišla i ona noseći sa sobom i mošti umrlog muža Stefana. Živela je u gradu Kupiniku koji je nekada pripadao despotskim posedima i sa sinovima osnovala man. Svetog Luke u kojem je sahranjen Stefan Branković. Okružena, kao i ranije u Furlaniji, srpskim sveštenicima, održavala je veze sa svetogorskim manastirima (Sveti Pavle, Esfigmen). TU u Sremu poženila je sinove, Đorđa Izabelom, rođakom kraljice Beatriče, Jovana Jelenom, ćerkom Stefana Jakšića mlađeg. Kada se Đorđe negde između 1497. i 1499. zamonašio i dobio ime Maksim, despot je postao Jovan, koji je poživeo još nekoliko godina i umro 1502. Posle njegove smrti položaj Angeline postao je težak. Novi despot Ivaniš Berislavić uzeo je Kupinik i posede a za njega se 1504. preudala Jelena, Jovanova udovica. Angelina je tada sa sinom Maksimom otišla u Vlašku, gde je Maksim postao mitropolit i uspeo da pomiri zavađene vojvode. Poslat u jednu misiju u Ugarsku, više se nije vratio. Sa njim je bila i majka čiji je poslednji period života opet vezan za Srem. Sakupljala je priloge za podizanje man. Krušedola, za koji je kupila zemljište. Doživela je završavanje manastira i u njemu sahranila (1516) sina Maksima koji je u međuvremenu postao beogradski mitropolit. Tu je po svoj prilici i sama umrla te joj je 1523. ustanovljen kult. Poštuje se kao prepodobna mati Angelina.
IZVORI: A. Vukomanović, Život arhiepiskopa Maksima. Iz rukopisa XVII veka, GDSS, 11, 1859, 125—129; Đorđe Sp. Radojičić, Stara srpska književnost u Srednjem Podunavlju XV—.XVIII veka, GFFNS, 2, 1957, 246—248.
LITERATURA: Ilarion Ruvarac, O rodu despotice srbske Anđeline i sreći despine Marije, Matica, 5, 1869, 13—17; Franjo Miklošić, Marija kći Angjelinina i Konstantin Arijanit, Rad, 12, 1870, 1—9; L. Thalloczy, Die Genealogie der Brankovići, Studien zur Geschichte Bosniens und Serbiens im Mittelalter, Munchen, Leipzig 1914, 123—141; Đorđe Sp. Radojičić, Hagiološki prilozi o poslednjim Brankovićima, GIDNS, 12, 1939, 285—312.
Sima Ćirković
21. novembar 2017. u 12:41
Vojislav Ananić
Vuk Grgurević, despot (?, pre 1439 — ?, 16. IV 1485)
Bio je vanbračni sin oslepljenog Grgura, sina Đurđa Brankovića. Sve do Jerinine smrti (3. V 1457) živeo je na srpskom dvoru, a zatim je s ocem, caricom Marom i Jerininim bratom Tomom Kantakuzinom prešao turskom sultanu. Tamo je ostao sve do smrti despota Lazara (20. I 1458), kad dolazi u Srbiju da pomogne ocu, koji je podržavan od Turaka pokušavao da se domogne prestola. Tu je naišao na podršku jednog dela vlastele i sa vojskom je prodirao sve do Srema i napadao Kovin, koji je bio pod ugarskom vlašću. Pošto je u Despotovini pobedila prougarska stranka, Vuk se povukao na tursku teritoriju. U turskoj službi je bio i maja 1464. kad Dubrovčani odlučuju da preko njega upute jedno papsko pismo rumelijskom beglerbegu Isaku. U Ugarsku prelazi krajem 1464. a kralj Matija ga u pismu mletačkom duždu (18. II 1465) pominje kao despota Raške preko koga je sultan pokušavao da zaključi mir sa Ugarskom. Kralj Matija mu je kao potomku Brankovića dao titulu despota, da bi se oko njega okupili Srbi u Ugarskoj u odbrani ugarske granice od Turaka. U početku Vuk više ratuje protiv kraljevih neprijatelja među hrišćanima — Nemaca, Čeha i Poljaka, nego protiv Turaka. Kao „dominus despotus Servie” spominje se u ugovoru o miru između cara Fridriha III i kralja Matije (16. XII 1467), i to među ugarskim baronima. Za zasluge u ratu s Česima kralj mu je (1470) poklonio tvrđavu Belu Stenu u Križevačkoj županiji. Ovo je prvi pomen o Vukovim posedima, ali je nesumnjivo da je već u početku morao imati neke posede koj i su mu služili za prikupljanje, opremanje i izdržavanje ratnika s kojima je služio kralju. Sigurno se zna da je držao Kupinik, Irig i Berkasovo u Sremu, dok je u Slavoniji pored Bele Stene dobio Tetuševinu i tvrđave Komogojno, Gradisu i Kostajnicu. Za uzvrat, Vuk se borio na svim bojištima. Posebno se istakao u borbama za Šabac, Srebrenicu, Kučlat i Zvornik (1475—1476), odakle je ponet veliki plen i odvedeno mnogo zarobljenika. To mu je probudilo nadu da će moći da oslobodi Srbiju od Turaka, pa je, pošto je sa još nekoliko vojnih zapovednika porazio smederevskog pašu Ali-bega koji se s plenom vraćao iz okoline Temišvara, krenuo na Smederevo. Nagnao je Turke da se povuku u smederevsku tvrđavu, ali grad nije mogao da zauzme jer je Turcima pristigla pomoć, pa je morao da se povuče.
Sledeće (1477) godine je na zapadnom ratištu protiv cara Fridriha, a u toku 1479. i 1480. ratuje s Turcima pod Jajcem, oko Vrhbosne (Sarajeva) i Travnika. Sa vojskom od preko 30.000 ljudi i većim brojem istaknutih vojnih zapovednika prodire 1481. sve do Kruševca, gde se zadržavaju 12 dana pustošeći i paleći okolna mesta. Na povratku su poveli više od 50.000 Srba i 1.000 pravih Turaka, koji su nastanjeni oko Temišvara. Posle ovih hrišćanskih uspeha novi turski sultan Bajazit II nastojao je da s Ugarskom sklopi mir. Za posrednika izabrao je despota Vuka, računajući bez sumnje s njegovim velikim uticajem u kraljevom taboru. Da bi ga pridobio, stavio mu je u izgled obnavljanje Despotovine. Vuk je upoznao kralja Matiju sa turskom ponudom i dobio je njegovu saglasnost da mir s Turcima ne bude vremenski ograničen i da despot plaća harač sultanu kao što su to činili i njegovi preci. Vuk je preuzeo jemstvo „svojim glavom, verom i dušom” da će se kralj Matija držati onoga što ugovori, ukoliko i sultan bude poštovao mir. Do sklapanja mira došlo je decembra 1483. ali Despotovina nije bila obnovljena, a pogranični sukobi su nastavljeni, kao i međusobna optuživanja za nepoštovanje mira. Vuk se u vezi s tim više ne pominje. Kada je 1485. umro, ugarski kralj je u njemu izgubio požrtvovanog borca koji je uspevao da stigne na sva ratišta i kome je mogao da poveri i najsloženije vojne akcije. O njegovom junaštvu ostalo je traga i u narodnoj tradiciji, koja ga je zapamtila i opevala kao Zmaj Ognjenog Vuka.
U savremenim izvorima ostalo je malo traga o njegovom neposrednom okruženju. Zna se da je bio oženjen Barbarom Frankopan sa kojom nije imao dece, pa joj je, ako ga nadživi, uz saglasnost kralja Matije, zaveštao deo poseda u Slavoniji (1482). Uz njega su bili i pisar Stefan, kao i pop Jovan, kome je Vuk poveravao i diplomatske akcije. Mada mu je obnavljanje Despotovine stalno bilo na umu, ne zna se koliko bi bio u mogućnosti da neguje tradicije srpske države i da se brine o Pravoslavnoj crkvi. Narodna tradicija mu pripisuje podizanje crkve u Slankamenu, što nije isključeno i pored toga što ovaj grad nije posedovao.
LITERATURA: Stojan Novaković, Poslednji Brankovići u istoriji i narodnom pevanju, LMS, 1886, br. 146, 28—34; br. 147, 5—19; br. 148, 3—5; Nikola Radojčić, Kralj Matija i Zmaj Ognjeni Vuk, Kalendar Sveti Sava, Novi Sad 1919, br. 19, 4—10; Aleksa Ivić, Istorija Srba u Vojvodini, Novi Sad 1929, 16— 29; Ilarion Ruvarac, Prilošci I, Feyezcko—Slankamen, ZIR I, Beograd 1934, 299—301; Ilarion Ruvarac, Stari Slankamen, Zbornik I, 1934, 383—384; Aleksa Ivić, Despot Vuk Grgurović, (Zmaj Ognjeni Vuk), Dan, 1938, br. 94, 22; Dušan Popović, Vojvodina u tursko doba, u: Vojvodina I, Novi Sad 1939, 165—168; Jovan Radonić, Sporazum u Tati i srpsko-ugarski odnosi od XIII—XVI veka, GSKA, 1941, br. 187, 227—229; Konstantin Jireček, Istorija Srba, I, Beograd 1952, 410—412; Dušan Popović, Srbi u Vojvodini, Novi Sad 1957, 79—83; Sima Ćirković, O despotu Vuku Grgureviću, ZMSLU, 1970, br. 6, 283—290; Dušanka Dinić-Knežević, Sremski Brankovići, Istraživanja, Novi Sad 1974, br. 4, 6—20; Sima Ćirković, Istorija srpskog naroda, II, Beograd 1982; S. Novaković, Istorija i tradicija, izabrani radovi, Beograd 1982, 140—142, 179—191, 207—208.
Dušanka Dinić Knežević
13. april 2019. u 18:23
Vojislav Ananić
Kupinovo (Kupinik)
Pored utvrđenja nalazilo se i naselje. 1388. zabeležen je kao kraljevski grad. Bio je stolica srpskih despota. Od 1451. dalje bio je u posedu despota Đurđa Brankovića, a zatim despota Stevana, koji je u Kupinovu i sahranjen. Kasnije su ga držali i njegovi sinovi, despoti Đorđe i Jovan. 1521. su ga osvojili i spalili Turci. 1733. imalo je 120 „glava“ verlo dobri i složni. 1733. bilo je u Kupinovu 63 doma sa 285 duša, od kojih 143 muških i 142 ženskih. 1734. imalo je 59 domova. 1756. imalo je 100, 1766. 131 dom. 1774. imalo je 139, a 1791. 143 doma sa 748 duša. 1810. imalo je 177 domova, a 1808. 1200 duša.
Potesi: Obedska bara, Grabovina, Novi Drenovac, Stari Drenovac, Jasenska, Velika runjava bara, Mala runjava bara, Međulužje,
Preka Ervenica, Belilo, Dubočica (bara), Šajkovića bara, Svržje, Budimčićev priliv, Cvetonjinska bara, Krstovi, Jezero, Kut, Kupinski kut, Kupinske grede.
Izvor: Srbi u Sremu 1736/7 – Dušan J. Popović, Beograd