Poreklo prezimena, selo Vrebac (Gospić, Lika)

18 komentara

1. 16. februar 2013. u 10:58

   milan

   POREKLO PREZIMENA BASARIĆ

   SADAŠNJE PREZIME, krsna slava, STARO PREZIME

   BASARIĆ, Đurđevdan, BASAREVIĆ

   Kazivač: Jovo Basarić (r. 1895) iz Mogorića (Medak)
   Zapisao: M.D.L. u Mogoriću, 1976. godine

   MILAN DIVJAK LIČKI, LIČKI BILJEZI (sadašnja i stara prezimena),
   Novi Sad, knjiga u rukopisu

   Odgovori

2. 16. februar 2013. u 17:40

   Eror

   Evo gde su neki od Ličana (većinom iz sela Vrebac, ali i iz još nekih ličkih sela)završili svoj životni put. Groblje u mestu Bingam Kanjon u državi Juta, SAD, na kom su sahranjeni većinom rudari iz Like koji su otišli u daleku Ameriku trbuhom za kruhom. Pored imena koja su često upisana sa mnogo grešaka, nalaze se i slike spomenika. http://www.rootsweb.ancestry.com/~utsaltla/archive/cemeteries/Bingham/PhotoSurvey_E.html

   Odgovori

3. 19. maj 2014. u 03:17

   Rakic

   Ja sam potomak Rakica iz Vrepca a kumovi su nam Mandarici iz Vrepca.I oni i mi zivimo u Loznici u Srbiji.I ja sam nasao kao i Eror sa komentarom iznad dosta Vrepcana koji su otisli u Ameriku krajem 19 veka ili pocetkom 20-tog.Svi su bili rudari kratkog veka.Medju njima su i moji preci.A evo i vebsajt Vrepca,mozda vam moze biti od koristi za kontakt i dalje informacije.http://www.mo-vrebac-pavlovac.hr/

   Odgovori

4. 13. jul 2014. u 22:18

   Miodrag Samardžija

   Moja majka Samardžija Ilinka, dev. Krajinovič, od oca Mane Krajinovića i Smiljane Prpa, rodjena je u Bos. Petrovcu 1929.g. jer su se njeni roditelji odselili iz Vrepca 1895.g. Injteresuje me da li u Vrepcu ili Gospiću postoje matične knjige rodjenih i na koji način bi se mogao pribaviti tzv. rodni list za Krajinović Manu, od oca Isaila koji je rodjen u Vrepcu. Mane je umro 1951.g.u Nakovu kod Kikinde.

   Odgovori

5. 27. avgust 2014. u 03:15

   Tanja Zec

   Da li neko zna da li su Vracari ili Vracarevici ikada zivei u Mogoricu ili okolini Vrepca. Nekako sam dobila tu informaciju prateci svoje pretke koji su navodno iz Mogorica dosli u selo Kukunjevac kod Lipika u Slavoniji krajem 18 veka I tu ostali sve do 1945. Nikako ne mogu u toj okolici da nadjem ni jednog jedinog sem jednog u Perinji.
   Bila bih vam zahvalna za bilo kakvu informaciju.

   Odgovori

6. 26. avgust 2015. u 01:07

   Milan Bajić

   Ja sam čukunpraunuk Todora (Todorice) Radmanovića, koji je bio pradjed moje nake (nane, tj. babe, bake po majci) Mileve Radmanović (udato: Agbaba), koja me je odgajila, kolonizovana u Mladenovo, kraj Bačke Palanke 1953. god. Naka Mileva se rodila 1934. u Malom Radiću, kraj Bosanske Krupe, gde se veliki (ovde pobrojanih) porodica iz Vrepca odselio krajem XIX veka. Milevin otac bio je Đuran Radmanović, koji je još išao u Vrebac. Njegov otac bio je Jandre Radmanović (koji je živio duboku starost, do 1973, a rođen je pre 1890.), koji je prvi u svojoj generaciji rođen van Like (u Malom Radiću), dok su sva tri njegova starija brata (Miloš, Janko i Đukan) rođeni još uvek u Vrepcu, u Lici. Jandrin otac bio je gorepomenuti Todorica Radmanović, koji je bio oženjen ženom iz Vrepca koja se zvala Mitra Dragosavac. I Todorica i Mitra kolonizovali su se u Mali Radić (BiH), i tamo na groblju počivaju. Kad je moj pradjed Đuran Radmanović (1909-1987) još išao u Vrebac radi trgovine, tamo su mu preostali rođaci Radmanovići u Vrepcu pokazivali ostatke (zidić) kuće njegovog djeda Todorice.
   Ne vidim ovde pomenute Radmanoviće, među vrebačkom populacijom, pa da ovim doprinesem. I sam bih voleo otići jednom i videti gde su ti moji preci živeli, moje drage nake, sa kojom se i sad divno družim.
   Milan Bajić

   Odgovori

7. 30. mart 2017. u 18:47

   vojislav ananić

   VREBAC (I)

   Vrebac sa Zavođem i Pavlovcem čini jednu prirodnu celinu, pa ćemo sintezom prirodnih i drugih uslova života ljudi sa tog područja pokušati da prikažemo jedinstveno pod vrebačkim naseljem, u kome će se Vrebac tretirati kao osnovno naselje, a Zavođe i Pavlovac kao zaseoci.

   Položaj

   Vrebačko naselje zauzima prostor jugoistočnog ruba Ličkog polja, a moglo bi se reći i dela Medačkog polja. Seoski atar više se prostire na planinskom području, sa čije severoistočne strane dobrim delom zahvata obronke Vrebačke staze, a ispod sela je polje, koje prelazi u Rudajice i gmajine obrasle crnjušinom i bujadi od čega stanovnici vrebačkog naselja i okolnih ličkih sela imaju malo koristi. Prosečna visina atara ne prelazi 600 metara. Vrebac je od opštinskog središta Gospića udaljen 13 km i sa njim je povezan asfaltnom cestom. Takođe je povezan sa Mogorićem i Metkom i preko Staze sa Podlapačom i dalje Krbavskim poljem.
   Sva tri naselja leže ispod Ličkog sredogorja — paninskog masiva koji zauzima središnji deo ličke visoravni. Centralni deo Sredogorja pripada Vrebačkoj stazi, na kojoj se uzdižu vrhovi Palež (1239 m), Velika i Mala lisina (1215 i 1143), Ljutik (1091) i Riđan (1006 m), zatim više vrhova ispod 1000 metara visine. Klimatske prilike ispod Vrebačke staze u osnovi ne odstupaju od opštih karakteristika ličke klime, koja se odlikuje dugim i hladnim zimama, a kratkim, toplim i sušnim letima. Poznato je da velike snežne padavine, kao važan klimatski elemenat, čine Liku jednom od najhladnijih predela u zemlji.
   Pošto su Vrebac i njegovi zaseoci dopirani na severnoj, sunčanoj strani Ličkog polja, na tom prostoru manifestuju se nešto veće letnje suše. One umanjuju vlažnost, pa je klima nešto toplija od one koja vlada na podvelebitskoj strani polja. I sam položaj vrebačkih sela, iz razloga što su više okrenuta jugu i zaklonjena od hladnih vazdušnih masa sa severa, posebno bure, doprinosi da su ona relativno toplija od sela koja su locirana u polju. To utiče da sela ispod Staze imaju nešto raniji početak vegetacije.
   Dugotrajne i hladne zime nalažu žiteljima vrebačkog područja da se adekvatno oblače i pripremaju dovoljne količine ogrevnog drveta, koje je jedini energetski izvor za zagrevanje domova. Oštra zima je, pored drugih odevnih predmeta ovog planinskog kraja, nametnula i upotrebu ličkih kožuna koji su se pokazali vrlo efikasnim u zaštiti tela u vreme najjačih mrazeva.

   Zemljište

   Neposredno iznad Vrepca, Zavođa i Pavlovca uzdižu se Tunjevačka glavica, Vrščić, Zjelazov, Vučijak, Stražbenica, Mali i Veliki vrščići, Pavlovačka kosa, Trivunski vrh i Opaljenica.
   Zavisno od konfiguracije zemljišta, između pojedinih visova obrazovale su se ravničarske površine različitih oblika. One su uglavnom nastale u vreme kada su Turii gospodarili Likom, jer se tada u velikoj meri sekla i krčila šuma radi pripremanja zemljišta za oranice, košanice i pašnjake. Mnogo šume je posečeno i oko turskih gradina da bi se osigurala preglednost terena i time pojačala bezbednost posada. Među ravničarskim površinama većeg značaja imaju Velika i Mala lisina, Ćeramuša, Tavani, Tomaška greda, Graovčeve livade, Magarice i Međugorje. Meštani su od davnina ove delove planine koristili za napasanje stoke, a prikladnije površine za sejanje ječma, pira, zobi i drugih kultura. Te površine nisu katastarski uređene, ali se znaju njihovi vlasnici koji su ih obeležavali na svojstvene načine i tako sticali pravo svojine.
   Deo Staze između seoskih kuća i viših delova poznat je pod Rudinama. To je ogoleli prostor, ispresecan vododerinama i sličnim udubljenjima. Veći deo tih rudina pokriven je niskim i zakržljalim rastinjem.
   Iznad ovog pojasa, na severoistoku od naselja, proteže se Pavlovačka kosa, a iznad nje, u pravcu severa, Vrebačka staza koja zauzima centralni deo Ličkog sredogorja. Vegetacija na prostorima Staze nešto je bogatija, a ako se izuzmu Čeramuša, Ljutik, Tomaševe livade i Međugorje, šumski kompleks je skroman, tako da Vrepčani nemaju na pretek tehničkog drveta za svakodnevne potrebe. Razlog je u tome što je šuma intenzivno eksploatisana i neplanski sečena, pa su mnogi predeli prosto ogoleli. Inače, na delovima Staze u koju zalaze Vrepčani na prvom mestu je zastupljena bukva, onda hrast, jasen, javor, grab i klen. Osim tehničkog drveta u vrebačkom ataru raste leska, trešnja, brekinja, dren i drugo plodonosno rastinje. Leska nije kultivisana, već je ima na svakom mestu. Lešnici su sitni, ali ih narod sa zadovoljstvom bere i ostavlja za prigodne prilike, kao na primer za Božić kada kolikanju posvećuje dobar deo vremena. Četinara nema u blizini naselja jer ta vrsta drveća traži veću visinu, pogodnije tlo i klimu.
   Seosko područje je većim delom ravno i ponegde valovito, sa manjim uzvišenjima, vršeljcima. Vrebac je više u ravnici, dok su zaseoci Zavođe i Pavlovac rasuti oko i između manjih uzvišenja i humova.

   Hidrografske osobenosti

   Tle ispod Vrebačke staze, za razliku od podvelebitskog, oskudno je vodom. Uzrok leži u karbonskoj podlozi koja je karakteristična za ovu oblast i ona onemogućava zadržavanje vode. Zato Jadova, iako bogata vodom, ne uspeva da je zadrži, već je gubi nastavljajući dalji tok podzemljem. Presušuju i svi periodični tokovi i najveći deo izvora. Karakteristično je što voda otiče ispod površinskog toka Jadove kraškim podzemljem ka koritu Like. Tako se stvara bezvodica koja zadaje velike muke ljudima, a posebno u vreme velikih suša. Rešavanju problema sa vodom pribegava se na razne načine: ljudi je dovoze u bačvama i kacama iz udaljenih krajeva; neki se opskrbljuju iz šterni koje su ili lične ili su sagrađene uz puteve nedaleko od zaseoka. Pred II svetski rat u Vrepcu je bilo 20 šterni na 1899 stanovnika. U novije vreme grade se vodovodi, kojim putem se voda dovodi iz podzemnih izvora udaljenih i do desetak kilometara od vrebačkih naselja, tako da šterne sa akumuliranom kišnicom sve više gube na značaju. Još u vreme doseljavanja na vrebačko područje ljudi su radi vode kopali bunare i lokve. I bunari su presušivali, a lokve su više služile za napajanje stoke i zalivanje povrtarskih kultura.
   Jadova je ponos stanovništva koje oko nje živi. Ova reka izvire jednim krakom iz Mutilićkih bara, a drugim ispod Troure. U Ploči se spušta u Ličko polje, odakle nastavlja da teče u pravcu severozapada. U vrebački atar Jadova dolazi od Mogorića i ulazi u Pavlovac koji čini granicu između ova dva lička sela. U Pavlovcu teče ispod Pavlovačkog mosta, koji je izgrađen pre sedamdesetak godina. Zatim nastavlja tok ispod Pavlovačke kose, gde sa desne strane prima vodu iz Graovčeve pećine. To je snažan izvor iz koga izbija voda koja se verovatno podzemnim šupljinama probija iz predela Krbavskog polja. Ispred same pećine, na prostoru od stotinak metara, nalazi se desetak vrela među kojima su najsnažniji Stupa i Štrmac. Na tom mestu Vrepčani valjaju kićene biljce i sukno. Otprilike na sredini ovog toka, koji iznosi oko 700 metara, nalazi se vodenica sa pet kamenova.
   Nedaleko od Graovčeve pećine nalazi se Rakića pećina. I iz nje izvire voda koja se sliva u Jadovu. Izvor je mnogo slabiji od onog iz Graovčeve pećine. Oba izvora, odnosno pećine, nalaze se ispod Stražbenice, nekadašnjeg japodskog staništa. I ispod Tunjevačke glavice izvire potok Tunjevac, koji se takođe sliva u Jadovu.
   U vrebačkom ataru ima još nekoliko manjih izvora čiji kapacitet zavisi od vodostaja Jadove. Na području Pavlovca poznati su izvori Gospinovac, Vodene pećine, Pripužnovac, Šivinovac, a idući prema Vrepcu naići će se na Radiovac, Kapetanovac, Čatrnju, Đakovac, Ocinac i Perinovac.
   U stara vremena ljudi su vodu sa izvora donosili u raznim sudovima, od kojih je najpoznatija bila vučija. Ona se najčešće pravila od trešnjeva drveta. Odozgo je imala jedan otvor, kroz koji se sipala voda, a drugi, iz koga se izlivala, sa strane. Zapreminu je imala oko 30 litara i nosila se na ramenu, a kad je izvor bio daleko od kuće, prtila se na leđa. Iako je vučija nestala iz upotrebe, poneka se još može videti u zabačenim zaselcima, gde do vode nema kolskog puta.
   Jadova u Pavlovcu savija na sever, prolazi kroz Zavođe i kod Vrepca skreće na jug, pa opet na zapad na svom putu prema reci Lici, u koju se uliva kod sela Kulice.

   Seoski ambijent

   Vrebačke kuće su usamljene ili često grupisane uz vršeljke koji su razbacani po celom prostoru, a udaljenost između njih zavisi od prirode zemljišta. Kuće su prizemne, oko kojih su relativno prostrana dvorišta u kojima se mogu naći štale, senare, obori i drugi seoski objekgi. Uz kuće su brižljivo obrađene bašte i voćnjaci u kojima prednjači šljiva.
   Nekada se kućama moglo prilaziti sa svih strana, a danas su one većinom ograđene. Po vrsti i kvalitetu ograde ceni se domaćin kuće, ne samo u Vrepcu već i po ostalim ličkim selima. Ograde se podižu i uz puteve kako bi osigurale useve, voćnjake i bašte od upada stoke.
   Stare vrebačke kuće bile su brvnare, kombinovane sa kamenom. U većini su bile pokrivene slamom, a ređe šimlom. U prostoriji za dnevni boravak stajalo je ognjište, iznad koga su visile verige. Taj prostor bio je otvoren sve do krova, a dim izlazi kroz otvor zvani „badža”. Prečka koja je na tom delu povezivala rogove kuće zvala se panta. O nju se vešalo i sušilo meso, a dimilo se dimom koji je dolazio sa ognjišta. Spavaće sobe kuće imale su plafone napravljene od šipiljenih dasaka, onako kako se danas prave brodski podovi za vikendice.
   Zaseoci i kuće po njima povezani su putevima koje su većinom pravili meštani. Oni su uski i prekriveni tucanikom, pa su za to neprijatni za savremene automobile.

   Tragovi živoga na vrebačkom području

   Prema dosadašnjim istraživanjima moglo se zaključiti da je život na prostoru današnjeg Vrepca tekao od davnina. Najstariji narod o kome se zna da je živeo na području Like i Vrepna bili su Iliri, odnosno njihovo pleme Japodi. Jedno od najpoznatijih njihovih naselja bila je Stražbenica, brdo koje se uzdiže iznad Bpepca. Nije se moglo ustanoviti kada su se tu nastanili, ali se pretpostavlja da su svoja naselja u Lici gradili od 1000. do 300. godine pre Hrista, tj. do rimskih osvajanja te teritorije. Naselje na Stražbenici bilo je podignuto na osam stepenastih terasa, čiji su tragovi i danas vidljivi. Na podnožju Stražbenice otkriveno je groblje u koje su svoje umrle sahranjivali inhumacijom i kremiranjem. Pepeo su pohranjivali u urne (žare) sa nakitom i drugim omiljenim predmetima pokojnika. Japodi su urne izrađivali od keramike sa pokopcima i od tanjeg kamena, pa su ih zakopavali i iznad njih stavljali veći sloj zemlje i kamena. Na Lečištu i Orlovom kamenu, uz samu Stražbenicu, otkrivene su japodske grobnice — tumulusi, u kojima je bilo sahranjeno više ljudi. Osim ostataka ljudskih kostura u tim tumulusima su nađeni razni ukrasni predmeti izrađeni od bakra, stakla, ćilibara i keramike, što se može videti iz priloga na kome je dat deo tih predmeta. Predmeti iz ta dva lokaliteta daju donekde jasnu sliku o životu Japoda na području Vrepca.
   Ne samo na Stražbenici, japodske nekropole nađene su i zapadno od nje, u reonu Jovića brda i na južnim padinama Gradića. Tu su Vrepčani, odvozeći zemlju i kamen sa nekoliko nasipa (tumulusa), naišli na ostatke ljudskih kostura i bronzanog nakita. Pošto su se japodske nekropole obično nalazile uz naselja, moglo bi se zaključiti da su imali svoje domove i na Gradićima, pa čak i na Tunjevačkoj glavici.

   Rimski period

   I za vreme rimske vladavine u Vrepcu je postojalo jedno od većih naselja. Rimljani su mu dali ime Ancus, kao što su nakon ovladavanja tim prostorom davali imena i ostalim značajnijim naseljima u Lici. Ali za razliku od japodskog perioda, u Vrepcu je nađeno malo predmeta iz rimskog doba vladavine. Ono što je nađeno odnosi se na fragmente kamenih urni. Tako je jedan deo rimske urne (kamen sa natpisom) bio ugrađen u temelje kuće Miloša Milekića, a poklopac druge kamene urne nađen pspod Stražbenice u ogradi Bože Bogdanovića. Na pomenutom mestu otkrivena je i jedna nadgrobna ploča. Pripadala je nekom Paulu Priksu, a natpis na njoj posvećen je njemu i njegovoj ženi. Stari ljudi se sećaju da je bila uzidana s leve strane crkvenih vrata i misle da je zazidana prilikom restauracije crkve 1867. godine.

   Vrebac u dotursko doba

   U doturskom dobu nema o Vrepcu sačuvanih pismenih podataka, ali se na osnovu nekih istraživanja došlo do zaključka da se na prostoru današnjeg Pavlovca nalazilo naselje pod imenom Slivnik. Njega je i Merkator uneo u svoju kartu. Ovo naselje se spominje u XIV veku, a u XVI se navode imena plemenitih ljudi koji su u njemu živeli, pa bi se moglo zaključiti da se radilo o većem ljudskom naselju. U Slivniku je bila sagrađena tvrđava. Njeni ostaci i danas se vide na brdašcu Šupljari, u okuci Jadove. Izgleda da je to bila prostrana i jaka tvrđava, sa prečnikom od 14 metara. Nju je opisao senjski biskup Glavinić 1696. godine kada je obilazio Liku.
   U blizini Šupljare nalaze se ruševine Spajić-grada. Danas se to mesto zove Kulina. Na njoj se nalaze ruševine crkve Svetog Nikole. Uz nju su otkriveni ljudski kosturi, što ukazuje na postojanje nekropole, pa se misli da je centar Slivnika mogao biti baš na tom mestu.

   Situacija i razvoj Vrepca

   Vrebac se smatra središnjim mestom vrebačkog područja. Kroz njegovu istoriju tu su ponikli značajni objekti koji su određivali osnovu života njegovim žiteljima. Međutim, nema pouzdanih podataka kako je to naselje dobilo sadašnje ime. Prema predanju, nastalo je za vreme turske vladavine. Kao što znamo, Turci su nakon zauzimanja Like 1527. godine u utvrđenja uvodili svoje posade. Tako je bilo i sa kulom na Stražbenici. Ali, pošto se beg Alaga Vrebo nije osećao dovoljno sigurnim, sagradio je novo utvrđenje na uzvišici Gradini. Uz njega je iskopao bunar i na Jadovi sagradio vodenicu. Oko tvrđave se razvilo naselje koje je narod nazvao po begu Vrebac, a vodenicu Alaginac. Koliko je ovo predanje pouzdano ne zna se, ali se zna da se Vrebac počeo spominjati za vreme turske vladavine. Da je Vrebac postojao kao veće naselje potvrđuje i popis turskih utvrđenja iz 1577. godine, u kome se kaže: „Uz potok Jadovu, istočno od Barleta nalazi se utvrđenje Vrebac” i to je prvi pisani izvor u kome se ovo naselje tim imenom spominje.
   Vrebačko naselje leži na pretežno ravničarskom terenu koji se postepeno uzdiže prema Rudinama i pobrđu Vrebačke staze.
   Na višim predelima, uz obronke same planine, svoje domove podigli su Mandarići, Rakići, Milekići, Krajinovići, Ćuvačići, Bobići i Graovci. Krajinovići i Ćuvačići su se zaustavili ispod same Stražbenice, staništa drevnih Japoda. Na sredini sela, na uzvišici, stoji Gradina (595), a oko nje su nastanjeni Mandarići, Narančići, Novakovići i Dragosavci. Istočno od Gradine u pravcu Jadove žive Bogdanovići, Božići i Kokoti.
   Donekle ravan prostor jugozapadno od Gradine zove se Vrtlić. Tu su svoje sportske aktivnosti upražnjavale sokolske čete, delila se pošta, obaveštavan narod o obaveznom kuluku, početku lovne sezone i lovostaja, zabrani paše na seoskim utrinama; ugovarali su se radnici za razne poljske poslove i dr. Vrepčani su to zvali „Populacijama” i na njih su dolazili samo muškarci.
   Istočno od školske zgrade, koja se nalazi u centru Vrepca, stoje zaseoci Dragosavaca, Sunajka i Popovića. Tu je i seosko groblje zvano Čelemije. Prostor južno od Jadove zauzele su kuće Uzelaca i Babića, a zapadnije od njih je vršeljak zvani Vlaško brdo, gde se mogu naći kuće Grubića, Crnokraka i Ugaraka.
   Na putu ka Barletama srešće nas zaseoci u kojima žive Mandići, Narančići, Sunajci i Cetine, a idući levom obalom potoka Tunjevac leži zaseok Visote u kome živi nekoliko porodica Dragosavaca i Mandarića.
   Nešto istočnije od Gradine nalazi se Kulturno-prosvetni dom Vrepca. Seljani su ga sagradili 1935. godine uz pomoć Ise Bogdanovića, koji je tada bio poslanik u parlamentu Kraljevine Jugoslavije. Dom predstavlja jedini centar za okupljanje naroda čitavog kraja. Imao je svoj orkestar koga je vodio sin popa Đure, Desimir Vitas. Kroz dom je delovala i vrebačka Sokolska četa koja je osvajala značajne trofeje na sportskim takmičenjima. U domskim prostorijama devojke su učile krojenje i šivenje, zatim umetničko vezenje i dr. Kod Vrepca se nalazi pećina „Pčedina”. Duga je 270 m i ima impresivan ulaz i veoma interesantne podzemne dvorane.

   Odgovori

8. 30. mart 2017. u 18:48

   vojislav ananić

   VREBAC (II)

   Vrebačka crkva

   Ovo zdanje stajalo je pri vrhu Gradine. Najpre je na tom mestu bila napravljena drvena crkvica, verovatno na mestu gde je panije bila turska džamija. Pošto crkvica nije mogla da zadovolji potrebe naraslog stanovništva, 1791. godine sastali su se vrebački prvaci: feldvebel Josif Popović, kaplari Sava Dragosavac i Tadija Kokot, knez Nikola Krajnović, Sava i Atanasije Bogdanović i drugi i odlučili da se sazida crkva odgovarajuće veličine. Trideset dva vrebačka domaćinstva dala su prilog za livenje zvona. Među njima su bili: Petar i Staniša Kričković, Petar Sarač, Dmitar i Radeta Novković, Marko Grahovac, Vinka Atanasije i Milojko Popović, Todor Veliki Krajnović, Stojan Božić, Tadija Kokot, Radeta Zoroja, Koja Mandarić, Jovan Dobrota, Jovan Vuković, Jovica Grahovac, Zaharije Uzelac, Manda Kokotova, Damjan, Danilo i Stana Bogdanović i Sava Dragosavac.Nova crkva završena je 1867. godine i sagrađena u gotskom stilu. Posvećena je Pokrovu Velike Bogorodice. Ikone je slikao Jakov Šašel 1889. godine. Među značajnijim knjigama u crkvi je bila pohranjena Srbulja iz 1694. godine. Crkvena opština ustanovljena je 1850. godine, 17 godina pre izgradnje crkve.U novosagrađenoj crkvi smenjivalo se od 1867. do 1941. godine više sveštenika, a prema krajiškom popisu iz 1712. godine vidi se da je na čelu parohije bio sveštenik Jovo Popović. Posle njega tu dužnost su obavljali:
   Kao što su u Počitelju mnogi pravoslavni sveštenici ponikli iz čuvene porodiie Došenovića, odnosno Došena, oni u Vrepcu ponikoše iz porodice Bogdanovića. Ova čuvena sveštenička porodica vodi poreklo od Ilije Bogdanovića. Nažalost, nema podataka kada je Ilija rođen, ali se zna da je njegovo ime zapisano u krajiškom popisu Vrepca iz 1712. sa podacima da su mu krajiške vlasti dodelile 10 parcela zemlje, površine od 277 lanaca, da su tada u njegovom domaćinstvu živela 4 graničara sa još 19-oro ostale čeljadi, što svedoči da je Ilijina porodična zadruga imala 23 člana.
   Ilijina prva žena nije imala poroda. Zbog toga je bila jako nesrećna i u vapaju za porodicom umre. Posle njene smrti Ilija nije ni pomišljao o ponovnoj ženidbi ali ga prijatelji nagovore, pa se odluči na taj korak. Sudbina ga nanese na udovicu Đurđiju iz Svračkova Sela, rođenu sestru temišvarskog vladike Nikole Dimitrijevića. Đurđija mu donese na svet tri sina i dve kćeri. Jedna kćer se udala u Vrebac u kuću Kokotovu, a druta u Acketinu u Medak. Najstarijem sinu roditelji dadoše ime Savo, drugom Dragić, a o imenu najmlađeg nema podataka.
   Savo je rođen 17. maja 1733. godine i prolazeći kroz brojna iskušenja uspeo je da se uzdigne do vrebačkog paroha i protoprezvitera ličkog. Životni put sveštenika Save i njegovih potomaka opisao je njegov prapraunuk Jovan Bogdanović u rodoslovlju, sastavljenom po kazivanju njegovog oca paroha Luke Bogdanovića iz 1866. godine.
   Prema ovom kazivanju:
   „Posle smrti Savinog oca Ilije, Đurđija ostavši udova, opet se preuda u kuću Mandića. Iz kuće Mandića dolazila je svake nedelje i praznika svoje sirote obići, olrati, iščešljati i preobući. Jedan od ovih triju sinova vavjek bi mater — kad bi mu došla — dočekao kamenjem i odpurlio bi je opet kamenjem kući (valjda mu je bilo žao što mu se mater preudala). Mater bi ga za to zlostavljanje vavjek klela „da vrat ulomio”. I dabome, jednom se slučajno popne na krušku, padne i ulomi vrat.
   U to vrijeme piše joj brat vladika iz Temišvara i pošalje joj jednog kaluđera s tijem: da ako ima koje muško dijete da mu ga opravi, da će ga školati i srećnim učiniti. I ona mu po tom kaluđeru opravi starijeg sina Savu. Kaluđer odvede Savu i putujući dođe u Baniju u neko selo u kuću Živkovića na konak. Ovi primiše kaluđera gostoljubivo, pripreme lijep konak i večeraju, a mali Savo osta kod vatre vrh glavanja sjedeći i grijući se, nitko na nj i ne obazirući se. Najposle upitaju ukućani: „Oče kaluđere! Odakle ti ovo dijete i kuš šnjime?” On im odgovori: „To je siroče ozgo iz Like od Bogdanovića, vodim ga vladiki temišvarskom ujaku mu, daće ga školati, ovo dijete je od rođene sestre vladičine.”
   Ukućani se svi zadive i začude, kako Bogdanovića??? i rekoše: „To je naše dijete i naša krv”. Kaluđer se začudi, a oni mu sve pripovjede kako je bilo petoro braće: Bogdan, Živko, Dragojlo, Mihajlo (petom bratu zaboravio papa ime), koji su iz turske Bosne i Ercegovine iselili i ovud se razišli. Bogdan dođe u Liku i od njega se prozovu Bogdanovići, od Živka Živkovići, a od Dragojla Dragojlovići, a od Mihajla Mihajlovići; to je dakle naše dijete i brže-bolje uvedu kukavno siroče u sobu i preobuku ga svega iznovice i njegujući ga svu dugu noć. Sjutradan krene kaluđer na put, a ovi Živkovići nikako ne daju djete od sebe; „ovo je naše dijete, mi ga ne damo i mi ga imamo ščim školati”. Kaluđer djete jedva otme na veliku žalost svih ukućana i otputuje i tako s djetetom sretno stigne u Temišvar. Ujak vladika dade ga odmah na škole, a kašnje i u gimnaziju.
   Kad je već Savo porastao i poveliki bio, jednom ga upita ujak vladika: „Koga si se najviše zaželio u kući?” A on će: „Najviše sam se zaželio brata Dragića, sjećam se kad smo skupa prašinu po cesti prljali”. Na ovu želju i izjavu vladika odmah opravi kaluđera u Vrebac sestri, da mu opravi i drugo dijete Dragića. Kaluđer ode opet u Liku i dovede Dragića, koga ujak odma dade u škole.
   Umre i vladika Dimitrijević, tj, ove dvojice ujak, i ostavivši neku svotu novca za njihovo dalje školovanje i dok god ushtiju, da uče i da se školuju.
   Jednom sluči se u gimnaziji, da se učitelj žestoko naljuti na Savu i poče ga grditi i psovati, a ovaj Savo, ne imajući š čim, nego sazuje čizmu s noge i š njom derne učitelja u glavu, udarac je bio tako silan, da mu je jedan zub poleteo iz glave. Savo bojeći se da će strašnu kaznu za taj udarac imati i podnijeti, dežentira čak u Rusiju i tamo se angažira u kavaljere i u tom provede više godina. Tu mu se opet ne svidi dalje ostati, nego naumi opet se natrag povratiti u svoj zavičaj, što i učini.
   Vraćajući se u svoj zavičaj svrati se u Temišvar i to krijući, jer nije imao pašuša, prođe pokraj arhijerejske rezidencije kao svoje bivše kuće, prolazeći tuda opazi ga s prozora Danilo Jakšić njegov saučenik, a već sada potvrđen za episkopa gornjekarlovačkog. Zovne ga s prozora: „Saveli Dimitrijević!” Ovako su ga zvali po imenu a po prezimenu ujakovu. On misleći da ga neko zove da će ga za pašuš pitati i ne htje se odazvati, a Jakšić opet: „Saveli Dimitrijeviću stani!” Ovaj stane i ode gore u rezidenciju. Tu se ižljube i spoznadu kao bivši saučenici. Upita ga Jakšić odakle i kamo ide? Ovaj mu sve redomice iskaže što se š njim zbilo. Jakšić mu reče: „Idi kući, eto i mene naskoro gore vama, za vladiku, pa ću te učiniti srećnim…”
   Rastavši se Savo sa Jakšićem ode u Liku u svoje rođeno mjesto, selo Vrebac na konak u kuću kneza Narančića. Došav u kuću, zamoli istog kneza bi li kod njega mogao prenoćiti, na šta mu knez reče: drage volje, ukućani počnu za njega večeru pripravljati, a međutim Savo zamoli kneza bi li mu mogao naći i dati mjesta da se spušti i odmori do večere. Knez ra odvede u sobu i dade mu krevet da legne da se odmori.
   Spavajući i počivajući u sobi, ukućani se stanu kod vatre razgovarati i domišljati: Bože moj, ko bi ovaj putnik mogao biti? Bi li on mogao biti jedan od sinova našeg pokojnog kuma Ilije Bogdanovića, što no je otišao u svijet, te išao po svijetu, pa opet se evo povratio u svoju žalosnu očevinu.
   Savo čuvši u sobi đe se oni o njemu razgovaraju i nagađaju, tko bi mogao biti on i kad su rekli: mogao bi biti jedan od sinova našeg pokojnog kuma Ilije, na to stade grohotom plakati i suze roniti.
   Kad je večera bila već gotova, zovne ga knez da izađe vatri večerati. On izađe i tek pri večeri upitaju ga: „Zaklinjemo te svi Bogom živim kaži nam ko si ti i čiji si i odakle si i kuda ideš? Da nijesi ti možda jedan od sinova našeg pokojnog kuma Ilije Bogdanovića?” On im odgovori: „Ja sam Savo sin Ilijin”, na koje se iznova stanu ukućani š njime ljubiti i grliti, pa i plakati. To čuje njegova po ocu tetka, da je došao Savo kući, koja odma poiti njemu i tu se š njim sastane.
   Sjutradan zamoli Savo kneza da mu pokaže đe mu je očeva kuća i grunat, na koje mu knez odogovori: „Moj sinko, ni za kuću ni za grunat već se ne zna. I kuću i grunat tvoga oca ostali su Bogdanovići zauzeli i prisvojili i tako ga drže, a vas braću svak ovdje već za mrtve drži i smatra, ili makar za izgubljene.”
   Knez odvede Savu na očevinu, ali već i sam knez nije znao đe mu je kuća bila. Savo se siroma na pustolovini sit naplaka i sve vrijeme do svog rukopoloženja prebivao je kod toga kneza Narančića.
   Savo je svake nedelje i praznika odlazio u crkvu, ali nigde se nije gore pjevnicama provirao nego je uvijek posljednje mjesto od ljudi u crkvi zauzimao. Narod vrebački uopće počeo je bio već govoriti: „Iz ovoga Save sina Ilijina nema baš ništa, lrošao sav svijet i ništa ne zna.”
   Došavši Jakšić za vladiku u Medak, otide mu Savo na poklon. Vladika mu obeća da će ga na vrebačku larohiju rukopoložiti i reče mu: „Ja ću u nedjelju tamo doći irkvi i služiću”…
   Došavši nedjelja, dođe Jakšić u Vrebac i rekne Savi: „Savo! Danas mi odpjevaj svetu liturgiju po rosiski, počem odavno rosijskog pjenija nijesam čuo.” Savo tek onda prvi put stupi za pijevnicu i nađe pravilo za svetu liturgiju.
   Savo kad je u pijevnicu stupio, počnu se đaci manastirski mutiti i vikati i tužši na nj mjesnom duhovniku: oče duhovniče, evo vidite gdje kam je došao ovaj Savo smetati za pijevnicom, ne da nam knjige i sve nam je već pomrsio što ste nam vi za službu našli. Duhovnik reče Savi: „Mani se Savo, ne smetaj đacima, ta kad nijesi nikad bio za pijevnicom od koristi, ne budi ni od pakosti, pušti đake na miru!” Na to mu Savo odgovori: „Oče duhovniče, imaš tamo svoj oltar i pazi u nj, a moje su danas pijevnice”. Savo taj dan na veliko čudo i udivljenje svoga naroda odpjeva liturgiju po rosijskom načinu. Vladika toga dana po otpustu liturgije reče narodu vrebačkom između ostalog: „Dragi moji! Ovaj Savo, ovo je vaše dijete, vi ste ga zabacili, da je Bog dao da je meni u glavi što je njemu”. I tako se taj dan završi po Savu prava svečanost.
   Vladika Jakšić posle ovoga sam oženi Savu iz kuće Graovčeve sa đevojkom Stojom, rukopoloži ga u Metku i dade mu sinđeliju na prvu vrebačku parohiju.”
   Vladika Genadije Dimović proizveo je Savu za protoprezvitera ličkog i 1. jula 1795. dao mu na taj protoprezviterat sinđeliju.
   Život ovog poznatog vrebačkog sveštenika ugasio se jednog dana između februara i oktobra 1797. godine.
   Po izvodima iz matičnih knjiga, pokojni Savo imao je petoro dece; sinove Danila, Atanasiju, Dragoslava i Vladislava kao blizance i kćer Stefaniju. Međutim, stariji ljudi kažu da je Savo imao šest sinova i jednu kćer, jer Nikola, Teofil i Maksim nisu bili zavedeni u matičnu knjigu rođenih.
   Savin sin Atanasije rođen je 18. januara 1758. Venčao se sa Simeonom, kćerkom sveštenika Milojevića iz Mogorića. Za đakona je bio rukopoložen 14. maja 1788, a za prezvitera 8. novembra iste godine. Sinđeliju na vrebačku parohiju primio je 10. oktobra 1797. od mitropolita Stefana Stratimirovića. Atanasije i Simeona doneli su na svet sinove Georgija, Mihajila, Savu i Tomu, zatim kćerke Jovanu, Mariju i Anu.
   Georgije je bio prvi sin popa Atanasija. Rođen je 12. jula 1793. godine, a oženjen devojkom Janjom iz kuće Mandarića. Nema podataka kada je rukopoložen za sveštenika, ali se zna da je jedno vreme bio administrator parohije u Senju. Sinđeliju na vrebačku parohiju primio je još za života oca Atanasija 23. juna 1832. od vladike Mušickog. Umro je mlad, kad je imao 47 godina, 4. januara 1840. godine.
   Georgije je imao desetoro dece: sinove Stefana, Tomu, Simeona, Luku, Petra, ponovo Simeona, Aleksija i Danila, zatim kćeri Vasiliju i Martu.
   Luka je peto po redu dete sveštenika Georgija. Rođen je 17. oktobra 1819. Završio je gimnaziju u Gospiću (Oberschule) i bogosloviju u Plaškom. Oženio se Simeonom, kćerkom prote Ilije Milojevića iz Mogorića. Rukopoložen je za protoprezvitera 23. aprila 1842. godine od strane Evgenija Jovanovića, episkopa Vladičanstva. Luka je bio postavljen za kapelana filijalne crkve u Štikadi, a oktobra 1846. biva premešten za administratora parohije u Gospiću. Sinđeliju na parohiju u Mutiliću primio je 13. decembra 1848, a 1. decembra naredne godine na parohiju ostrvičku, dok sinđeliju na vrebačku parohiju uzima 6. juna 1864. Iste godine odlikovan je crvenim pojasom i imenovan za člana konzistorije. Luka je umro 10. marta 1877. godine od zapaljenja pluća i sahranjen je u grobnici svoga oca, dede i pradede pri parohijalnoj crkvi u Vrepcu.
   Pop Luka i popadija Simeona doneli su na svet 15 dece: sinove Jovana, Georgija, Iliju, Isaka, Stefana, Pavla, opet Georgija, Luku i Atanasija, zatim kćeri Anu, Sofiju, Draginju, opet Sofiju, Simeonu i opet Draginju. Kako se vidi, roditelji su nakon smrti novoj prinovi davali ime umrlog deteta.
   Ilija je rođen 31. avgusta 1846. u Štikadi. U Gospiću je završio gimnaziju i bavio se trgovinom u Vrepcu. Godine 1880. prelazi u Sanski most, a odatle u Vranje gde se zapošljava kod monopola duvana. Umro je 7. oktobra 1902.
   Isak je rođen u Gospiću 21. januara 1848. I on je završio gospićku gimnaziju, a bogosloviju u Plaškom. Rukopoložen je za đakona 25. aprila 1874. a dva dana kasnije za prezvitera u Donjim Karlovcima od strane mitropolita Nikanora Grujića. Umro je kao vrebački kapelan 1. aprila 1875. godine. Georgije je rođen 10. maja 1856. u Mutiliću, a nižu realku završio je u Gospiću. Zaposlio se kod Brzojavnog i poštanskog ravnateljstva u Zagrebu, odakle 3. jula 1876. odlazi u Srbiju u srpsko-turski rat. Dospeo je do čina potpukovnika i odlikovan sa osam ordena. Iako se dve puta ženio, nije imao dece.
   Atanasije je rođen 25. septembra 1850. godine u Vrepcu. I on je završio nižu realku u Gospiću, a višu u Zagrebu, odakle odlazi za Srbiju. Uspeo je da dođe do položaja upravnika fabrike cigaret-papira, zatim saradnika Trgovačkog Glasnika i sekretara Srpskog trgovačkog udruženja. Odlikovan je sa dva ordena. Umro je 8. septembra 1899. godine na klinici u Beču.
   Jovan je bio prvi sin paroha Luke. Rođen je 23. septembra 1842. u Štikadi. Osnovnu školu pohađao je na Udbini, a gimnaziju i vojno-matematičko učilište u Gospiću, zatim 1866. bogosloviju u Plaškom. Jovan je bio sveštenik u Divoselu. Važio je za jednog od veoma obrazovanih i sposobnih sveštenika. Napisao je Letopis Divosela, koji je predstavljao vredan izvor za prošlost parohije, a naročito posle ratova sa Turcima. Umro je 1921. godine u Divoselu. Jovan i Isak Bogdanović imali su po osmoro dece.
   Vrebačka, kao i mnoge druge pravoslavne crkve u Lici, bila je na udaru politike katoličke jerarhije i Hrvatskog sabora, koja je legalno sprovođena kroz organe vlasti. Pomenimo samo akt varvarizma iz I svetskog rata, kada su austrijske vlasti skinule veliko zvono sa vrebačke crkve i dale da se pretopi za izradu artiljerijske municije koja se koristila u ratu sa Srbijom. A preostala dva zvona su demontirale i prenele u katoličku crkvu u Ribniku. Tek po završetku rata oba ova zvona su vraćena na toranj vrebačke crkve.
   Uz pomoć meštana i priloga iseljenih Vrepčana u Ameriku i Kanadu kupljena su 1931. godine nova zvona i ona su se oglašavala sve do prvih dana II svetskog rata. Zvona su upozoravala narod na opasnost od pokreta hrvatskih ustaša koji su masovno polazili u pokolj srpskog naroda. Usled toga crkva je postajala i meta njihove artiljerije i avijacije. Za vreme napada koji je izvršen 2. marta 1943. na Vrebac, Italijani i ustaše, sa velikim brojem seoskih kuća, zapališe i vrebačku irkvu.
   Zidine ove bogomolje Vrepčani su uklonili posle završetka rata jer, pod uticajem komunističke ideologije za vreme rata, malo su marili za crkvu i religiju. Brižljivo klesani kamen prebačen je na kućište Pavičića i utrađen u zadružnu štalu. Lim od krova narod je iskoristio za pokrivanje kuća i drugih objekata, dok je malo zvono služilo za oglašavanja početka i završetka radova u zadruzi. Srednje zvono se razbilo pri rušenju zidova crkve, a veliko su izgleda odneli neki seljani i prodali na otpadu.
   Na mestu vrebačke crkve napravljen je slivnik za akumulaciju kišnice za šternu koja se nalazila uz ulaz na Gradinu.

   Odgovori

9. 30. mart 2017. u 18:49

   vojislav ananić

   VREBAC (III)

   Škola

   Zgrada vrebačke škole nalazi se u centru naselja, odakle putevi vode ka Metku, Mogoriću i Gospiću. Kao što je poznato, Lička regimenta imala je samo jednu srpsku školu, onu u Metku. Pošto je dolazak učenika iz udaljenijih sela u Medak bio otežan, razmišljalo se i o otvaranju još jedne škole u Vrepcu. Prota lički je još 1796. izdejstvovao odobrenje vladike za njeno otvaranje. Sveštenici sela Medačkog polja više puta su razmatrali to pitanje i najzad 1804. zaključili da se škola otvori u Vrepcu i da se za učitelja postavi Ilija Milojević, protin unuk, a zet popa Georgija Bogdanovića. Izgleda da je škola bila smeštena u nekom od vojnih objekata koji su korišćeni za potrebe graničarske službe. U početku škola je imala samo jednu učionicu i učiteljski stan. Ali, usled sve većeg priliva đaka, kojih je 1905. bilo 472, ona je između 1905. i 1908. godine bila proširena za još jednu učionicu, sa sporednim prostorijama. Prema podaiima prikupljenim u Vrepcu, u školi su od njenog osnivanja do I svetskog rata (1914) radili sledeći učitelji:
   Ilija Milojević, iz Mogorića
   Rade Suša, iz Štikade
   Nikola Ivančević, iz Počitelja
   Vasko Narančić, iz Vrepca
   Glumičić (ime nepoznato).
   Ovo su učitelji koji su bili namešteni u školi za vreme Austrougarske, dok su za vreme Kraljevine Jugoslavije u njoj učiteljovali:
   U toku Narodnooslobodilačkog rata 1941—1945. godine vrebačku decu su učili: Savka i Bogdan Vujinović iz Divosela, Simo i Mira Radaković iz Mogorića, Dušanka Kokot i Vaso Cetina iz Vrepca, kao i Marija Graovac takođe iz Vrepca.

   Zavođe

   Jugoistočno od Vrepca leži zaselak Zavođe. Izgleda da je dobio ime zato što se njegove kuće nalaze iza vode, Jadove. Kuće su mu razbacane po brežuljkastom terenu, u okuci Jadove. Tu se najviše uzdižu Odor (651) i Todorić glavica, oko koje su Todorići podigli svoje domove. Zapadnije odatle prema Jadovi nalaze se Graovci; oko Markusova vrščića žive Njegomiri, kojih ima i ispod Jerkove glavice. Južnije odavde je Šakićeva glaviia sa nekoliko domaćinstava istog imena. Na zapadnom delu Zavođa, uz Vrebac, stoje Basićev kuk i Ćurčićevo brdo. Tu žive Novakovići, Uzelci i Ćurčići, a na desnoj strani Jadove ispod same Pavlovačke kose, steklo se par kuća porodica Miščević.

   Vrebački Pavlovac

   Ispod Pavlovačke kose, jugoistočno od zaseoka Zavođa, sa obe strane Jadove, prostire se Vrebački Pavlovac. Predanje kaže da je na Šupljari sedeo turski beg Pavlović, pa se pretpostavlja da je taj kraj po njemu mogao dobiti svoje ime. Osvajanjem Like 1.527. godine turska vojska je zaposela utvrđenje na Šupljari, pa je i ono ušlo u spisak turskih gradova iz 1577. koje su zaposeli Turci.
   Šupljara, koju narod zove i „Šupljača”, predstavlja najveće uzvišenje u Pavlovcu. Pri vrhu je šuplje, zato ga narod i nazvao šupljačom. Oko nje se razvilo naselje Basarića, Stoisavljevića, Kričkovića, Bursaća i Maljkovića. Tu je i seosko groblje Vrbica. Idući odatle ka severozapadu sreće se Koraćeva glavica (657), uz koju su kuće podigli Koraći. Malo dalje je Tomaševa glavica, gde žive Tomaši. Tu je nekad bila crkva Sv. Nikole i još se mogu videti ostaci većeg objekta koji potiče iz davnih vremena, a Pavlovčani ga zovu Kulina. Kraj puta, u pravcu Zavođa, poređane su kuće Novakovića, Zoroja i Grahovaca. Prelazeći Jadovu stiže se do zaseoka Selište koje se ugnezdilo ispod same Opljanice.
   U Pavlovcu je 1933. godine otvorena osnovna škola i izgrađena mesna šterna. Time je đacima ovog vrebačkog zaseoka omogućeno da se školuju u neposrednoj blizini svojih domova. Oba objekta podignuta su zalaganjem Ise Bogdanovića, poslanika za vrebačko područje.

   Naseljavanje Srba

   Turci su radi ojačanja ličke pogranične zone u taj prostor doveli svoje podanike vlaške stočare i muslimane iz Bosne. Ove prve naselili su uz samu granicu, a muslimane po gradovima i okolini gde je bilo boljeg zemljišta. Vlaški stočari su u stvari bili Srbi i nazivani su raznim imenima. Naseljavanje je obavljeno za vladavine bosanskog paše Ferhada Sokolovića, koji je 1577. godine revidirao 20 postojećih utvrđenja po Lici i u njih doveo svoje posade. Poznato je da su Turci preuzeli utvrđene gradove u Ostrvici, Barletima, Vrepcu, Pavlovcu, Mogoriću, Metku, Počitelju, Bilaju, Ribniku i drugim mestima Ličkog polja. Prema tome, oni su tada doveli Srbe i u Vrebac. Ta populacija doselila se sa brojnom stokom sitnog i krupnog zuba i radi proširenja pašnjačkih površina nemilosrdno je krčila šume i šipražje, pa su se tako obrazovale prostrane krčevine po ivicama polja i obroncima Sredogorja.
   Između 1576. i 1586. godine Turci su ponovo dovodili raju na zaposednuti deo Like i Krbave, pa nije isključeno i njeno dovođenje na vrebačko područje, jer su se tu nalazile dve jake tvrđave (na Stražbenipi i Gradini) sa stalnim vojničkim posadama.
   Nema podataka o životu naseljenih Srba u to doba. Ali, zna se, međutim, da je austrijski general Herberštajn (Herberstcin), upadajući u Liku 1684. godine napao Turke u Vrepcu i odveo dosta ljudi i stoke. Među zarobljenicima bilo je i Srba. Žestok napad na Vrebac izvršio je godinu dana kasnije i Stojan Janković sa svojim uskocima iz Dalmacije. Porušio je veći deo naselja i odveo u Ravne kotare velik broj Srba i muslimana. Jedan deo tih Srba naselio se po severnoj Dalmaciji, neki su pomrli od gladi, a većina preostalih ponovo se naselila po Lici posle njenog oslobođenja 1689. godine.
   Upadi austrijskih graničara i mletačkih uskoka u Liku vršeni su sa ciljem da se oslabi turski vojni potencijal u živoj sili i materijalnim dobrima i time pojača bezbednost austrijskog i mletačkog pograničnog prostora.
   Posle 1689. godine Lika je ostala pretežno pusta, pa ju je trebalo ponovo nastaniti i osposobiti za odbranu od Turaka jer se opet našla na granici dve carevine, ali ovoga puta sa austrijske strane. Naseljavanje Srba u Ličkom polju i Vrepcu obavio je krajiški aparat između 1689. i 1692. godine, za vreme vladavine cara Leopolda II. Na vrebačko područje naseljeni su Srbi iz predela Otočca i Brinja. Drugi, manji broj došao je iz severne Dalmacije i nekoliko porodica od Grahova i doline Unca.
   Prema S. Pavičiću, sa područja Otočca i Brinja u Vrebac su se doselili: Bobići, Bogdanovići, Božići, Grubići, Krajnovići, Mandići, Miščevići, Narančići, Rakići, Spoisavljevići, Šakići i Uzelci, a sa druga dva područja došli su: Cetine, Crnokraci, Dragosavci, Grahovci, Klekovići, Kokoti, Mandarići, Milekići, Novkovići, Njegomiri, Popovići, Sunajci, Todorići, Tomaši, Vukovići, Zelenturovići i Zoroje.
   Posle oslobođenja od Turaka Lika je u verskom pogledu ušla u sastav Senjske biskupije. Biskup Sebastijan Glavinić obišao je 1696. godine pripojeno područje i obavio popis stanovništva. Tada su prvi put obelodanjeni pisani podaci o Srbima u Lici. Dakle, prema Glavinićevom popisu, u Vrepcu je tada bilo 40 srpskih porodica. Kuće su se nalazile rasejane oko starog utvrđenja na Stražbenici.
   U popisu koji su izvršile krajiške vlasti 1701. godine spominje se i Pavlovac. On je, međutim, naseljen nešto kasnije. Tim popisom u Vrepcu su evidentirana 54 domaćinstva sa 488 čeljadi.
   U popisu vrebačke populacije iz 1712. godine zaseoci nisu posebno iskazivani. Izneti su podaci o domaćinstvima sa i bez zemlje o veličini dodeljenih zemljišnih poseda, broju žena i dece i vojnih obveznika. Iz iznetih podataka vidi se da su 44 domaćinstva posedovala zemlju, a 20 su bili bezemljaši. Vlasnici zemlje raspolagali su sa 454 parcele, površine od 13.019 lanaca. U to vreme u Vrepcu je živelo 746 ljudi; među njima je bilo 177 koji su kao graničari bili pod oružjem.
   Bezemljaške porodice ubrzo su se odselile u druge krajeve Like. Ne zna se tačno otkud su došle i kuda su otišle iz Vrepca.
   Prilažemo fotokopiju popisnih lista iz 1712. godine uz nepotpun prevod, jer su popisivači bili Nemci i podatke su beležili onako kako su ih Vrepčani izgovarali.

   Prevod
   KRAJIŠKI POPIS zemljišnih poseda i stanovništva Vrepca iz 1712. godine

   Radojiia Njegomir 11 290 4 15 19
   Vuleta Rajičević 6 151 5 13 18
   Mileta Dragosavac 9 280 6 17 23
   Dobrivoje Babić 9 270 2 10 12
   Radoš Zelenturović 10 358 6 16 22
   Miloš Šakić 10 275 2 10 12
   Marko Tomaš 10 278 4 14 18
   Ilija Zoroja 11 280 7 13 20
   Vujica Kleković 12 359 8 25 33
   Mate Cetina 14 271 6 23 29
   5.740 92 283 375
   Vuk Đuričić 2 4 6
   Kojo Novković 1 3 4
   Marinko Domazević 2 3 5
   Mate Piršić “i
   J 3 6
   Radoslav Diklić 3 3 6
   Todor Dukić 3 7 10
   Jure Borčić 4 2 6
   Radošin Pejinović 1 2 3
   Mihailo Milašević 1 2 3
   Radosav Dobretić 3 2 5
   Vukadin Sladić 3 3 6
   Jovan Dobrijević 1 2 3
   Jure Hrvat 6 8
   Radota Pavković 1 4 5
   Marko Babić 2 2 4
   Janiša Vuković 1 5 6
   Petar Vranak 1 7 8
   Duka Matesković 1 4 5
   Mate Lukšić 3 4 5
   Jovan Mraović 1 4 5
   Ukupno: 13.019 177 569 746

   Prema krajiškom popisu obavljenom 1768. goline u Vrepcu je bilo 69, Pavlovcu 23 i u Zavođu 14 kuća, što je ukupno činilo 106 srpskih domaćinstava.
   A kako piše F. J. Fras, u Vrepcu je 1835. godine bila 91 kuća sa 821 stanovnikom, u Pavlovcu 35 sa 353 stanovnika i u Zavođu 22 kuće sa 239 stanovnika. Vrebac je tada smatran jednim od značajnijih mesta i u njemu je bilo sedište potporučničke krajiške stanice i područnog magacina iz koga se narod snabdevao namirnicama i drugim predmetima (provizacija), posebno u nerodnim godinama.

   Dalje kretanje vrebačkog stanovništva

   Ako se prelista Korenčićeva knjiga Naselja i stanovništvo SRH 1857—1971 dobiće se sledeća slika o daljem kretanju vrebačkog stanovništva:

   Naselja Stanovništvo u godini

   J857 1869 1880 1890 1900 1910
   Vrebad 911 1013 . 1007 1187 1271 1084
   Rudeži — — — — 19 61
   Zavođe 264 274 276 327 349 318
   Miščevići — — — — 25 18
   Pavlovac 362 350 400 473 515 514
   Selište Vrebačko — — — — 13 13
   VREBAC ukupno: 1537 1637 1683 1977 2193 2008

   A prema popisima obavljenim nakon izlaska područja Like iz sastava Austrougarske monarhije, stanovništvo Vrepca bivalo je sve manje i manje. Njegovo kretanje prikazuje niže navedena tabela:

   Naselja – Godine popisa
   1921 1931 1948 1953 1961 1971
   Vrebac 1051 1048 638 573 512 433
   Rudeži 33 38 28 25 21 15
   Zavođe 345 281 138 88 110 85
   Miščevići 20 23 18 12 10 8
   Pavlovac 535 481 361 295 269 204
   Selište Vrebačko 27 27 24 17 15 —
   VREBAC ukupno: 2011 1898 1207 1010 936 745

   Kako se vidi, vrebačka populacija je od 1921. do 1971. godine, za pola veka, opala za 1266 žitelja, za skoro tri puta. Ona je 1971. brojila isto onoliko koliko i 1712. godine, nakon zadnjeg naseljavanja Vrepca Srbima. Ako se depopulacija nastavi dosadašnjim tempom, a on biva sve brži, nije daleko dan kada više neće biti Srba u Vrepcu, a to je intencija vlasti u Zagrebu koja vodi politiku etničkog čišćenja Srba iz Hrvatske.

   Odabrao i priredio: Vojislav Ananić

   Odgovori

10. 4. jun 2017. u 12:25

    vojislav ananić

    Vrebac

    U Vrepcu je Glavinić 1696. zabilježio 40 srpskih kuća, koje su bile izgrađene ispod stare tvrđave. Toliko ih se našlo i 1700. Krajiški od 1701. spominje na tom području i selo Pavlovac, koje je Glavinić zatekao još pusto. U oba sela bile su te godine 54 porodice sa 488 čeljadi. U popisu od 1712. cijelo je to područje računano samo pod Vrebac, u kojem je utvrđeno ovakvo stanje: Bobići 12 čeljadi, Bogdanovići 23; 19 k., Božići 21; 3 k., Cetina 29; 8 k., Crnokrak 21; 6 k., Ćurčići 13, 21; 4 k., Domazet 13, Dragosavac 20, 23; 27 k., Graovac 25; 28 k., Grubići 15; 5 k., Klekovići 33, Kokoti 19, Koraći 8; 3 k., Krajnovići 22, 11, 9; 13 k., Mandarići 19, 15; 32 k., Mandići 12; 2 k., Milekići 12; 11 k., Miščevići 29; 6 k., Narančić 11; 22 k., Novkovići 26, 13; 26 k., Njegomir 19; 16 k., Pavičići 8; 4 k., Popovići 26; 13 k., Rajčevići 18, Rakići 14; 6 k., Stojsavljevići 16; 1 k., Sunajko 30; 10 k., Šakići 12; 3 k., Todorići 9; 5 k., Tomaši 8; 15 k., Uzelci 17, 13; 7 k., Vukovići 7,Zelenturovići 22, Zoroje 20; 12 k., ukupno 740 čeljadi. Na vrebačko je područje doselila i jedna hrvatska porodica, Jure Kršulovića, koja je unišla u taj popis sa šestero čeljadi, a u njemu se nalaze i 22 porodice bez zemlje. Nijedna se od njih nije održala na tom tlu, nego su ubrzo odselile u druge krajeve. Poveći dio vrebačkih naseljenika potjecao je sa staroga krajiškoga područja od Otočca i Brinja. To su Bobići, Bogdanovići, Božići, Ćurčići, Grubići, Koraći, Krajnovići, Mandići, Miščevići, Narančići, Pavičići, Rakići, Stojsavljevići, Šakići i Uzelci. Ostali su došli ili od Bukovice i Knina ili sa Grahova, od Drvara i Unca.

    IZVOR: ZBORNIK ZA NARODNI ŽIVOT I OBIČAJE JUŽNIH SLAVENA, ZAGREB, 1962 – STJEPAN PAVIČIĆ: SEOBE I NASELJA U LICI

    Odgovori