Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Graditelji Topole
U Karađorđevoj Srbiji nije se samo ratovalo nego i mnogo gradilo
U Šumadiji, idući od zapada ka istoku, opada udeo doseljenika iz Osata u ukupnom broju stanovnika. Tako je u središnom delu Šumadije najviše Osaćana u predelu Jasenice, a najmanje u Gruži. Ove predeone oblasti Šumadije se razlikuju i po vremenu doseljava Osaćana u njih. Najraniji doseljenici iz ovog prekodrinskog predela su u Lepenici, gde ih, videli smo, ima od vremena Velike seobe 1690. godine i austrijske okupacije (1717-1739). U Jasenici su već mlađi doseljenici – iz doba Prvog srpskog ustanka i posle njega, dok su u Gruži najmlađi – naseljeni isključivo posle Drugog srpskog ustanka, što znači u vremenu kada je pod knjazom Milošem živnulo i narodno graditeljstvo. Jer, Osaćani su prevashodno u Šumadiju dolazili kao vrsni graditelji.
Borivoje M. Drobnjaković je uočio da u Jasenici Osaćani nisu primetnije uticali na sastav stanovništva upravo zato jer su dolazili uglavnom pojedinačno, u tankim mlazevima, i pripadaju mlađem sloju doseljenika. Po svemu sudeći, najraniji doseljenici iz Osata u Jasenicu su Kalanovići (drugo prezime Stefanovići) u Stragarima. Oni su u ovo selo došli pre Prvog srpskog ustanka, jer je iz istorijskih svedočanstava poznato da su u njemu učestvovali. Došao je njihov predak koji je bio kačar i radio po Gruži. Po već izbledelom porodičnom sećanju, kako je zapisao Drobnjaković, Kalanovići misle da su se doselili iz Bosne, ali ne znaju tačno iz koga mesta. Sačuvali su i pamćenje da su tada neki njihovi srodnici otišli u okolinu Novog Sada, a neki u okolinu Kruševca. Za Kalanovićima su iz Osata u Stragare ubrzo došli i Bojići, zvani Osaćani, a posle njih, četrdesetih godina prošlog veka, i Stankovići, koji znaju da su iz Bosne, ali nisu sigurni da li potiču iz Osata.
U vremenu Karađorđeve Srbije (1804-1813), kada se nije samo vojevalo, nego se obnavljalo i na sve strane gradilo, naselio se predak današnjih Pavlovića u Topoli i Krćevcu. Zapravo, njihova matica je Topola, odakle su, zbog Topolske bune (1877) i rušenja Topolskog grada, izbegli u Krćevac, gde su im bila imanja i trla. Do danas je sačuvana kačara koju su tada preneli iz Topole, iz koje su se, kako kažu, svi izlegli. Njihov rodonačelnik je Pavle, zvani Osaćanin, koji je kod Vožda zidao Topolski grad i crkvu, a uz blagoslov Vožda se oženio Maricom, udovom Voždovog mlađeg brata Marinka (oklevetanog i obešenog o kapiju Topolskog grada), sa kojom je imao sina Jovana. Kada je 1868. godine rasprodavano imanje Karađorđevića, zemlja Jovana Pavlovića, po ocu zvanog Osaćanina, nije dirana.
U Vinču kod Topole se naseljavaju dva osaćanska roda – Savkovići (drugo prezime Jovanovići i Rosići (drugo prezime Novakovići), čiji su preci nesumnjivo upoznali ovaj kraj došavši kao graidtelji Voždovog grada u Topoli.
Za vreme Karađorđa u Baničinu dolaze preci Milovanovića. Doselio se njihov rodonačelnik Milovan iz sela Mlečana u Osatu, a sa njim je iz istog sela došao i njegov rođak koji je rodonačelnik Subotića. Iz Osata su u isto vreme došli u Baničinu i još jedni Milovanovići (drugi), koji, za razliku od Milovanovića (prvih) i njihovih srodnika Subotića, slave Đurđevdan i imaju drugo prezime – Erčići. U to vreme u ovo selo su došli i Nikolići (drugo prezime Vočići), čiji se rodonačelnik zvao Nikola Đorđević.
Uz svoje zemljake Osaćane u Baničini naselili su se, pre 1840. godine, Radivojevići, a neposredno posle njih, oko 1840. godine, došao je i Milutin Vasiljević, iz sela Bukovika u Osatu, gde i u ovom veku ima srodnike Vasiljeviće. Po Drbonjakovićevom zapisu, „Milutin gradio kuće po Čumiću, gde mu se dopadne, pa, na molbu, dobije dozvolu od kneza Miloša da naseli srodnike iz Osata, te ih dovede – više od pedeset duša. Prvo se nastanili u Čumiću, a posle dve godine deo ih pređe ovde, a tamo ostanu Obradovići i Prodići.” Milutinovi potomci u Baničini su Vasiljevići, Glišići, Krnići, Jovanovići i Pavlovići. Od Krnića ima ogranak u susednom selu Stojačku. Jovan Erdeljanović je još zapisao da su iz Osata i Savići (Nedeljkovići) u Baničini, u koju je došao njihov rodonačelnik Sava Nedeljković.
U Baničinu, u kojoj se deo sela po ovim doseljenicima zove Osaćanski kraj, iz Stojačka u drugoj polovini prošlog veka dolaze Antonijevići, a u Stojačku, gde su iz Osata naseljeni oko 1840. godine, ostaju njihovi rođaci Petrovići (Antonijevići, Vujići i Milanovići). Preci ovih porodica su radili kao dunđeri po okolini, a onda su preveli i svoje ukućane iz Osata i stalno se nastanili u Stojačku.
Poreklom iz Osata u Jasenici su još u Junkovcu Nikolići, zvani Osaćani (doseljeni oko 1840), u Žabaru Despotovići (drugo prezime Andrejići, doseljeni sredinom prošlog veka), Ivanovići (čiji je predak bio naseljen u prvo u Prnjavoru (1831), a potom došao ovde (1870) i Kostići u Vlakči (1860). Kao majstori, koji su gradili kuće „šindralije” (pokrivene šindrom) u Kloku su došli preci Dikića – drugo prezime Jevtića (oko 1840) i rođaci Sretenovići, Sekulići i Matići (oko 1850), za kojima će osamdesetih godina prošlog veka doći Todorovići, dok će se u zaseoku Bujkovcu smestiti predak Nedeljkovića (oko 1840), a u zaseoku Čučugama preci Petrovića, Lazarevića, Gajića i Jevtića (oko 1855).
Izuzev Pavlovića u Pajsijeviću, čiji je predak „gradio u selu kuće osaćanke i tu ostao” posle Prvog srpskog ustanka, svi Osaćani u Gruži su nastanjeni pretežno u drugoj polovini prošlog veka. Milovići u Borču, čiji je rodonačelnik Milo Mikolić, i Dimitrijevići (Milivojevići) u istom selu, čiji je rodonačelnik Ivan takođe ovde došao kao majstor, nastanjeni su sredinom prošlog veka.
I Bošnjakovići u Guncatima pamte svog rodonačelnika Nikolu Bošnjaka (došao posle 1860), a Savići, čije je drugo prezime Bošnjakovići, u Konjuši svog rodonačelnika Ranka iz Osata, koji je po okolini gradio kuće brvnare, zvane osaćanke, kao i Mihailovići u Čukojevcu što pamte pretka Vasu Drinjanina, koji je, nastanivši se prethodno u Lipnici, sredinom prošlog veka došao ovde. Od čumićskih Nikolića su Nikolići u Čestinu (1895). Osaćani su i Punići u Kikojevcu, koji su, poreklom od Sjenice, ali su izumrli po muškoj liniji, pa ih nastavljaju potomci domazeta Aksentija, koji se kod njih udomio došavši iz Osata.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 28. maj 2001. godine
Komentari (0)