Portal Poreklo objavljuje feljton Miodraga Nedeljkovića „Ko su Šumadinci“, koji je prvi put publikovan 2001. godine u dnevnom listu „Glas javnosti“
Proterani begunci Žujovići
Do svog državnotvornog pregnuća 1804. godine Srbi su uvek bili dobrovoljci
Poput Alempijevića (Stančića) u Maloj Pčelici, srodnici po mleku su Timotijevići i Stamatovići u Sipiću. Oko sredine XVIII veka u Sipić se naseli Radovan iz Sedlara u Resavi. Ovaj udovac se oženi udovicom iz boljevačkog sela Lukova, koja mu dovede tri pastorka, a potom rodi Radovanu sina Timotija. Od Timotija su današnji Timotijevići (drugo prezime Radovanovići), a od pastoraka su Stamatovići, u okviru kojih su Stojilovići, Markovići i Brankovići (1911. ih bilo 17 kuća). Prvi slave očevu, Radovanovu slavu Sv. Nikolu, a drugi (Stamatovići) Sv. Tomu, ali su svest i poštovanje srodstva po majci održali do našeg vremena.
Osoben je slučaj roda Marinkovića u Topoli. Po ocu, oni su srodnici Karađorđevića, jer je njihov rodonačelnik Marinko rođeni brat Karađorđev. Kao što je poznato, Karađorđe je po svojoj prekoj naravi zapovedio da se Marinko obesi. Kasnije, videći da mu se inokosna snaha muči sa malom decom, sažali se i – dovede joj čoveka u kuću, da bude od pripomoći dok deca ne stasaju. Karađorđeva snaha (po predanju se zvala Marica), koja je sa Marinkom imala sinove Stevana i Stepana, rodi sa ovim čovekom, Pavlom, zvanim Osaćaninom, sinove Jovana i Obrada. U popisu 1863. godine su ova braća po majci jedno ognjište. A kada je, za odmazdu zbog topolske bune 1877. godine srušen topolski grad, oni izbegnu na imanje u Krćevac, gde se nastane, prebivajući u prvo vreme u jednoj kačari, koja je očuvana i sada. Marinkovi potomci, koji slave Sv. Klimenta, što je stara slava Karađorđevića, prezivaju se Marinkovići (Stepanovići i Đorđevići), a Pavlovi potomci Pavlovići, koji slave svoju slavu, Sv. Jovana. No, svest o srodstvu po majci je sačuvana. Kuće Marinkovića i Pavlovića u Krćevcu su jedne uz druge, zapravo oko kačare, u kojoj im je bilo zajedničko ognjište po zbežavanju iz Topole.
Uprkos zaslugama koje su imali u borbi protiv Turaka, kao i ugledu svog člana Radojice Žujovića, jednog od šest članova najvišeg sudskog tela ustanovljenog u Srbiji toga vremena, Suda opštenarodnog srpskog, osnovanog 1820. godine u Kragujevcu, kao i bliskim vezama sa knezom Milošem, na rod Žujovića, naseljen u Ješevcu u Gruži, obrušila se najstroža kazna – da se raseli. Odluka je donesena i sprovedena 1826. godine, a ovakva kazna je usledila zbog višegodišnjih žalbi okolnih sela, a pogotovu žitelja Borča, na štetu koju su im moćni i osioni Žujovići nanosili.
Raseljeni Žujovići, predvođeni svojim starešinom Milenkom, koji ih je 1809. godine, posle boja na Sjenici i Suvodolu, i doveo u Ješevac, odbiju da se presele na opustelu baštinu Čarapića u Ripnju, koja im je ponuđena za naseljavanje „jer su žene izjavile da neće na okrvavljena ognjišta”, a prihvate da se nasele na neko tursko zemljište u Nemenikućama na Kosmaju. Odatle se, vremenom, neki presele u beogradski Rajkovac, Koraćicu i Ropočevo, a neki odu u Šumadijsku Kolubaru – Arapovac, od kojih jedna kuća ode u Junkovac (kolubarski). Drugi deo ješevačkih Žujovića, na čelu sa starešinom Živkom, dođe u Malu Vrbicu na Kosmaju.
Tako se Žujovići, raseljeni sa Ješevca, nađu na Kosmaju u susedstvu svojih rođaka Žujovića, koji su se iz Korita doselili 1809. godine pravo ovamo, u selo Rogaču. Od ovih rogačkih su Žujovići u Sopotu. Žujovići u Rogači imaju nekoliko ogranaka (Obrenovići, Oketići, Radovići i Mišići). Sa druge strane, među Žujoviće u Nemenikućama će se, još, iz valjevske okoline, doseliti deo njihovih srodnika Žujovića iz sela Vračevića (koji su se tamo smestili takođe u seobi 1809. godine). Od ovih valjevskih Žujovića su Žujovići u Velikim Crljenima. Neki, pak, iz roda Žujovića raseljenih sa Ješevca se raziđu pojedinačno po Gruži. Tako u Borču ostanu Pajovići, u Radmilović odu Lukovići, a u Grivcu Negovanovići dođu kao domazeti u kuću Žujovića.
Svi ovi Žujovići su poreklom iz Korita. I danas u predelu Korita, u selu Đalovići (opština Bijelo Polje), koje se ranije zvalo Petrovići, na mestu zvanom Nikolići – a to je staro prezime Žujovića – razaznaje se Žujovo kućište, ostaci domaćinstva rodonačelnika Žujovića, koji su tamo bili ugledni stočari i jak rod (40 pušaka). Sredinom ovog veka bilo je Žujovića u Nemenikućama (6 kuća), Rajkovcu (15), Ropočevu (7), Koraćici (4), Maloj Vrbici (5), Rogači (40), Sopotu (1), Arapovcu (1), Junkovcu (1), Velikim Crljenima (4), Vračeviću (36), Borču (2), Grivcu (1) i Radmiloviću (2). Ukupno – 125 kuća. Da su svi ovi Žujovići rod, vidi se i po tome što svi, izuzev četiri kuće (u Arapovcu, Borču i Grivcu, koje su promenile slavu), slave Sv. arh. Mihaila. Rod Žujovića je dao više zaslužnih ljudi. Iz ovog roda su prvi propagator socijalizma u Srbiji Živojin Žujović (1838-1870), geolog i predsednik Srpske akademije nauka Jovan Žujović (1856-1936), radikalski prvak Aleksa Žujović (1867-1951), revolucionar Sreten Žujović-Crni (1899-1979) i dr.
U prezimenima pojedinih porodica je najčešće sadržan podatak o nekom prelomnom trenutku, koji je bio sudbinski važan, kako za pretka tako i za samu porodicu. Do svog državotvornog pregnuća u Prvom srpskom ustanku, Srbi su uvek spremno pristajali, kao dobrovoljci, u svim austro-turskim ratovima. Spomen na to su prezimena nekih šumadijskih porodica čiji su se preci isticali kao učesnici u borbama protiv tuđina i porobljivača. Za ostvarenje slobode kao vekovnog sna bilo je, osim junačkog srca, potrebno i oružje. Da je naša kuka i motika imala domišljate predvodnike i spretne, uglavnom samouke, zanatlije za izradu i opravku oružja svedoče prezimena mnogih porodica. Isto tako, Srbi seljaci su sami gradili i spravljali sve što im je bilo potrebno za život, stanovanje, rad, prevoz, spremanje hrane i pića, ostavu odeće. Premda su ovome bezmalo svi bili vični, neke porodice su se ipak isticale, pa su tako nastala prezimena koja su najbolji imenik i pregled zanatskih veština i rukotvornog umeća. Prirodno je da se u zemlji seljaka niko ne preziva Seljaković, Ratarević ili Težaković, ali su seljaci kumovali prezimenima svojih rođaka i suseda koji su obavljali neke druge poslove ili bili u određenoj službi, po čemu su se razlikovali i što ih je trajno označilo. Niti su Šumadinci samonikli, niti bi stekli tako dobar glas i ugled da uza se nisu imali takve životne oslonce i pomagače kakve su majke, žene i kćeri Šumadije, u čiji spomen govore mnoga prezimena.
IZVOR: Mile Nedeljković, “Ko su Šumadinci”, Glas javnosti 9. maj 2001. godine
Komentari (0)